raport - Akademia Rozwoju Ekonomii Społecznej

Dorotea Daniele
Narzędzia finansowe
Lombardii na rzecz rozwoju
przedsiębiorczości społecznej
1
Spis treści:
Rozdział 1 - Spółdzielnie socjalne we Włoszech
s. 3
1.1 Początki spółdzielczości we Włoszech
s. 3
1.2 Ustawa 381/91 i charakterystyka spółdzielni socjalnych we Włoszech
s. 4
1.3 Dane liczbowe
s. 5
1.4 Włoskie spółdzielnie socjalne: kluczowe czynniki rozwoju
s. 8
Rozdział 2 – Narzędzia finansowania spółdzielni socjalnych w Lombardii
s. 13
2.1 Finlombarda
s. 13
2.2 FRIM - Rotacyjny Fundusz dla Przedsiębiorczości.
s. 13
Kierunek działania – „Współpraca”.
2.3 EFS Jeremie
s. 18
2.4 Dotacje dla osób niepełnosprawnych – Dote disabili
s. 26
Rozdział 3 – Porównanie spółdzielczości w Lombardii i w Małopolsce
s. 29
2
Rozdział 1 – Spółdzielnie socjalne we Włoszech
1.1
Początki spółdzielczości we Włoszech
Spółdzielczość socjalna we Włoszech doświadczyła szybkiego i intensywnego rozwoju, który rzadko
można zaobserwować w innych sektorach. Pierwsze kroki poczyniono już w latach 70tych, ale
naprawdę znaczące doświadczenia miały miejsce w kolejnej dekadzie, kiedy to opracowano pierwszy
projekt ustawy regulującej ten sektor i kiedy powstały pierwsze krajowe organizacje
reprezentujące go.
W latach 70tych i 80tych spółdzielnie generujące nowe miejsca pracy, które włączały do rynku pracy
osoby zagrożone wykluczeniem (ze względu na ich stan fizyczny, psychiczny lub pozycję społeczną)
i spółdzielnie oferujące usługi opiekuńczo-socjalne zostały określone mianem „spółdzielni
solidarności społecznej”. W wielu przypadkach jedna i ta sama spółdzielnia pełniła obie te funkcje:
włączania do pracy, a także świadczenia usług na rzecz społeczności.
W niektórych regionach Włoch spółdzielnie solidarności społecznej działały w bardzo ważnych
i innowacyjnych obszarach jak na przykład spółdzielnie pracy utworzone w celu integracji zawodowej
osób po hospitalizacji psychiatrycznej lub w celu uruchomienia usług opieki domowej dla osób
starszych. Działalność tego typu cieszyła się poparciem gmin, a była realizowana przez pracujących
członków spółdzielni usługowych.
Spółdzielnie często same promowały swoje usługi na terytorium swojej działalności, który to obszar
przeważnie pokrywał się z terytorium gminy, prowincji (powiatu), miasta lub dzielnicy; czasem
działały dzięki udziałowi członków, którzy poświęcali w ramach wolontariatu swój wolny czas i swoją
pracę oraz dzięki dofinansowaniu napływającemu ze strony gmin i powiatów lub Zakładów Opieki
Zdrowotnej.
W tych latach pojawiły się nowe tematy i nowe problemy społeczne:
•
deinstytucjonalizacja, która nie dotyczyła tylko psychiatrii, ale również usług poświęconych
osobom nieletnim, osobom niepełnosprawnym i osobom starszym;
•
dostarczanie usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania osób, które takiej pomocy
potrzebowały lub jak najbliżej miejsca ich zamieszkania;
•
wzrost średniego wieku społeczeństwa i zwiększenie populacji osób starszych;
•
coraz rzadsza obecność kobiet w środowisku rodzinnym gdzie poświęcałyby się opiece nad
dziećmi, nad osobami starszymi itp.
Tego typu zjawiskami kulturalnymi i społecznymi, zajmują się władze lokalne. Jednak nie zawsze
dysponują odpowiednimi środkami, aby móc poradzić sobie z ich negatywnymi następstwami. Coraz
częściej mówi się o kryzysie „państwa socjalnego”, które nie jest w stanie sprostać nowym
wymaganiom włoskiego społeczeństwa. To właśnie spółdzielczość i inne formy organizacji trzeciego
sektora stają się odpowiedzialne za zwalczanie tegoż kryzysu.
Fenomen spółdzielczości socjalnej zrodził się zatem z konieczności zaspokojenia nowych potrzeb
społecznych niedopełnionych przez administrację publiczną. W listopadzie 1991 roku miało miejsce
zatwierdzenie ustawy nr 381. Doszło do niego w sytuacji, którą uznać można za względny rozwój.
Istniały już wówczas, szczególnie na północy kraju, różnego rodzaju porozumienia i umowy pomiędzy
spółdzielniami a władzą lokalną. Od tego momentu przedsiębiorstwa, o których mowa zyskały miano
spółdzielni socjalnych i miały na celu zawodową integrację osób zagrożonych wykluczeniem z rynku
pracy, a także zarządzanie usługami socjalno-zdrowotnymi oraz edukacyjnymi.
3
1.2
Ustawa 381/91 i charakterystyka spółdzielni socjalnych we Włoszech
Innowacyjność tych organizacji podsumowuje artykuł pierwszy ustawy 381/91, który definiuje
spółdzielnie socjalne jako instytucje, których celem jest dążenie do realizacji interesów wspólnych
społeczności oraz integracja społeczna obywateli poprzez dwie różne formy spółdzielni: jedne
zapewniają usługi socjalno-zdrowotne i edukacyjne (spółdzielnie typu A), inne gwarantują warunki
sprzyjające integracji zawodowej osób zagrożonych wykluczeniem (spółdzielnie typu B).
Jest to pierwszy krok w kierunku „firmy społecznej”. Biorąc pod uwagę tradycyjne ujęcie
spółdzielczości, ustawa tworzy nowy rodzaj podmiotu: mamy do czynienia z organizacją
o charakterze przedsiębiorstwa non-profit, której głównym zadaniem jest dążenie do zaspokojenia
interesu wspólnego; pojęcie samopomocy typowe dla tradycyjnych spółdzielni nie jest tym razem
ograniczone do członków spółdzielni. Spółdzielnia swoim zasięgiem obejmuje całą społeczność,
w obrębie której działa, zgodnie z logiką zwaną dziś „multi-stakeholders” (zasada wielu
interesariuszy).
Ustawa w sposób ogólny traktuje o definicji spółdzielni i o ewentualnej regulacji tego sektora.
Spółdzielnie socjalne mają następujące cechy:
•
w nazwie przedsiębiorstwa zawiera się termin „spółdzielnia socjalna”;
•
statut przewiduje również członków wolontariuszy, którzy świadczą pracę nieodpłatnie,
mając prawo jedynie do zwrotu poniesionych kosztów; liczba wolontariuszy nie może
przekraczać 50% całkowitej liczby członków spółdzielni;
•
rutynowa kontrola powinna odbywać się przynajmniej raz do roku.
Cechy szczególne charakteryzujące spółdzielnie socjalne typu B:
•
osoby wykluczone powinny stanowić co najmniej 30% pracowników spółdzielni i powinny
zarazem być jej członkami;
•
podmioty publiczne i spółki kapitałowe udziału publicznego mogą zawierać umowy ze
spółdzielniami typu B na dostarczanie dóbr i usług innych niż socjalno-zdrowotne
i edukacyjne, pod warunkiem, że wartość usługi nie przekracza pewnych progów (próg
ustalony na dziś dyrektywą UE to 300.000 €) i pod warunkiem, że przyczyniają się do
utworzenia nowych miejsc pracy z myślą o osobach wykluczonych.
Spółdzielnie socjalne typu A zajmują się w szczególności dostarczaniem usług na rzecz osób
nieletnich, osób starszych, osób niepełnosprawnych, osób młodych, osób chorujących psychicznie,
uzależnionych od narkotyków oraz na rzecz imigrantów bez stałego miejsca zamieszkania. Usługi te
zachodzą zarówno w miejscach zamieszkania wyżej wymienionych osób jak i w placówkach
dziennych, wspomagających oraz w miejscach pracy chronionej. Spółdzielnie socjalne zajmują się tym
samym znaczącą ilością usług opiekuńczo-socjalnych, które nie są zagwarantowane przez
administrację lokalną. Poza tym często oferują swoje usługi bezpośrednio rodzinom i odbiorcom
prywatnym.
Spółdzielnie socjalne poprzez utworzenie nowych miejsc pracy i rozwój profesjonalny oraz
personalny osób wykluczonych, przyczyniają się do integracji zawodowej i społecznej tych osób.
Spółdzielnie mogą prowadzić dowolną działalność gospodarczą – rolniczą, handlową, przemysłową,
rękodzielniczą, usługową – mają jednak obowiązek przeznaczenia 30% miejsc pracy dla osób
wykluczonych z rynku pracy. Osoby z tej kategorii wyszczególniono w artykule 4 ustawy 381/91: są to
niepełnosprawni, byli więźniowie, osoby uzależnione od narkotyków i alkoholu, osoby chorujące
psychicznie, zagrożeni wykluczeniem ludzie młodzi w wieku produkcyjnym.
4
Ostatnimi laty spółdzielnie poszerzają zakres swojej działalności, obejmując nią również osoby nie
ujęte w ustawie 381/91. Przyczyniają się do integracji zawodowej podmiotów wykluczonych z rynku
pracy ze względu na braki kadrowe, ze względu na utratę poprzedniego miejsca pracy lub z braku
wymaganego doświadczenia zawodowego. To zagadnienie wzbudza coraz większe zainteresowanie
wśród osób, które badają fenomen spółdzielczości socjalnej i jej rozwój. Ustawa 381/91 ustala kręgi
działalności spółdzielni socjalnych oraz kategorie osób zagrożonych przez co prawdopodobnie
hamuje dalszy rozwój tych przedsiębiorstw oraz ich otwieranie się na nowe problemy społeczne.
Strategia spółdzielni od początków ich istnienia opierała się na tworzeniu konsorcjów lokalnych, aby
zapobiec zbytniemu rozrostowi pojedynczych spółdzielni, by zaspokoić rosnące zapotrzebowanie na
ich usługi oraz by promować nowe inicjatywy tego typu jak również specjalizację spółdzielni już
istniejących.
Konsorcja zostały utworzone głównie na poziomie powiatowym (włoskie prowincje), a następnie
krajowym. W ostatnich latach powstał zintegrowany system przedsiębiorczości (przedsiębiorstwa
sieciujące lub sieć przedsiębiorstw).
System składa się z trzech poziomów:
1) Pierwszy poziom to pojedyncza spółdzielnia;
2) Drugi poziom to konsorcja lokalne, które działają na zasadzie wsparcia strategicznego
dla zrzeszonych spółdzielni, oferując takie usługi jak marketing, doradztwo
w zarządzaniu, kształcenie i rozwój zasobów ludzkich, doradztwo organizacyjne
i administracyjne. Konsorcja lokalne często przyjmują funkcję generalnego
wykonawcy zamówień zleconych przez administrację publiczną.
3) Trzeci poziom – krajowy – pełni funkcje planowania długoterminowego takie jak
działalność badawcza, kształcenie kierowników konsorcjów lokalnych, doradztwo
i działalność rozwijająca.
1.3
Dane liczbowe
Według statystyk ilość spółdzielni socjalnych we Włoszech wzrosła z 650 spółdzielni w roku 1985 do
ok. 14.000 spółdzielni w roku 2009 (ostatnie dostępne dane Stowarzyszenia Włoskich Izb
Handlowych – Unioncamere). Spółdzielnie zatrudniają 304.645 pracowników wynagradzanych
(ponad 30.000 pracowników to osoby wykluczone), mają 3.500.000 beneficjentów i ponad 6.381
milionów euro obrotów.
Ten znaczący wzrost, który jak wynika ze statystyk, trwa nadal niezależnie od kryzysu finansowego,
jest napędzany rosnącym zapotrzebowaniem na usługi jak również przekonaniem, że spółdzielnie
socjalne są dobrym narzędziem zaspokajania potrzeb społecznych niegwarantowanych przez
państwo.
Ustawa 381/91 przewidywała przygotowanie kluczowych dla rozwoju spółdzielczości socjalnej
środków wykonawczych na poziomie lokalnym takich jak: ustawodawstwo regionalne dla wdrażania
normatyw krajowych, rejestry regionalne, różne formy zachęt i umów dla spółdzielni typu B. Wzrost
ilości spółdzielni na danym terytorium był głęboko uwarunkowany szybkością przystosowania się
regionu do legislacji szczebla krajowego.
5
Wzrost ilości spółdzielni socjalnych we Włoszech
Źródło: Konsorcjum Gino Mattarelli (Consorzio CGM); Dział Współpracy; Krajowy Instytut Statystyczny (l’Istat);
Unioncamere.
Z początku, rozwój spółdzielczości socjalnej miał miejsce szczególnie w regionach północnych gdzie
kapitał społeczny był wysoki, a kultura przedsiębiorczości rozwinięta. Dziś, statystyki i liczne badania
potwierdzają, że wciąż istnieje znaczna różnica w „dojrzałości” zjawiska spółdzielczości socjalnej.
Spółdzielczość licznie obecna w środkowo-północnej części kraju jest dobrze zorganizowana,
zakorzeniona w terytorium, powiązana zarówno ze światem biznesu jak i z partnerami z sektora
publicznego, jej typologia natomiast jest dobrze utrwalona. Na południu natomiast przeważają
nowopowstałe spółdzielnie, głównie typu A, które ciągle borykają się z nawiązywaniem współpracy
z przedsiębiorcami czy z organami publicznymi.
Rozłożenie geograficzne
płd.
32%
płn.
50%
centrum
18%
Źródło: Krajowy Instytut Statystyczny (l’Istat).
6
Lombardia jest regionem z największą we Włoszech liczbą spółdzielni socjalnych, w którym
współpraca społeczna cieszy się zakorzenieniem w terytorium i rozpowszechnieniem, które nie ma
sobie równych w całych Włoszech (jedna spółdzielnia socjalna przypada na 6128 mieszkańców).
Na poniższym diagramie możemy zauważyć stały przyrost ilości spółdzielni. Liczba spółdzielni wzrosła
o 118% od 1998 roku1.
Spółdzielnie socjalne zarejestrowane w latach 1998 – 2012
spółdzielnie
typu A
spółdzielnie
typu B
konsorcja
Spółdzielnie socjalne zatrudniają w sumie 68.354 osoby, z których 80% znajduje zatrudnienie
w spółdzielniach typu A oraz 20% w spółdzielniach typu B. Z tego 5201 pracowników to osoby
z kategorii wykluczonych, spośród których ponad połowa to osoby niepełnosprawne fizycznie.
Spółdzielnie mają w sumie 81.330 członków (76,41% spółdzielnie typu A i 23,59% spółdzielnie
typu B), z których 7444 osoby to wolontariusze.
1
Źródło: Ronchi 2012.
7
Kategorie osób defaworyzowanych włączonych do pracy
niepełnosprawni
chorujący psychicznie
uzależnieni
nieletni
byli więźniowie
1.4
Włoskie spółdzielnie socjalne: kluczowe czynniki rozwoju
Finansowanie
Sukces przedsiębiorstw społecznych na całym świecie opiera się nie tylko na zaangażowaniu
indywidualnym i zbiorowym, ale również na obecności infrastruktury wspierającej, także finansowo.
We Włoszech istnieje prawdziwy system finansowania spółdzielczości – w tym tej socjalnej – który
jest kluczowym elementem wpływającym na jej rozwój.
Spółdzielnie socjalne cieszą się szczególnymi przepisami dotyczącymi ich finansowania, które
pochodzi zarówno ze źródeł publicznych jak i prywatnych.
Szczegółowa analiza najważniejszych narzędzi finansowania ze źródeł publicznych na rzecz spółdzielni
socjalnych w Lombardii – wzorcowym i mocno rozwiniętym w tej dziedzinie regionie Włoch –
przedstawiona zostanie w rozdziale drugim. Natomiast w niniejszym rozdziale zostaną pokrótce
opisane podstawowe źródła finansowania wykorzystywane aktualnie przez spółdzielnie socjalne na
bieżącą działalność i na projekty rozwojowe.
Na szczeblu lokalnym, konsorcja spółdzielni negocjują z bankami korzystne umowy, aby spółdzielnie
mogły pozyskać kredyty na preferencyjnych warunkach. Jest to szczególnie ważne dla spółdzielni
typu A, które są w znacznym stopniu zależne od zamówień publicznych – a podmioty publiczne
zazwyczaj wypłacają należność z 60 lub 90 dniowym opóźnieniem. Spółdzielnie muszą pokrywać
koszty płac i dostaw usług zanim same otrzymają wynagrodzenie za dostarczane usługi, a co za tym
idzie zmuszone są ubiegać się u instytucji bankowych o finansowanie zaliczkowe.
8
Fundusze wzajemnościowe 2 na rzecz promocji spółdzielczości powstały na mocy ustawy o promocji
i rozwoju współpracy nr 59 z roku 1992. Działają pod nadzorem Ministerstwa Działalności
Produkcyjnej, są zarządzane przez instytucje finansowe utworzone specjalnie z tą myślą przez
centralne spółdzielnie i podejmują kroki w celu promocji, wzmocnienia i poszerzenia spółdzielczości
w ramach krajowego systemu ekonomicznego, promując i finansując różne rodzaje inicjatyw,
szczególnie tych ukierunkowanych na innowacje technologiczne, wzrost zatrudnienia i rozwój
południowych regionów kraju. Środki dostępne w funduszu pochodzą z zysków spółdzielni, które są
zobowiązane przeznaczyć 3% od własnych dochodów na rzecz funduszu.
Spośród interwencji bezpośrednich o charakterze rotacyjnym, środki z funduszy przyczyniają się do
utworzenia nowych przedsiębiorstw spółdzielczych lub są wykorzystywane do umocnienia
przedsiębiorstw już istniejących poprzez udzielenie kapitału ryzyka i/lub pożyczki. Fundusze
wzajemnościowe ułatwiają także spółdzielniom dostęp do kredytowania średnio i długo terminowego
na korzystnych warunkach we współpracy z pośrednikami kredytowymi i finansowymi. Kredyty są
udzielane za pośrednictwem banków i są ukierunkowane na wsparcie nowych inwestycji, umocnienie
finansowe i wsparcie rozwoju w szczególności spółdzielni typu B.
Ostatnio zatwierdzona ustawa przewiduje zwolnienia podatkowe od darowizn prywatnych na rzecz
organizacji non-profit, w tym spółdzielni socjalnych. Istnieją też dodatkowe ulgi podatkowe dla osób,
które kupują obligacje solidarnościowe emitowane w celu finansowania działalności organizacji
non-profit.
Stowarzyszenia spółdzielni i konsorcja mogą negocjować specjalne linie kredytowe oraz
preferencyjne oprocentowania poprzez zawieranie z bankami umów na szczeblu tak lokalnym
jak i regionalnym. W takich przypadkach, każda spółdzielnia socjalna wchodzi w uprzywilejowaną
relację z bankiem poprzez przystąpienie do konsorcjum lub federacji.
We Włoszech działają liczne instytucje finansowe, które dofinansowują spółdzielnie socjalne. Chodzi
tu zarówno o podmioty wyspecjalizowane dla spółdzielni socjalnych i dla trzeciego sektora jak
również o pośredników, którzy działają na rzecz całego systemu spółdzielczości, a także o podmioty
po prostu zainteresowane sektorem non-profit.
Bank Etyczny 3 (Banca Etica) powstał w roku 1999 w charakterze spółki joint venture organizacji
trzeciego sektora. Pomyślany jako miejsce spotkań dla inwestorów wrażliwych na bardziej świadome
inwestowanie oraz odpowiedzialnych za swoje osobiste oszczędności i inicjatywy społecznoekonomiczne. Bank ten, o zasięgu ogólnowłoskim, ma postać spółdzielczą; oferuje komplet czynności
bankowych dla klientów indywidualnych oraz dla przedsiębiorstw; finansuje inicjatywy, które tworzą
wartość społeczną i środowiskową.
Spółdzielnie MAG (MutuaAutoGestione – samorządna spółka wzajemnościowa) to przede wszystkim
spółki osób oparte na relacji zaufania pomiędzy ich członkami a finansowaną rzeczywistością.
Polegają na zbiórce pieniędzy od członków pod postacią kapitału społecznego na rzecz finansowania
inicjatyw gospodarczych zarządzanych przez interesariuszy. Oferują dofinansowania etyczne
i solidarnościowe, udzielając pożyczek na korzystnych warunkach zwrotu odsetek. Fundusze raz
wpuszczone w obieg są ponownie wykorzystywane na nowe dofinansowania i projekty.
Konsorcjum CGM Finanse 4 jest częścią sieci CGM i najważniejszym we Włoszech konsorcjum
spółdzielni socjalnych. Jego celem jest zapewnienie zrzeszonym spółdzielniom socjalnym
finansowania krótko i średnio terminowego jak również zagwarantowanie wsparcia technicznego
oraz usług doradztwa finansowego i administracyjnego jeśli chodzi o kredyty i operacje inwestycyjne.
2
www.coopfond.it, www.fondosviluppo.coop
www.bancaetica.it
4
www.cgmfinance.eu
3
9
CFI (współpraca, finanse, przedsiębiorstwo) 5 to spółdzielnia, która działa od roku 1986 na mocy
Prawa Marcora na rzecz spółdzielni produkcyjnych, spółdzielni pracy i spółdzielni socjalnych. Jej
głównym członkiem jest Ministerstwo Rozwoju Gospodarczego. CFI partycypuje w kapitale
społecznym i umożliwia dofinansowania ukierunkowane na plany inwestycyjne. Jej celem jest
utworzenie wartości dodanej, zwiększenie zatrudnienia, wspieranie tworzenia, rozwoju
i repozycjonowania spółdzielni. Działa w oparciu o spójne i opłacalne projekty, które cechują się
innowacyjnością, konkurencyjnością oraz trafnością społeczną.
Kiedy interweniuje w kapitał społeczny, CFI podpisuje udział mniejszościowy na okres średnio 7 lat
(nie więcej niż 10), na wartość nie przekraczającą kapitału zakładowego spółki. CFI wspiera
przedsiębiorstwa również poprzez finansowanie realizacji planów inwestycyjnych.
Fincooper działa od roku 1969 i świadczy usługi w zakresie zbiórek pieniędzy, wypłat, umów
dotyczących rekompensaty finansowej pomiędzy członkami spółdzielni, płynności finansowej, usług
zarządzania finansami. Ponadto, zapewnia wsparcie finansowe na rzecz rozwoju, umocnienia
i reorganizacji przedsiębiorstw.
Dzięki niektórym z ostatnich dyrektyw, fundacje pochodzenia bankowego rozpoczęły nową
i ściślejszą współpracę ze spółdzielniami socjalnymi. Fundacje bankowe inwestują w inicjatywy
dążące do realizacji interesów wspólnych i użyteczności społecznej w sektorze badań naukowych,
edukacji, sztuki i zdrowia.
Na początku lat 90tych tradycyjne banki promowały szybki rozwój „etycznych” narzędzi
finansowych, szczególnie tych zaprojektowanych i uruchomionych, w celu finansowania organizacji
non-profit (konta bankowe, certyfikaty depozytowe, fundusze inwestycyjne).
Założony w roku 2000 ICCREA 6 (Istituto Centrale del Credito Cooperativo – Centralny Instytut
Kredytów Spółdzielczych) jest jedynym włoskim bankiem, którego głównym zadaniem jest wspieranie
systemu spółdzielczego poprzez zapewnianie spółdzielniom szerokiej gamy usług finansowych,
kredytów i usług ubezpieczeniowych niskim kosztem.
Organizacje przedstawicielskie i wspierające
Włoski ruch spółdzielczy ma bogatą tradycję, sięgającą drugiej połowy XIX wieku. Dziś, zajmuje
znaczącą pozycję w różnych sektorach ekonomii, składa się z wielu dużych przedsiębiorstw
i rozpowszechnionych sieci. Z punktu widzenia historycznego włoski ruch spółdzielczy doczekał się
swojej pierwszej ekspansji na początku XX wieku, w trakcie tak zwanej „złotej ery współpracy”.
Pierwsza organizacja przedstawicielska, Legacoop 7 (Krajowa Liga Spółdzielni i towarzystw
wzajemnościowych, zainspirowana myślą socjalistyczną) została założona w roku 1886. Z kolei
Confcooperative 8 (Konfederacja Włoskich Spółdzielni, zainspirowana myślą katolicką) powstała
w roku 1919.
Spółdzielnie socjalne, bardziej niż jakiekolwiek inne spółdzielnie, charakteryzują się intensywną
działalnością sieciową. To doprowadziło do powstania różnorodnych struktur reprezentacji
i koordynacji, zarówno na szczeblu lokalnym jak i krajowym. Sieci spółdzielni socjalnych są aktywne
zarówno na poziomie politycznym/związków zawodowych jak i na poziomie przedsiębiorstwa.
5
www.cfi.it
www.gruppoiccrea.it
7
www.legacoop.it
8
www.confcooperative.it
6
10
Na poziomie politycznym, struktury reprezentacji i koordynacji powstały na łonie najważniejszych
federacji:
•
Federsolidarietà 9 (w ramach Confcooperative) zrzeszająca spółdzielnie socjalne będące
członkami Confcooperative;
•
Legacoopsociali 10 (w ramach Legacoop) zrzeszająca spółdzielnie socjalne będące członkami
Legacoop;
•
AgciSolidarietà 11 (w ramach AGCI – Generalnego Stowarzyszenia Włoskich Spółdzielni)
zrzeszająca spółdzielnie socjalne będące członkami AGCI.
Jeśli chodzi o sieci utworzone w celu rozwijania umiejętności w zakresie przedsiębiorczości, większa
część spółdzielni socjalnych przynależy do konsorcjów. We Włoszech istnieje ponad 200 konsorcjów,
które zapewniają swoim członkom całą serię usług, w tym płace, księgowość, kształcenie, doradztwo
biznesowe, marketing, opracowywanie wspólnych ofert i pozyskiwanie funduszy na większe projekty
(patrz paragraf 1.2).
Korzystne związki
Rola spółdzielni socjalnych i ich relacje z władzami lokalnymi ciągle ewoluują. Coraz częściej
spółdzielnie socjalne są postrzegane jako potencjalnie ważny aktor w dostarczaniu usług społecznych
na rzecz przedsiębiorstw lokalnych. Bodziec do większego udziału spółdzielni socjalnych jako
dostawców usług socjalnych wynikał z różnorakich czynników. Rosnące niezadowolenie obywateli
z jakości niektórych podstawowych usług sugerowało konieczność większego zaangażowania
usługobiorców. Ponadto, usługi oferowane przez państwo generują wysokie koszty. Spółdzielnie
socjalne natomiast są zdolne do zapewnienia wysokiej jakości usług za przystępną cenę, gwarantując
tym samym ściślejsze powiązanie obywateli z sektorem publicznym.
Bezpośrednie zamówienia dla spółdzielni socjalnych typu B
Użytecznym narzędziem promocji współpracy społecznej i integracji zawodowej osób wykluczonych
stało się we Włoszech udzielanie spółdzielniom socjalnym bezpośrednich zamówień na drodze
odstępstwa od przepisów dotyczących zamówień administracji publicznej. „Podmioty publiczne,
w tym gospodarcze oraz spółki kapitałowe i udziału publicznego, na drodze odstępstwa od przepisów
o zamówieniach w administracji publicznej, mogą zawierać umowy ze spółdzielniami prowadzącymi
działalność, o której mowa w artykule 1, punkt 1, podpunkt b (tzn. spółdzielnie typu B)
lub z podobnymi instytucjami mającymi siedzibę w krajach członkowskich Wspólnoty Europejskiej,
na dostarczanie dóbr i usług innych niż socjalne, zdrowotne lub edukacyjne, których szacowany koszt
netto jest mniejszy niż próg dla zamówień publicznych ustalony dyrektywami unijnymi oraz
pod warunkiem, że zawarte umowy będą tworzyły nowe miejsca pracy dla osób wykluczonych
określonych w artykule 4, punkt 1”.
Powyższy akapit artykułu 5 ustawy 381/91 przedstawia najważniejsze rozwiązanie dla spółdzielni
typu B, gdyż pozwala władzom publicznym udzielać zamówień bezpośrednich i/lub zastrzeżonych na
usługi i/lub dostawy, których wartość jest niższa od progów unijnych.
Należy zauważyć, że udzielenie zamówienia bezpośredniego nie może przebiegać w sposób
bezkrytyczny, ale poprawnie stosowane odgrywać będzie kluczową rolę. Umowy bezpośrednie są
„pierwszym wyborem”, tym „najbardziej zaawansowanym politycznie”, który może być dokonany
przez władze publiczne. Ten zgodny z prawem i przez prawo przewidziany wybór zakłada podział
obowiązków związanych z projektem pomiędzy podmioty lokalne a spółdzielnie socjalne typu B tak,
aby umożliwić integrację zawodową w miejscu gdzie jest to trudne do osiągnięcia. Procedura,
o której mowa w artykule 5 ustawy jest zintegrowana dla wszystkich regionów.
9
www.federsolidarieta.confcooperative.it
http://www.legacoop.it/visualizzaPagina.aspx?idpagina=68
11
www.agci.it
10
11
Opodatkowanie
Spółdzielnie socjalne działają pomiędzy sektorem publicznym i prywatnym: ich cele społeczne
odróżniają je od innych przedsiębiorstw, które działają dla zysku. Z tego powodu spółdzielnie
powinny być traktowane w odmienny sposób, tak z punktu widzenia prawnego jak i fiskalnego.
Wartość dodana przedsiębiorstw społecznych jest we Włoszech uznana zarówno przez
ustawodawstwo zwyczajne jak i przez Konstytucję. Spółdzielniom socjalnym nadawane są ulgi
podatkowe i konkretne korzyści:
•
ich akcje nie są opodatkowane;
•
ich coroczny wkład do Funduszu na rzecz wspierania spółdzielczości nie jest opodatkowany;
•
mają obniżoną do 4% stawkę podatku VAT lub są z niego całkowicie zwolnione (podczas gdy
standardowa stawka to 21%);
•
mają obniżoną stawkę podatku dochodowego od osób prawnych (podatek dochodowy firm);
•
pracownicy spółdzielni typu B z grupy zagrożonej wykluczeniem są zwolnieni z opłacania
składek na ubezpieczenie społeczne;
•
dostępne są też zwolnienia podatkowe od darowizn prywatnych na rzecz spółdzielni.
12
Rozdział 2 – Narzędzia finansowania spółdzielni socjalnych
w Lombardii
2.1 Finlombarda
Finlombarda jest spółką finansową Regionu Lombardia, która wspiera regionalną politykę rozwoju
ekonomiczno-społecznego poprzez inicjatywy oraz narzędzia finansowe i zarządcze. W praktyce
Finlombarda jest działaczem finansowym, który zarządza przedsiębiorstwami i finansuje je,
wspierając tym samym rozwój projektów z sektora infrastruktury i usług użyteczności publicznej.
Wsparcie Finlombarda jest zwrócone w szczególności do małych i średnich przedsiębiorstw, które są
kluczowym elementem przedsiębiorczości lombardzkiej. Zaliczyć tutaj można również spółdzielnie
socjalne, określane jako małe i średnie przedsiębiorstwa trzeciego sektora.
Linie finansowania, poprzez które działa Finlombarda to FRIM Współpraca, fundusz Jeremie EFS oraz
dotacje do miejsc pracy.
2.2 FRIM - Rotacyjny Fundusz dla Przedsiębiorczości.
Kierunek działania – „Współpraca”.
FRIM to fundusz rotacyjny ustanowiony przez region Lombardii w roku 2007 i zarządzany przez
Finlombarda S.A. w celu wsparcia i promocji działalności przedsiębiorczej na terytorium regionu.
Fundusz finansuje przedsiębiorstwa zorientowane na innowację, transfer technologiczny i rozwój
konkurencyjności na rynku krajowym i międzynarodowym.
FRIM jest podzielony na różne linie finansowania, wśród nich znajduje się linia Współpraca, mająca
na celu wspieranie i rozwijanie konkurencyjności przedsiębiorstw spółdzielczych, a w szczególności
spółdzielni socjalnych zajmujących się zarządzaniem usługami socjalnymi, opieki zdrowotnej,
edukacyjnymi oraz integracji zawodowej osób wykluczonych jak również tworzeniem nowych
spółdzielni.
FRIM Współpraca został uruchomiony po raz pierwszy w 2010 roku, z roczną dotacją ze strony
regionu w wysokości 2.000.000 € oraz dodatkowymi środkami finansowymi udostępnionymi przez
zrzeszonych pośredników finansowych.
Z dofinansowania mogą korzystać przedsiębiorstwa spółdzielcze (wszystkie spółdzielnie, nie tylko
spółdzielnie socjalne) oraz ich konsorcja, które mieszczą się w definicji małych lub średnich
przedsiębiorstw, mają siedzibę w Lombardii i są wpisane do Krajowego Rejestru. Spółdzielnie socjalne
muszą być również wpisane do Rejestru Regionalnego.
Pomoc finansowa w ramach FRIM Współpraca podzielona jest na współfinansowanie
średnioterminowe i dzierżawę dóbr kapitałowych. Pierwszy rodzaj dofinansowania jest przyznawany
przez podlegające pod FRIM banki, drugi natomiast polega na dzierżawie dóbr od spółek
leasingowych zrzeszonych w funduszu.
Spółdzielnie mogą zgłaszać się do licznych banków i spółek leasingowych, które są zrzeszone we
FRIM. Uaktualniona lista dostępna jest na stronie internetowej Finlombarda.
Wysokość dofinansowania nie może przekraczać 80% wydatków kwalifikowanych, a w przypadku
programów zakupu dóbr kapitałowych w celu integracji zawodowej osób wykluczonych lub dla
ochrony środowiska pracy zostaje podniesiona do 100%. Dotacja przeznaczona jest na projekt
13
inwestycyjny, co warto zaznaczyć – na zakup lub wynajem większej ilości dóbr dla wspólnych celów
(zakup pojedynczego dobra nie jest traktowany jako projekt).
Łączna suma wydatków finansowanego projektu inwestycyjnego powinna się zawierać pomiędzy
20.000 a 250.000 € w przypadku spółdzielni socjalnych założonych nie więcej niż 12 miesięcy
wcześniej, oraz pomiędzy 25.000 i 1.000.000 € w przypadku starszych spółdzielni. Dofinansowanie
składa się z kwoty przyznanej przez region i z kwoty dostarczonej przez zrzeszonych kredytodawców.
Dofinansowanie przyznawane jest jak następuje:
•
w przypadku inwestycji spółdzielni socjalnych i ich konsorcjów – w 70% ze środków funduszu
FRIM, a w pozostałych 30% ze środków pośredników finansowych zrzeszonych
w Finlombarda S.A.;
•
w przypadku inwestycji innego typu spółdzielni – w 50% ze środków funduszu FRIM,
a w pozostałych 50% ze środków pośredników finansowych zrzeszonych w Finlombarda S.A. .
Wsparcie finansowe „de minimis” przyznawane jest w ramach limitów określonych w rozporządzeniu
unijnym Komisji Europejskiej nr 1998/2006 z 15 grudnia 2006 roku. Zgodnie z tym ustawodawstwem,
za pomoc uznaje się kwotę zaoszczędzoną podczas transakcji finansowych poprzez zastosowanie
obniżonego opodatkowania w miejsce opodatkowania na zasadach rynkowych. Kwota uznana za
„pomoc” to w szczególności różnica pomiędzy kwotą odsetek raty finansowania opodatkowanego na
obniżonych zasadach (oszacowany jako średnia opodatkowania regionalnego i bankowego), a kwotą
wynikającą z dofinansowania objętego opodatkowaniem rynkowym (tożsama z opodatkowaniem
stosowanym przez wybraną spośród zrzeszonych we FRIM placówkę bankową). Suma tych różnic
określona w momencie przyznawania dofinansowania, z zastosowaniem obowiązującej stopy
procentowej określonej w tym samym dniu przez Komisję Europejską, będzie oznaczała stopień
wsparcia, który jest wykazywany do celów wspomnianej wcześniej zasady de minimis.
Maksymalna łączna kwota zapomogi wchodzącej w skład pomocy de minimis przyznanej
przedsiębiorstwu w okresie trzech lat obrachunkowych nie może przekraczać 200.000 €. Z tego
powodu, w momencie składania podania o zapomogę, przedsiębiorstwo jest zobowiązane złożyć
deklarację otrzymanej w przeciągu ostatnich trzech lat obrachunkowych pomocy de minimis.
Nie mogą zostać przyznane nowe zapomogi jeśli zsumowane z poprzednimi dofinansowaniami będą
przekraczać wspomniane 200.000 €.
FRIM finansuje wydatki poniesione na rozwój biznesowy, technologiczny, handlowy, środowiskowy,
na zabezpieczenie środowiska pracy, na integrację zawodową osób wykluczonych. Wydatki
kwalifikowane to:
•
zakup dóbr kapitałowych takich jak nowy lub używany sprzęt, maszyny, narzędzia,
specjalistyczne urządzenia, umeblowanie i środki transportu;
•
nabycie nieruchomości na siedzibę działalności, prace remontowe i instalacyjne w budynku;
•
wyłącznie w przypadku młodych spółdzielni (założonych nie wcześniej niż 12 miesięcy przed
złożeniem prośby o dofinansowanie): pokrycie przez jeden rok kosztów wynajmu budynku
przeznaczonego na siedzibę działalności;
•
nabycie rzeczywistych usług na podstawie konkretnych umów w celu zwiększenia wydajności,
transferu technologii planowania, organizacji i produkcji, pozyskiwania nowych rynków
i rozwoju systemów jakości;
•
zakup patentów, licencji
produkcję/zarządzanie;
•
wydatki zewnętrzne na kształcenie personelu;
•
wydatki ogólne.
produkcyjnych,
oprogramowań
przeznaczonych
na
14
Program inwestycji powinien rozpoczynać się po dniu złożenia wniosku i powinien zakończyć się
w przeciągu 12 miesięcy od momentu przyznania dofinansowania, co może przedłużyć się do
18 miesięcy w przypadku inwestycji w nieruchomości. Rozpoczęcie inwestycji musi rozpocząć się
w terminie do dwóch miesięcy od momentu przyznania kredytu.
Czas trwania kredytu wynosi 7 lat, z czego 2 pierwsze to lata amortyzacyjne. W przypadku inwestycji
w nieruchomości czas kredytowania wynosi 12 lat.
W przypadku operacji leasingowych, ponieważ całkowity koszt najmu danego dobra podlega ulgom
podatkowym, dzierżawiony przedmiot musi być częścią programu inwestycyjnego czyli sumy
powiązanych kosztów na ten sam cel. W związku z powyższym, wnioski o leasing nie mogą odnosić
się do pojedynczych przedmiotów; takie dobra muszą stanowić integralną część dopuszczonego
programu inwestycyjnego. Tylko w wypadku, gdy interwencja jest wnioskowana przez spółdzielnię
socjalną, a leasingowane dobro będzie przeznaczone na przystosowanie warunków miejsca pracy dla
osób zagrożonych wykluczeniem, może mieć miejsce wniosek opiewający na wyłącznie jeden
przedmiot.
Aby ułatwić wnioskowanie i zwracanie przyznanych środków, FRIM przewiduje korzystne
oprocentowanie dla spółdzielni socjalnych, które jest zależne od tego czy jest to kredytowanie czy
dzierżawa. Oprocentowanie na kredytowanie wynosi 0,1% od sumy pozyskanej od regionu, a stopa
zmienna EURIBOR lub stała IRS + spread jest w wysokości do 0,9% rocznie w odniesieniu do sumy
pozyskanej od instytucji bankowych. Dla dzierżawy stosuje się roczną stawkę nominalną 0,10%
nałożoną na kwotę pozyskaną od funduszu regionalnego oraz zmienną stopę (Euribor) lub stałą (IRS)
+ spread w wysokości do 1,70% rocznie, nałożoną na kwotę pozyskaną od spółki leasingowej.
W praktyce, oprocentowanie nałożone na spółdzielnię jest mniejsze o około 6-7% od stawek
rynkowych jeśli chodzi o oprocentowanie kwoty wniesionej przez fundusz FRIM (w 70% w przypadku
spółdzielni socjalnych i w 50% w przypadku innych spółdzielni) oraz jest nieznacznie niższe od stawek
rynkowych jeśli chodzi o pozostałe środki pokryte przez fundusze pośredników finansowych.
W celu zagwarantowania dokładnego i terminowego wypełniania zobowiązań finansowych
wynikających z przyznanego dofinansowania, od beneficjenta wymagane są zabezpieczenia:
•
od majątku wnioskodawcy i/lub osób trzecich;
•
bankowe lub ubezpieczeniowe;
•
osobiste członków i/lub osób trzecich;
•
udzielane przez zaufane konsorcja lub fundusze poręczeniowe.
W większości przypadków, spółdzielnie korzystają z zabezpieczeń wydawanych przez zaufane
konsorcja ruchu spółdzielczego. Koszt takich gwarancji jest równy 1,8% od połowy wartości
wnioskowanego dofinansowania.
Dofinansowanie nie łączy się z innymi interwencjami finansowymi lub z innymi ulgami podatkowymi
przyznanymi na te same wydatki.
Wypłata dofinansowania przeprowadzona jest przez placówkę bankową/spółkę leasingową
w zależności od postępów w realizacji projektu lub rodzaju interwencji; wypłata dofinansowania
odbywa się zazwyczaj w dwóch transzach:
•
pierwsza transza w wysokości 60% interwencji finansowej, w oparciu o rachunkowość
wydatków kwalifikowanych równa co najmniej 30% przyznanego dofinansowania;
•
wypłata na koniec realizacji projektu, w oparciu o rachunkowość wydatków kwalifikowanych
i należycie pokwitowanych.
15
W przypadku, gdy przedmiotem interwencji finansowej są nieruchomości, wypłata dofinansowania
może mieć miejsce w oparciu o akt notarialny, po uprzedniej weryfikacji odpowiedniej dokumentacji
identyfikującej obiekt będący przedmiotem interwencji.
Region, również poprzez osobę Zarządcy, przewiduje wyrywkowe kontrole przyjętych podań
i inspekcje w siedzibach dofinansowanych spółdzielni, aby sprawdzić stan realizacji, przestrzeganie
procedur przewidzianych w postępowaniu przyznawania dofinansowania oraz prawdziwość
deklaracji i dostarczanych informacji. Dofinansowanie może zostać cofnięte jeśli beneficjent nie
będzie przestrzegać wymogów i ograniczeń przyjętych dla udzielania dofinansowania. Podobnie
w przypadku, gdy realizacja nie jest zgodna tak w treści jak i w osiąganych wynikach z projektem
i deklaracjami zawartymi w przyjętym wniosku.
W przypadku modyfikacji w realizacji zatwierdzonego programu inwestycyjnego, spółdzielnia może
zwrócić się z prośbą o naniesienie zmian do finansowania, które będą musiały być zatwierdzone przez
organ regionalny, po uprzednim sprawdzeniu adekwatności z zasadami równoważności, zgodności
wydatków i realizowanych celów.
Aby uzyskać dofinansowanie, spółdzielnie socjalne muszą na drodze przetargu on-line przedstawić
spółce Finlombarda oficjalny wniosek, który znajduje się na stronie internetowej regionu Lombardia,
do wyczerpania środków (tzn. wnioski mogą być prezentowane do momentu, w którym zostaną
wykorzystane przewidziane fundusze). Wnioski powinny być składane zarówno w formie on-line jak
i w formie papierowej wraz z załączonymi dokumentami (budżet, lista członków spółdzielni,
deklaracja otrzymywanych dotychczas świadczeń państwowych, kopia dowodu osobistego
przedstawiciela prawnego).
Badanie i ocena złożonych wniosków jest wybiórcza, ponieważ wnioski dotyczą wsparcia
konkurencyjnych przedsiębiorstw.
Weryfikacja wniosków wykonywana jest przez spółkę Finlombarda w porządku chronologicznym
napływania wniosków w przeciągu trzech miesięcy od dnia przyjęcia kompletnych wniosków.
Finlombarda:
•
sprawdza kwalifikowalność wnioskodawców i przedstawionych podań;
•
sprawdza zgodność projektów z linią interwencji określoną przez wnioskodawców;
•
dokonuje analizy technicznej, ekonomiczno-finansowej i merytorycznej przedsiębiorstwa
i projektu;
•
przygotowuje wzorcowe formularze i raporty ze złożonych wniosków;
•
przedstawia wyniki weryfikacji wniosków regionowi, który w celu oceny wniosków może
utworzyć odrębną Komisję.
16
Kryteria oceny podań
SPÓŁDZIELNIE
KRYTERIA
Program inwestycyjny
Struktura produkcyjna
Pozycjonowanie
w odniesieniu do rynku
Ocena ekonomicznofinansowa
ELEMENTY PODLEGAJĄCE OCENIE
Relacja program/struktura produkcyjna/rynek
Nowe możliwości związane z inwestycją
Adekwatność środków finansowych i zasobów ludzkich
(wewnętrznych i zewnętrznych) zaangażowanych
w projekt
Jakość zarządzania w odniesieniu do celów i treści
projektu
Oczekiwane efekty w zakresie jakości usługi/zdolności
produkcyjnych, wpływu na zatrudnienie, wartości
dodanej ekonomicznej/społecznej
Certyfikacja jakości i warunków pracy
Analiza szans i zagrożeń związanych z realizacją
programu inwestycyjnego
Metodologia oceny ryzyka kredytowego:
- struktura kapitałowa
- struktura ekonomiczno-finansowa
- zdolność do generowania środków
Znajomość tendencji wewnętrznych i zewnętrznych
(gwarancje systemu bankowego)
W SUMIE
PUNKTACJA
0 – 35
ELEMENTY PODLEGAJĄCE OCENIE
Spójność i powiązania programu inwestycyjnego
Synergia i uruchamiana integracja
Adekwatność środków finansowych wykorzystywanych
w projekcie
Strategia rozwoju i strategie konkurencyjności
Oczekiwane efekty w odniesieniu do rynku, w zakresie
zdolności produkcyjnych, wpływu na zatrudnienie,
wartości dodanej i utrzymania stabilności
ekonomicznej/finansowej
Jakość zarządzania, doświadczenie i struktura
organizacyjna w odniesieniu do celów i treści programu
inwestycyjnego
Analiza szans i zagrożeń związanych z realizacją programu
inwestycyjnego
Metodologia oceny ryzyka kredytowego:
- struktura kapitałowa
- struktura ekonomiczno-finansowa
- zdolność do generowania środków
Znajomość tendencji wewnętrznych i zewnętrznych
(gwarancje systemu bankowego)
W SUMIE
PUNKTACJA
0 – 30
0- 25
0- 5
0- 35
0 – 100
NOWE SPÓŁDZIELNIE
KRYTERIA
Program inwestycyjny
Model zarządzania
Pozycjonowanie
w odniesieniu do rynku
Ocena ekonomicznofinansowa
0- 25
0- 10
0- 35
0 – 100
17
Przyznanie dofinansowania może nastąpić po uzyskaniu pozytywnej oceny ekonomiczno-finansowej
(przynajmniej 20 otrzymanych punktów). Ocena ekonomiczno-finansowa jest dokonywana metodą
oceniania zdolności kredytowej „creditscore” i powstaje w oparciu o dwa ostatnie zatwierdzone
budżety lub w oparciu o przewidywane dane, jeśli budżety nie są dostępne. Dla młodych spółdzielni
oraz dla spółdzielni, które nie posiadają dostępnych zatwierdzonych budżetów, ocena przebiega
w oparciu o przewidywaną ocenę zdolności kredytowej z uwzględnieniem prognoz przygotowanych
zgodnie ze wzorem znajdującym się w formularzu zgłoszeniowym.
Do finansowania programów inwestycyjnych nie kwalifikują się projekty, które otrzymały łączny
wynik poniżej 60 punktów.
Ocena opiera się głównie na kryteriach ekonomiczno-finansowych i ma na celu sprawdzić czy
spółdzielnia będzie w stanie spłacić zaciągnięty kredyt. Formularze, które należy wypełnić nie są
skomplikowane i koncentrują się bardziej na danych ekonomicznych i finansowych niż na treści
projektu.
Spółdzielnie mogą korzystać z pomocy organizacji przedstawicielskich i ich ekspertów, którzy pełnią
przede wszystkim funkcję filtra: jeśli spółdzielnia nie spełnia odpowiednich wymagań, a szanse na
odniesienie sukcesu są nikłe, odradza się jej kontynuowanie procesu oceny.
Na ogół, z FRIM korzystają spółdzielnie socjalne prowadzące działalność już od kilku lat, których
budżety nie wykazują strat od co najmniej trzech lat, i które ubiegają się o dofinansowanie, aby
zakupić budynek pod swoją siedzibę lub inne nieruchomości konieczne do prowadzenia działalności.
Na dzień dzisiejszy inwestycje sfinansowane przez FRIM sięgają 44.717.950 € z czego 29.891.405 €
jest pokryte przez FRIM, reszta przez pośredników finansowych, a 85,82% z całej kwoty jest
kierowane dla spółdzielni socjalnych (66,35% dla spółdzielni typu A, 28,05% dla spółdzielni typu B,
5,6% dla konsorcjów).
W większości przypadków dofinansowanie zostało wykorzystywane na zakup i remont budynków
(88,76% całego dofinansowania). Spośród 130 spółdzielni socjalnych 28 dopuszczonych do
dofinansowania to mikro-przedsiębiorstwa, 75 to małe przedsiębiorstwa, a 27 to przedsiębiorstwa
średnie.
2.3 EFS Jeremie
JEREMIE (Wspólne Europejskie Źródła Finansowania dla Mikro, Małych i Średnich Przedsiębiorstw) to
wspólna inicjatywa Komisji Europejskiej (KE) i Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego (EFI) –
instytucji grupy Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI). JEREMIE umożliwia państwom
członkowskim Unii Europejskiej, za pośrednictwem odpowiednich władz krajowych i regionalnych,
korzystanie z części Funduszy Strukturalnych UE w celu lepszego dostępu do dofinansowania małych
i średnich przedsiębiorstw za pośrednictwem takich rozwiązań jak udział w kapitale przedsiębiorstwa,
pożyczki czy gwarancje dostępne poprzez Fundusz Powierniczy wielu udziałowców.
Państwa członkowskie UE mogą korzystać z inicjatywy JEREMIE, tworząc Fundusz Powierniczy
sfinansowany przez Fundusze Strukturalne (EFRR – Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego i EFS –
Europejski Fundusz Społeczny). Zarządzanie takim funduszem może być w gestii Europejskiego
Funduszu Inwestycyjnego lub innych instytucji finansowych zgodnie z zasadami mającymi
zastosowanie dla Funduszy Strukturalnych UE 12. Instytucje zarządzające mogą przekazać zarządzanie
funduszem bezpośrednio EFI lub jakiejkolwiek innej instytucji państwowej lub też instytucji
12
Rozporządzenie Komisji Europejskiej 1083/2006 i Rozporządzenie wykonawcze 1828/2006.
18
finansowej, poprzez konkurs przetargowy. W ten sposób instytucje zarządzające mogą oddelegować
profesjonalistom część działań, koniecznych do realizacji inicjatywy, takich jak – określenie kryteriów
konkursów przetargowych na wykonanie inwestycji, ocena i przedstawienie działań, negocjowanie
umów, kontrole.
Fundusz Powierniczy może być utworzony jako konto bankowe zarządzane w imieniu i na rzecz
Instytucji zarządzającej lub też jako niezależny podmiot prawny (poprzez strukturę ad hoc). Wybór
najodpowiedniejszej struktury prawnej zależy od złożoności funduszu JEREMIE i od krajowych ram
regulacyjnych.
Fundusz Powierniczy jako fundusz udziałowy ustanawia dla małych i średnich przedsiębiorstw
partnerstwa z różnego rodzaju lokalnymi instytucjami finansowymi: finansiści, fundusze kapitału
wysokiego ryzyka, fundusze pożyczkowe, spółki transferu technologicznego, dostawcy
mikrofinansowania, banki i fundusze powiernicze. Środki oferowane tym instytucjom przez Fundusz
Powierniczy będą wykorzystane do utworzenia i rozwoju MŚP.
Instytucje zarządzające
Szczebel krajowy i regionalny
Fundusz Powierniczy (FP)/
Zarządca FP
Szczebel krajowy, regionalny lub lokalny
Pośrednicy finansowi
Zgodnie z Regionalnym Planem Operacyjnym EFS 2007-2013, Lombardia przeznacza całą oś
programowania na rzecz wsparcia spółdzielni socjalnych, co zachodzi także poprzez wykorzystanie
narzędzi inżynierii finansowej takich jak JEREMIE. Lombardia była pierwszym regionem w Europie,
który uruchomił program JEREMIE w ramach EFS i połączył go oddolnie z funduszem utworzonym dla
wspierania zatrudnienia, zapobiegania i zwalczania bezrobocia oraz inwestowania w zasoby ludzkie.
Ponadto EFS jest narzędziem, które promuje wysoki poziom zatrudnienia i integracji społecznej,
równouprawnienie kobiet i mężczyzn oraz spójność ekonomiczną i społeczną. Jest to tym samym
fundusz, który stanowi integralną część interwencji na rzecz spółdzielni socjalnych.
Oś, poprzez którą JEREMIE wykorzystuje EFS dla wsparcia spółdzielczości socjalnej to oś III, Integracja
Społeczna. Podstawowym celem osi III jest poprawa dostępności do rynku pracy i utrzymania się na
rynku osób z grupy zagrożonych, poprzez podnoszenie stabilności i pewności zatrudnienia oraz
poprzez zmniejszanie czynników powodujących bezrobocie, niestałość zatrudnienia i wykluczenie.
W ramach celu ogólnego, region Lombardia dąży do osiągnięcia trzech określonych rezultatów:
•
Obniżenia niepewnego zatrudnienia, które wynika z elastycznych form zatrudnienia, poprzez
rozwijanie systemu flexsicurity z prawdziwego zdarzenia;
•
Ułatwienie dostępu do pracy osobom zagrożonym wykluczeniem poprzez zwiększenie ich
zatrudnienia;
•
Wzmocnienie rozwoju trzeciego sektora i współpracy społecznej.
Aby korzystać z JEREMIE EFS, Lombardia utworzyła dekretem regionalnym (lipiec 2008, nr 7687)
fundusz o początkowym wkładzie w wysokości 10.000.000 €, zintegrowany z kolejnym wkładem
10.000.000 € z 2009 roku, przekazany pod zarząd Finlombarda S.A.
19
W ramach osi III RPO, środki z funduszu zostały przeznaczone na konsolidację i rozwój
przedsiębiorstw społecznych, które realizują programy integracji społecznej dzięki dokapitalizowaniu
na rzecz pracowników i członków korzystających z interwencji finansowych. JEREMIE finansuje tym
samym spółdzielnie socjalne typu A i typu B oraz spółdzielnie produkcji i pracy.
W ramach interwencji z pomocą wybranych na drodze przetargu publicznego (przeprowadzonego
przez zarządcę Finlombarda S.A.) instytucji kredytowych, które pełnią funkcję pośredników,
dofinansowuje się działania dokapitalizacji spółdzielni socjalnych i produkcyjnych, które działają na
terenie Lombardii oraz zatrudniają osoby niepełnosprawne lub zagrożone wykluczeniem.
Wybrane instytucje kredytowe zobowiązują się przekazać dodatkowe środki o wartości niemal
równoznacznej z tą określoną w przetargu, tak aby pomnożyć inwestycję regionalną na rzecz systemu
spółdzielczego. Z jednej strony EFS zapewnia pewną kwotę, którą region Lombardia poprzez przetarg
ogłoszony przez Finlombarda przekazuje jednej lub większej ilości instytucji kredytowych. Z drugiej
strony instytucje, które wygrały przetarg przeznaczają niemal identyczną kwotę jak ta otrzymana
z przetargu. W 2009 roku w ramach przetargu ogłoszonego przez Finlombarda przyznano kwotę
10.000.000 € dwóm włoskim bankom, które zainwestowały podobną kwotę – każdy z banków po
5.000.000 €. W 2010 roku przetarg wygrały trzy instytucje kredytowe, które przekazały
po 3.000.000 € każda.
2009
EFS 20 mln €
UBI-Banca Popolare di Bergamo 5 mln €
Lombardzka Federacja Banków Kredytu Spółdzielczego 5 mln €
Banca Popolare di Sondrio 3 mln €
2010 Banca Popolare Etica 3 mln €
UBI-Banca Popolare di Bergamo 3 mln €
20
Schemat JEREMIE EFS - Lombardia
INTERMEDIARI FINANZIARI
SELEZIONATI
Fundusz Jeremie EFS Region Lombardia
zobowiązuje
Etap 1
ZARZĄDCA
Finlombarda
Finlombarda
GESTORE
zarządza
REGION
REGIONE
LOMBARDIA
LOMBARDIA
zakłada
FUNDUSZ
JEREMIE
FONDO JEREMIE
upoważnia
wyznacza
WYZNACZENI
POŚREDNICY
INTERMEDIARI
FINANZIARI
FINANSOWI
SELEZIONATI
przyznają
Etap 2
gwarantuje
Mikrokredyty
Micro crediti
na rzecz
BENEFICJENCI
BENEFICIARI
podpisują i przekazują
Etap 3
Kapitał
społeczny
CapitaleSociale
SPÓŁDZIELNIE
COOPERATIVE
Techniczny przebieg interwencji z funduszu JEREMIE EFS polega na przyznaniu mikro-dofinansowania
o stałej wartości (4.000 €) osobom fizycznym, które pracują lub będą pracowały jako członkowie
spółdzielni socjalnej i/lub produkcyjnej i pracy, gdzie przynajmniej 30% pracowników to osoby
defaworyzowane. W ramach JEREMIE za pracowników zagrożonych wykluczeniem uznane są nie
tylko osoby określone w ustawie 381/91 dla spółdzielni socjalnych typu B (niepełnosprawni fizyczni,
chorujący psychicznie, byli pacjenci szpitali psychiatrycznych, poddani leczeniu psychiatrycznemu,
uzależnieni od narkotyków, alkoholicy, osoby młode w wieku produkcyjnym w trudnej sytuacji
rodzinnej, skazani wyrokiem, ale na inne formy kary niż pozbawienie wolności), ale również osoby
defaworyzowane określone rozporządzeniem Komisji Europejskiej (osoby młode w wieku 16-25 lat,
kobiety powyżej 40 roku życia, mężczyźni powyżej 50 roku życia, imigranci, osoby o wykształceniu
niższym, osoby szukające pracy od ponad 12 miesięcy, rodzice samotnie wychowujący dzieci).
SPÓŁDZIELNIE
Beneficjenci Funduszu JEREMIE EFS
Przyznawanie interwencji finansowych
SPÓŁDZIELNIE
SPÓŁDZIELNIE
Spółdzielnie typu A
(w myśl ustawy 381/91)
usługi socjalne,
sanitarne,
edukacyjne
Spółdzielnie typu B
(w myśl ustawy 381/91)
usługi włączenia
zawodowego do
rynku pracy osób
z grupy zagrożonej
wykluczeniem (*)
Spółdzielnie pracy
i produkcyjne
gdzie
przynajmniej 30%
pracowników, to
osoby z grupy
zagrożonej
wykluczeniem (*)
21
Górna granica możliwego dofinansowania to 200.000 €, tak więc może je uzyskać maksymalnie
50 osób fizycznych, niezależnie od tego czy spółdzielnia będzie dysponowała większymi zasobami
ludzkimi.
Aby móc skorzystać z dofinansowania spółdzielnie muszą być zapisane do rejestru, działać od
co najmniej 12 miesięcy i mieć przynajmniej jeden zatwierdzony budżet.
Tak pozyskane dofinansowanie jest bezpośrednio włączone do sprawozdań finansowych spółdzielni
i w związku z tym może być wykorzystane na nowe inwestycje, rozpoczęcie nowej działalności itp.
Dofinansowanie jest przyznane w 50% ze środków Funduszu JEREMIE EFS, a w pozostałych 50% ze
środków własnych wyznaczonego pośrednika bankowego, któremu kwota ta zostanie zwrócona
z ustalonymi odsetkami.
Z przyznanych 4.000 € pewna kwota (amortyzująca – pożyczona od instytucji bankowej) na stałym
oprocentowaniu jest zwracana w rozliczeniu comiesięcznym. Pozostała kwota (tzw. bullet z ang.
pocisk, przyznana przez JEREMIE) powinna być zwrócona w formie jednorazowego świadczenia do
upływu 5 lat od rozpoczęcia interwencji. Suma pożyczona od JEREMIE nie podlega zwrotowi
w przypadku, gdy beneficjent pracuje jako członek spółdzielni przez cały czas trwania interwencji.
Jednocześnie z przyznaniem pożyczki, członek spółdzielni będący odbiorcą dofinansowania otrzymuje
gwarancję na pokrycie środków przyznanych przez pośrednika bankowego.
Przyznawanie i zwracanie dofinansowań JEREMIE EFS
Sposób przyznawania interwencji finansowych
MIKROKREDYT
4.000 euro
FUNDUSZE
BANKOWE
FUNDUSZ
JEREMIE
składa się z:
2.000
euro
Czas trwania:
60 miesięcy
Zwrot:
comiesięczny
Oprocentowanie: IRS 5 lat (*)
+ spread
2.000
euro
Czas trwania:
60 miesięcy
Zwrot:
jednorazowy na zakończenie interwencji
Oprocentowanie: 0
Ta kwota nie podlega zwrotowi jeśli członek spółdzielni pracuje
w niej przez cały czas trwania interwencji
Wyniki korzystania z JEREMIE i jego stosowania w ramach EFS są pozytywne zarówno pod względem
kwoty dofinansowania z funduszu i od instytucji bankowych, ale przede wszystkim ze względu na
przepływ dofinansowania ze środków bankowych do spółdzielni. Szerokie zastosowanie funduszu,
22
pozwoliło na zmniejszenie obciążeń finansowych, które doskwierały spółdzielniom, pozwalając im
tym samym na zatrudnienie nowych pracowników, a w konsekwencji na silne zaangażowanie tkanki
społecznej, w szczególności osób z grupy zagrożonej wykluczeniem.
Jednym z problemów, z którym borykają się spółdzielnie są ograniczenia w stosowaniu reguły
de minimis, które w wielu przypadkach nakładają ograniczenia na udział członków. Rozporządzenie
Komisji Europejskiej dotyczące pomocy ze strony państwa na rzecz przedsiębiorstw, umożliwia im,
niezależnie od liczby zgłoszonych podań oraz ilości osób zainteresowanych, otrzymanie pomocy
z jakiegokolwiek tytułu i na kwotę nie większą niż 200.000 € w przeciągu ostatnich 3 lat (ta suma
zawiera również inne rodzaje dotacji spoza JEREMIE).
Poniższy schemat pokazuje wkład finansowy pojedynczego spółdzielcy na koniec okresu interwencji.
W porównaniu z otrzymanymi 4000 €, faktyczny wydatek będzie w wysokości 2300 €, zwracanych
w 60 miesięcznych ratach w wysokości 38 €.
Wnioski: wkład finansowy dla członka spółdzielni (przykład)
I kwota
=
2.000 euro
II kwota
=
2.000 euro
Czas trwania: 60 miesięcy
Oprocentowanie: 5% (*)
Szacowana rata: 38 euro/miesiąc
Czas trwania: 60 miesięcy
Oprocentowanie: 0%
Szacowana rata: 0 euro/miesiąc
jeśli członek spółdzielni pracuje na jej rzecz przez cały czas trwania interwencji finansowej,
po upływie 60 miesięcy:
WYDATEK FINANSOWY (W.F.)
=
ok. 2.300 euro
Δ K.K. – W.F.
=
ok. 1.700 euro
KWOTA KAPITAŁU (K.K.)
=
4.000 euro
(*) Oprocentowanie jest obliczone na podstawie obowiązującego IRS oraz spread podanego przez banki biorące
udział w konkursie przetargowym; są to tylko przykładowe dane.
Region Lombardia zebrał dane dotyczące realizacji JEREMIE, odpowiednio w dwóch etapach
finansowania – podanych podczas przetargu z 2009 (dwóch pośredników finansowych) i z 2010
(trzech pośredników finansowych).
23
W odniesieniu do przetargu z 2009 roku, na dzień 31 grudnia 2011, stowarzyszone banki potwierdziły
otrzymanie 4.833 wniosków o dotację, z czego rozpatrzyły pozytywnie 4.038 na łączną kwotę
16.152.000 €. To dofinansowanie składa się w połowie ze środków EFS, a w połowie z dofinansowań
samych banków.
Jeśli chodzi o przetarg z 2010 roku, do stowarzyszonych banków spłynęło 2.630 wniosków z czego
592 otrzymały dotację na łączną kwotę 2.368.000 €, połowa dofinansowania pochodziła z EFS.
Również liczba beneficjentów, osób i spółdzielni dokapitalizowanych wykazuje pozytywny wpływ
funduszu JEREMIE EFS. W związku z przetargiem z 2009 zostały dokapitalizowane 283 spółdzielnie,
z czego 153 to spółdzielnie typu A, 89 – typu B, 41 – spółdzielnie produkcji i pracy. Dofinansowano
4038 osób w tym 2040 osób z grupy wykluczonych (786 mężczyzn i 1254 kobiety).
Jeśli chodzi o przetarg z roku 2010 – dokapitalizowano 49 spółdzielni, z czego 33 typu A, 15 typu B
i 41 spółdzielni produkcji i pracy. Dofinansowano 592 osoby, w tym 301 osób wykluczonych
(85 mężczyzn i 216 kobiet).
Spośród dofinansowanych spółdzielni najliczniejszą grupę stanowią spółdzielnie „młode”
i te najmniejsze; wykazują one konsekwentne stosowanie narzędzi finansowania, gdyż ich członkowie
najbardziej potrzebują konsolidacji i rozwoju. Poza tym, z funduszu skorzystało wiele spółdzielni
znajdujących się w kryzysie wynikającym ze światowej koniunktury gospodarczej, wykazując tym
samym skuteczność JEREMIE w dokapitalizacji i poprawie warunków dla przedsiębiorczości.
Ankieta przeprowadzona wśród wybranych spółdzielni wykazała, że główną działalnością
wykonywaną przez spółdzielnie dzięki dofinansowaniu z JEREMIE jest realizacja inwestycji
(tak materialnych jak i niematerialnych), uruchomienie nowych linii działalności/usług oraz pokrycie
kosztów bieżących i krótkotrwałych trudności. Należy zauważyć, że JEREMIE nie finansował
konkretnych działalności lub inwestycji, ale oddawał do dyspozycji spółdzielni środki finansowe, które
włączane do budżetu mogły być wykorzystane w różny sposób. Wkład środków udostępnionych przez
JEREMIE jest znaczny, gdyż bez tego dofinansowania większość spółdzielni nie mogłaby sobie
pozwolić na jakiekolwiek operacje kapitałowe.
Zarządzanie interwencją finansową przebiega w oparciu o cenną współpracę pomiędzy instytucjami
a podmiotami świata spółdzielczego i nie wykazuje żadnych widocznych opóźnień (do kwietnia 2011
roku 83% odbiorców otrzymało dofinansowanie z pierwszych 10 mln €). Po początkowej fazie
uruchamiania zdolności banków do zarządzania interwencją, czas wykonania formalności związanych
z dotacją wynosi średnio 40 dni (od złożenia wniosku do przyznania środków). Spółdzielnie
pozytywnie oceniają też banki: relacje z pośrednikami otrzymały średnio 7 punktów w 10stopniowej
skali.
JEREMIE zmobilizował szerokie grono spółdzielców, którzy mogli się przyłączyć do funduszu
(31% ogółu członków, ale biorąc pod uwagę, że dla spółdzielni o ilości członków większej niż 50 osób
i tak z funduszu mogło skorzystać tylko 50 członków wskaźnik wzrasta do ponad 50%). Odsetek
aktywizacji członków spółdzielni był największy w spółdzielniach młodych i w tych najmniejszych,
wykazując jednocześnie poprawne wykorzystanie środków płynących z JEREMIE tzn. większą
mobilizację i aktywizację członków w sytuacjach, w których konieczna była konsolidacja i rozwój
spółdzielni. Członkowie spółdzielni, którzy skorzystali z JEREMIE odzwierciedlają następujące cechy:
są w średnim wieku, trochę lepiej wykształceni i procentowo (choć nieznacznie) bardziej zagrożeni
wykluczeniem niż przeciętny członek spółdzielni.
Niektóre spółdzielnie jako priorytetowy rezultat przystąpienia do JEREMIE wskazują „większą
świadomość członków spółdzielni” (17% ogółu), podczas gdy niższy odsetek (7% ogółu) wskazuje
zwiększony udział i odpowiedzialność członków. Ogólnie rzecz biorąc, z badań wynika, że JEREMIE
w czasach kryzysu w znacznym stopniu przyczynił się do pogłębienia refleksji członków spółdzielni na
temat problemów finansowych i możliwych strategii wyjścia z kryzysu; jak dotąd mniej oczywiste są
24
realne rezultaty jeśli chodzi o aktywny udział członków (który i tak wśród spółdzielni jest na wysokim
poziomie).
Generalnie, JEREMIE może być uznany za udaną interwencję, która uzyskała ciekawe rezultaty. Jeśli
chodzi o taktykę, ten instrument finansowy ma przedłużony w czasie wpływ, jest rozdzielony
pomiędzy różne podmioty i ułatwia działania systemowe. Tym bardziej jeśli dołączyć do tego
elementy premiujące i wzmacniające postawę pomocniczości, która w jakiś sposób jest już
zagwarantowana wdrażaniem instrumentu. Liczebność i autorytet zaangażowanych podmiotów,
gdzie każdy zajmuje się wyznaczoną funkcją, zapewniły sukces tej inicjatywy, która i tak jest cały czas
monitorowana i ulepszana. Pozostaje tylko kwestia złożoności reguł i ich interpretacji przez różne
podmioty, co wynika z eksperymentalnej natury inicjatywy.
W przyszłości będzie możliwe przeniesienie tego typu interwencji na grunt polityki regionalnej lub
powtórzenie podobnej interwencji w ramach kolejnego cyklu funduszy strukturalnych, po uprzednim
naniesieniu poprawek. Pierwsza ocena interwencji (końcowe rezultaty będą mogły zostać ocenione
dopiero po upływie 5 lat) sugeruje korekty w następujących dziedzinach.
Pierwsza kwestia dotyczy roli i znaczenia podmiotów słabszych. Wyniki wskazują na ich nieznaczną
obecność w JEREMIE, co mogłoby zostać wzmocnione i poszerzone. Niektóre mechanizmy
aktywizacyjne mogą zostać pomyślane w taki sposób, aby zmobilizować te podmioty do trwałego
uczestnictwa w funduszu, na przykład poprzez zróżnicowanie kwoty dofinansowania i przyznawanie
słabszym podmiotom wyższej dotacji (np. zamiast 4000 € – 6000 €).
Druga sprawa to rodzaj spółdzielni, które powinny być objęte wsparciem. W pierwszej fazie
wdrażania JEREMIE mieliśmy do czynienia z niewielką w stosunku do średniej regionalnej
reprezentacją młodych spółdzielni. Również tutaj wypadałoby zastanowić się nad sposobami
polepszającymi ten wskaźnik, gdyż inicjatywa JEREMIE została pomyślana jako instrument
wspierający spółdzielnie w momencie ich zakładania/uruchamiania. Ponadto nowopowstałe
spółdzielnie mają większe problemy kapitałowe i większe ograniczenia rozwoju (ograniczenia
finansowe, mniejsze zasoby własne itp.). Nie zmieniając systemu operacyjnego JEREMIE można by się
zastanowić np. nad kwotą dofinansowań zarezerwowaną dla młodych spółdzielni (np. 20-30% całości
środków; na dzień dzisiejszy spółdzielnie działające mniej niż 5 lat wykorzystały mniej niż 10%
dostępnych środków).
Trzeci aspekt to rola jaką w JEREMIE odgrywają banki. Jak dotąd nie napotkano istotnych różnic
w ocenie ich działalności ani znaczących różnic w zakresie kosztów pobieranych od członków. Jednak
faktycznie jeden z analizowanych banków wydaje się, szczególnie w odniesieniu do podmiotów
słabszych, bardziej „wybredny” i mniej „elastyczny” na potrzeby współpracy z sektorem
spółdzielczym. Z racji, że banki do podmioty prywatne, kierujące się logiką ekonomiczną problem ten
nie może być całkowicie wyeliminowany, ale może być złagodzony: na przykład od banków można by
wymagać przyjęcia pewnych standardów zachowania (np. obowiązek nie odrzucania wniosków od
podmiotów, które nie mogą same zagwarantować spłacenia kredytu jeśli taką gwarancję może im
dać spółdzielnia).
25
2.4 Dotacje dla osób niepełnosprawnych – Dote disabili
Dotacje dla osób niepełnosprawnych – Dote disabili to ogół środków finansowych, udostępnionych
przez region Lombardia i zarządzanych przez prowincje, na rzecz zatrudnienia i włączenia
społecznego na terytorium Lombardii. Narzędzie finansowe jakim jest Dote podzielono na kilka
konkretnych linii w zależności od beneficjentów, których dotyczą i w zależności od środków, którymi
są zarządzane.
Dotacja Praca Niepełnosprawnych to narzędzie finansowane przez regionalny fundusz na rzecz
zatrudnienia osób niepełnosprawnych, które zgodnie z krajowym prawodawstwem ma na celu
promowanie zatrudnienia osób niepełnosprawnych poprzez pracę spółdzielni i przedsiębiorstw
socjalnych. Szczegółowiej - Dotacja Praca Niepełnosprawnych składa się z dotacji Pośrednictwo
Zawodowe - na szkolenie i włączenie do pracy niepełnosprawnego beneficjenta od samego początku
oraz z dotacji Wsparcie Zatrudnienia - ukierunkowanej na utrzymanie miejsca pracy zatrudnionej
osoby niepełnosprawnej. Procedury zarządzania oboma rodzajami dotacji są takie same.
Za sprawą dotacji pierwszego rodzaju beneficjent zostaje wykształcony i włączony zawodowo do
pracy w spółdzielni lub przedsiębiorstwie społecznym, natomiast dzięki drugiej dotacji
dofinansowywany jest pracodawca osoby niepełnosprawnej, co pozwala na utrzymanie tegoż
zatrudnienia.
Odbiorcami Dotacji Praca Niepełnosprawnych są osoby niepełnosprawne ujęte w ramach
prawodawstwa włoskiego 13 zamieszkałe lub zameldowane na terenie Lombardii oraz zapisane do
odpowiednich urzędów pracy w prowincjach Lombardii.
Środkami finansowymi udostępnionymi przez region Lombardii na rzecz Dotacji Praca
Niepełnosprawnych od 2010 roku zarządzają poszczególne prowincje. Każda z nich, w oparciu
o kierunki rozwoju regionalnego, opracowuje własny Plan - Prowincja dla Niepełnosprawnych,
w którym określony zostaje sposób wykorzystania dotacji w zależności od lokalnych potrzeb
i priorytetów.
Na podstawie realiów społecznych i rynku pracy (takich jak obecność osób niepełnosprawnych, liczba
zatrudnionych niepełnosprawnych w odniesieniu do wszystkich osób pracujących itp.) prowincje
otrzymują od regionu określoną kwotę do wykorzystania w ramach Dotacji Praca
Niepełnosprawnych. Następnie każda prowincja, w określonym terminie, ogłasza dostępne środki
poprzez specjalne obwieszczenie, na które mogą odpowiadać podmioty akredytowane przez Region
Lombardia. Każda prowincja zależnie od swoich potrzeb rozdziela w ten sposób środki przyznane
przez Fundusz regionalny na jedną z dwóch osi – włączenie zawodowe lub wsparcie i utrzymanie
miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych.
Akredytowane podmioty tj. przedsiębiorstwa zarejestrowane w Lombardii i upoważnione do
prowadzenia usług szkoleniowo-doradczych na temat zatrudnienia, są odpowiedzialne za wspieranie
osób niepełnosprawnych w określeniu ich spersonalizowanej drogi zawodowej jak również za pomoc
w dopełnieniu procedur związanych z udziałem w konkursie lokalnym. Każdy beneficjent
w porozumieniu z akredytowanym podmiotem realizuje Spersonalizowany Plan Interwencji (SPI),
13
Celem Ustawy 68/99 jest promowanie włączenia i integracji zawodowej osób niepełnosprawnych poprzez wsparcie
i ukierunkowane zatrudnienie. Odbiorcami są:
• Osoby dotknięte upośledzeniem fizycznym, psychicznym lub sensorycznym i osoby z niepełnosprawnością
intelektualną, która powoduje zmniejszenie zdolności do wykonywania pracy w stopniu większym niż 45%;
• Osoby ze stopniem niepełnosprawności wyższym niż 33%;
• Osoby niewidome i niesłyszące;
• Inwalidzi wojenni, inwalidzi cywilni, inwalidzi w wyniku służby wojskowej;
• Wdowy, sieroty, uchodźcy, a także podmioty określone ustawą nr 407 z roku 1998 (ofiary terroryzmu
i przestępczości zorganizowanej).
26
w którym określone są rodzaje i formy usług świadczonych niepełnosprawnemu podmiotowi dzięki
środkom finansowym z Dotacji Praca Niepełnosprawnych. SPI powinien określić tutora – osobę
odpowiedzialną za beneficjenta w trakcie realizacji założeń SPI.
W praktyce, zredagowanie SPI polega na doborze usług, które tutor uzna za pożyteczne dla
beneficjenta w celu jego włączenia zawodowego lub wsparcia jego późniejszego zatrudnienia.
Dlatego też SPI zostaje ustalony w oparciu o potrzeby i wymagania osoby niepełnosprawnej
i jej rodziny, zawiera usługi dostępne w poszczególnych prowincjach, tak jak przewidziano
w lokalnych obwieszczeniach. Usługi zawarte w SPI są zagwarantowane przez sektor, w tym
podmioty uprawnione do szkoleń, do udostępniania miejsc pracy jak również spółdzielnie socjalne
i przedsiębiorstwa działające w celu zwiększenia zatrudnienia.
Podsumowując, podmiot uprawniony przez region wraz z osobą niepełnosprawną uzupełnia SPI
i odpowiada na konkurs obwieszczony w prowincji, aby otrzymać Dotację Praca Niepełnosprawnych.
Po otrzymaniu pozytywnej odpowiedzi od prowincji, tutor osoby niepełnosprawnej nawiązuje
kontakt ze spółdzielnią socjalną i/lub przedsiębiorstwem, dla którego ta osoba będzie pracowała. Na
koniec okresu pracy określonego w SPI, Region Lombardia, poprzez prowincję przyznaje kwotę
ustaloną w SPI przedsiębiorstwu, które przyjęło do pracy osobę niepełnosprawną. W przypadku
przedłużenia okresu pracy osoby niepełnosprawnej, przedsiębiorstwo ją przyjmujące może ubiegać
się o zaliczkę od regionu, natomiast pozostała część dofinansowania zostanie wypłacona po
zakończeniu pracy przez osobę niepełnosprawną.
Region Lombardia - Dotacja dla Niepełnosprawnych
Prowincja - Obwieszczenie lokalne
Akredytowany podmiot i osoba niepełnosprawna - Zredagowanie SPI
Przedsiębiorstwo społeczne - Świadczenie usług
Region Lombardia – dofinansowanie spółdzielni
Maksymalna kwota dotacji na Pośrednictwo Zawodowe waha się pomiędzy 9.000 a 11.000 €, a na
Wsparcie Zatrudnienia pomiędzy 4.000 a 5.000 € na łączny czas 12 miesięcy.
27
Na rok 2012, Region Lombardii przeznaczył na Dotacje dla osób niepełnosprawnych – Dote disabili
38.000.000 €, do podziału pomiędzy różne prowincje. Większa cześć tej kwoty przeznaczona jest na
samą dotację, podczas gdy pozostałą część przeznaczono na działania systemowe oraz na pomoc
techniczną konieczną do poprawnego funkcjonowania tego narzędzia. Warto zwrócić uwagę na
finansowy wzrost dotacji w porównaniu do zeszłego roku. Potwierdza on sprawną działalność Dotacji
Praca Niepełnosprawnych i poprawnego jej zastosowania przez sektor spółdzielni i przedsiębiorstw
społecznych.
Jak wspomniano wcześniej, rozdział kwoty przyznanej przez region na działalność związaną
z Pośrednictwem Zawodowym i Wsparciem Zatrudnienia to zadanie w kompetencji prowincji. Dlatego
też to administracja na szczeblu prowincji ustala kwoty z jakich może korzystać beneficjent
w przeciągu całego okresu finansowania.
28
Rozdział 3 – Porównanie spółdzielczości w Lombardii i w Małopolsce
Poniżej przedstawiono pewne rozważania do debaty pomiędzy ekspertami w dziedzinie
spółdzielczości społecznej z Lombardii i Małopolski w celu oceny potencjalnego przeniesienia
i dostosowania niektórych narzędzi finansowania używanych w Lombardii na grunt Małopolski.
Po wizycie studyjnej, która miała miejsce w Krakowie w grudniu 2012 roku, w tekście zawarto
informacje na temat niektórych narzędzi rozwoju używanych przez włoskie spółdzielnie socjalne,
które choć nie są ujęte w sposób szczegółowy, wydają się szczególnie interesujące w kontekście
polskiej spółdzielczości i warto je dogłębniej przeanalizować.
Rozwój historyczny
Spółdzielczość socjalna we Włoszech narodziła się w latach 80tych, rozwinęła się i szybko
rozpowszechniła, stając się tym samym solidnym sektorem. Po dziś dzień można zaobserwować
znaczne różnice pomiędzy poszczególnymi regionami Włoch, ale to właśnie w Lombardii (podobnie
jak i w innych regionach północnych) spółdzielczość socjalna ma duży wpływ na gospodarkę. Oznacza
to, że liczne spółdzielnie socjalne o kilkudziesięcioletniej historii, chociaż startowały jako
doświadczenia pilotażowe, dziś są przedsiębiorstwami w pełnym tego słowa znaczeniu ze stabilnym
budżetem i własnymi aktywami (kapitałem społecznym, nieruchomością). To z kolei ułatwia dostęp
do kredytów i wchodzenie w układy z bankami, które zaczynają uznawać ten sektor za partnera
godnego zaufania (chociaż specyficznego i różniącego się od sektora profitowego).
W Polsce spółdzielnie socjalne narodziły się po roku 2006 kiedy to zatwierdzona została ustawa ich
dotycząca. Choć mocno promowane i wspierane poprzez dotacje publiczne i z projektów (przede
wszystkim Equal i EFS), często nie były w stanie utrzymać się na rynku. Polskie spółdzielnie socjalne to
przedsiębiorstwa włączenia zawodowego czyli raczej przedsiębiorstwa nietrwałe, potrzebujące
wsparcia. Oprócz spółdzielni istnieją też inne podmioty trzeciego sektora (stowarzyszenia, fundacje),
które mogą być określane mianem przedsiębiorstw społecznych, ale również w tym przypadku mamy
do czynienia z organizacjami, których dochód pochodzi głównie z projektów (i tylko w szczątkowej
części z działalności gospodarczej). Małopolska, w porównaniu z innymi regionami Polski, z pewnością
przoduje w tej dziedzinie, a obecność Paktu na rzecz ekonomii społecznej jest przykładem
sprzyjających warunków do rozwoju przedsiębiorczości społecznej. Chociaż ekonomia społeczna
w Polsce rozwija się w dobrym tempie, to porównanie jej do realiów włoskich może przynieść
ciekawe, nowe rozwiązania.
Warto też podkreślić, że konieczne jest również wzmacnianie spółdzielni socjalnych przede wszystkim
pod względem przedsiębiorczości. Ważne jest, aby założyciele spółdzielni byli świadomi, że tworzą
firmę, która mimo że korzysta z dotacji i jest faworyzowana, musi umieć utrzymać się na rynku,
pozyskiwać klientów i oferować produkty wysokiej jakości. Tylko pod warunkiem, że powstanie
w Polsce pewna liczba przedsiębiorstw trwałych i potrafiących utrzymać się na rynku, sektor będzie
mógł zyskać wiarygodność i rozprzestrzenić się. Ten proces wymaga czasu, ale ważne jest, żeby od
samego początku podążać w dobrym kierunku oraz aby środki publiczne były wykorzystywane
w perspektywie długoterminowej oraz z myślą o rozwoju i konsolidacji przedsiębiorstw.
Infrastruktura wspierająca
We Włoszech ważną rolę w rozwoju spółdzielni socjalnych odegrał silny i spójny ruch spółdzielczy
oraz obecność konsorcjów. Solidarność, ta wyjątkowa cecha włoskiego systemu, przyczyniła się do
rozwoju współpracy społecznej, która już od samego początku swojego istnienia mogła korzystać ze
wsparcia najmocniejszych sektorów spółdzielczości takich jak rolnictwo lub kredytowanie (banki
spółdzielcze są obecne na całym terytorium Włoch).
Konsorcja odegrały ważną rolę, ponieważ umożliwiły wykorzystanie efektu skali oraz promowały
i wspierały nowe spółdzielnie. Ponadto w imieniu spółdzielni negocjowały kontrakty i umowy
29
z podmiotami publicznymi i prywatnymi, których spółdzielnie działając samodzielnie nie byłyby
w stanie osiągnąć. Konsorcja z racji, że są organizacjami utworzonymi przez same spółdzielnie,
odpowiadają doskonale na potrzeby sektora.
Aby zrozumieć jaką rolę dla rozwoju spółdzielczości społecznej we Włoszech odegrały konsorcja,
konieczne jest przeanalizowanie modelu wzrostu wybranego przez pierwsze spółdzielnie socjalne.
Pierwotnie spółdzielnie socjalne prowadziły szereg działalności kierowanej do różnych użytkowników.
Stopniowo wraz z konsolidacją działalności, zdano sobie sprawę, że wyspecjalizowanie się w jednym
rodzaju działalności pozwala osiągnąć lepsze kwalifikacje zawodowe, większą świadomość własnego
produktu, a co za tym idzie osiągnięcie lepszych zdolności do innowacyjnych działań i oferowanie
wysokiej jakości usług.
Drugą ważną cechą charakteryzującą tę formę przedsiębiorczości jest „terytorializacja”. To cecha,
która pozwoliła przedsiębiorstwom społecznym ustanowić silną więź z terytorium i społecznością
lokalną, dla której została utworzona. Pogłębiona znajomość terytorium pozwalała na dokładne
rozpoznanie potrzeb społeczności, procesu ich rozwoju jak również możliwych rozwiązań
zaspokojenia tych potrzeb. Ponadto wiele spółdzielni socjalnych uznało, że kolejnym
fundamentalnym elementem tego modelu będzie ich „niewielki rozmiar”. Mały rozmiar
przedsiębiorstwa umożliwiał bowiem większą elastyczność struktury, a członkom i podmiotom
pozwalał na aktywny udział w zarządzaniu przedsiębiorstwem.
Dlatego konieczne było dostrzeżenie korzyści płynących z niewielkich rozmiarów przedsiębiorstw,
jednak bez pomijania ograniczeń jakie taka forma działalności nakłada na przedsiębiorców.
Niewielkie spółdzielnie miały trudności ze spełnieniem pewnych koniecznych funkcji jak na przykład
kształcenie, zarządzanie zleceniami opiewającymi na wysokie kwoty, wkroczenie na trudny, ale
obiecujący rynek lub prowadzenie czynności delikatnych i skomplikowanych, takich jak księgowość
czy pewne zadania o charakterze administracyjnym. Były to kwestie, z którymi przedsiębiorstwa
mogły sobie same radzić pod warunkiem, że były odpowiednio duże. Mimo to procesy konsolidacji,
fuzji i przejęć spółdzielni spotkały się z pewną niechęcią. Spółdzielnie ryzykowały utratą pewnych
specyficznych przywilejów jak ten bycia częścią otaczającej ją społeczności, pojmowania jej potrzeb
i konieczności rozwoju, sprzyjania demokratyzacji życia społecznego. To właśnie na tej podstawie,
znaczna część ruchu spółdzielczego we Włoszech oparła swoją strategię: zamiast dążyć do
powiększenia każdej pojedynczej spółdzielni, skupiono się na tworzeniu sieci konsorcjów. Sieci
zdolnej do wykorzystania możliwości tak małych jak i dużych przedsiębiorstw. Dlatego też doszło do
rozwoju konsorcjów.
Poniżej główne funkcje konsorcjów:
•
wsparcie zarządzania zasobami ludzkimi;
•
rachunkowość i pomoc finansowa;
•
administracja i zarządzanie podatkami;
•
kształcenie;
•
informacja;
•
planowanie (przede wszystkim projekty europejskie i krajowe);
•
doradztwo dotyczące udziału w przetargach;
•
wsparcie przy opracowywaniu strategii rozwoju;
•
dialog z władzami lokalnymi i podmiotami prywatnymi (banki, duże przedsiębiorstwa)
w imieniu zrzeszonych spółdzielni;
•
udział w przetargach publicznych w imieniu zrzeszonych spółdzielni (główny wykonawca).
30
Wraz z upływem czasu, rola konsorcjów zmieniała się, aby lepiej odpowiadać wymaganiom
spółdzielni. Można powiedzieć, że nowo powstałe spółdzielnie korzystają ze wszystkich usług
doradczych i wspierających oferowanych przez konsorcja, koniecznych do prowadzenia ich
działalności oraz że nie mają kompetencji lub zdolności finansowych, aby móc samodzielnie
prowadzić tego typu usługi (podatki, doradztwo prawne, rachunkowość).
Największe i najlepiej skonsolidowane spółdzielnie samodzielnie odpowiadają za niektóre z wyżej
wspomnianych usług, jednak uznają wyższość konsorcjów jeśli chodzi o spełnianie takich zadań jak
kształcenie, promocja, umowy z podmiotami publicznymi, projekty europejskie i krajowe.
Okazja dla konsorcjów do pełnienia funkcji generalnego wykonawcy przyznana im przez włoskie
prawodawstwo przyczyniła się do rozwoju sektora (przede wszystkim spółdzielni społecznych typu A),
gdyż umożliwiła spółdzielniom działającym poprzez konsorcja przystępowanie do przetargów, do
których samodzielnie nie mogłyby się stawić. Tymczasem konsorcja mogą brać udział nawet w dużych
przetargach, sumując możliwości (obroty, ilość zatrudnionych osób itp.) wszystkich zrzeszonych
spółdzielni, a potem rozdzielając pracę pomiędzy poszczególne spółdzielnie (i nie jest to uznawane za
podwykonawstwo).
Obecnie istnieją różnorakie typy konsorcjów, które działają na różnych poziomach (prowincji,
regionu, sektora, kraju), ale ich podstawowe cechy pozostają bez zmian. Mamy do czynienia
z organizacjami (najczęściej o charakterze spółdzielni socjalnych drugiego stopnia tzn. utworzonymi
przez osoby prawne, a nie fizyczne), których członkowie w sposób demokratyczny ustalają strategię,
działania i warunki przystąpienia nowych członków. Konsorcja są finansowane na różne sposoby,
między innymi poprzez:
-
opłatę za członkowstwo (zazwyczaj obliczaną w oparciu o obroty lub ilość członków
spółdzielni, która chce przystąpić do konsorcjum);
-
przychody z działalności doradczej wykonywanej przez konsorcjum;
-
dofinansowanie publiczne dla określonych projektów lub działalności szkoleniowej (EFS itp.).
W Polsce (jak w większości państw europejskich), mimo że sektor spółdzielczości tradycyjnej jest
dobrze rozwinięty, nie jest on powiązany ze spółdzielniami socjalnymi, które powstają raczej
w sektorze non-profit.
Aby móc się odpowiednio rozwijać, sektor spółdzielczości społecznej musi nawiązywać współpracę
nie tylko z sektorem non-profit (stowarzyszenia i fundacje), ale także z całym sektorem
spółdzielczym. Cechą charakterystyczną współpracy społecznej jest jej wpływ na liczne aspekty
(pracę, sprawy społeczne, rozwój lokalny, przedsiębiorczość, zamieszkanie). Ruch spółdzielczy
powinien wykorzystywać swoje zalety do zdefiniowania swojej roli w ramach zintegrowanej strategii
rozwoju. Na poziomie krajowym istnienie „grupy do rozwiązań systemowych” może być bardzo
pożyteczne w celu zwiększenia obecności i dostępności sektora.
Do infrastruktury wspierającej przedsiębiorstwa społeczne należą regionalne i lokalne centra
wsparcia zarządzane przez podmioty publiczne lub prywatno-socjalne w oparciu o dofinansowanie
przekazywane na drodze przetargów konkursowych. Centra dostarczają wsparcia koniecznego do
utworzenia i rozwoju przedsiębiorstw społecznych, ale nie są organizacjami trwałymi ani
utworzonymi przez spółdzielnie.
Konsorcja są przykładem zupełnie innego modelu rozwoju – jest to model oddolny, samofinansujący
się, mający na celu utworzenie sieci przedsiębiorstw. Sektor publiczny, a w szczególności Europejski
Fundusz Społeczny mogłyby wspierać system konsorcjów jako model możliwego rozwoju
przedsiębiorczości (przy jednoczesnym rozwoju innych modeli wzrostu takich jak na przykład
franczyza społeczna).
31
Sektor bankowy
Jak łatwo można wywnioskować z powyższych informacji, w Polsce w odróżnieniu od Włoch, sektor
bankowy jest jeszcze bardzo nieufny względem przedsiębiorstw społecznych. Jest to zjawisko
powszechne w wielu krajach ze względu na fakt, że przedsiębiorstwa społeczne mają bardzo
ograniczony kapitał, nie mogą przedstawić pewnych gwarancji i trudno je ocenić według
standardowych kryteriów bankowych.
We Włoszech, a przede wszystkim w Lombardii, wraz z upływem lat rozwinęła się relacja rosnącego
zaufania pomiędzy dwoma sektorami. W szczególności trzeci sektor w wielu przypadkach stanowi
o stabilności ekonomicznej całego systemu. Sektor bankowy, również ten bardziej tradycyjny,
opracował specjalne produkty i narzędzia oceny przedsiębiorstw społecznych. Dzisiaj
przedsiębiorstwa społeczne stanowią dla banków znaczący rynek, w okresie kryzysu okazały się być
bardziej stabilne od wielu małych prywatnych firm. Bardzo ważny okazał się też udział banków
prywatnych w finansowaniu takich narzędzi jak Jeremie.
Powstanie banków wyspecjalizowanych dla tego sektora (Banca Etica i Banca Prossima), a czasem
nawet utworzenie banków przez sam sektor (Banca Etica) wpłynęło na łatwiejszy dostęp spółdzielni
socjalnych do kredytów, gdyż banki te rozwinęły usługi i warunki dostosowane do wymogów
spółdzielni, na przykład poprzez branie pod uwagę w procesie przyznawania dofinansowania również
społecznej wartości dodanej.
Postawa systemu bankowego jest kluczowym elementem rozwoju narzędzi finansowych, przede
wszystkim w sytuacjach, gdy przewiduje się współfinansowanie publiczno-prywatne.
Narzędzia finansowe
Omawiane narzędzia finansowe oferują przedsiębiorstwom społecznym pożyczki o korzystnym
oprocentowaniu lub udział w kapitale przedsiębiorstwa. Są to narzędzia długoterminowe, skierowane
do przedsiębiorstw, które chcą i mogą inwestować. Nie dotyczą finansowania projektów, ale
inwestycji w celu konsolidacji spółki. Z danych wynika, że zarówno FRIM jak i Jeremie zostały
wykorzystane głównie przez spółdzielnie średniej wielkości i stabilne finansowo. W obu przypadkach
mamy do czynienia z dofinansowaniami publicznymi, którym towarzyszą dofinansowania prywatne
sektora bankowego. Zasada współfinansowania nie tylko gwarantuje podwójną ilość dostępnych
środków, ale również sprawia, że interesy sektora publicznego (promowanie zatrudnienia i rozwoju)
oraz sektora prywatnego (zwrot zainwestowanych środków) równoważą się. Te szczególne
właściwości narzędzi są uważnie analizowane i oceniane w zależności od kontekstu, do którego się
odnoszą.
Debata wykazała zainteresowanie innego typu narzędziami takimi jak mikrokredyty, które również
we Włoszech rozwinęły się dopiero niedawno.
Mikropożyczki narodziły się w krajach rozwijających się, aby umożliwić tworzenie własnych biznesów
także osobom biednym. Ostatnimi laty fenomen mikrokredytowania rozwijał się również z powodu
kryzysu ekonomicznego i bankowego, a Komisja Europejska podjęła wiele inicjatyw w celu
promowania mikropożyczek (Inicjatywa na rzecz Mikrofinansowania, Inicjatywa Biznes Społeczny).
Poniżej przedstawiono dwa przykłady mikrokredytów, które rozwinęły się we Włoszech i które
mogłyby być przebadane pod kątem przeniesienia ich na grunt polski.
Region Sardynii wykorzystał Jeremie do utworzenia Funduszu Mikrokredyty EFS. Głównym celem
Funduszu, którego budżet wynosi 50 milionów euro, jest wspieranie powstawania nowych
działalności przedsiębiorczych lub realizacja nowych inwestycji w ramach inicjatyw już istniejących,
zakładanych przez osoby defaworyzowane oraz mające trudności z dostępem do kredytów.
Zarządzanie Funduszem powierzone zostało spółce finansowej regionu Sardynii (SFIRS).
32
Wnioski mogą być składane przez podmioty, które z przyczyn subiektywnych i obiektywnych znajdują
się w sytuacji, która uniemożliwia im korzystanie z tradycyjnych form kredytowania, a pragną założyć
własną działalność gospodarczą na Sardynii lub chcą dokonać nowych inwestycji w ramach
istniejących inicjatyw zlokalizowanych w granicach lokalnych jednostek regionu.
W odniesieniu do warunków subiektywnych wnioski mogą być składane przez:
•
podmioty zagrożone wykluczeniem społecznym (pracownicy powyżej 50 roku życia, młodzi
bezrobotni lub niezatrudnieni);
•
kobiety;
•
podmioty wykluczone, wskazane w ustawie z dnia 22 kwietnia 1997, nr 16, art. 24
(tzn. nie ograniczające się do osób niepełnosprawnych, imigrantów, byłych więźniów, osób
uzależnionych itd.);
•
rodziny niepełne;
•
osoby nie posiadające dyplomu ukończenia szkoły średniej lub zawodowej;
•
nowych przedsiębiorców (w tym właścicieli firm działających nie dłużej niż 36 miesięcy
w momencie składania podania);
W odniesieniu do spółek – wymagania subiektywne muszą być spełnione przez jednego lub więcej
członków, którzy łącznie posiadają 51% akcji i jeden lub więcej spośród tych akcjonariuszy musi
należeć do zarządu spółki.
Biorąc pod uwagę warunki obiektywne podania mogą być składane również przez:
•
mikro-przedsiębiorstwa zakładane lub już istniejące, posiadające prawną formę firmy
jednoosobowej lub spółki osób;
•
spółki z ograniczoną odpowiedzialnością działające w dopuszczalnych sektorach;
•
spółdzielnie (typu A i typu B) zakładane lub już istniejące, działające w dopuszczalnych
sektorach;
•
małe przedsiębiorstwa mające być założone w dopuszczalnych sektorach;
•
podmioty non-profit i aktorów sektora prywatno-socjalnego o nieugruntowanej pozycji,
działających od krótkiego czasu w sektorze usług socjalnych.
Dofinansowanie o minimalnej kwocie 5.000 € i maksymalnej kwocie 25.000 € przyjmuje formę
pożyczki o zerowym oprocentowaniu na czas 60 miesięcy.
Dofinansowana działalność musi zawierać się w jednym z poniższych sektorów:
•
turystyka (zakwaterowanie, wyżywienie, usługi);
•
usługi socjalne;
•
ochrona środowiska;
•
teleinformatyka (usługi multimedialne, informacja i komunikacja);
•
energooszczędność i odnawialne źródła energii;
•
kultura i rekreacja;
•
usługi dla firm (w tym doradztwo na temat zarządzania, doradztwo techniczne i naukowe);
•
produkcja i rękodzielnictwo ;
•
handel lokalny.
33
Dofinansowanie pokrywa koszty operacyjne i zarządzania pożyczką, koszty zatrudnienia nowych
zasobów ludzkich, koszty ogólne wynikające z rozpoczęcia nowego przedsięwzięcia oraz realizacji
nowej inwestycji w ramach istniejących już inicjatyw, stałe wydatki na inwestycje ograniczające się do
kosztów maszyn, urządzeń, sprzętów, środków transportu, prac budowlanych w celu przystosowania
budynków oraz kosztów związanych bezpośrednio z działalnością gospodarczą.
Dofinansowywane przedsiębiorstwo może zupełnie darmowo korzystać z usług wparcia, mających na
celu poprawę stabilności finansowej dotowanej inicjatywy.
Bank Etyczny promuje Mikrokredytowanie jako jedno z podstawowych narzędzi swojego projektu –
Finanse Etyczne, ponieważ gwarantowanie dostępu do kredytów również osobom uznawanym za
„nie bankowe” jest skutecznym narzędziem rozwoju społecznego i walki z ubóstwem. Mikrokredyt
jest zawsze zintegrowany z serią szkoleń i działań towarzyszących, zawsze we współpracy z lokalną
siecią społeczną – administracją publiczną lub podmiotami trzeciego sektora – które zapewniają
łączność pomiędzy bankami, terytorium i beneficjentami kredytu.
Bank Etyczny wprowadza interwencję na dwóch płaszczyznach:
•
mikrokredytu socjalno-opiekuńczego, który skierowany jest do osób znajdujących się
w trudnej sytuacji;
•
mikrokredytu mikro-przedsiębiorczego, który służy utworzeniu lub konsolidacji
przedsiębiorstw społecznych o maksymalnej liczbie 10 pracowników; jest to kredyt na
samozatrudnienie lub rozwój lokalnej działalności gospodarczej.
Bank Etyczny we współpracy z Prowincją Turynu, w odpowiedzi na konkretne potrzeby rynku
i terytorium, rozpoczął testowanie funduszu alternatywnego finansowania poprzez świadczenie
mikropożyczek dla imigrantów na rzecz rozpoczęcia nowej działalności indywidualnej czy też
grupowej.
Maksymalna kwota dofinansowania to 10.000 € dla działalności indywidualnej i 20.000 € dla
zbiorowych działań biznesowych. Stopa oprocentowania jest zmienna i zależy od stopy Euribor
z trzech miesięcy, zwiększonej o 3 punkty.
Każdy wniosek o dofinansowanie musi przebrnąć przez wstępny proces oceny, przeprowadzony przez
osoby zatrudnione przez Prowincję Turynu, w celu określenia społecznego charakteru finansowanej
inicjatywy i w celu zebrania informacji od osób kontaktowych danej okolicy. Następnie dokumentacja
jest przesyłana bankowi, który przeprowadza rozeznanie techniczne i, w przypadku pozytywnego
rozpatrzenia wniosku, wypłaca kredyt na rachunek bankowy otwarty w tym banku przez
wnioskodawcę/ów. Należy podkreślić, że bank, który chce odrzucić podanie w uzasadnieniu nie może
podać „braku zabezpieczenia kapitałowego”.
Na pokrycie gwarancji środków przyznanych przez Bank, Prowincja Turynu przeznaczyła fundusz
w wysokości 100.000 € . Dotacja jest wypłacana bankowi Banca Popolare Etica przez Prowincję
Turynu na podstawie sprawozdania z przyznanych dofinansowań. Fundusz ma charakter rotacyjny,
dzięki czemu po uregulowaniu jednych pożyczek, tworzą się warunki pozwalające przyznać kolejne.
34