Ekspertyza Metody Projektu

Transkrypt

dr Kinga Kuszak
Zakład Teoretycznych Podstaw Edukacji
Wydziału Studiów Edukacyjnych
UAM w Poznaniu
METODA PROJKETU
Ekspertyza w ramach projektu:
„Model Innowacyjnych Metod Dydaktycznych
w szkolnictwie zawodowym skutecznym elementem
procesu dydaktycznego”
________________________________________________________________________1
Projekt: „Model Innowacyjnych Metod Dydaktycznych w szkolnictwie zawodowym skutecznym elementem
Priorytet IX. Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach Działanie 9.6. Projekty innowacyjne
Program Operacyjny Kapitał Ludzki
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
SPIS TREŚCI OPRACOWANIA:
WSTĘP
1. Źródła metody projektu
2. Podstawowe założenia metody projektu- zwanej też metodą dojrzewania uczniów
3. Kompetencje nauczyciela pracującego metodą projektu
4. Typy projektów w edukacji
5. Etapy pracy metodą projektu
6. Inspiracje
BIBLIOGRAFIA
ZAŁĄCZNIKI
Wstęp
________________________________________________________________________2
W dostępnej literaturze psychopedagogicznej metody uczenia się definiuje się
zazwyczaj jako: „systematycznie stosowany sposób uczenia się indywidualnego lub
zespołowego, w zasadzie bez bezpośredniego udziału nauczyciela” (patrz: Okoń W. (1992)
„Słownik pedagogiczny”s. 122-123). Dokonuje się też podziału metod uczenia się na kilka
ich zasadniczych grup, takich jak: uczenie się przez naśladownictwo, uczenie się przez
zastosowanie algorytmów, przez podejmowanie prób i popełnianie błędów (metoda prób
i błędów), metody słowne, uczenie się przez rozwiązywanie problemów (metoda
problemowa), metodę poszukującą (częściowo poszukującą), metodę badawczą, metody
waloryzacyjne (uczenie się przez przeżywanie, itp.
Metoda projektu stanowi jedną z metod aktywizujących uczniów (metod
poszukujących, inaczej metod praktycznych), które najczęściej opisuje się jako opozycyjne do
tzw. metod tradycyjnych mających swoje źródło w tradycyjnej, behawioralnej dydaktyce.
Przeciwnicy tradycyjnego nauczania w pierwszych latach XX wieku dostrzegli, że
dotychczasowe kształcenie jest mało efektywne. Zwrócono uwagę, iż szczególnie
niekorzystne efekty przynosi oddzielanie teorii od praktycznego działania, gdyż uczniowie
uczą się w szkole treści, których nie są wstanie (nie potrafią) zastosować w trakcie
podejmowania konkretnych działań. Zrodziło się przekonanie, że edukacja powinna odbywać
się przy aktywnym udziale uczniów, w trakcie gromadzenia przez nich koniecznych, ale
zróżnicowanych doświadczeń, przy maksymalnym ich zaangażowaniu i utrzymującej się na
wysokim poziomie motywacji do podejmowania wyzwań i pokonywania przeszkód.
Aktywność ucznia powinna zatem przyjąć określony kierunek wyznaczony przez cel, któremu
z kolei podporządkowany jest jej przebieg. Im bardziej ten cel jest atrakcyjny i ciekawy dla
uczącego się, tym większą wywołuje motywację i zainteresowanie. Zaś samo uruchomienie
procesu aktywnego uczenia się wymaga wykorzystania takich sytuacji dydaktycznych, które
będą pozwalały na odkrywanie, przeżywanie i praktyczne działanie (patrz Okoń.
W.1996.„Kształcenie wielostronne” (w) Pomykało W. (red) „Encyklopedia pedagogiczna”,
PWN, 1993, s. 333 i dalsze). Współczesna dydaktyka proponuje zatem dwie metody pracy
z uczniem (często nazywane nowymi metodami pracy z uczniem):
1.
metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy oparte na twórczej aktywności
________________________________________________________________________3
poznawczej, polegającej na rozwiązywaniu zadań, problemów,
2.
metody praktyczne- charakteryzujące się przewagą aktywności praktyczno-
technicznej.
Metoda projektu stanowi połączenie ich obu, gdyż daje okazję do samodzielnego
konstruowania wiedzy przez uczniów w wyniku aktywnego, praktycznego działania. Ponadto
każdej jednostce łatwiej dokonać transferu wiedzy i umiejętności zdobytych w trakcie
działania i aktywnego przeżycia mającego miejsce w szkole na inne sytuacje poza jej murami
(np. sytuacje społeczne, przyszłe sytuacje zawodowe).
1. Źródła metody projektu
Historia metody projektu sięga początków XX
wieku kiedy W. Kilpatrick wraz
z S. Stevensonem w oparciu o szerszą koncepcję J. Deweya (J. Deway uważał, że edukacja
powinna wspierać rozwój dziecka, aby to stało się realne powinna stworzyć uczniom
możliwość rozwiązywania różnych sytuacji problemowych)
opracowali oryginalny,
nowatorski sposób pracy w szkole. Ich koncepcja pracy szkolnej całkowicie zerwała
z obowiązującymi dotychczas zasadami systemu klasowo-lekcyjnego i z tradycyjnie
rozumianym nauczaniem przedmiotowym. Zaś naukę w szkole proponowała osadzić na
naturalnych zainteresowaniach uczniów oraz na wynikających z tych zainteresowań tzw:
projektach, czyli ośrodkach poznania i działania (patrz Okoń. W. „Słownik pedagogiczny”,
1992, s. 88). Była to więc metoda nie tylko nowatorska, ale głęboko osadzona w nurcie tzw:
„nowego wychowania”, którego zwolennicy szerzyli idee, że życie ludzkie jest procesem
aktywnego ustosunkowywania się organizmu do środowiska. Działanie zostało uznane za
istotną cechę jednostki ludzkiej, zaś myśl człowieka zyskała miano za narzędzia
przystosowania się, nadrzędnego instrumentu jego działania (myśl pozwala przecież na
rozwiązywania problemów).
Często źródeł metody projektów upatruje się w paradygmacie pedagogicznym
zwanym eksperymentalizmem, który zakładał, że nauczanie nie jest uczeniem ucznia przez
nauczyciela
ale
zachęcaniem
go
do
uczenia
się
w
wyniku
doświadczania
i eksperymentowania. Z całą jednak pewnością jej korzeni można poszukiwać w nurcie tzw:
________________________________________________________________________4
pedagogiki progresywnej obok takich koncepcji jak: „koncepcja ośrodków zainteresowań”
O. Decrol'ego, „koncepcja ośrodków życiowych i rzeczowych” K. Linkego i wielu innych,
które przyczyniły się do zmiany oblicza edukacji w XX wieku.
W. Kilpatrick opracowując swoją koncepcję napisał: „metoda projektów jest nie tylko
jedną z metod kształcenia lecz należy ją rozumieć jako metodę ogólną, normę postępowania
dydaktycznego czy wręcz cały system pedagogiczny oparty o filozofię „samodzielnego
uczenia się””. Wyodrębnił on cztery rodzaje projektów pedagogicznych:
1. produkcyjne,
których
celem
jest
wytwarzanie
przez
uczniów
określonych
przedmiotów, związanych z realizowanym tematem,
2. konsumpcyjne, w których uczniowie uczą się stosowania nabytych umiejętności
w nowych sytuacjach,
3. problemowe- nastawione na aktywizację umysłową uczniów,
4. sprawnościowe, których głównym celem jest osiąganie sprawności, nawyków
w określonych sytuacjach (patrz: Molak A. „Metoda projektów” (w) Okoń W. (red)
„Szkoły eksperymentalne w świecie 1900-1975”, Warszawa).
Początkowo metodę zaczęto wdrażać tylko na terenie Stanów Zjednoczonych.
Natomiast w Europie została szerzej rozpowszechniona dopiero po II wojnie światowej.
Praca metodą projektów stała się drogą realizacji szkoły alternatywnej, w której
zrezygnowano z systemu klasowo-lekcyjnego na rzecz projektów integrujących różnorodne
treści oraz odchodzono od programów nauczania przedmiotowego na rzecz swobodnej
działalności dziecka, opartej na jego zainteresowaniach.
Zainteresowanie wzbudziła m.in. w byłym Związku Radzieckim, gdzie P. Błoński
i S. Szacki zaproponowali rezygnację z systemu klasowo-lekcyjnego, a realizowane
w szkołach projekty miały bezpośrednio wiązać się z procesem produkcji.
W Polsce w okresie międzywojennym podjęto próby wdrożenia metody do praktyki
pedagogicznej, czego wyrazem było wydanie książki J. A. Stevenson’a „Metoda projektów
w nauczaniu” w 1930 roku. Jej realizacja była jednak okazjonalna i w związku z tym nie
przyniosła większych efektów dydaktycznych. Propagatorką metody była też W. Dzierzbicka,
autorka opracowania „Metoda projektów” (w) „Eksperymenty pedagogiczne w Polsce
________________________________________________________________________5
w latach 1900-1939”.
Po II Wojnie światowej pojęcie metody projektów w podręcznikach dydaktyki
pojawiała się sporadycznie. Jej elementy stosowano w szkolnictwie zawodowym np.
w Gimnazjum Państwowym w Chełmie, czy Gimnazjum im. Stefana Batorego w Warszawie.
W latach 60-tych o metodzie na użytek kształcenia i doskonalenia zawodowego pisał
m.in. S. Deszczyński wyróżniając ją spośród innych metod aktywizujących, jak metoda
konferencyjna, sytuacyjna, przypadków, inscenizacji i seminaryjna (parz: S. Deszczyński
Aktywne metody szkolenia i doskonalenia kadr, Warszawa, 1965, Instytut Przemysłu
Drobnego i Rzemiosła, Warszawa) Metoda budziła jednak co raz większe zainteresowanie.
Pod koniec XX i na początku XXI wieku mieściła się w nurcie tzw: alternatywnych
metod pedagogicznych, choć coraz częściej dostrzegano jej zalety i chętnie wykorzystywano
np. edukacji młodszych uczniów. Zdobyła wielu zwolenników dzięki, wśród których można
wymienić takie osoby jak: B. D. Gołębniak „Uczenie metodą projektu” (2000),
M. Szymański, „O metodzie projektów: z historii, teorii i praktyki pewnej metody
kształcenia” (2000), K. Chałas „Metoda projektu i jej egzemplifikacja w praktyce”(2000),
a także inni. Mimo tych fascynacji pewnej grupy „otwartych” pedagogów w praktyce
stosowana była z umiarkowanym entuzjazmem (podobnie jak inne metody aktywizujące
uczniów). Badania PISA przeprowadzone 2006, które wyraźne wskazały, że Polscy uczniowie
osiągają zdecydowanie niższe wyniki dotyczące rozpoznawania zagadnień naukowych oraz
interpretowania i wykorzystania wyników i dowodów naukowych stanowiących element
rozumowania naukowego w porównaniu z ich rówieśnikami z innych krajów OECD. Zaczęto
zatem szukać metod umożliwiających uczniom rozwijanie tak potrzebnych w życiu
kompetencji logicznego myślenia, interpretowania różnych dostępnych dowodów także
wyników badań, krytycznego analizowania informacji, formułowania wniosków, itp.
W roku 2009 wdrożenie nowej podstawy programowej w poszczególnych typach
szkół wiązało się ze zwróceniem szczególnej uwagi na tę właśnie metodę jako sprzyjającą
realizacji celów edukacyjnych w edukacji przedszkolnej i szkołach ogólnokształcących.
Dostrzeżono możliwość realizacji różnych treści z obszarów takich przedmiotów, jak: język
polski,
chemia,
informatyka,
edukacja
zdrowotna,
zajęcia
techniczne,
wiedza
o społeczeństwie. Zaczęto zatem szeroko propagować metodę, umożliwiając nauczycielom
________________________________________________________________________6
poznanie jej kurach doskonalących, dzięki kolejno powstającym opracowaniom. Tworząc
nauczycielom i uczniom szansę aktywnego działania, określono jednocześnie wymagania
stawiane przed szkołą i nauczycielem konieczne do realizacji projektów. Po raz pierwszy
wyraźnie wyartykułowano, że każda szkoła powinna wypracować własne zasady realizacji
projektów. Można zatem mieć nadzieję, że rozpoczęła się nowa era edukacji, której celem
staje się wspieranie w rozwoju kreatywnego, twórczego, refleksyjnego, ciekawego świata
ucznia, a szkoła o której uczniowie mówią, że jest nudna (54,1% uczniów szkół
ponadgimnazjalnych), budzi lęk (59,0% uczniów szkół ponadgimnazjalnych), poczucie
niepewności (15,9% uczniów szkół ponadgimnazjalnych) (patrz www.szkolabezprzemocy.pl)
przechodzi do historii.
2. Podstawowe założenia
metody
projektu-
zwanej też metodą
dojrzewania uczniów
Pojęcie projektu
Pojęcie: „projekt” ma swoje źródła włoskojęzyczne z XVI wieku i pochodzi od
określenia „progetii”. W ten sposób określano ćwiczenia praktyczne, które wykonywali
studenci architektury w Accademia di San Luca
Współcześnie definiowane jest jako:
1. przedsięwzięcie, którego istota polega na tym, że uczniowie realizują określone
zadanie w oparciu o przyjęte wcześniej założenia
2. „zmierzony plan działania, postępowania, zamysł co do przyszłości” (patrz Tokarski
J., 1980, „Słownik wyrazów obcych”, PWN, Warszawa)
3. „opracowany graficznie plan wykonania czegoś, propozycja, pomysł” (patrz
„Słownik języka polskiego”, 2009, Wydawnictwo IBIS, Poznań)
4. „cykl dobrze zaplanowanych działań, związanych z realizacją treści podstawy
programowej, które są realizowane przez dużą grupę uczniów, indywidualnie lub
w zespołach (patrz: Rura G. Etapy pracy nad konstruowaniem zintegrowanego
________________________________________________________________________7
procesu edukacyjnego” (w) Sowińska H., Michalak R. (red) Edukacja elementarna
jako strategia zmian rozwojowych dziecka, Impuls, Kraków)
5. „jeden ze sposobów realizacji określonego zagadnienia (zadania)” (patrz Potocka
B., Nowak L., 2000, Projekty edukacyjne. Poradnik dla nauczycieli, Oficyna
Wydawnicza Nauczycieli, Kielce)
6. „czynność mająca źródło w jakimś zagadnieniu, wypełniana całkowicie,
a przeprowadzana na swoim naturalnym podłożu” (patrz Okoń W. 1984,
Nauczanie problemowe we współczesnej szkole, WSiP, Warszawa)
Metoda projektów jest metodą interdyscyplinarną (a więc integrującą wiedzę
przekazywaną w ramach różnych przedmiotów), której zasadniczym celem jest umożliwienie
uczniowi przyjęcia na siebie odpowiedzialności za nabywanie wiedzy i zdobywanie
doświadczeń ważnych przede wszystkim dla samego ucznia. Polega na „wykonywaniu przez
uczniów zadań obejmujących większą partię materiału poprzez samodzielne poszukiwania,
pod dyskretną opieką nauczyciela” (patrz Rau K. Ziętkiewicz E. 2000, „Jak aktywizować
uczniów. „Burza mózgów” i inne techniki w edukacji, Oficyna Wydawnicza, Poznań)
W literaturze przedmiotu znajdujemy też pojęcie: „projektu edukacyjnego” który
definiowany jest jako „metoda nauczania kształtująca wiele umiejętności oraz integrująca
wiedzę z różnych dyscyplin (przedmiotów)” (Potocka B., Nowak L. 2002, „Projekty
edukacyjne. Poradnik dla nauczycieli”, SFS, Kielce).
A zatem pojęcia: „metody projektu” i „projektu edukacyjnego” można uważać za tożsame
i stosować je zamiennie.
Aktualnie w teorii i praktyce pedagogicznej funkcjonuje jeszcze jedno ujęcie tej metody
zwane PBL (Problem Based Learning), czyli projektu realizowanego poprzez rozwiązanie
problemu, podczas którego w trakcie lekcji uczniowie aktywnie poszukują rozwiązania
problemów, z którymi stykają się w rzeczywistości pozaszkolnej.
Wykorzystując projekt można realizować zagadnienia dotyczące:
1. jednego przedmiotu,
2. ścieżki międzyprzedmiotowej,
________________________________________________________________________8
3. kilku przedmiotów,
4. bloku tematycznego,
5. większej części, a nawet całego programu dydaktycznego realizowanego w szkole,
Projekty znajdują zastosowanie zarówno w pracy dydaktycznej jak i wychowawczej na
różnych etapach edukacji. Ponadto projekty międzyprzedmiotowe mogą być realizowane
przez zespoły nauczycieli, a cele projektów zawierają cele z różnych przedmiotów (np.:
projekty przyrodnicze, projekty humanistyczne, matematyczno-techniczne, itp.).
Praca z wykorzystaniem projektu edukacyjnego pozwala na:
1. realizację
dłuższego
(nie
jednorazowego)
przedsięwzięcia
polegającego
na
samodzielnym zbadaniu przez ucznia (uczniów) jakiegoś zjawiska związanego
z życiem codziennym lub dowolna gałęzią wiedzy.
2. realizację cyklu działań, które wynikają bezpośrednio bądź pośrednio z założeń
programowych.
3. dzielenie materiału nauczania na serię mniejszych działań- mini projektów,
4. aktywną współpracę nauczyciela z uczniami i nauczyciela z innymi nauczycielami,
uczniów z uczniami,
5. zbliżenie szkoły do życia, gdyż niweluje sytuacje sztuczne, nienaturalne
6. rozbudzanie motywacji, ciekawości poznawczej uczniów, poprzez zaciekawienie
Kluczem do sukcesu w pracy z wykorzystaniem metody projektu jest:
1. Możliwość
elastycznego
i
spójnego
połączenia
dwóch
rodzajów
zadań
dydaktycznych: zadań kształcących i zadań realizacyjnych, z przesunięciem
punktu ciężkości na zadania realizacyjne (czego pozbawione jest często tzw”
tradycyjne nauczanie). Zwykle zwraca się uwagę na zadania kształcące, gdyż one
w bezpośredni sposób prowadzą do założonych celów dydaktycznych. Nie docenia się
natomiast zadań, które związane są z wykonywaniem czegoś, co nie jest
________________________________________________________________________9
w bezpośredni sposób związane z celami. Uruchomienie np. projektu: „budujemy
dżunglę”, „projektujemy ogród botaniczny”, nie wskazuje bezpośrednio na realizację
celów kształcących jednak w spójny sposób pozwala na połączenie celów
dydaktycznych
(kształcących)
z
celami
wynikającymi
z
nich
zadaniami
realizacyjnymi (patrz Dunne M., Dylak S. 1997, „Planowanie zajęć w edukacji
przyrodniczej” (w) Dunne M., Dylak S. (red) „Przyroda Badania Język” CODN,
Warszawa.)
2. Przekonanie uczniów, żeby przejęli odpowiedzialność za wykonanie zadań. Jest to
możliwe przez rozbudzenie ich ciekawości poznawczej. Bowiem „wzbudzona
ciekawość wyzwala działania prowadzące do jej zaspokojenia, a poznanie stanowi
specyficzną nagrodę dla jednostki. Nagrodą może być aktywność poznawcza
ukierunkowana na znalezienie odpowiedzi” (patrz Włodarski Z., Hankała A. 2004,
„Nauczanie i wychowanie jako stymulacja rozwoju jednostki”, Impuls, Kraków). Tę
wzbudzoną u uczniów ciekawość nauczyciel musi przekształcić w bardziej trwałe,
ukierunkowane zainteresowanie przedmiotem, ale także niezależnie od specyfiki
przedmiotu w uniwersalne pragnienie poznawania i odkrywania. Staje się to możliwe,
gdy w swojej pracy wykorzysta m.in. metodę projektu, a dzięki takim
doświadczeniom szkoła może stać się miejscem doświadczania pozytywnych emocji.
3. Zerwanie z zasadą dominacji nauczyciela – praca metodą projektu zakłada
partnerstwo między nauczycielem i uczniem, a więc wymusza zmianę tradycyjnie
rozumianej relacji nauczyciel-uczeń. Nauczyciel przestaje być dla uczniów jedynym
źródłem informacji a staje się „refleksyjnym agentem” i „tutorem”. „Pełnienie takiej
roli ogranicza interwencję nauczyciela do interwencji konstruktywnej i odpowiedniej
do potrzeb i warunków, w których zachodzi uczenie się” (patrz Michalak R. 2000,
„Charakterystyka aktywizującej strategii uczenia się” (w) Sowińska H., Michalak R.
„Edukacja elementarna jako strategia zmian rozwojowych ucznia”, Impuls, Kraków).
Staje się on przewodnikiem, towarzyszem mniej doświadczonych partnerów
w procesie dochodzenia do wiedzy i kształtowania umiejętności. Nauczyciel „buduje
________________________________________________________________________10
rusztowanie”, swoimi działania wchodzi w obszar najbliższego rozwoju uczniów. Jego
rola sprowadza się do integrowania działań podopiecznych, wyzwalania ich
inicjatywy, kreatywności, niesienia pomocy i wsparcia w sytuacjach koniecznych.
4. Podmiotowość uczniów i przejęcie przez nich odpowiedzialności za podjęte
i realizowane zadania (patrz kontrakt). Praca metodą projektów tworzy uczniom
szansę samorozwoju i samodoskonalenia się, gdyż uwzględnia ich indywidualne
zainteresowania (uczniowie mają możliwość dokonywania różnych wyborów).
„Przejawem podmiotowości uczniów jest wybór takiego działania, które wynika z ich
potrzeb i zainteresowań, dlatego niezbędne jest tworzenie klimatu bezpieczeństwa,
zaufania i akceptacji, aby uczniowie czuli się jednostkami niepowtarzalnymi,
zdolnymi do samodzielnego kreowania swojego życia” (patrz WojciechowskaCharlak B. 2008, „ Podmiotowość w wychowaniu warunkiem aktywności uczniów”
(w) Guz S., Sokołowska-Dzioba T., Pielecki A. (red) „Aktywność dzieci i młodzieży”,
Wyższa Szkoła pedagogiczna Towarzystwa Wiedzy Powszechnej, Warszawa).
Rozwijanie aspiracji podmiotowych (dzięki pracy metodą projektu) i nastawienie,
dzięki doświadczeniom zdobytym w szkole, na wpływanie na kształt własnego losu,
zaufanie do siebie, gotowość tworzenia własnych programów działania powinno być
troską naczelną nowoczesnej edukacji młodego pokolenia.
5. Praca na tzw. zasobach, jakie nauczyciel (szkoła, poszczególne grupy realizujące
projekt i osoby w zespołach) ma do dyspozycji (w tym zasoby indywidualne,
osobowe, ale też środki finansowe, sprzęt, którym się dysponuje, bazy lokalowej, osób
i instytucji, które może pozyskać do współpracy, także rodziców uczniów, Urzędu
Miasta/Gminy, lokalnych instytucji, sponsorów), na których wsparcie może liczyć
w trakcie realizacji projektu). Jak pisze S. Dylak „metoda projektów pozwala na
ujmowanie edukacji jako przedsięwzięcia społeczno-środowiskowego, inspirującego
międzypokoleniowe kontakty. To z kolei ułatwia realizację obiecującej perspektywy
edukacji wykorzystywania kapitału ludzkiego do integracji społeczne (…) Mądrze
zaplanowana
i
realizowana
metoda
projektów
może
sprzyjać
konsolidacji
________________________________________________________________________11
międzypokoleniowych kontaktów w ramach globalnego myślenia i lokalnego
działania” (patrz Dylak S. 2008, „Idea zrównoważonego rozwoju w kształceniu
nauczycieli” (w) Guz S., Sokołowska-Dzioba T., Pielecki A. (red) Aktywność dzieci
i młodzieży, Wyższa Szkoła Towarzystwa Wiedzy Powszechnej w Warszawie,
Warszawa)
6. Rezygnacja z tzw. tradycyjnego oceniania efektu pracy, na rzecz oceny procesu
(zdobywania danych, ich rejestrowania, opracowywania, analizowani, itp.). Ocenianie
służy tu rozbudzeniu motywacji do działania, pogłębiania wiedzy i rozwijania
umiejętności. Ważną rolę odgrywa tu również wdrażanie uczniów do systematycznej
samooceny swojej pracy. Wymaga to od nauczycieli opracowania czytelnych dla
uczniów kryteriów dokonywania oceny
Uczniowie pracujący metodą projektu rozwijają następujące umiejętności:
1. negocjowania (zadań, kontraktu, sposobów realizacji),
2. planowania własnej (grupowej) pracy długoterminowej z podziałem na poszczególne
zadania szczegółowe,
3. podziału pracy w zespole (z pracy zespołowej nie można nikogo wykluczyć),
4. przyjmowania współodpowiedzialności za przebieg działań i efekty końcowe,
5. prowadzenia dyskusji, przekonywania innych do swojego pomysłu, negocjowania,
rezygnacji
z
własnej
koncepcji
na
rzecz
bardziej
adekwatnej
propozycji
wygenerowanej przez inna osobę,
6. rozwiązywania konfliktów i poszukiwania kompromisów,
7. korzystania z różnych źródeł informacji,
8. przetwarzania i opracowywania zgromadzonych danych (dobór informacji, selekcja
informacji, ocena ich trafności, rzetelności, przydatności podczas realizacji projektu),
9. korzystania z różnego sprzętu i specjalistycznej aparatury badawczej (np.
mikroskopy).
10. planowania i przeprowadzania eksperymentów (doświadczeń),
11. wykorzystywania teorii w praktycznym działaniu,
________________________________________________________________________12
12. sporządzania pisemnych opracowań.
3. Kompetencje nauczyciela pracującego metodą projektu
Praca nauczyciela metodą projektów diametralnie różni się od tradycyjnego nauczania
(źródło: Mikina A. Zając B. (2009) „Metoda projektów w gimnazjum. Poradnik dla
nauczycieli i dyrektorów gimnazjów, Ośrodek Rozwoju Edukacji”)
Podejście tradycyjne
Podejście w wykorzystujące metodę
projektów
Skupia się na treści
Skupia się na procesie dochodzenia do wiedzy
Nauczyciel jest w centrum zainteresowania
Uczeń jest w centrum zainteresowania
Nauczyciel jest ekspertem
Nauczyciel jest organizatorem procesu
kształcenia
Nauczyciel jest nieomylny
Nauczyciel ciągle się uczy
Uczniowie są bierni
Uczniowie aktywnie uczestniczą w procesie
kształcenia
Zagadnienia poruszane na lekcji są z góry
ustalone
Elastyczność w zakresie ustalania celów
Nacisk położony na teorię
Nacisk położony na zastosowanie teorii w
praktyce
Pojedynczy temat związany z przedmiotem
Zadania interdyscyplinarne łączące wiedzę i
umiejętności z wielu przedmiotów
Strach przed błędami
Uczenie się na błędach
Ograniczona wymiana informacji między
uczniami
Uczenie się współpracy
Takie podejście wymaga zatem dysponowania określonymi kompetencjami, wśród których
należy wymienić:
 kompetencje merytoryczne (specjalistyczne) - to wiedza i umiejętności w zakresie
nauczanego przedmiotu, elementarna wiedza na temat pracy z wykorzystaniem metod
________________________________________________________________________13
aktywizujących, w tym metody projektów edukacyjnych, umiejętność dokonywania
autorefleksji, co wymaga szerokiej wiedzy na temat nie tylko specyfiki przedmiotu,
ale
otaczającej
rzeczywistości
oraz
przekonania
o
konieczności
ciągłego
samodoskonalenia się i poszerzania swoich kompetencji. Taką właśnie okazją do
zdobywania nowych doświadczeń dla refleksyjnego nauczyciela jest praca metodą
projektu.
 kompetencje osobowościowe -a więc życzliwe, akceptujące, empatyczne odnoszenie
się do uczniów, inspirowanie ich do działań poprzez przyjmowanie na siebie roli
facylitatora rozbudzającego zainteresowania podopiecznych, uważnego obserwatora
ich poczynań, świadomego, że efekty pracy uczniów nie muszą być identyczne
z założeniami poczynionymi przez nauczyciela (czasem uczniowie mają ciekawsze
pomysły, a nauczyciel też ma prawo do popełniania błędów). Ważne miejsce zajmuje
tutaj kreatywność nauczyciela a więc powinien on dysponować takimi cechami jak:
śmiałość, odwaga działania, swoboda, spontaniczność, elastyczność, itp.
 kompetencje komunikacyjne- to „zdolność do korzystania z uprawnień w sytuacji
komunikacyjnej, różnicowania zachowań od kontekstu sytuacyjnego oraz przekonania
o konieczności posiadania i rozwijania efektywnych sposobów porozumiewania się
z innymi” (patrz Chodorowska-Chromiec M. 2007, „Kompetencje komunikacyjne
nauczyciela w pracy z uczniem” (w) Bartkowicz Z., Kowaluk M., Samujło M. (red)
„Nauczyciel kompetentny Teraźniejszość i przyszłość” UMCS, Lublin). Tak szeroko
rozumiane kompetencje nauczyciela nabierają
szczególnego znaczenia podczas
korzystania ze strategii projektowej, kiedy to konieczna jest nie tylko umiejętność
jasnego, klarownego formułowania swoich założeń, wyjaśniania, doprecyzowywania
pomysłów uczniów, ale przede wszystkim uważnego słuchania tego, co mają do
przekazania uczniowie.
 kompetencje społeczne-umiejętność aranżowania pracy w zespołach i przyjęcia na
siebie roli drugoplanowej (uczniowie powinni poczuć się właścicielami projektów),
________________________________________________________________________14
umiejętność tworzenia warunków do uczniowskich dyskusji, negocjowania zarówno
z uczniami jak i innymi nauczycielami (realizacja projektu wymaga czasem
systematycznej współpracy nauczycieli uczących różnych przedmiotów),
Omówione powyżej kompetencje znajdują swoje odzwierciedlenie w zasadach przyjętych
przez nauczyciela, którymi kieruje się w pracy z uczniami. Zasady ujęto w następujący
dekalog nauczyciela:
Nauczycielu, pamiętaj!
1. wspieraj a nie wyręczaj swoich uczniów,
2. pozwól uczniom poczuć się „właścicielami” wykonywanego projektu,
3. pobudzaj ich do rozwijania swoich zainteresowań,
4. zachęcaj uczniów do twórczego rozwiązywania problemów,
5. zachęcaj podopiecznych do korzystania z różnych źródeł informacji,
6. stwarzaj atmosferę sprzyjającą wymianie poglądów i konstruktywnej dyskusji,
7. zachęcaj do analizy popełnionych błędów i wyciągania wniosków na przyszłość,
8. pamiętaj, że efekt pracy uczniów nie musi być zbieżny z Twoimi oczekiwaniami
i wyobrażeniami,
9. pomagaj uczniom pokonywać trudności i rozwiązywać konflikty (ale nie rób tego za
nich),
10. współpracuj z innymi osobami, które nadadzą projektowi szerszy wymiar.
4. Typy projektów w edukacji
Zarówno w teorii, jak i praktyce wyodrębnia się różne typy projektów uwzględniając
odmienne często kryteria ich podziału:
1. Ze względu na strukturę projektu wyróżnia się:
________________________________________________________________________15
a. Projekt silnie ustrukturyzowany- charakteryzuje go ograniczona samodzielność uczniów,
nauczyciel określa wymagania co do zakresu projektu i spodziewanych efektów jego
realizacji . Stosowany jest często wówczas, gdy uczniowie po raz pierwszy pracują metodą
projektów i nie mają doświadczenia
b. Projekt słabo ustrukturyzowany- przewiduje dużą samodzielność uczniów zarówno na
etapie wyboru tematu, określania zakresu projektu, podejmowanego problemu, sposobów
jego realizacji i prezentacji
2. Ze względu na liczebność:
a. projekt indywidualny – realizowany przez jednego ucznia
b. projekt grupowy- realizowany przez kilkuosobowy zespół
c. projekt zbiorowy -realizowany przez całą klasę, kilka klas
3. Ze względu na formy pracy uczniów:
a. Projekt jednorodny
 realizowany jest przez indywidualnych uczniów lub przez zespoły w tym samym
czasie, a wszystkie osoby w nim uczestniczące realizują zadania zmierzające do
osiągnięcia tego samego celu.
b. Projekt zróżnicowany
 efektem realizacji projektu są odrębne cele osiągane przez różne zespoły uczniowskie,
może być realizowany jednocześnie przez wszystkie grupy lub przesunięty w czasie,
tak by ich tematyka mogła zostać dostosowana do programu nauczania
4. ze względu na zakres treści kształcenia:
a. Projekt przedmiotowy, który obejmuje treści z jednego przedmiotu. Może być
wykorzystywany do:
 prezentacji nowego materiału,
 rozszerzenia tematyki poza obowiązkowy program nauczania,
________________________________________________________________________16
 porządkowania wiedzy i umiejętności według określonego zamysłu, np. projekty
przekrojowe jako forma powtórzenia materiału nauczania.
b. Projekt modułowy, który dotyczy obszaru treściowego zawartego w module nauczania
Efektem finalnym tego projektu powinien być wytwór, świadczący o umiejętnościach
zarówno umysłowych, jak i praktycznych uczniów, jakie uczeń powinien mieć po
zakończeniu kształcenia w module.
c. Projekt interdyscyplinarny, który ma na celu integrację wiedzy oraz umiejętności
z różnych dziedzin wiedzy i odpowiadających im przedmiotów nauczania. Uczniowie
realizują go pod kierunkiem jednego lub kilku nauczycieli. Realizacja projektu
interdyscyplinarnego
pozwala
na
integrację
wiedzy
i
umiejętności
wynikających
z praktycznego działania z zakresu różnych dyscyplin. Daje więc możliwość szerszego, niż
podczas tradycyjnej lekcji spojrzenia na problem.
5. Ze względu na zasięg projektu może, który może zostać umiejscowiony w węższym lub
szerszym kontekście:
a. klasowym,
b. szkolnym,
c. lokalnym,
d. regionalnym,
e. ogólnopolskim,
f. globalnym
6. Ze względu na charakter projektu:
a. Projekt badawczy- związany z procedurami problemowymi. W trakcie jego realizacji
uczeń stara się rozwiązać problem w sposób będący odbiciem procedury naukowej.
Rozpoznaje zatem zagadnienie, uczy się formułowania hipotez, projektuje sposoby ich
weryfikacji, gromadzi dane, wyciąga wnioski. Uczeń uczy się zatem realizować kolejne
działania właściwe procedurze badawczej.
________________________________________________________________________17
b. Projekt działania lokalnego ( projekt realizacyjny) - dotyczy problematyki, z jaką
spotykamy się w środowisku lokalnym. Kreuje warunki do rozwijania kompetencji
związanych
z:
wrażliwością
społeczną,
świadomością
ekologiczną,
postawami,
zainteresowaniami ucznia odnośnie tego, co dzieje się w jego najbliższym środowisku
c. Projekt techniczny - zorientowany na działalność praktyczną , pozwala uczniowi
przyswoić sobie wiedzę techniczną oraz kształci jego umiejętności specjalistyczne,
zawodowe. Projekt taki może mieć charakter projektu konstrukcyjnego, podczas
którego zadaniem ucznia jest: opracowanie dokumentacji produktu, może być
ukierunkowany na uzyskanie jakiegoś produktu, itp.
5. Etapy pracy metodą projektu
Podczas pracy metodą projektu nauczyciel wspólnie z uczniami realizuje kolejno kilka
etapów działań:
1. Etap planowania projektu
2.
Etap przygotowania uczniów do pracy metodą projektu
3.
Etap realizacji projektu (wyróżnić można w nim kilka następujących po sobie kroków)
4.
Etap prezentacji projektu
5.
Etap oceny projektu
6.
Etap ewaluacji projektu
Na każdym z etapów, które zostaną szczegółowo omówione z dalszej części opracowania
wyodrębnić można zadania, które wykonuje nauczycie, zadania, które wykonują uczniowie
oraz działania realizowane wspólnie. Najogólniej podział zadań wygląda następująco:
Zadania nauczyciela
Zadania ucznia
Zaplanowanie pracy z wykorzystaniem metody Stworzenie zespołów i określenie tematów
projektu (patrz: etap 1) i przygotowanie
szczegółowych (patrz: etap 2- tworzenie grup,
uczniów do pracy (patrz: etap 2)
zarysowanie tematyki)
________________________________________________________________________18
Sporządzenie kontraktu i wyłonienie zadań szczegółowych, które uczniowie będą realizowali w
projekcie (patrz: etap 2- kontrakt, patrz harmonogram zadań)
Udzielanie konsultacji, motywowanie uczniów,
pomoc w doborze źródeł i sprzętu, z którego
skorzystają uczniowie (patrz: etap: 3)
Umożliwić sobie dostęp do materiałów
źródłowych i sprzętu koniecznego do realizacji
zadania (patrz: etap 3)
Monitorować przebieg pracy w zespołach,
rytmiczność i postęp działań (patrz: etap 3)
Podzielenie zadań szczegółowych na wszystkich
członków zespołu (patrz: etap 2-harmonogram
działań)
Pomagać w pokonywaniu trudności
Systematycznie realizować zadania przyjęte na
indywidualnych i grupowych , śledzić dynamikę siebie zdania (patrz: etap 3)
grupy (patrz: etap 3)
Udzielać konsultacji i wsparcia (patrz: etap 4)
Przygotować się do prezentacji i przeprowadzić
prezentację (patrz: etap 4)
Dokonać oceny: prac nad projektem, prezentacji i projektu jako wytworu końcowego
Dokonać ewaluacji działań projektowych
1. Etap- planowanie projektu
Planowanie projektu wiąże się z podjęciem działań przemyślanych, nauczyciel musi więc:
a. Zarysować problem (szkieletu) (określenie dziedziny, której projekt będzie dotyczył)
b. Określić podstawowe układy odniesienia (źródła projektu, sposoby działania, cele,
odniesienie do podstawy programowej)
c Podjąć decyzje projektowe (szczegółowe odniesienie się do podstawy programowej,
analiza zakładanych osiągnięć, itp.)
d. Redakcyjnie opracować założenia projektu (opisanie projektu, zaznaczenie pytań,
działań, itp.) (patrz Dylak S. 2000,
„Wprowadzenie do konstruowania szkolnych
programów nauczania” PWN, Warszawa).
Przygotowany schemat powinien jednak być elastyczny. „Jeżeli będzie zawierał zbyt dużo
detali, to będzie trudno zapewnić realizację głównych celów, w efekcie program taki może
okazać się sztywnym żakietem raczej niż szkieletem” (patrz G. Hardy 1997, „Co to znaczy
być nauczycielem przyrodoznawstwa” (w) Dunne M., Dylak S. (red) „Przyroda. Badania.
Język” CODN, Warszawa
Nauczyciel przygotowujący projekt musi zatem odpowiedzieć sobie na następujące pytania:
________________________________________________________________________19
1. Czy temat (hasło, pomysł) zainteresuje uczniów?
2. Czy uczniowie będą mieli dostęp do różnych źródeł informacji pozwalających na
realizację projektu?
3. Czy realizacja projektu dotyczyć będzie jednego tematu (bloku tematycznego,
przedmiotu)?
4. W jaki sposób uczniowie będą mogli osiągnąć założone cele?
5. Czy projekt pozwoli na uruchomienie procesu budowania nowej wiedzy u uczniów?
2. Etap - przygotowania uczniów do pracy metodą projektu
Należy pamiętać, że zaplanowanie zajęć przez nauczyciela jest dopiero początkiem długiej
drogi do projektu. Do pracy należy również wdrożyć uczniów. Pierwsze zadanie nie powinno
być zbyt trudne aby wysiłek włożony w jego realizację znalazł swoje odzwierciedlenie
z poczucie satysfakcji i samozadowolenia.
Praca z uczniami w drugiej fazie realizacji metody projektu odbywa się w kilku
krokach:
Krok Pierwszy - Prowokacja
Jak już wcześniej wspomniano bardzo wiele zależy od nauczyciela, jego umiejętności
wzbudzania motywacji uczniów realizacji projektu się zasadniczo na emocjonalnym
przygotowaniu
podopiecznych,
które
najskuteczniej
osiągnąć
odwołując
się
do
tzw:„prowokacji”, którą może być:
 prezentacja ciekawego zagadnienia, film, fragment sztuki teatralnej, kontrowersyjne
wyniki badań dotyczące jakiejś dziedziny wiedzy
 aranżacja przestrzeni,
 nagromadzenie określonych przedmiotów, materiałów
 zadanie niekonwencjonalnego pytania,
 przeczytanie inspirującego fragmentu tekstu, itp.
Działanie to ma sprowokować uczniów do refleksji, formułowania pytań, zaangażowania się
________________________________________________________________________20
w działanie, ma wywołać chęć zweryfikowania jak rzeczywiście jest i dlaczego?
Krok Drugi- Zarysowanie tematyki
Następnym krokiem po „prowokacji”, która z założenia miała zaciekawić uczniów
powinno być zarysowanie tematyki przedsięwzięcia projektowego, które wyznaczy jego
ogólne ramy (to, co zaplanował nauczyciel w fazie planowania). Ogólne hasło wprowadzające
może dotyczyć dotyczyć jednego zagadnienia, całego działu, ale może też być realizowane
w ramach kilku przedmiotów.
Przykładowe zagadnienia, które można realizować metodą projektu:
1. Mój region i jego atrakcje
2. Folder naszej gminy
3. Śladami Marii Konopnickiej
4. Teatry w naszym mieście
5. Styl życia a nasze zdrowie
6. Bohaterowie dawniej i dziś
7. Od pomysłu do filmu
8. Kobieta w literaturze i malarstwie
9. Zasoby przyrodnicze naszej gminy
10. Lokaty, kredyty czyli wszystko o inwestowaniu
11. Nowoczesna maszyna do utylizacji odpadów
Zarysowanie tematyki może odbywać się następująco:
1. nauczyciel proponuje zbiór szczegółowych tematów, z których uczniowie wybierają
te, które są ich zadaniem najbardziej interesujące stosując technikę metkowania
(następuje wybór kilku tematów)
2. nauczyciel proponuje grupę tematów, spośród których uczniowie wybierają jeden
również za pomocą techniki metkowania (następuje wybór jednego tematu)
3. uczniowie oglądają prezentację innego projektu zrealizowanego na podobny temat, po
czym proponują inne tematy do realizacji (patrz krok czwarty- opracowanie przez
________________________________________________________________________21
uczniów tematów do realizacji)
4. w sytuacji, gdy uczniowie po raz pierwszy pracują metodą projektu wyboru tematów
szczegółowych może dokonać nauczyciel (ale tylko wówczas)
UWAGA: nauczyciel musi upewnić się, czy uczniowie zrozumieli zadanie
Krok Trzeci- Tworzenie zespołów
Praca metodą projektu to najczęściej praca w zespołach (jakkolwiek warto realizować
również projekty indywidualne), jednak w zależności od celu jaki realizujemy, można
w różny sposób dobierać uczniów na różne typy grup:
- grupy różnorodne pod względem osiągnięć szkolnych – zaleca się tworzenie takich grup
ze względu na to, że odpowiadają one układom stosunków międzyludzkich w społeczeństwie.
Za wszelką cenę należy unikać grup jednorodnych pod względem osiągnięć szkolnych, gdyż
przyczyniają się one do selekcji uczniów na „lepszych”i „gorszych”.
- grupy koleżeńskie- pożądane jest, aby uczniowie łączyli się w grupy koleżeńskie, ponieważ
taki układ daje im poczucie bezpieczeństwa. Uważa się, że dzieci w grupach zapewniających
im poczucie bezpieczeństwa pracują lepiej mimo różnic zdolności.
- grupy doboru celowego- należy je organizować w sytuacji, gdy chcemy przeciwdziałać
istniejącej w klasie strukturze socjometrycznej. Taki dobór przeprowadza się np.
w następujący sposób: 1. dobieranie się w grupę osób, które siedzą najdalej od siebie,
2. tworzenie grupy z osób, które jeszcze ze sobą nie pracowały
- grupy zmienne, losowe- tworzy się poprzez
1. losowanie np. karteczek, żetonów, figur geometrycznych, itp. i tworzenie grupy z osób
mających identyczne karteczki, żetony,
2. losowanie elementów puzzli i poszukiwanie osób, które mają fragmenty ich układanki,
3. odliczanie np. do sześciu,
________________________________________________________________________22
4. losowanie fragmentów przysłów i szukanie osób, z którymi mogą utworzyć przysłowie ,
5. losowanie pasków papieru różnej długości i tworzenie grupy z osób, które mają paski
identycznej długości
6. losowanie kart do gry i tworzenie zespołów z osób mających ten sam kolor kary
Liczebność grup:
 najczęściej tworzy się grupy o liczebności między 4 a 6 osób., Jednak najefektywniej
pracują grupy 5 osobowe.
 Można też tworzyć grupy większe np. poprzez połączenie dwóch trójek-grupa
sześcioosobowa lub przez połączenie dwóch czwórek- grupa ośmioosobowa.
Każda grupa powinna wyłonić swojego lidera, który będzie w stałym kontakcie
z nauczycielem- konsultantem. Inni członkowie grup również mogą otrzymać role np.:
sekretarz, wykonawca, osoba odpowiedzialna za poszukiwanie źródeł informacji, osoba
nawiązująca kontakt z osobami, które poza szkołą wspierają uczniów podczas realizacji
projektu, osoba odpowiedzialna za przeprowadzenie wywiadu, itp.)
Po dokonaniu podziału na grupy należy określić zasady pracy w grupie (można to zrobić
zawierając kontrakt)
Dekalog uczniów pracujących w zespołach:
1. Współpracując w zespole możesz osiągnąć więcej, niż sam,
2. Projekt jest przedsięwzięciem Twoim i Twojego zespołu- przyjmijcie
odpowiedzialność za jego wykonanie i efekty
3. Ustalanie ostatecznego tematu projektu powinno być wynikiem negocjacji między
zespołem a nauczyciele prowadzącym projekt,
4. Dyskutujcie nad sposobem wykonania projektu, mogą wówczas pojawić się ciekawe
i twórcze rozwiązania,
5. Jeżeli uważasz, że masz dobry pomysł, przekonaj grupę podając sensowne argumenty,
6. Rozdzielajcie zadania do wykonania wykorzystując mocne strony, predyspozycje
________________________________________________________________________23
i zainteresowania członków zespołu,
7. Zbierając informacje korzystajcie z różnych ich źródeł,
8. Cały zespół odpowiada za realizację projektu,
9. Dbajcie o dobrą atmosferę pracy w zespole, w przypadku konfliktów szukajcie
rozwiązań satysfakcjonujących dla wszystkich (nie obawiajcie się prosić o pomoc
nauczyciela)
10. Nawet najlepszy projekt nie ma szansy na uznanie, jeżeli nie jest dobrze
zaprezentowany
Krok Czwarty- Opracowanie przez uczniów propozycji tematów
Następnym krokiem jest opracowywanie przez uczniów propozycji tematów. Można
tu wykorzystać różne techniki aktywizujące, jak burza mózgów, mapa mentalna, piramida
priorytetów, dywanik pomysłów, itp. (patrz Rau K., Ziętkiewicz E. 2000, „ Jak aktywizować
uczniów. „Burza mózgów” i inne techniki w edukacji”, Oficyna Wydawnicza G&P, Poznań).
Techniki umożliwiające opracowanie zagadnień szczegółowych:
 burza mózgów (inaczej giełda pomysłów, metoda Osborna, technika twórczego
myślenia, sesja odroczonej oceny) – w klasycznej wersji każdy uczeń generuje swoje
propozycje koncentrujące się wokół określonego tematu, następuje ich zapisanie,
a następnie dyskusja nad zgromadzonym materiałem. Podczas pracy techniką burzy
mózgów obowiązują następujące zasady: 1. zbiera się wszystkie pomysły, choćby
wydawały się niedopasowane lub nie na temat , 2. zbierane propozycje powinny być
dla wszystkich uczestników widoczne, 3. w czasie gromadzenia pomysłów
obowiązuje milczenia (żadnych dyskusji, komentarzy, itp.), 4. zabronione są wszelkie
reakcje oceniające. Również nauczyciel na żadnym etapie nie dokonuje selekcji
propozycji uczniów. Najlepsze rezultaty uzyskuje się, gdy uczniowie pracują
w zespołach cztero- pięcioosobowych. Czas trwania zadania: maksymalnie 10 minut.
Po zapisaniu wszystkich pomysłów, uczestnicy mogą prosić o wyjaśnienie niektórych
z nich lub ich doprecyzowanie. Wyjaśnień udzielają wyłącznie autorzy pomysłów. Pomysły
ocenia się i wybiera te, które w największym stopniu odnoszą się do tematu ogólnego
________________________________________________________________________24
sformułowanego przez nauczyciela.
 mapa pojęciowa (inaczej mapa mentalna)- czyli metoda wizualnego przedstawienia
zagadnienia z wykorzystaniem schematów, rysunków, haseł, symboli, itp. Mapę
pojęciową stosuje się zazwyczaj podczas wprowadzenia do zagadnienia lub w celu
usystematyzowania
świeżo
zdobytej
wiedzy
lub
wizualizacji
posiadanych
wiadomości, w sytuacji, gdy projekt będzie podsumowaniem pracy koncentrującej się
wokół określonego tematu.
Mapa
mentalna
1. uaktywnieniu
jako
sposób
rozpoczynania
pracy
nad
projektem
służy:
uczniów, 2. rozbudza wyobraźnię i fantazję, pozwala na zabranie
wszystkich znanych uczniom informacji dotyczących zagadnienia będącego przedmiotem
projektu.
 piramida priorytetów- to sposób zaprezentowania dokonanych wyborów. Podczas
wykorzystania tej techniki każdy członek grupy zapisuje na kartce własne propozycje
tematu (każda propozycja na oddzielnej kartce), następnie zbiera się wszystkie
propozycje i układa w piramidę. W ten sposób członkowie grupy mogą dokonać
wyboru tematu, który w największym stopniu odpowiada całemu zespołowi.
 dywanik pomysłów- jest metodą dyskusji w grupach, połączoną z wizualizacją
propozycji rozwiązań problemu (zadania). Uczniowie w pierwszej fazie pracują
indywidualnie, zapisując na małych karteczkach samoprzylepnych propozycje
tematów szczegółowych. Na każdej kartce można zapisać tylko jedną propozycję.
Następnie na naklejają swoje propozycje na duże arkusze papieru „dywaniki”. Każda
grupa zawiesza swój dywanik w widocznym miejscu. Osoby wyznaczone
(prezenterzy) przedstawiają pomysły grupowe całej klasie. Następnie każdy uczeń
otrzymuje po trzy kolorowe znaczki, które może przydzielić pomysłom, które jego
zdaniem są najlepsze. W ten sposób klasa dokonuje wyboru najbardziej interesujących
propozycji tematów projektów.
________________________________________________________________________25
 Technika „635”- jest modyfikacją „burzy mózgów”. Różni się od niej sposobem
i organizacji i przeprowadzania sesji twórczej. Przede wszystkim zmusza uczestników
do szybkiego zgłaszania propozycji rozwiązań.
W technice tej kluczowe znaczenie ma liczna 635, gdyż 6-oznacza liczbę osób
w grupie lub pracujących grup, 3- oznacza liczbę pomysłów, rozwiązań, zaś 5- oznacza
liczbę zmian (rundek).
Przebieg pracy z wykorzystaniem tej techniki: nauczyciel określa temat główny, do którego
uczniowie mają zaproponować tematy szczegółowe, które będą stanowić hasła wiodące ich
projektów. Następnie uczniowie dzielą się na sześć grup. Zadaniem grupy jest wypisać na
arkuszu papieru (patrz tabela w załączniku) po trzy propozycje tematów. Pomysły muszą
zostać sformułowane jasno i zwięźle. Po zapisaniu propozycji grupa przekazuje arkusz
sąsiedniej grupie, zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Czas trwania pierwszej rundy5 minut, każdą koleją rundę można wydłużyć o minutę. Po zakończeniu pracy grupy dokonują
oceny propozycji, wybierając 4-5 najciekawszych ich zdaniem propozycji.
UWAGA: technikę „635” można zmienić na „352” lub „423” w zależności od liczby uczniów
i ich możliwości oraz tematu, do którego generują swoje propozycje.
Po określeniu tematów szczegółowych i wybraniu tych (tego), który będą realizowały
poszczególne zespoły, uczniowie określają szczegółowe zadania, które posłużą im do
realizacji ich projektu. Tworzą harmonogram zadań który można zapisać w tabeli (patrz
załącznik)
Aby ułatwić uczniom dalsze działania (zwłaszcza sformułowanie zadań szczegółowych)
nauczyciel może zadać im następujące pytania ukierunkowujące:
1. Dlaczego właśnie taki projekt realizujemy?
2. Co dobrego przyniesie jego realizacja?
3. W jaki sposób będziemy pracować?
4. Kto będzie odpowiedzialny za realizację poszczególnych zadań?
5. W jakim czasie projekt będzie realizowany i jakiś możemy się spodziewać rezultatów?
6. Kto może nam pomóc?
________________________________________________________________________26
7. Jakie zewnętrzne warunki muszą zostać spełnione, by móc zrealizować projekt?
8. Jakie trudności możemy napotkać?
9. Jakie będą ewentualne koszty realizacji projektu?
Krok Piąty- Kontrakt
Przed przystąpieniem do realizacji zadań konieczne jest sporządzenie kontraktu,
którego celem jest
sprecyzowanie wszystkich warunków i wymagań koniecznych do
pozytywnego wywiązania się z powierzonego uczniom zadania. Przy czym trzeba pamiętać,
że „kontrakt, to umowa, układ ustalający zobowiązania stron” (patrz Potocka B., Nowak L.
2002, „Projekty edukacyjne. Poradnik dla nauczycieli, SFS, Kielce) Stanowi on rozwinięcie,
uszczegółowienie i zmodyfikowanie informacji zawartych w instrukcji w wyniku dyskusji
z uczniami. Wynegocjowany kontrakt
powinien wykraczać poza informacje zawarte
w instrukcji wstępnej. Kontrakt jest zatem poszerzeniem i rozwinięciem instrukcji
wstępnej. Ważne jest aby został w sposób klarowny i precyzyjny sformułowany i spisany
przez obie strony, gdyż dotyczy zarówno zobowiązań uczniów, jak i pedagoga.
W kontrakcie należy uwzględnić:
 tematy szczegółowe realizowane przez poszczególne osoby (zespoły)
 formę (formy) wykonania projektu (projektów)
 zadania, które wykonają poszczególni członkowie zespołów (zakres
odpowiedzialności, patrz: obowiązki członków grup)
 źródła, które należy (trzeba) wykorzystać podczas realizacji poszczególnych zadań
 terminy konsultacji z nauczycielem i zadania nauczyciela
 formę komunikowania się z nauczycielem prowadzącym projekt,
 sposób kontaktowania się z innymi nauczycielami (w przypadku projektu
interdyscyplinarnego)
 terminy korzystania z pracowni (np. komputerowej), laboratoriów
 termin zakończenia projektu i prezentacji
 konsekwencje niedotrzymania terminu
________________________________________________________________________27
 sposób prezentacji i elementy, które prezentacja powinna zawierać
 czas przeznaczony na dokonanie prezentacji przez poszczególne zespoły (osoby)
 kryteria oceny
3. Etap - realizacja projektów
Realizacja projektów (projektu) obejmuje czas, w którym uczniowie realizują zadania
projektowe, zgodnie z przyjętym harmonogramem. Samodzielna praca poszczególnych
uczniów i całych zespołów polega na zbieraniu informacji, ich selekcjonowaniu,
wykorzystywaniu
zdobytej
wiedzy
w
praktycznym
działaniu,
rejestrowaniu
i dokumentowaniu efektów pracy.
UWAGA: nauczyciel musi wskazać (np. w formie listy książek, artykułów, stron
internetowych) źródła, z których uczniowie mogą lub powinni skorzystać oraz przygotować
materiały umożliwiające im rozpoczęcie pracy oraz zachęcić ich do poszukiwania innych
źródeł.
Realizacja projektu wymaga od zespołów wspólnego podejmowania decyzji. Jak się
podkreśla w literaturze, podjęcie decyzji przez grupę przebiega w kilku fazach:
1. dokładne przeanalizowanie problemu, tematu,
2. dokonanie
przeglądu
warunków
lub
kryteriów,
które
powinno
spełniać
satysfakcjonujące grupę rozwiązanie,
3. sporządzenie listy możliwych rozwiązań,
4. określanie faktów, które mają wpływ na każde z tych rozwiązań,
5. ocenianie rozwiązań pod kątem warunków, jakie powinny spełniać,
6. eliminowanie niepożądanych zachowań i selekcjonowanie najlepszych rozwiązań
(patrz Rylke H., Klimowicz G. 1992, „Szkoła dla ucznia. Jak uczyć życia z ludźmi?”,
WSIP, Warszawa)
UWAGA: nauczyciel musi określić, które zadania realizowane w ramach projektu uczniowie
wykonują podczas lekcji, a które w domu, musi też przewidzieć ile czasu zajmie im
________________________________________________________________________28
wykonanie poszczególnych zadań
Informacje praktyczne dla uczniów:
1. Przed przystąpieniem do pracy uważnie zapoznajcie się z zadaniami, które macie
zrealizować.
2. Nie musicie robić wszystkiego dokładnie, instrukcję możecie modyfikować
i poszerzać,
3. Pomyślcie, jakie informacje będą Wam potrzebne i jak je możecie zdobyć.
4. Załóżcie teczkę, w której będziecie gromadzić potrzebne materiały.
5. Wyjaśnijcie pojęcia, których nie rozumiecie.
6. Pamiętajcie, że wszystkie informacje trzeba opracować tak, żeby były czytelne
i zrozumiałe dla odbiorców.
7. Na podstawie zebranych danych spróbuj wysnuć wnioski.
8. Prowadź staranną dokumentację swojej pracy.
Ważną kwestią podczas realizacji projektów jest przestrzeganie przez członków grup
określonych zasad współdziałania:
Zasady współpracy z grupie:
1. cel dla każdego członka zespołu jest jasny i bliski,
2. każdy słucha tego, co mają do zaproponowania inni członkowie zespołu,
3. każdy ma prawo wypowiedzieć swoje myśli,
4. każdy musi brać udział w pracy zespołu,
5. każdy ma prawo wysunąć propozycję, którą grupa podda pod dyskusję
6. każdy może prosić o pomoc członków zespołu i ja od nich otrzymują,
7. każdy udziela pomocy innym osobom w zespole,
8. członkowie zespołu podejmują wspólne zadania,
9. każdy może wybrać sobie zadanie odpowiadające jego potrzebom, zainteresowaniom,
predyspozycjom,
10. każdy członek zespołu wie na czym polega przydzielone mu zadanie.
________________________________________________________________________29
Zadanie nauczyciela na tym etapie polega m.in. na monitorowaniu, które koncentruje się na
dwóch aspektach:
Zadanie 1 podczas mointoringu prac uczniów nad projektem:
Określenie, czy nie dochodzi do powstawania w poszczególnych zespołach zachowań
antygrupowych, które uniemożliwią osiągniecie efektu w postacie realizacji projektu (patrz;
złącznik- wzór „Arkusza obserwacji zachowań w grupie”):
Zachowania antygrupowe to:
1. dominowanie, dążenie przez jednego członka zespołu do zajęcia najważniejszej
pozycji w grupie, podporządkowania innych i uzależniania ich od siebie,
2. karanie, czyli odwracanie się członków zespołu od tych osób, które mają inne zdanie,
poniżanie ich, złośliwości,
3. nieliczenie się z innymi, np.: lekceważenie ich potrzeb,
4. poszukiwanie uznania tylko dla siebie,
5. blokowanie pracy grupy,
6. unikanie, wycofywanie się ze wspólnych działań, niepodejmowanie ról i zadań,
7. lekceważenie przyjętych zobowiązań (patrz Potocka B., Nowak L. „Projekty
edukacyjne. Poradnik dla nauczycieli” 2001, s. SFS, Kielce)
Zadanie 2 podczas monitoringu prac uczniów nad projektem:
Śledzenie stopnia zaawansowania projektu w celu przeciwdziałania sytuacji, że uczniowie
odłożą pracę „na później” (co doprowadza do niepowodzeń w pracy metodą projektu).
Realizacja każdego zadania powinna zatem zostać udokumentowana. Sprawozdanie
sporządza sekretarz każdej grupy zadaniowej (patrz wzór w załączniku). Uproszczoną formą
sprawozdania jest karta projektu (patrz załącznik). Inną formą rejestrowania przebiegu prac
projektowych jest dziennik projektu (może on również składać się z kolejno wypełnianych
kart pracy), przebieg pracy może być też rejestrowany w formie elektronicznej (UWAGA:
formę trzeba uzgodnić w uczniami podczas sporządzania kontraktu).
________________________________________________________________________30
Przepływ informacji od uczniów do koordynatora (koordynatorów) może odbywać się
w następujący sposób:
1. w czasie wyznaczonych spotkań służących konsultacjom (np. raz w tygodniu)
w których uczestniczy tylko lider zespołu,
2. w formie krótkiego sprawozdania
3. podczas spotkań nauczyciela z całymi zespołami
UWAGA: spotkania powinny odbywać się możliwie często (na krótko), w trakcie spotkań
nauczyciel powinien docenić wysiłek uczniów, pomagać im w rozwiązywaniu problemów
i pokonywaniu trudności. Świadomość stałego monitorowania wpływa na uczniów
mobilizująco, zwiększa ich systematyczność i zaangażowanie w pracę. Pozwala też zwrócić
uwagę na trudności w trakcie realizacji projektu:
Trudności występujące w trakcie prac nad projektem:
1. Uczeń nie potrafi wybrać tematu swojego projektu (jeżeli praca odbywa się
indywidualnie)
2. Uczeń nie potrafi określić zadań, które zrealizuje na rzecz grupy (jeżeli praca odbywa
się w zespołach)
3. Uczeń nie umie rozwiązywać problemów (nie rozumie, „nie czuje” istoty procesu
rozwiązywania problemów)
4. Uczeń nie potrafi posługiwać się informacją
5. Uczeń czuje się przytłoczony zadaniem
6. Uczeń ma trudności materiałowe i techniczne (brak komputera w domu, niemożność
skorzystania z literatury, brak koniecznych narzędzi do wykonania zadania, itp.).
4 Etap- Prezentacja projektu (projektów)
Prezentacja projektów stanowi ostatni etap pracy metodą projektu. W kontrakcie wstępnym
________________________________________________________________________31
należy więc precyzyjnie ustalić czas i formę (formy) prezentacji. Prezentacja może być
realizowana w trakcie tzw: szkolnego dnia projektów lub sesji naukowej (gdy projekty
dotyczą jednego obszaru tematycznego), pikniku naukowego lu happeningu i przybrać
może następujące formy:
1. wystawa prac (map, albumów, posterów, rysunków, ulotek, makiet, konstrukcji)
wykonanych przez uczniów z komentarzami do nich)
2. album wzbogacony ilustracjami, wykresami, rysunkami, itp
3. odczyt, seminarium, wykład
4. inscenizacja
UWAGA: prezentacja nigdy nie odbywa się w formie dramy, gdyż istotą dramy jest proces
doświadczania, przeżywania roli a nie efekt końcowy, w dramie nie ma podziału na widzów
i aktorów, nie może więc stanowić formy prezentacji wyników działań zrealizowanych
w ramach projektu
5. gry dydaktyczne (np. gra planszowa, strategiczna, gdy angażujące innych uczniów)
6. prezentacja filmu, prezentacja multimedialna, nagranie dźwiękowe
7. prezentacja modelu
8. twórczość literacka (poezja, esej, książka, gazetka)
9. folder np. reklamujący miasto, gminę, szkołę, itp.
Wszystkie wyżej wymienione formy mogą być realizowane jednocześnie, trzeba tylko
odpowiednią przestrzeń (wyznaczyć sale, boisko szkolne, itp.) do realizacji poszczególnych
prezentacji oraz uwzględnić czas trwania kolejnych prezentacji. Czas trwania jednej
prezentacji wynosi maksymalnie 15-20 minut i zależy od tego, jak złożony projekt realizowali
uczniowie, jaką formę prezentacji przyjęli i jaką ilość informacji mają zaprezentować.
(UWAGA: to wszystko trzeba określić w kontrakcie). Około 10 minut należy też przewidzieć
na pytania słuchaczy i dyskusję.
W prezentacji jako widzowie mogą uczestniczyć:
 uczniowie danej klasy,
 uczniowie z innych klas,
________________________________________________________________________32
 nauczyciele,
 rodzice,
 dyrekcja,
 przedstawiciele samorządu lokalnego,
 sponsorzy,
 uczniowie innych szkół
 inne zaproszone osoby (które uczestniczyły w projekcie, lub w stronę których był on
kierowany)
Jak przygotować dobrą prezentację (sugestie dla uczniów)
1. Pamiętajcie, projekt, to nie referat, trzeba go zaprezentować w interesujący sposób
2. Uwzględnijcie, ile czas masz do dyspozycji na pokazanie wyników (nie możecie go
przekroczyć).
3. Zastanówcie się, jaką formę prezentacji wybrać, aby zainteresować słuchaczy
(pomyślcie, jak duża będzie grupa waszych słuchaczy, czy będą to tylko uczniowie,
czy też nauczyciele, rodzice..). Pamiętajcie, że celem prezentacji jest zaprezentowanie
najważniejszych informacji.
4. Zastanówcie się, czy cała grupa weźmie udział w prezentacji, czy tylko jej
przedstawiciele (przedstawiciel)
5. Pomyślcie, jaki będzie wkład w realizację prezentacji pozostałych osób, w przypadku,
gdy prezentacji dokonuje jedna osoba (podzielcie się zadaniami).
6. Dobrze przemyślcie to, co chcecie pokazać podczas prezentacji (nie możecie
zaprezentować wszystkiego, co osiągnęliście podczas prac nad projektem)
7. Pamiętajcie, że słuchacze nie muszą być zorientowani w temacie, który im
prezentujecie, musicie więc wyjaśnić im najważniejsze kwestie.
8. Przygotujcie środki wizualne, które chcecie wykorzystać do prezentacji (zastanówcie
się, co macie do dyspozycji).
9. Pamiętajcie, że trema towarzyszy wszystkim osobom zabierającym głos przed
publicznością.
________________________________________________________________________33
Jak przeprowadzić dobrą prezentację (uwagi dla uczniów)
(przykładowy scenariusz prezentacji w załączniku)
1. zacznij mówić powoli, nie spiesz się.
2. Przedstaw siebie i członków swojego zespołu.
3. Przedstaw tytuł projektu.
4. Staraj się mówić w sposób naturalny.
5. Możesz korzystać z przygotowanych wcześniej notatek.
6. Korzystaj z pomocy wizualnych.
7. Kontroluj czas, nie możesz go przekroczyć.
8. W sposób wyraźny zakończ prezentację.
9. Podziękuj słuchaczom za uwagę.
10. Staraj się w sposób wyczerpujący odpowiedzieć na pytania, które mogą zadać
słuchacze.
Jak radzić sobie ze stresem (wskazówki dla uczniów)
1. Zaplanuj sobie krótkie próby przemówienia. Nie zostawiaj tego na ostatni dzień.
2. Ćwicz w różnych warunkach. Powtarzaj przygotowany tekst w drodze na zajęcia,
podczas prac domowych, itp. Dzięki ćwiczeniom w różnych sytuacjach zwiększysz
plastyczność swojej wypowiedzi. Wiele osób ćwiczy w samotności, czasami stojąc
przed lustrem.
3. W trakcie próbnej prezentacji, nie przerywaj potoku słów, aby poprawić błędy lub
zacząć jeszcze raz, lepiej, od początku.
4. Pamiętaj, że nie uda Ci się dokładnie za każdym razem tak samo powtórzyć treści
wystąpienia i nawet nie powinno to być Twoim zamiarem.
5. Ucz się rozluźniać swoje ciało stosując ćwiczenie relaksacyjne (przykłady
w załączniku)
6. Przed samą prezentacją zrób powolny wdech licząc do sześciu a następnie wstrzymaj
oddech licząc do trzech, po czym zrób powolny wydech licząc do sześciu
________________________________________________________________________34
5 Etap- Ocena projektu
Nauczyciel pracujący metodą projektu powinien wypracować własną strategię oceniania.
Zasady dokonywania oceny powinny być znane uczniom i określone w kontrakcie.
W praktyce najlepiej jest oceniać pracę uczniów na różnych etapach realizacji projektów np:
 po zrealizowaniu 1/3 zadań zawartych w harmonogramie działań,
 po zrealizowaniu 2/3 projektu
 po zakończeniu projektu.
W przypadku realizacji projektów zespołowych należy ocenić zarówno pracę całego zespołu,
jak też poszczególnych jego członków.
Ocena końcowa pracy poszczególnych uczniów powinna uwzględniać zarówno ocenę
dokonaną przez nauczyciela, jak i uczniów.
Może się składać z następujących ocen
cząstkowych:
-50% oceny dokonanej przez nauczyciela (ocena dokonana przez nauczyciela uwzględnia
następujące elementy: 1. ocenę pracy nad całym projektem, 2. ocenę pracy w zespole, 3 efekt
końcowy w postaci prezentacji)
-30% ocena dokonana przez innych członków z zespołu
-20% ocena dokonana przez samego ucznia
Co ocenia nauczyciel:
1. Pracę nad realizacją projektu:
1. zrozumienie problemu przez zespół
2. samodzielność w doborze tematu, wyznaczeniu zakresu projektu, określeniu istotnych
zagadnień,
3. stosunek do realizowanych zagadnień,
4. terminowość i odpowiedzialność w wywiązywaniu się z prac,
5. pracowitość,
6. inicjatywę w przeprowadzaniu badań i poszukiwaniu źródeł informacji
7. wykorzystanie różnorodnych źródeł informacji
8. umiejętność doboru i selekcji informacji
________________________________________________________________________35
2. Pracę w zespole:
1. sposób współpracy w zespole
2. właściwe pełnienie przyjętej roli (sekretarza, lidera, itp)
3. radzenie sobie przez zespół z sytuacjami trudnymi
4. rozwiązywanie konfliktów (np. przyjęcie roli negocjatora, rozjemcy, itp.)
3. Prezentację:
1. wybór właściwej metody prezentacji rezultatów projektu
2. wykorzystanie różnych źródeł informacji
3. jasność przekazu wyników pracy (komentarz do projektu, karta wykonawcy projektu
muszą być czytelne dla odbiorców)
4. poprawność i precyzję języka, znajomość właściwej terminologii
5. przejrzystość i estetykę pracy
6. dbałość o zainteresowanie projektem słuchaczy (uczestników) prezentacji
7. udział poszczególnych uczniów w przygotowanie prezentacji
8. umiejętność obrony własnych poglądów i odpowiedzi udzielone na zadane pytania
4. Produkt końcowy:
Jeżeli efektem prac nad projektem jest określony wytwór, nauczyciel również dokonuje jego
oceny (patrz przykład kasty oceny w załączniku)
Co oceniają uczniowie:
1. Jako słuchacze oceniają inne grupy dokonujące prezentacji (w załączniku „Karta
oceny prezentacji”) i produktu końcowego („w załączniku: „Karta oceny produktu
końcowego”). Muszą jednak zostać do tej oceny przygotowani, kryteria oceny
powinny być dla nich czytelne.
2. Jako członkowie zespołu wypełniają „Kartę wykonawcy projektu” (patrz: załącznik)
3. Oceniając własną pracę wypełniają „Kartę samooceny” (patrz: załącznik)
________________________________________________________________________36
Warunki obiektywnego oceniania:
1. Kryteria oceny powinny być czytelne i znane od początku pracy nad projektem,
2. Oceniane powinno być to, co ważne, a nie to co łatwo ocenić,
3. system oceniania powinien być ściśle związany z realizacją celów,
4. Celem oceniania powinno być wskazanie tego, co uczniowie powinni jeszcze
poprawić (informacja zwrotna)
5. Uczniowie powinni uczestniczyć w ocenianiu na każdym etapie ich pracy (także tej
dokonywanej podczas monitoringu)
Szósty Etap- Ewaluacja Projektu
Ewaluacja jest procesem polegającym na zbieraniu, analizie i interpretacji danych
związanych z oceną efektywności zrealizowanych projektów.
Wyróżnia się dwa rodzaje ewaluacji:
1. ewaluację kształtującą- prowadzona w trakcie trwania projektu
2. ewaluację zbiorczą (sumującą, sumatywną)- dokonana po zakończeniu realizacji
projektu.
Ewaluacja może dotyczyć
1. stopnia realizacji założonych celów,
2. procesu działań podjętych w ramach projektu (szczególnie ważne jest to wówczas, gdy jest
on długotrwały i interdyscyplinarny)
3. wyników realizacji podjętych działań.
Do podstawowych narzędzi ewaluacji można zaliczyć: ankiety, rozmowy, wywiady, analizę
osiągnięć uczniów, analizę dokumentacji szkolnej, hospitacje prowadzone przez dyrektorów,
techniki socjometryczne, ale też wystawy prac dzieci, wystawy fotograficzne, wyniki
konkursów, itp. W literaturze przedmiotu wśród wymienia się jeszcze grupy fokusowe
wykorzystujące dyskusję grupową oraz analizę przypadku i inwentarz (na temat ewaluacji
programów szerzej pisze : Gaś Z. (2004), Szkolny program profilaktyki. Istota,
konstruowanie, ewaluacja. Poradnik metodyczny, Lublin, Fundacja „Mam szansę”s. 139
i dalsze).
________________________________________________________________________37
Pamiętać trzeba, że ewaluację przeprowadzają zarówno nauczyciele, jak i uczniowie. Do
przeprowadzenie ewaluacji wśród uczniów można wykorzystać metody służące ocenianiu
własnej nauki (np. „walizka”, „kosz i walizeczka”, „bagaż, który zabieram”,' mapa pogody”,
„trybuna oskarowa” itp.) (przykładowe narzędzia do przeprowadzania ewaluacji bieżącej
i sumatywnej znajdują się w załączniku). Przydatna może się okazać sporządzona przez
nauczyciela-koordynatora karta ewaluacji sumatywnej (patrz: przykład karty ewaluacji
w załączniku)
6. Inspiracje
UWAGA: Propozycje zawarte w tej części nie stanowią gotowych konspektów projektów,
mają jedynie inspirować do własnego twórczego działania i inspirowania do kreatywnego
działania uczniów.
Przykład 1. Projekty integrujące wiedzę z różnych przedmiotów
Temat projektu: Przyczyny i skutki zanieczyszczenia środowiska lokalnego ze
szczególnym uwzględnieniem środowiska lokalnego (autorki: B. Borowska, V. Panfil)
Propozycja stanowi projekt krótkoterminowy, dla uczniów, którzy rozpoczynają dopiero pracę
metodą projektów. Nauczyciel opracował szczegółowe instrukcje ułatwiające realizację zadań
poszczególnym zespołom.
(Fazy pracy nad projektem zgodnie z opisanymi w opracowaniu)
Przykładowe instrukcje dla poszczególnych zespołów realizujących różne projekty
koncentrujące się wokół zaproponowanej tematyki:
Grupa I- projekt gry dydaktycznej: Przyczyny i skutki zanieczyszczenia lokalnego
środowiska naturalnego
Projekt polega na opracowaniu gry, która ułatwiłaby zapamiętanie najważniejszych faktów,
________________________________________________________________________38
zjawisk, procesów, występujących w lokalnym środowisku naturalnym, mających wpływ na
jego czystość.
Zadania dla grupy sformułowane w instrukcji wstępnej:
1. Wybierzcie rodzaj gry, którą wszyscy wykorzystacie w projekcie. Dostosujcie jej
reguły do Waszych oczekiwań.
2. Wybierzcie najważniejsze przyczyny i skutki degradacji środowiska naturalnego
(wykorzystajcie wiadomości z chemii, fizyki, geografii, biologii, i in.)
3. Przygotujcie (opracujcie) wszystkie potrzebne Wam elementy gry, jak: plansza, reguły,
pionki, kostka do gry (jeżeli będzie potrzebna), karty z pytaniami, karty odpowiedzi,
itp.
4. Przygotujcie się do prezentacji (zgodnie z określonymi w kontrakcie zasadami)
5. Dokonajcie oceny pracy własnej i członków Waszego zespołu (karty oceny)
Grupa II – projekt folderu: Przyczyny i skutki zanieczyszczenia lokalnego środowiska
naturalnego
Celem projektu jest wykonanie folderu ukazującego główne przyczyny oraz skutki
zanieczyszczenia lokalnego środowiska
Rozdziały folderu powinny zawierać (informacje zawarte w instrukcji wstępnej):
1. Opis głównych przyczyn zanieczyszczeń środowiska naturalnego
2. Charakterystykę stanu zanieczyszczenia środowiska lokalnego
3. Opis skutków zanieczyszczenia środowiska
4. Przykłady sposobów ochrony środowiska
5. Przygotowując materiały należy wykorzystać m.in. artykuły z lokalnej prasy,
fotografie, rysunki, diagramy i wydawnictwa dotyczące ochrony przyrody.
6. Przygotujcie się do prezentacji projektu.
7. Dokonajcie oceny pracy własnej i wkładu innych osób w realizację zadania.
________________________________________________________________________39
Grupa III – projekt: Szkolna impreza pod hasłem: Dzień młodego ekologa
Celem projektu jest zorganizowanie dla wybranych klas 2-godzinnej imprezy popularyzującej
wiedzę z zakresu ochrony środowiska naturalnego.
Zadania dla grupy (informacje zawarte w instrukcji wstępnej):
1. Wybierzcie formę imprezy oraz adresata.
2. Dobierzcie odpowiednio do wieku uczestników zakres treści.
3. Przygotujcie zadania szczegółowe: prezentacje, prelekcje, gry, zabawy.
4. Ustalcie elementy graficzne (dekoracje, plansze, rekwizyty)
5. Przygotujcie się do prezentacji.
6. Dokonajcie oceny pracy własnej i wkładu innych osób w realizację zadania.
Grupa IV- sprawozdanie z wycieczki na lokalne wysypisko śmieci pod hasłem: Czy
śmieci to problem?
Celem projektu jest zaplanowanie, zorganizowanie i sporządzenie sprawozdania z wycieczki
na wysypisko śmieci.
Zadania dla grupy (informacje zawarte w instrukcji wstępnej):
1. Zaplanujcie wycieczkę:
- ustalcie termin z osobą nadzorującą wysypisko,
- przygotujcie informacje o zasadach pracy wysypiska śmieci,
- przygotujcie listę pytań, które chcielibyście zadać.
2. Zorganizujcie wycieczkę na wysypisko śmieci:
- zapoznajcie się z terenem wysypiska,
- przeprowadźcie wywiad z osobą udzielającą informacji o wysypisku.
3. Przygotujcie sprawozdanie z wycieczki w formie: plakatu wykresu, plansz.
4. Przygotujcie się do prezentacji.
5. Dokonajcie oceny pracy własnej i członków waszego zespołu.
Grupa V- projekt przedstawienia dotyczącego zanieczyszczeń powietrza pt: „Fatalne
________________________________________________________________________40
dodatki” (czas trwania: 20 minut)
Celem
projektu
jest
przygotowanie
i
zaprezentowanie
inscenizacji
dotyczącej
zanieczyszczenia powietrza i jego ochrony.
Zadania dla grupy sformułowane w instrukcji wstępnej:
1. Ustalcie, jakie problemy- zjawiska (substancje odpowiedzialne za ich powstawanie)
związane z zanieczyszczeniem powietrza chcielibyście przedstawić.
2. Przygotujcie teksty zawierające charakterystyczne cechy (właściwości) omawianych
zjawisk (substancji). Uwzględnijcie działanie wybranych substancji na środowisko
naturalne. Znajdźcie powiązania między omawianymi zjawiskami i prezentowanymi
substancjami.
3. Podzielcie się rolami.
4. Zaprojektujcie i wykonajcie scenografię.
5. Wykonajcie stroje (ustalcie charakteryzację).
6. Przygotujcie zaproszenia (określcie w nich czas i miejsce przedstawienia)
7. Przygotujcie się do przedstawienia.
8. Dokonajcie oceny pracy własnej i członków waszego zespołu.
Przykład 2. Projekt realizowany w ramach jednego przedmiotu
Temat: Porozmawiajmy o pieniądzach: lokaty- kredyty (pomysł Magdaleny GudlaTworek)
Tematy- hasła zaproponowane przez nauczyciela:
1. Oszczędzanie systematyczne,
2. Lokaty
3. Kredyty krótkoterminowe ( konsumpcyjne)
4. Kredyty długoterminowe ( hipoteczne )
5. „0% czyli ile kosztuje nic”
Cele projektu:
________________________________________________________________________41
1. Rozwijanie wiedzy na temat funkcjonowania banków i funduszy emerytalnych.
2. Zdobycie umiejętności wykonywania obliczeń związanych z operacjami bankowymi z kredytami i lokatami.
3. Przygotowanie do samokształcenia poprzez umiejętne pozyskiwanie i opracowanie
informacji pochodzących z różnych źródeł.
4. Zdobycie umiejętności przekazu i odbioru treści komunikatów medialnych.
5. Przekonanie uczniów o potrzebie ciągłego uczenia się.
6. Kształcenie u uczniów umiejętności:
- współdziałania w zespole,
- wyrażanie własnych opinii,
- poszukiwania sojuszników dla wsparcia realizacji działań,
- planowania działań,
- zapisywania i prezentowania zebranych materiałów,
- przygotowania i wygłaszania wystąpień publicznych.
Założenia:
1. W projekcie biorą udział uczniowie klasy II Liceum Ogólnokształcącego,
2. Klasa zostanie podzielona na pięć zespołów 6-osobowych,
3. Każdy zespół pracuje nad innym zagadnieniem,
4. Czas trwania prac nad projektem: dwa miesiące
Plan realizacji poszczególnych etapów projektu:
1. Wprowadzenie uczniów w zagadnienia związane z projektem (instrukcja do projektu,
zasady prezentacji i oceniania)
2. Opracowanie kontraktu i klasowego planu pracy związanego z projektem (ustalenie zasad
udziału poszczególnych osób w realizacji zadań, przydział obowiązków itp.)
3. Poszukiwanie informacji i korzystanie z ich zasobów,
4. Wybór sposobu prezentacji komputerowej,
5. Praca związana z przygotowaniem prezentacji,
________________________________________________________________________42
6. Prezentacja wyników prac poszczególnych grup,
7. ocena pracy uczniów w realizacji projektu,
Regulamin prezentacji:
1. Prezentacja przybiera formę prezentacji komputerowej,
2. Każdy zespół ma 10-15 minut na prezentacje zebranych i opracowanych materiałów.
3. Oprócz prezentacji każda grupa powinna opowiedzieć o sposobie pracy nad projektem
(podział zadań w grupie, źródła informacji, współdziałanie, samoocena, itp.).
4. Prezentacja nastąpi w ustalonym terminie na spotkaniu, w którym wezmą udział:
-. poszczególne grupy
- nauczyciel matematyki,
- dyrektor szkoły,
- przedstawiciel samorządu szkolnego,
- zaproszeni goście.
Zasady i formy oceniania projektu:
1. Ocenianie bieżące podczas konsultacji z nauczycielem:
- omawianie osiągniętych efektów,
- ukierunkowywanie dalszej pracy,
-samoocena pracy przez poszczególnych uczniów,
- ocena współpracy w grupie przez jej członków i nauczyciela
2. Ocena realizacji projektu podczas prezentacji:
Ocena składa się z dwóch elementów:
a. oceny komisji, w skład której wchodzą: nauczyciel uczący, dyrektor szkoły i osoby
zaproszone,
b. oceny innych grup (indywidualnie każdy uczeń i ustalenie oceny grupowej)
Wystawienie oceny polega na wypełnieniu „Karty oceny”.
Przykład 3. Projekty z udziałem zewnętrznych zasobów, długoterminowe, o zasięgu
lokalnym i szerszym
________________________________________________________________________43
Zaprezentowany poniżej materiał pochodzi z: „Pakietu Edukacyjnego Pozaformalnej
Akademii Jakości Projektu (PAJP)” realizowanym, przez Narodową Agencję Programu
„Młodzież w działaniu”
I grupa- Lokalny projekt długoterminowy
Tytuł: „Zróbmy to razem”
Organizacja realizująca: Młodzieżowa Rada Miasta wraz z pomocą Urzędu Miasta
Czas realizacji: 1 września–31 grudnia 2008 roku
Grupa docelowa: młodzież miejska, samorząd lokalny, mieszkańcy
Główne cele:
1. zwiększenie świadomości i odpowiedzialności mieszkańców miasta za swoje środowisko
lokalne;
2. zbudowanie dialogu pomiędzy młodymi ludźmi a lokalną władzą;
3. zrozumienie potrzeb obu stron;
4. zrozumienie przez młodych ludzi, czym jest aktywna postawa obywatelska;
5. zwiększenie wiedzy dotyczącej środowiska lokalnego, w którym mieszkamy.
Opis: pomysł na projekt narodził się podczas szkoleń, w których uczestniczyli
przedstawiciele
Młodzieżowej Rady Miasta.
Projekt składał się z kilku etapów:
I etap – rozpoznanie potrzeb młodych ludzi: przeprowadzenie sondy ulicznej oraz ankiet
w szkołach – czego brakuje mi w moim mieście, co mi się tutaj podoba?
37
II etap – powołanie grupy roboczej pracującej nad tworzeniem partnerstwa pomiędzy
młodymi ludźmi a samorządem lokalnym – 6 spotkań roboczych.
III etap – organizacja debaty publicznej z udziałem samorządu lokalnego, lokalnych
organizacji pozarządowych oraz przedstawicieli młodzieży (reprezentacja szkół – samorządy
________________________________________________________________________44
szkolne, kluby europejskie) na temat tego, co możemy zrobić dla naszego miasta.
IV etap – opublikowanie na stronie internetowej wyników debaty oraz pracy grupy roboczej
nad wspólną polityką miasta wobec młodzieży.
Po zakończeniu projektu zaplanowana została kontynuacja działań wdrażająca pomysły
powstałe
w czasie jego realizacji.
II grupa- Inicjatywa młodzieżowa
Tytuł: „II wojna światowa oczami mieszkańców”
Organizacja realizująca: Grupa nieformalna „Tropiciele”
Czas realizacji: 1 lutego–1grudnia 2008 roku
Grupa docelowa: młodzież i mieszkańcy powiatu
Główne cele:
1. zwiększenie wiedzy i świadomości dotyczącej historii naszego powiatu;
2. zapoznanie ze zdarzeniami, jakie miały miejsce na obszarze obecnego powiatu
w okresie II wojny światowej;
3. poznanie metod tworzenia artykułów i reportaży.
Opis działań:
Poprzez realizację tego projektu chcemy odszukać miejsca związane z II wojną światową,
leżące na terenie naszego powiatu. Chcemy zebrać relacje naocznych świadków poprzez
rozmowy z nimi. Do tej pory podjęliśmy już szereg działań zmierzających do realizacji tej
inicjatywy. Nasza praca polega na wyjazdach w okoliczne tereny i zdobywaniu interesujących
nas informacji, które następnie analizujemy i spisujemy. Zebrany w ten sposób materiał
zamierzamy opublikować w formie artykułów w lokalnej gazecie oraz broszurach
informacyjnych. Pragniemy także zaangażować w nasz projekt młodzież z pobliskich
miejscowości i wsi. Odbędzie się to w ramach spotkań w gimnazjach i szkołach
________________________________________________________________________45
podstawowych, podczas których będziemy opowiadać o historii powiatu związanej z II wojną
światową. Zainteresowaną młodzież chcielibyśmy włączyć w nasze działania.
III grupa- Wymiana 4-stronna w Polsce
Tytuł: „Otworz oczy”
Kraje uczestniczące: Finlandia, Słowenia, Bułgaria, Polska
Termin: 10-24 lipca 2008 roku
Miejsce: Kraków i okolice
Główne cele:
Rozwijanie edukacji międzykulturowej – poznawanie innych kultur, tradycji, zwyczajów,
a przez to również poznawanie samych siebie (np. swoich reakcji na inność);zwiększenie
tolerancji wśród młodzieży;walka z rasizmem; rozwijanie wiedzy na temat postrzegania
innych; nawiązanie nowych znajomości.
Opis:
Projekt jest kontynuacją wymiany czterostronnej, która miała miejsce w marcu 2006 roku
w Portugalii. Jej tematem była „Religia w kulturze”. Podczas tej wymiany zauważyliśmy, jak
ważna jest tolerancja i problemy z nią związane. Efektem końcowym była wystawa „Każdy
inny – wszyscy równi”, która odzwierciedliła główne cele wymiany: uświadomienie sobie
różnic kulturowych (w tym także religijnych) oraz znalezienie zarówno różnic, jak
i podobieństw w naszych kulturach i zachowaniu.
Teraz, w czasie drugiego etapu, na początek planujemy trzydniową wizytę przygotowawczą
(29 czerwca-1 lipca). Podczas niej omówimy z przedstawicielami krajów partnerskich
szczegóły działań w czasie wymiany, podzielimy zadania, obejrzymy miejsca związane
z realizacją projektu, a także porozmawiamy o aspektach finansowych. W pierwszej części
programu przewidzieliśmy integrację grupy i lepsze poznanie się wszystkich uczestników
z 4 krajów. W kolejnych dniach odbędą się warsztaty, podczas których będziemy rozmawiać
o naszych kulturach, tradycjach, zwyczajach. Powiemy sobie, co rozumiemy poprzez takie
słowa jak: tolerancja, zrozumienie, rasizm, dyskryminacja. Będziemy odwiedzać miejsca
________________________________________________________________________46
związane z różnymi kulturami w Krakowie.
Projekt nasz zwieńczy wystawa, na którą chcemy zaprosić oprócz samych uczestników także
społeczność lokalną, władze miasta, media, naszych przyjaciół i rodziny oraz przechodniów
z Polski i zagranicy. Główny warsztat tej wymiany będzie polegał na robieniu zdjęć
przechodniom, wpisywaniu pod zdjęciem naszego pierwszego wrażenia o danych osobach,
a następnie zapytaniu fotografowanych osób, na ile nasze skojarzenie okazało się poprawne.
Na wystawie pokażemy te zdjęcia wraz z podwójnymi opisami (nasze wrażenie
i rzeczywistość). Chcielibyśmy także, aby po zakończeniu wymiany nasza wystawa objechała
wszystkie miasta, z których pochodzą nasi zagraniczni partnerzy.
Bibliografia
Borowska B., Panfil V. (2001) Metody aktywizujące w edukacji biologicznej, chemibznej
i ekologicznej, TEKST, Bydgoszcz
Brudnik E., Moszyńska A., Owczarska B. (2000), Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie Zakład
Wydawniczy SFS, Kielce,
Brzezińska-Hubert A. (red) „Pakiet Edukacyjny Pozaformalnej Akademii Jakości projektu.”
cz. 4. „Ewaluacja w pracy metodą projektu”, Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji Narodowa
Agencja Programu „Młodzież w działaniu”, Warszawa
Chodorowska-Chromiec M. (2007), Kompetencje komunikacyjne nauczyciela w pracy
z uczniem (w) Bartkowicz Z., Kowaluk M., Samujło M. (red) Nauczyciel kompetentny
Teraźniejszość i przyszłość UMCS, Lublin
Deszczyński S. (1965), Aktywne metody szkolenia i doskonalenia kadr, Instytut Przemysłu
Drobnego i Rzemiosła, Warszawa
Drapeau Ch. (2001), Jak uczyć się szybko i skutecznie,KDC, Warszawa
Dunne M., Dylak S. (1997), Planowanie zajęć w edukacji przyrodniczej (w) Dunne M., Dylak
S. (red) Przyroda Badania Język, CODN, Warszawa
Dylak S. (2008), Idea zrównoważonego rozwoju w kształceniu nauczycieli (w) Guz S.,
Sokołowska-Dzioba T., Pielecki A. (red) Aktywność dzieci i młodzieży, Wyższa Szkoła
Towarzystwa Wiedzy Powszechnej w Warszawie, Warszawa
________________________________________________________________________47
Gaś Z. B. (2004) szkolny program profilaktyki. Istota, konstruowanie, ewaluacja. Poradnik
metodyczny, Fundacja „Mam szansę”, Lublin
Goźlińska E. (2004), Nie lekcje lecz zajęcia edukacyjne, WSiP, Warszawa
G. Hardy (1997), Co to znaczy być nauczycielem przyrodoznawstwa (w) Dunne M., Dylak S.
(red) Przyroda. Badania. Język CODN, Warszawa
Kamińska M. (br) Metoda projektów jako metoda dydaktyczna. Materiały pomocnicze dla
nauczycieli, WOM, Bielsko Biała
Królikowski J. (2002),Projekt edukacyjny, CODN, Warszawa
Krzyżewska J. (2000) Aktywizujące metody i techniki w edukacji, Suwałki
Michalak R. (2000), Charakterystyka aktywizującej strategii uczenia się (w) Sowińska H.,
Michalak R. Edukacja elementarna jako strategia zmian rozwojowych ucznia, Impuls,
Kraków
Mika A., Zając B. (br) Metoda projektów. Poradnika dla nauczycieli i dyrektorów gimnazjów
(źródło: www.)
Molak A. Metoda projektów (w) Okoń W. (red) Szkoły eksperymentalne w świecie 19001975, Warszawa
Mikina A. (1997),Jak wykonywać zadania metodą projektów, WSiP, Warszawa
Mikina A. Zająć B. (2009), Metoda projektów w gimnazjum. Poradnik dla nauczycieli
i dyrektorów gimnazjów, Ośrodek Rozwoju Edukacji
Niemierko B. (2002), Ocenianie szkolne bez tajemnic, WSiP , Warszawa
Nowacki T. (1999), O metodzie projektów, CODN, Warszawa
Okoń. W. (1996) Kształcenie wielostronne (w) Pomykało W. (red) Encyklopedia
pedagogiczna, PWN, Warszawa
Okoń W. (1984), Nauczanie problemowe we współczesnej szkole, WSiP, Warszawa
Okoń. W. (1992),Słownik pedagogiczny, PWN, Warszawa
Paul-Cavallier F. J. (1996) Wizualizacja, Rebis, Poznań
Potocka B., Nowak L. (2000), Projekty edukacyjne. Poradnik dla nauczycieli, Oficyna
Wydawnicza Nauczycieli, Kielce
Rau K. Ziętkiewicz E. (2000), „Jak aktywizować uczniów. „Burza mózgów” i inne techniki
w edukacji, Oficyna Wydawnicza, Poznań
________________________________________________________________________48
Rura G. (2006) Etapy pracy nad konstruowaniem zintegrowanego procesu edukacyjnego” (w)
Sowińska H., Michalak R. (red) Edukacja elementarna jako strategia zmian rozwojowych
dziecka, Impuls, Kraków
Rylke H., Klimowicz G. (1992), Szkoła dla ucznia. Jak uczyć życia z ludźmi?, WSIP,
Warszawa
Słownik języka polskiego (2009), Wydawnictwo IBIS, Poznań
Taraszkiewicz M. (1996),Jak uczyć lepiej, CODN, Warszawa
Tokarski J. (1980), Słownik wyrazów obcych, PWN, Warszawa
Włodarski Z., Hankała A. (2004), Nauczanie i wychowanie jako stymulacja rozwoju
jednostki, Impuls, Kraków
Wojciechowska-Charlak B. (2008), Podmiotowość w wychowaniu warunkiem aktywności
uczniów (w)
Guz S., Sokołowska-Dzioba T., Pielecki A. (red) Aktywność dzieci
i młodzieży, Wyższa Szkoła pedagogiczna Towarzystwa Wiedzy Powszechnej, Warszawa
Wójcik E. (2000) Metody aktywizujące w pedagogice grup, Rubikon, Kraków
Załączniki
________________________________________________________________________49
ZAŁĄCZNIK NR 1
Arkusz do zapisywania pomysłów w technice „635”
Temat ogólny zaproponowany przez
nauczyciela......................................................................................................................................
Runda 1 (grupa 1)
1.
2.
3.
Runda 1 (grupa 2)
1.
2.
3.
Runda 1 (grupa 3)
1.
2.
3.
Runda 1 (grupa 4)
1.
2.
3.
Runda 1 (grupa 5)
1.
2.
3.
Runda 1 (grupa 6)
1.
2.
3.
Runda 2 (grupa 1)
1.
2.
3.
Runda 2 (grupa 2)
1.
2.
3.
Runda 2 (grupa 3)
1.
2.
3.
Runda 2 (grupa 4)
1.
2.
3.
Runda 2 (grupa 5)
1.
2.
3.
Runda 2 (grupa 6)
1.
2.
3.
Runda 3 (grupa 1)
1.
2.
3.
Runda 3 (grupa 2)
1.
2.
3.
Runda 3 (grupa 3)
1.
2.
3.
Runda 3 (grupa 4)
1.
2.
3.
Runda 3 (grupa 5)
1.
2.
3.
Runda 3 (grupa )
1.
2.
3. (itd)
ZAŁĄCZNIK NR 2
________________________________________________________________________50
Harmonogram działań projektowych
Nr zespołu
Zadania
(działania)
szczegółowe
Zespół 1
Temat:
…....................
........................
........................
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Zespół 2
Temat:
…....................
........................
........................
........................
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Zespół 3
Temat:
…....................
........................
........................
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Osoba z
Forma
zespołu
realizacji
odpowiedzialn
a za realizację
określonego
działania
Czas realizacji Czas i forma
z podziałem na prezentacji
tygodnie
(miesiące)
ZAŁĄCZNIK NR 3
________________________________________________________________________51
Wzór sprawozdania z realizacji zadań:
1. Strona tytułowa:
SPRAWOZDANIE
z realizacji zadania....................................................................................................................
w ramach projektu pt:...............................................................................................................
Skład zespołu zadaniowego:
1.
2.
3.
4,
5.
Czas realizacji
zadania...........................................................................................................................
2. Krótki opis przebiegu realizacji zadania
a. wykaz źródeł informacji wykorzystanych podczas realizacji zadania
b. przedstawienie własnych rozwiązań poszczególnych zadań
c. analiza wyników przeprowadzonych badań
d. wnioski
3.
Refleksje pod kątem przydatności zdobytej wiedzy (czego uczniowie się nauczyli
podczas realizacji zadania)
4.
Informacje dotyczące trudności, jakie wystąpiły podczas pracy nad zadaniem i
sposobów radzenia sobie z nimi
5.
Krótka refleksja na temat atmosfery i współpracy w grupie, wspólnych przeżyć
6.
Załączniki np.; wzory ankiet, opracowane zasady, gdy dydaktyczne, graficzne
________________________________________________________________________52
przedstawienie wyników badań, zdjęcia, notatki, itp.
ZAŁĄCZNIK NR 4
________________________________________________________________________53
Wzór karty projektu
(uwaga: karta projektu jest uproszczona formą sprawozdania i zawiera maksymalnie 3-4 strony, w karcie
przedmiotu można zamieścić zdjęcia wytworów zrealizowanych w ramach projektu np. makiet, itp)
KARTA PROJEKTU
TYTUŁ
PROJEKTU.............................................................................................................................
NAZWISKO NAUCZYCIELA PROWADZĄCEGO
GRUPĘ.............................................................
NAZWISKA AUTORÓW PROJEKTU:
1.
2.
3.
4.
5.
CEL
GŁÓWNYPROJEKTU.................................................................................................................
…...................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
...........................
OPIS EFEKTÓW PROJEKTU:
1. UAZADANIENIE WYBORU TEMATU
…...................................................................................................................................................
.........
________________________________________________________________________54
2. PROCEDURY BADAŃ (W SKRÓCIE), METODY BADAŃ, ŹRÓDŁA INFORMACJI
.......................................................................................................................................................
.........3.ODKRYCIA I INFORMACJE
…...................................................................................................................................................
.........
4. WNIOSKI I REKOMENDACJE
…...................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
..................
ZAŁĄCZNIK NR 5
________________________________________________________________________55
KARTA OCENY PREZENTACJI
KRYTERIA OCENY
Liczba punktów
MAKSYMALNA
LOGICZNA KONSTRUKACJA
WYSTĄPIENIA (WSTĘP, ROZWINIECIE,
ZAKOŃCZENIE)
5
PRZESTRZEGANIE CZASU
5
RZECZOWE PRZEDSTAWIENIE ZADANIA
8
PRZYGOTOWANIE I WYKORZYSTANIE
ŚRODKÓW DYDAKTYCZNYCH
7
ZAINTERESOWANIE SŁUCHACZY
5
ORYGINALNOŚĆ POMYSŁU
5
KOMUNIKATYWNOŚC
5
ZAANGAŻOWANIE WSZYSTKICH
CZŁONKÓW GRUPY W PREZENTACJĘ
5
RAZEM
45
PRZYZNANA
________________________________________________________________________56
ZAŁĄCZNIK NR 6
KARTA WYKONAWCY PROJEKTU
TEMAT
PROJEKTU:..........................................................................................................................
IMIĘ
I
NAZWISKI
WYKONAWCY...................................................................................................
PRACOWAŁEM W ZESPOLE …..OSOBOWYM
CZY JESTEŚ ZADOWOLONY/ZADOWOLONA Z PRACY W TYM ZESPOLE?
…...................................................................................................................................................
.........
UZASADNIJ ODPOWIEDŹ.
…...................................................................................................................................................
.........
OCENA WŁASNEGO WKŁADU W PRACĘ ZESPOŁU
1. JAKIE CZYNNOŚCI/ZADANIA WYKONYWAŁEŚ/WYKONYWAŁAŚ PODCZAS
REALIZACJI PROJEKTU?
…...................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
2. TWÓJ WKŁAD W PRACĘ CAŁEGO ZESPOŁU
…...................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
________________________________________________________________________57
.......................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
3. CO SPRAWIŁO CI TRUDNOŚCI PODCZAS REALIZACJI PROJEKTU?
…...................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
ZAŁĄCZNIK NR 7
________________________________________________________________________58
KARTA SAMOOCENY POSZCZEGÓLNYCH CZŁONKÓW GRUPY
KRYTERIA OCENY
Liczba punktów
MAKSYMALNA
JAKI BYŁ MÓJ UDZIAŁ W PLANOWENIU
PRACY GRUPOWEJ?
3
CZY MOJE PROPOZYCJE BYŁY
AKCEPTOWANE PRZEZ GRUPĘ?
3
CZY AKTYWNIE UCZESTNICZYŁEM W
PODEJMOWANIU DECYZJI PRZEZ GRUPĘ?
3
CZY Z POWIERZONYCH MI ZADAŃ
DOBRZE SIĘ WYWIĄZYWAŁEM?
3
CZY BYŁEM ZANGAŻOWANY W PRACĘ
GRUPY?
3
PRZYZNANA
CZY JESTEM ZADOWOLONY Z WŁASNEGO 3
WKŁADU W PRACĘ ZESPOŁU?
RAZEM
18
________________________________________________________________________59
ZAŁĄCZNIK NR 8
(Załącznik składa się z dwóch propozycji: „Karty oceny produktu końcowego” i „Karty oceny
materiałów zebranych w portfolio”)
ZAŁĄCZNIK NR 8 A
KARTA OCENY PRODUKTU KOŃCOWEGO
(PRZYKŁAD)
KRYTERIA OCENY
Liczba punktów
MAKSYMALNA
ZGODNOŚĆ PRODUKTU Z ZAŁOŻONĄ
TEMATYKĄ
5
POMYSŁOWOŚĆ I ORYGINALNOŚĆ
WYKONANIA
5
ZAWARTOŚĆ INFORMACJI
5
ESTETYKA WYKONANIA
5
MOŻLIWOSĆ PRAKTYCZNEGO
ZASTOSOWANIA W ŻYCIU CODZIENNYM
5
RAZEM
25
PRZYZNANA
________________________________________________________________________60
ZAŁĄCZNIK NR 8 B
KARTA OCENY MATERIAŁÓW ZEBRANYCH W PORTFOLIO
(przykład)
KRYTERIA OCENY
Liczba punktów
MAKSYMALNA
ILOŚĆ ZEBRANYCH INFORMACJI
3
WARTOŚĆ MERYTORYCZNA
ZGROMADZONEGO MATERIAŁU
3
LOGIKA I CZYTELNOŚĆ ARGUMENTÓW
3
OPRACOWANIA WŁASNE (NOTATKI,
PROPOZYCJE ROZWIĄZAŃ, RYSUNKI)
3
NOTATKI SPORZĄDZONE NA PODSTAWIE
LITERATURY (RÓŻNORODNOŚĆ I
BOGACTWO) MATERIAŁÓW
3
NOTATKI SPORZĄDZONE NA PODSTAWIE
INNYCH ŹRÓDEŁ INFORMACJI
3
JAKOŚĆ SPORZĄDZONYCH NOTATEK (NP.
CZYTELNOŚĆ, ESTETYKA WYKONANIA,
UMIEJĘTNOŚĆ KORZYSTANIA Z
KOMPUTERA DO OPRACOWANIA
MATERIAŁU)
3
STRUKTURA PRACY I ZAMIESZCZENIE
WSZYSTKICH WYMAGANYCH
ELEMENTÓW
3
SAMODZIELNOŚĆ WYKONANIA PRACY
3
RAZEM
27
PRZYZNANA
________________________________________________________________________61
ZAŁĄCZNIK NR 9
KARTA OBSERWACJI ZACHOWAŃ W GRUPIE
(w trakcie realizacji dowolnego zadania projektowego)
Zachowania
Uczeń nr 1
Uczeń nr 2
Uczeń nr 3
Uczeń nr 4
Uczeń nr 5
Uważnie
słucha innych,
nie przerywa
wypowiedzi,
czeka aż inni
skończą
Zwięźle
przedstawia
swoje opinie,
nie robi
dygresji
Swoje opinie,
uczucia wyraża
wprost, nie
stosuje aluzji
Jego
komunikaty
niewerbalne są
zgodne z
werbalnymi
Zadaje pytania
innym
członkom
zespołu
Parafrazuje
wypowiedzi
innych, żeby
upewnić się,
czy je dobrze
rozumie
________________________________________________________________________62
ZAŁĄCZNIK NR 10
SCENERIUSZ PREZENTACJI
1. WPROWADZENIE- CEL SPOTKANIA, ZAGADNIENIA
2. MOTYWACJA-PRZEKONANIE
SŁUCHACZY
DLACZEGO
WARTO
UCZESTNICZYĆ W PREZENTACJI
3. PLAN SPOTKANIA
4. TREŚCI PODZIELONE NA CZĘŚCI Z PODSUMOWANIEM KAŻDEJ Z NICH
5. ZAKOŃCZENIE-KOŃCOWE PODSUMOWANIE, ZWRÓCENIE UWAGI NA
KONTROWERSYJNE KWESTIE, ITP.,
6. WNIOSKI
7. ODPOWIEDZI NA EWENTUALNE PYTANIA SŁUCHACZY
8. PODZIĘKOWANIE ZA UWAGĘ
ZAŁĄCZNIK NR 11
________________________________________________________________________63
KARTA EWALUACJI PROJEKTU
INSTRUKCJA:
PRZEANALIZUJ PYTANIA ZAMIESZCZONE W KARCIE EWALUACYJNEJ I UDZIEL ODPOWIEDZI I PRZYDZIEL TAKĄ ILOŚC
PUNKTÓW, KTÓRA TWOIM ZDANIEM JEST WŁAŚCIWA STAWIAJAC „X” POD RUBRYKĄ Z PUNKTAMI.
1. CZY PROBLEMATYKA REALIZOWANA W PROJEKCIE ODPOWIADAŁA
TWOIM MOŻLIWOŚCIOM?
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
2. W JAKIM STOPNIU TWOIM ZADANIEM ZOSTAŁY ZREALIZOWANE CELE
PROJEKTU?
0
1
3.
0
0
4
5
6
7
8
9
10
2
3
4
5
6
7
8
9
10
JAK OCENIASZ WIEDZĘ (WIADOMOŚCI, UMIEJĘTNOŚCI) ZDOBYTĄ
PODCZAS REALIZACJI PROJEKTU?
1
5.
3
CZY CZAS PRZEZNACZONY NA REALIZACJĘ PROJEKTU BYŁ
PRAWIDŁOWO WYKORZYSTANY?
1
4.
2
2
3
4
5
6
7
8
9
10
W JAKIM STOPNIU WIEDZA ZDOBYTA PODCZAS REALZIACJI
PROJEKTU JEST PRZYDATNA W ŻYCIU CODZIENNYM?
________________________________________________________________________64
0
1
6.
0
0
0
0
5
6
7
8
9
10
2
3
4
5
6
7
8
9
10
2
3
4
5
6
7
8
9
10
OCEŃ STOSUNKI PANUJĄCE MIĘDZY CZŁONKAMI TWOJEGO
ZESPOŁU PODCZAS WYKONYWANIA ZADAŃ PROJEKTTOWYCH?
1
9.
4
W JAKIM STOPINIU KONSULTACJE Z NAUCZYCIELEM ZASPOKAJAŁY
TWOJE POTRZEBY W TYM ZAKRESIE?
1
8.
3
OCEŃ, W JAKIM STOPNIU MOGŁES REALIZOWAĆ WŁASNE POMYSŁY
PODCZAS PRACY NAD PROJEKTEM?
1
7.
2
2
3
4
5
6
7
8
9
10
CZY OCENA, KTÓRĄ OTRZYMAŁEŚ ZA UDZIAŁ W PROJEKCIE JEST
DLA CIEBIE SATYSFAKCJONUJĄCA?
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
10. CZY CHCIAŁBYŚ UCZESTNICZYĆ W REALIZACJI KOLEJNEGO
PROJEKTU (PROJEKTÓW)?
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
________________________________________________________________________65
ZAŁĄCZNIK NR 12
PRZYKŁADOWE MARZĘDZIA SŁUŻĄCE DO EWALUACJI NA RÓZNYCH
ETAPACH JEJ PROWADZNIA
(ŹRÓDŁO: PAKIET EDUKACYJNY POZAFORMALNEJ AKADEMII JAKOŚCI
PROJEKTU)
RZYKŁAD 1: Myśl dnia
CEL: zbieranie na bieżąco wrażeń uczestników na temat konkretnego dnia, monitorowanie
nastrojów uczestników i stopnia ich zaangażowania w realizację projektu, utrwalenie przeżyć.
GRUPA DOCELOWA: bez ograniczeń.
POTRZEBNE MATERIAŁY: kartki samoprzylepne, tablica.
CZAS TRWANIA: cały okres projektu.
OPIS: pod koniec każdego dnia uczestnicy zapisują „myśl dnia” – dowolną uwagę,
wyrażenie, opinię – na samoprzylepnej karteczce, którą (anonimowo) przyklejają na tablicy.
Liderzy każdego dnia zbierają te myśli, które następnie można spisać w formie pamiętnika
z wymiany
czy projektu.
KOMENTARZ:
metoda pozwala na swobodę wyrażania myśli i przeżyć z danego dnia. Jest „bezpieczna” dla
uczestników ze względu na jej anonimowość, skłania do szczerości. Przy okazji każdy może
zapoznać się z opiniami innych. Minusem metody jest jej pracochłonność – szczególnie, gdy
decydujemy się na zebranie „myśli dnia” w opracowanie końcowe
PRZYKŁAD 2: Niedokończone zdania
CEL: uaktywnienie grupy i ocena najważniejszego z naszego punktu widzenia aspektu
programu.
CZAS TRWANIA: 15-20 minut.
OPIS: uczestnicy siadają w kręgu. Moderator zabawy wypowiada początek zdania np.
„Uważam, że dzisiejsza wycieczka...”, a osoby chętne kończą je według własnego uznania.
________________________________________________________________________66
Liczba pytań uzależniona jest od:liczby osób, czasu, aktywności.
KOMENTARZ:
przy pracy z osobami niepełnosprawnymi intelektualnie stosujemy jedno zdanie, które każdy
z uczestników powinien dokończyć lub powiedzieć „nie wiem”, wszelkie aspekty tej metody
mogą być modyfikowane w zależności od potrzeb grupy.
PRZYKŁAD 3: Ogród oczekiwań
CEL: uświadomienie sobie oczekiwań swoich i grupy względem projektu, podkreślenie, że
spełnienie oczekiwań zależy od wkładu pracy każdego z uczestników, możliwość późniejszej
konfrontacji oczekiwań rzeczywistością.
POTRZEBNE MATERIAŁY: koszyk, karteczki.
CZAS TRWANIA: cały okres projektu.
OPIS: pierwszego dnia uczestnicy anonimowo wypisują na karteczkach swoje oczekiwania
względem projektu (hasłowo) i wrzucają je do kosza, tzw. ogrodu oczekiwań. Karteczki
następnie są czytane na głos i bez komentarza ponownie umieszczane w koszyku. Każdego
dnia lider przypomina o „pielęgnowaniu” oczekiwań poprzez takie zachowanie, które
doprowadzi do ich realizacji. Uczestnicy mogą codziennie czytać zapisane karteczki,
konfrontować je z rzeczywistością. Ostatniego dnia projektu uczestnicy piszą na karteczkach
(najlepiej innym kolorem niż ten, którego używali na początku), co dał im projekt, czego się
nauczyli, a swoje opinie znowu umieszczają w koszyku. Następnie karteczki z pierwszego i
ostatniego dnia są odczytywane na głos i porównywane. Ewaluację kończy dyskusja.
KOMENTARZ:
opisaną ewaluację można zmodyfikować i wykorzystać do ewaluacji połowicznej.
PRZYKŁAD 4: Strzelnica
CEL: ogólna, codzienna ocena stopnia zadowolenia uczestników.
GRUPA DOCELOWA: wszyscy uczestnicy, bez względu na wiek.
POTRZEBNE MATERIAŁY: tarcza według załączonego wzoru, mazaki lub inne kolorowe
znaczniki.
________________________________________________________________________67
CZAS TRWANIA: codziennie o ustalonej porze.
OPIS: dowolnej wielkości tarcza strzelnicza została podzielona na okręgi, które wyznaczają
stopień zadowolenia. Liczba okręgów jest dowolna, a środek tarczy określa najwyższy stopień
zadowolenia. Tarcza podzielona jest na cząstki, których liczba odpowiada liczbie dni projektu.
Każdy uczestnik, w zależności od stopnia zadowolenia, umieszcza kropkę lub inny kolorowy
znacznik w odpowiednim miejscu tarczy.
KOMENTARZ:
każdej grupie przydzielony jest inny kolor do zaznaczania swoich opinii, metoda obrazuje
ogólny stopień zadowolenia z całego dnia, a zatem bez możliwości określenia sfery, punktu
programu czy dziedziny działania.
PRZYKŁAD 5: Tabela ocen
CEL: codzienna ocena stopnia (nie)zadowolenia uczestników.
GRUPA DOCELOWA: wszyscy uczestnicy bez względu na wiek.
POTRZEBNE MATERIAŁY: arkusz papieru formatu A0, kolorowe flamastry lub kredki.
CZAS TRWANIA: codziennie na zakończenie dnia.
OPIS: na kartonie rysujemy tabelę, w której liczba kolumn oznacza liczbę dni projektu, a
liczba
wierszy – liczbę uczestników. Każda osoba w zależności od stopnia zadowolenia,
niezadowolenia,
zmęczenia itd. ocenia dzień za pomocą przyporządkowanego danemu odczuciu koloru. Jeśli
chce wyrazić różne nastroje w ciągu jednego dnia, może stosować różne kombinacje kolorów.
Propozycje przyporządkowania kolorów odczuciom:
 radosny = czerwony;
 znudzony = czarny;
 zadowolony = żółty;
 zmęczony = niebieski;
 usatysfakcjonowany = zielony;
 zły = fioletowy.
Można również zastosować znaczki np. słoneczka, kółeczka itp.
PRZYŁAD 6: Trybuna oskarowa
CEL: ocena atmosfery i nastrojów w grupie, uzyskanie materiału do ewaluacji końcowej
________________________________________________________________________68
projektu.
POTRZEBNE MATERIAŁY: opcjonalnie: symboliczne statuetki (np. własnej roboty),
instrumenty lub nagrane fanfary.
CZAS TRWANIA: zależy od wielkości grupy.
OPIS: przy odbieraniu certyfikatu uczestnictwa (lub nawet bez tego) każda kolejna osoba
proszona jest o zabranie głosu (około 20-30 sekund). Sprawi to, że uczestnicy nawet nie
PRZYKŁAD 7: Woda
CEL: obrazowa ocena projektu i określenie stanu emocjonalnego uczestników.
POTRZEBNE MATERIAŁY: 3 przezroczyste naczynia: 2 mniejsze (I, II) i jedno duże (III).
CZAS TRWANIA: około pół godziny.
OPIS: jedno z mniejszych naczyń wypełniamy czystą wodą, natomiast drugie – wodą
zabarwioną
na ciemno (intensywnie). Największe naczynie pozostawiamy puste i stawiamy w widocznym
miejscu. Osoby chętne nalewają do największego naczynia wodę z pozostałych (dwóch
małych) w zależności od odczuć, udzielając jednocześnie komentarza. Efektem końcowym
jest kolor wody w największym naczyniu, który jest interpretowany przez grupę.
PRZYKŁAD 8: WALIZKA I KOSZ
CEL: poznanie ludzi poprzez ich upodobania.
GRUPA DOCELOWA: polecamy do pracy z młodszą młodzieżą; starsi mogą uznać tę
metodę za nieco infantylną.
POTRZEBNE MATERIAŁY: kosz na śmieci, walizka podróżna, papier, długopisy.
CZAS TRWANIA: każdego dnia 15 minut lub też jako metoda ewaluacji końcowej.
OPIS: uczestnicy zbierają się w kole, każdy otrzymuje kartkę papieru i długopis. Na środku
ustawiona jest walizka i kosz na śmieci. Zadanie polega na wskazaniu pozytywnego
i negatywnego punktu (części) dnia. Karteczki z pozytywnymi opiniami wkłada się do
walizki, natomiast opinie negatywne do kosza. Po zakończeniu można wszystkie zebrane
opinie podsumować np. w postaci drzewka. Metoda wskazuje koordynatorom, jakie działania
________________________________________________________________________69
odnoszą skutek oraz które są pożyteczne i ciekawe, a z których lepiej zrezygnować. Może też
wskazywać, w jaki sposób ulepszyć stosowane metody.
KOMENTARZ:
wrzucanie swoich opinii do kosza bądź do walizki może odbywać się po ich uprzednim
odczytaniu na forum grupy. Zależy to jednak od stopnia zaufania i otwartości grupy. Jeśli jest
ono niskie – wyrażanie opinii może przebiegać anonimowo.
ZAŁĄCZNIK NR 13
________________________________________________________________________70
Propozycje ćwiczeń relaksacyjnych przez przystąpieniem do prezentacji:
1. Wykorzystanie napięcia:
Zajmij miejsce najwygodniej jak możesz.... Ramiona ułóż wzdłuż ciała....Stopy ułóż
wygodnie... Zamknij oczy.... Wejdź w kontakt z wybranym miejscem w Twoim ciele, w
którym odczuwasz napięcie.... Skontaktuj się z tym napięciem.... Wyobraź sobie jego
kształt....I, jeśli chcesz, nadaj mu obraz... Może to być np.: węzeł...Szczypce.... lub
jakikolwiek inny kształt, który sam wybierzesz.
Kiedy już dobrze zidentyfikowałeś ten obraz...Wzmocnij go. Wzmocnij to
napięcie...Poczuj, jak ono wzrasta...I teraz, jeśli chcesz, wyobraź sobie, jak
rozwiązujesz węzeł, lub jak zwalniasz ucisk szczypiec...I niech pojawi się uczucie
ulgi....Dobre uczucie, które doprowadza cię głęboko do twojego wnętrza...Poczuj i
przyjmij przyjemne doznania w twoim ciele wolnym od napięć....
2.
Indukcja przez skurcz, zaciskanie:
Zajmij wygodne miejsce.....Ramiona ułóż wzdłuż ciała....Stopy ułóż wygodnie....Przez
chwilę zaciśnij mięśnie twarzy.....Napnij wszystkie mięśnie....Wykrzyw się, rób miny,
zaciśnij mięśnie jeszcze silniej....A teraz rozluźnij mięśnie i poczuj w sobie doznanie
całkowitego odprężenia, komfortu i relaksu... I od nowa napnij mięśnie....Silniej!....I
rozluźnij....O tak...o raz ostatni powstrzymując oddech. Wdychasz...Blokujesz, zaciskasz
do maksimum. Zaciskaj...Puść. I ...wejdź głęboko do twojego wnętrza, do twojego ciała
całkowicie wolnego od napięć.....Zrelaksowanego....Odprężonego....Odpocznij.... A teraz
pozwól przez chwilę swemu ciału falować, jak na dywanie.....
3.
Oddychanie:
Wejdź w kontakt ze swoim oddechem...Z tym ruchem „tam i z powrotem”, z takim
bezpiecznym...Z twoim brzuchem i klatką piersiową, która unosi się i opada...Za każdym
wdechem pozwól sobie opaść na ziemię....Jak byś chciał zostawić na niej ślad...Za
każdym wdechem jesteś coraz cięższy...Uczucie łagodne, bardzo przyjemne....Poczuj
swój splot słoneczny...Twój splot słoneczny jest ciepły...Przyjemnie ciepły...Jakby
fontanna ciepła...NIech to ciepło krąży w twoim ciele....
(źródło: Paul-Cavalliwer F. J. 1996, Wizualizacja)
________________________________________________________________________71

Ekspertyza Metody Projektu

Transkrypt

Podobne dokumenty

Przedszkole nr 57 Mały Książę - Praktyczne kształcenie dla rynku

Opis projektu

Ekspertyza Oceniania Kształtujacego

Zaproszenie

Ogłoszenie w sprawie zatrudnienia na umowę

Szkolenia B