Wprowadzenie w tematykę zajęć

Wykład 1.
Wprowadzenie
w tematykę zajęć
Informacje o przedmiocie
Wykładowca
i prowadzący laboratoria komputerowe:
dr Marek Sobolewski
Strona internetowa:
www.msobolew.sd.prz.edu.pl
Wykład – 15 godz., Laboratorium – 15 godz.
Forma zaliczenia: pisemna (kolokwium)
Sprawdzane umiejętności:
• rozumienie podstawowych pojęć z zakresu demografii
oraz znajomość wskaźników demograficznych,
• umiejętność analizy danych demograficznych
Podstawowe zagadnienia
1. Demografia - podstawowe informacje i pojęcia. Związki
demografii z sytuacją społeczno-gospodarczą. Źródła danych
demograficznych.
2. Sytuacja demograficzna
Europejskiej.
Polski
na
tle
państw
Unii
3. Wybrane zjawiska demograficzne oraz sposoby ich pomiaru
(ruch naturalny ludności, migracja, oczekiwany czas trwania
życia).
4. Zmiany sytuacji demograficznej w Polsce i na świecie. Teoria
przejścia demograficznego.
5. Regionalne zróżnicowanie sytuacji demograficznej w Polsce.
O demografii
DEMOGRAFIA (gr. demos i grapheia) – nauka o ludności i wszelkich
zjawiskach z nią związanych, jej przedmiotem jest opis stanu i
struktury ludności oraz badanie zmian w nich zachodzących.
Spośród wielu gałęzi demografii, interesować nas będą zwłaszcza
zagadnienia związane z DEMOGRAFIĄ EKONOMICZNĄ, czyli
ekonomiczne
uwarunkowania
i
konsekwencje
procesów
demograficznych.
O demografii w kontekście
STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH
Umiejscowienie demografii w kontekście studiowania STOSUNKÓW
MIĘDZYNARODOWYCH nie sprawia większych trudności – oto kilka
ważniejszych spostrzeżeń:
• „Wspólnotę” tworzą ludzie – umiejętność zbierania, przetwarzania i
porównywania informacji o populacji poszczególnych krajów czy
regionów, jest niezbędna do sprawnego zarządzania instytucjami
europejskimi (na każdym poziomie);
• Kondycja demograficzna wpływa na funkcjonowanie społeczności,
na rozwój gospodarczy i wzajemne relacje pomiędzy państwami;
• Wszystkie formy działalności gospodarczej mają swój początek
„w ludziach” – wytwórcach wszelkich dóbr i ludzie stanowią też ich
cel – są odbiorcami wytworzonych produktów.
STANDARDY NAUCZANIA
Wyjątki ze standardów nauczania dla kierunku
STOSUNKI MIĘDZYNARODOWE:
„Absolwent powinien posiada wiedzę z zakresu nauk ekonomicznych,
społecznych, prawnych i politycznych umożliwiającą poznanie oraz
rozumienie mechanizmów funkcjonowania stosunków międzynarodowych
oraz gospodarki światowej. Powinien zdobyć umiejętności analizy
problemów krajowych w perspektywie międzynarodowej.
[…] Absolwent powinien być przygotowany do pracy: na stanowiskach
analityka i specjalisty średniego szczebla w administracji państwowej i
samorządowej; w organizacjach i instytucjach międzynarodowych lub
krajowych współpracujących z zagranicą oraz w przedsiębiorstwach
działających na rynkach międzynarodowych. Dzięki interdyscyplinarnemu
wykształceniu powinien być przygotowany do pracy w instytucjach
niezwiązanych bezpośrednio z dziedziną stosunków międzynarodowych.
[…]”
Dlaczego demografia?
Rozumienie pojęć z zakresu demografii, wiedza o zjawiskach
demograficznych jest istotna, ponieważ:
• żyjemy w czasach, kiedy zachodzą dynamiczne zmiany sytuacji
demograficznej w większości państw świata;
• sytuacja demograficzna w różnych częściach świata, Europy a nawet
naszego kraju jest mocno zróżnicowana, co wpływa na perspektywy
funkcjonowania społeczeństwa, państwa i gospodarki;
• państwo i społeczeństwo mogą w pewnym stopniu wpływać na
zachowania demograficzne, starając się przeciwdziałać procesom
negatywnym, wpływającym na destrukcję państw i narodów.
Ważniejsze procesy demograficzne
we współczesnym świecie
• „dwukierunkowy” proces starzenia się społeczeństw państw
rozwiniętych (w tym Polski), związany z wydłużaniem się czasu trwania
życia (zjawisko pozytywne) z jednej strony i spadkiem liczby dzieci
(zjawisko negatywne) z drugiej strony.
• spadek liczby zawieranych małżeństw, wzrost liczby dzieci
wychowywanych w związkach nieformalnych lub przez samotnych
rodziców, wzrost liczby rozwodów, wydłużanie się czasu pozostawania
we wspólnym gospodarstwie domowym z rodzicami (Japonia, Włochy)
– to niektóre z negatywnych zmian, związanych z kondycją rodziny we
współczesnym świecie.
Demografia a funkcjonowanie państwa
To co dzieje się w sferze zjawisk demograficznym w danym państwie
wpływa na:
• sytuację na rynku pracy, w edukacji, służbie zdrowa i (o czym mówi się
pewnie najwięcej) kwestię ubezpieczeń społeczeństw (starzenie się
społeczeństwa wpływa na możliwości finansowania, a za tym idzie także
i wysokość przyszłych emerytur);
• zmieniająca się struktura wiekowa wpływa korzystnie na pewne działy
gospodarki, jednocześnie zmniejsza się popyt na usługi i produkty
skierowane do młodszej części społeczeństwa;
• zmieniać się będą preferencje polityczne w społeczeństwach, które będą
miały odmienną strukturę wiekową – główną siłę społeczną będą
stanowić ludzie w wieku poprodukcyjnym.
Wzajemne relacje zjawisk
demograficznych i gospodarczych
(przykładowy schemat)
Poprawa
warunków życia
(dobrobyt)
spadek dzietności
poprawa zdrowotności
Zmiana struktury
wiekowej (starzenie się
ludności)
wzrost liczby emerytów
zwiększenie podatków
zmiana struktury popytu
Polityka gospodarcza
i społeczna
Spowolnienie rozwoju
gospodarczego
Sposoby zbierania
danych demograficznych
• Spisy powszechne
- badania pełne;
- przeprowadzane cyklicznie (co około 10 lat);
- ostatni spis odbył się w roku 2011;
- spisy charakteryzują się bardzo szerokim zakresem badanych zjawisk.
• Bieżąca sprawozdawczość
- pewne zjawiska demograficzne są obowiązkowo rejestrowane;
- w oparciu o dane ze spisów i ewidencję zdarzeń demograficznych
możliwe jest oszacowanie aktualne poziomu wybranych zjawisk.
• Badania ankietowe, panelowe, etc.
- uzupełniają powyższe dwa sposobu zbierania danych;
- dotyczą wybranych zjawisk demograficznych i społecznych (na
przykład budżetów domowych, aktywności ekonomicznej ludności);
- są to badania częściowe.
Źródła danych demograficznych
Dane demograficzne, które będą prezentowane na tym wykładzie pochodzą z
różnych źródeł – poniżej podano adresy stron internetowych, gdzie można
znaleźć tego typu informacje.
Bank Danych Regionalnych (BDR) GUS
www.stat.gov.pl
Światowa Organizacja Zdrowia
http://www.who.int/topics/statistics/en/
International Data Bases (IDB)
http://www.census.gov/ipc/www/idb/
EUROSTAT ec.europa.eu/eurostat
OECD www.oecd.org
Wszystkie pliki danych, wykorzystywane na wykładzie i podczas
laboratoriów będzie można „ściągnąć”
ze strony domowej wykładowcy.
Program STATISTICA
Większość obliczeń i prezentacji graficznych wykonywać będziemy za
pomocą programu STATISTICA (9.0) – specjalistycznego narzędzia
analizy danych.
Program STATISTICA jest zainstalowany w pracowniach, ponadto
licencja, którą posiada Wydział Zarządzania, uprawnia studentów
do posługiwania się programem na komputerach domowych.
Informacje o sposobie uzyskania wersji instalacyjnej programu
STATISTICA znajdują się na stronie (hasło: kmi2012):
http://kmiwe.portal.prz.edu.pl/do-pobrania/
Część obliczeń i analiz wykonywać będziemy także za pomocą
arkusza kalkulacyjnego Excel.
Literatura
1.
2.
Holzer J.Z., Demografia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne,
Warszawa 1999.
Hydzik P., Sobolewski M., Komputerowa analiza danych społecznogospodarczych, Oficyna Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej,
Rzeszów 2007.
Dodatkowe pozycje:
1.
Pociecha J. (red. nauk.), Ekonomiczne konsekwencje osiągania wieku
emerytalnego przez generacje powojennego wyżu demograficznego,
Wydawnictwo AE w Krakowie, Kraków 2003.