docwnioski wynikacjące z analizy swot
download 
Reklamacja Transkrypt
wnioski wynikacjące z analizy swot
WOJEWÓDZTWO DOLNOŚLĄSKIE Studium zagospodarowania przestrzennego pasma Odry – Bariery i zagrożenia Wnioski do analizy SWOT INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA Liczba ludności zamieszkałej w gminach leżących w paśmie Odry uległa w okresie ostatnich 2 lat spadkowi podobnie jak liczba ludności całego województwa dolnośląskiego. Jedynie w nielicznych gminach miejskich a także w gminach wiejskich położonych w obrębie aglomeracji wrocławskiej nastąpił niewielki wzrost ludności. Zmiany liczby ludności spowodowane był w większości gmin niskim lub ujemnym przyrostem naturalnym oraz migracjami ludności przede wszystkim do miast i gmin oferujących miejsca pracy, a w przypadku gmin podwrocławskich możliwością lokalizowania budownictwa mieszkaniowego. Struktura wieku ludności zamieszkującej pasmo Odry jest dosyć zróżnicowana. Gminy „młode”, charakteryzujące się wysokim odsetkiem ludności do lat 17 (gminy powiatu głogowskiego, górowskiego, polkowickiego i lubińskiego) stanowią zaplecze przyszłych zasobów siły roboczej. Dla tej grupy ludności trzeba stworzyć warunki i możliwości kształcenia średniego w kierunkach dostosowanych do potrzeb gospodarki tego rejonu. Wzrastającej liczbie absolwentów szkół średnich związanej z wyżem demograficznym z lat 80 należy zapewnić możliwość kształcenia w szkołach wyższych poprzez tworzenie nowych wyższych uczelni zawodowych lub filii istniejących uczelni wyższych. Wysokim odsetkiem ludności w wieku produkcyjnym charakteryzują się prawie wszystkie gminy miejskie i miejsko-wiejskie. Ludność tej grupy wieku stanowi prawie 34,5% ogółu ludności województwa. W związku z tym należy dążyć do utrzymania istniejącej liczby miejsc pracy oraz tworzenia nowych, szczególnie dla wchodzących na rynek pracy roczników wyżu demograficznego w celu zapobieżenia bezrobociu i wiążącym się z nim zjawiskom: ubożenia społeczeństwa i nasilania patologii społecznych. Tworzenie nowych miejsc powinno następować m.in. w dziedzinach związanych z wykorzystaniem i obsługą odrzańskiej drogi wodnej oraz z rozwojem budownictwa mieszkaniowego a także w rozwijających się usługach dla ludności. Ludność w wieku poprodukcyjnym zamieszkująca na obszarze pasma Odry stanowi ponad 35% ogółu ludności województwa. W gminach o szczególnie wysokim odsetku ludności tej grupy wieku należy utworzyć placówki opiekuńczo-lecznicze i domy opieki społecznej zapewniające odpowiednią opiekę medyczno-rehabilitacyjną i opiekę socjalną. Wiąże się to z rozbudową sieci domów opieki społecznej dla osób starszych, samotnych pozbawionych opieki rodziny, osób niepełnosprawnych wymagających stałej opieki medycznej oraz ludzi bezdomnych. Ludność mieszkająca w paśmie Odry obsługiwana jest przez ośrodki usługowe o różnej funkcji i różnym stopniu wyposażenia. Do najlepiej wyposażonych i zróżnicowanych ośrodków usługowych należą miasta powiatowe. Pozostałe ośrodki nie posiadają wystarczającego wyposażenia w usługi. W celu poprawy jakości obsługi należy zwiększyć dostępność ludności do podstawowych i specjalistycznych usług zdrowia, rozszerzyć dostępność do usług kultury, oświaty i nauki, sportu i rekreacji oraz zróżnicowanej sieci handlowej. Jednocześnie należy polepszyć dostępność komunikacyjną poszczególnych ośrodków z obszarem obsługiwanej gminy. 81 WOJEWÓDZTWO DOLNOŚLĄSKIE Studium zagospodarowania przestrzennego pasma Odry – Bariery i zagrożenia Wnioski do analizy SWOT ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE Obszar związany z przebiegiem Odry na terenie województwa dolnośląskiego (w tym głównie rzeka i jej dolina) ma na niektórych odcinkach bardzo wysoką wartość przyrodniczą. Do najcenniejszych walorów tego obszaru należy występowanie rzadkich gatunków ptaków wodno-błotnych (2 ostoje o randze międzynarodowej), zachowanie licznych starorzeczy z bogatą roślinnością wodną, występowanie fragmentów roślinności kserotermicznej oraz gatunków roślin ginących i zagrożonych, występowanie rzadkich lasów grądowych i łęgowych. Dolina Odry zachowana w stosunkowo mało zmienionym stanie, posiadająca cenne ekosystemy rzeczne stanowi ponadto jeden z głównych europejskich korytarzy ekologicznych, służących swobodnemu przemieszczaniu i wymianie gatunków roślin i zwierząt (obszar węzłowy 17M w Koncepcji Krajowej Sieci Ekologicznej Econet – Polska) oraz jest jedną z głównych osi Krajowego Systemu Obszarów Chronionych. W celu zachowania istniejących cennych fragmentów przyrody w dolinie Odry oraz wzmocnienia roli głównego korytarza ekologicznego należy obejmować ochroną prawną kolejne wytypowane obszary, ponieważ postępująca fragmentacja środowiska i znaczna izolacja zachowanych fragmentów biotopów powodują, że ochrona pojedynczych gatunków, stanowisk i obiektów nie jest wystarczająca. Obecnie ochroną prawną w obszarze pasma Odry objęto: 11 rezerwatów, 2 parki krajobrazowe, 2 obszary chronionego krajobrazu oraz formy ochrony indywidualnej. Dalsza ochrona prawna obszaru doliny Odry wynikać będzie w pierwszej kolejności z realizacji Ustawy o ochronie przyrody, ale również z porozumień międzynarodowych i akcesji Polski do Unii Europejskiej (Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000). Oprócz cennych wartości przyrodniczych obszar pasma Odry posiada również fragmenty znacznie przekształcone i zdegradowane w wyniku działalności człowieka. Do roku 1990 odcinek doliny Odry od Brzegu Dolnego do Oławy zaliczano do tzw. obszarów ekologicznego zagrożenia (obecnie za taki uważa się jedynie obszar LGOM, natomiast aglomeracja wrocławska jest jednym z kilku obszarów „podwyższonego ryzyka”). Do degradacji środowiska na tym terenie przyczyniają się głównie duże zakłady przemysłowe umieszczone przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska na listach zakładów najbardziej uciążliwych dla środowiska (na tzw. liście krajowej – 3 zakłady w 2001 r., na liście wojewódzkiej – 8 zakładów w 2001 r.). Głównym zagrożeniem z ich strony są emisje zanieczyszczeń do atmosfery oraz zrzuty ścieków przemysłowych i wód kopalnianych. Wpływ na stan środowiska w paśmie Odry mają również napływowe zanieczyszczenia powietrza pochodzące ze źródeł zlokalizowanych w Polsce (Elektrownia „Turów”, LGOM) i pochodzące z uprzemysłowionych terenów Czech, Niemiec i innych krajów Europy Zachodniej. W ostatnich latach wzrasta udział emisji z sektora bytowo-komunalnego (tzw. „emisja niska”) oraz zanieczyszczenia pochodzące z komunikacji. W zakresie ochrony czystości wód powierzchniowych konieczne są m.in. następujące działania: wdrożenie ochrony w zlewniach objętych ochroną i przewidywanych do objęcia ochroną, współpraca z sąsiednimi województwami i krajami w zakresie prowadzenia wspólnej polityki ochrony zasobów wód powierzchniowych, uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej, zmniejszenie zanieczyszczeń ze źródeł punktowych, zmniejszenie zanieczyszczeń ze źródeł obszarowych, doprowadzenie rzek zlewni do osiągnięcia I i II klasy czystości i utrzymania tych klas, doprowadzenie stopniowo do zakazu wprowadzenia do wód wszelkich substancji szkodliwych i uciążliwych. W celu poprawy jakości powietrza atmosferycznego przede wszystkim należy dążyć do: ograniczenia negatywnego wpływu najbardziej uciążliwych zakładów przemysłowych, ograniczenia napływu transgranicznych zanieczyszczeń powietrza, modernizacji elektrociepłowni i kotłowni lokalnych, zmniejszania uciążliwości „emisji niskiej”, 82 WOJEWÓDZTWO DOLNOŚLĄSKIE Studium zagospodarowania przestrzennego pasma Odry – Bariery i zagrożenia Wnioski do analizy SWOT wprowadzania „czystych” źródeł energii, propagowania budownictwa energooszczędnego, ograniczenia wpływu zanieczyszczeń ze źródeł mobilnych. Istotne z punktu widzenia ochrony środowiska na omawianym terenie są ponadto: - potencjalne zagrożenie ze strony zbiornika odpadów poflotacyjnych „Żelazny Most” (należy rozważyć inne możliwości składowania odpadów niż dalsza rozbudowa zbiornika), - przebudowa drogi wodnej Odry i działania związane z porządkowaniem międzywala mogące doprowadzić do zniszczenia wielu cennych ekosystemów ( wszelkie działania w tym kierunku należy prowadzić z uwzględnieniem zasad ekologii), - tworzenie barier ekologicznych związanych z rozbudową infrastruktury technicznej (należy dokonać analiz przebiegu nowych korytarzy infrastruktury z uwzględnieniem występowania korytarzy ekologicznych). SUROWCE MINERALNE Górnictwo, w szczególności obszar LGOM, jest przyczyną znacznej degradacji środowiska przyrodniczego przejawiającego się zanieczyszczeniem gleb, powietrza, wód powierzchniowych i podziemnych, obniżeniem poziomu wód gruntowych, a także występowaniem dużych przestrzennych zmian powierzchni terenu. Najgroźniejszym czynnikiem jest negatywnie wpływającym jest skala działalności górniczej i ilość produkowanych odpadów i odprowadzanych wód kopalnianych. W ostatnim dziesięcioleciu obserwuje się jednak stały trend zmniejszania wpływu przemysłu wydobywczego na środowisko. Nierozwiązany pozostaje problem właściwego, bezpiecznego składowania, unieszkodliwiania i wtórnego zagospodarowania odpadów górnictwa i przetwórstwa rud miedzi (szlamów poflotacyjnych). Na obszarze opracowania, oprócz kopalin takich jak rudy miedzi i gazu ziemnego, istnieją stosunkowo duże rezerwy zasobów kopalin pospolitych przede wszystkim kruszyw naturalnych oraz surowców ilastych ceramiki budowlanej. Szereg z nich występuje w dolinach rzecznych Odry i jej dopływów, w obszarach o cennych walorach krajobrazowych i przyrodniczych w związku z czym nie mogą być one eksploatowane lub mogą być eksploatowane w ograniczonym stopniu. Znaczenia w przyszłości mogą nabrać wstępnie rozpoznane na monoklinie przedsudeckiej złoża węgla brunatnego, których fragment znajduje się na analizowanym obszarze. W związku z tym należy podjąć działania w celu ochrony przynajmniej części obszaru ich zalegania. Konieczne jest prowadzenie działań na rzecz ochrony lokalnych zasobów złóż surowców mineralnych poprzez: - ochronę obszarów występowania udokumentowanych złóż kopalin użytecznych, które ze względu na miejsce występowania mogą w przyszłości podlegać eksploatacji, - racjonalne gospodarowanie zasobami złóż kopalin użytecznych, - kompleksowym wykorzystaniu złoża wraz z ewentualnymi kopalinami towarzyszącymi, - przeciwdziałanie rabunkowej gospodarce przejawiającej się wykorzystywaniem tylko najłatwiej dostępnej lub najbogatszej w składniki użyteczne części złoża, - prowadzenie eksploatacji i przeróbki kopalin z uwzględnieniem zasad ochrony środowiska oraz pozostałych funkcji zagospodarowania terenu. - prowadzenie polityki mającej na celu zapewnienie stałej bazy zasobowej kopalin użytecznych poprzez prowadzenie prac poszukiwawczych i rozpoznawczych złóż satelickich oraz nowych złóż surowców mineralnych . 83 WOJEWÓDZTWO DOLNOŚLĄSKIE Studium zagospodarowania przestrzennego pasma Odry – Bariery i zagrożenia Wnioski do analizy SWOT - wykorzystanie i zagospodarowanie małych złóż kopalin pospolitych, przeznaczonych na potrzeby lokalne, które mogą mieć duże znaczenie w gospodarce gmin. WODY PODZIEMNE Konieczne jest prowadzenie racjonalnej gospodarki wodami podziemnymi poprzez właściwe rozdysponowanie dostępnych zasobów i ich oszczędne eksploatowanie. Monitoring wód podziemnych prowadzony przez WIOŚ wykazuje zmienną jakość wód podziemnych na omawianym obszarze i pogorszenie czystości wód podziemnych w rejonie legnickim oraz na obszarach wodonośnych Wrocławia w stosunku do roku ubiegłego. Konieczne jest podjęcie działań mających na celu poprawę jakości wód podziemnych, m.in.: - prowadzenie stałej kontroli jakości wód podziemnych w systemie monitoringu zwykłych wód podziemnych, w celu wspomagania działań zmierzających do likwidacji lub ograniczenia ujemnego wpływu czynników antropogenicznych oraz wykonywanie okresowych ocen stanu zanieczyszczenia i zagrożenia wód podziemnych. - realizację przedsięwzięć mających na celu ochronę wód przed zanieczyszczeniem oraz podniesienie jakości wód już zanieczyszczonych, - inwentaryzację i klasyfikację istniejących źródeł zanieczyszczeń (przemysłowych, komunikacyjnych, rolnych) zwłaszcza w obrębie obszarów chronionych oraz ich neutralizację bądź likwidację. - likwidację dzikich składowisk odpadów i właściwą lokalizację nowych składowisk odpadów, - wprowadzenie lokalnych zasad nawożenia gleb i stosowania środków ochrony roślin Ochrona wód podziemnych przed zanieczyszczeniami powinna być prowadzona poprzez powiązanie rejonów stref alimentacyjnych Głównych Zbiorników Wód Podziemnych (GZWP) z planami zagospodarowania przestrzennego oraz objęcie tych obszarów szczególną ochroną i wdrożenie zasad ochrony GZWP. GLEBY Użytki rolne stanowią 61,9 % powierzchni obszaru opracowania, z tego ponad 83 % to grunty orne, a 15,7 % - użytki zielone. O dość wysokiej jakości i przydatności rolniczej użytków rolnych świadczy fakt, że w klasach I-III znajduje się 38, 9 % gruntów ornych i 30,0 % użytków zielonych. Duża część gleb (głównie w centralnej i północnej części) leży w obszarach słabo lub silnie narażonych na erozję powierzchniową. Większym jednak zagrożeniem gleb jest ich nadmierne zakwaszenie oraz zanieczyszczenie metalami ciężkimi i siarką. Działania, które należy podejmować w celu ochrony gleb to: ochrona gruntów najwyższej jakości poprzez ograniczanie przeznaczania ich na cele nierolnicze oraz nie rozpraszanie zabudowy, prowadzenie prawidłowej agrotechniki oraz nie pozostawianie, w miarę możliwości, bez pokrywy roślinnej na obszarach bardziej narażonych na erozję. wprowadzanie zadrzewień śródpolnych i przydrożnych w celu ochrony przed erozją powierzchniową oraz ograniczenia zanieczyszczeń komunikacyjnych, wykorzystanie wyników monitoringu gleb w celu dostosowania agrotechniki oraz doboru roślin uprawnych do naturalnej zasobności gleb oraz ograniczanie produkcji w obszarach o przekroczonych normach zawartości metali ciężkich i siarki, a także zwiększenie nakładów na poprawę odczynu gleb, zalesianie gruntów zdegradowanych oraz gruntów niskiej jakości. LASY 84 WOJEWÓDZTWO DOLNOŚLĄSKIE Studium zagospodarowania przestrzennego pasma Odry – Bariery i zagrożenia Wnioski do analizy SWOT Lasy stanowią 22,6 % obszaru opracowania, przy czym rozmieszczone są bardzo nierównomiernie. Cechuje je również znaczna różnorodność siedliskowa, z przewagą boru mieszanego świeżego, lasu mieszanego świeżego oraz lasu łęgowego. Część z nich (głównie w dolinie Odry), dzięki zachowaniu wielu fragmentów naturalnej szaty roślinnej, można zaliczyć do najcenniejszych obszarów przyrodniczych Europy. Znaczna część obszarów leśnych znajduje się w strefie uszkodzeń przemysłowych. Wpływ na stan zdrowotny lasów mają przede wszystkim przemysł LGOM-u, Zakłady Chemiczne „Rokita” S.A. w Brzegu Dolnym, aglomeracja wrocławska Huta „Oława” S.A. a także zanieczyszczenia napływające z sąsiednich obszarów. Oprócz zanieczyszczeń przemysłowych powietrza i gleby, na stan lasów wpływ miały również wahania poziomu wód gruntowych oraz lipcowa powódź 1997. Duża podatność lasów na zagrożenia wynika w dużej mierze z faktu niezgodności składu gatunkowego z typem siedliska. W celu ochrony, zachowania i powiększenia zasobów leśnych należy zatem: kontynuować przebudowę gatunkową obszarów leśnych, prowadzącą do zgodności z typem siedliska, co wpłynie na uodpornienie drzewostanów na zagrożenia, w tym preferowanie odnowień naturalnych, odbudować zniszczone przez emisje przemysłowe oraz powódź drzewostany, polepszyć stan zdrowotny oraz odporność drzewostanów poprzez upowszechnianie biologicznych i ekologicznych metod ochrony lasu, poprawę gospodarki wodnej na obszarach leśnych, zwiększyć lesistość obszaru poprzez zadrzewianie obszarów zdegradowanych oraz o niskiej jakości gleb. OCHRONA PRZECIWPOWODZIOWA Pasmo Odry jest obszarem o bardzo dużym zagrożeniu powodziowym. Nie jest możliwe osiągnięcie pełnej ochrony przeciwpowodziowej dla całego obszaru, dlatego ważne jest powiązanie zagospodarowania przestrzennego z ochrona przeciwpowodziową oraz ustalenie hierarchii działań. Ochrona przeciwpowodziowa musi być prowadzona wspólnie w całym dorzeczu, związana ze zlewniami rzek, tak ważne jest więc powstanie Programu dla Odry – 2006, którego najważniejszą częścią jest program ochrony przeciwpowodziowej. Kierunki działań przeciwpowodziowych powinny zawierać: możliwość zwiększenia przepustowości rzek i kanałów, rozwiązania hydrotechniczne (obwałowania, zbiorniki, poldery, kanały), kierunki ekologiczne (zalesienia, mała retencja) i kierunki operacyjno – urbanistyczne (monitoring, ustalenie stref zagrożeń, ostrzeganie). Priorytetem jest modernizacja systemu ochrony od powodzi m. Wrocławia ze względu na ilość mieszkańców, intensywność zabudowy i wartości kulturowe. 85 WOJEWÓDZTWO DOLNOŚLĄSKIE Studium zagospodarowania przestrzennego pasma Odry – Bariery i zagrożenia Wnioski do analizy SWOT GOSPODARKA Gminy usytuowane w paśmie Odry charakteryzują się stosunkowo dużym zróżnicowaniem gospodarczym (stopień bezrobocia, liczba zatrudnionych, liczba podmiotów gospodarczych, stopień inwestycji zagranicznych). Cały obszar pasma wymaga jednak aktywizacji gospodarczej i podjęcia w odpowiednim stopniu następujących działań: - tworzenie warunków do rozwoju małej i średniej przedsiębiorczości, - stworzenie bogatej oferty inwestycyjnej, - tworzenie przychylnego klimatu dla inwestorów z kapitałem zagranicznym, - dalsza prywatyzacja sektora państwowego, - preferencje i zachęty inwestycyjne dla sektora wysokiej techniki, - zdywersyfikowanie przemysłu na obszarach monokulturowych, - unowocześnienie i restrukturyzacja przemysłu, - eliminacja w zakładach przemysłowych uciążliwości dla środowiska przyrodniczego, wprowadzenie tzw. czystych technologii, - rozbudowa infrastruktury technicznej ROLNICTWO I GOSPODARKA LEŚNA Większość gminy leżących w obszarze opracowania charakteryzuje się korzystnymi lub bardzo korzystnymi warunkami dla produkcji rolniczej. Coraz większy udział w produkcji rolniczej mają gospodarstwa indywidualne. Około 30 % użytków rolnych znajduje się jeszcze jednak w Zasobie Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa. Wśród gospodarstwa indywidualnych przeważają gospodarstwa w grupie obszarowej od 1 do 5 ha. Zmieniająca się sytuacja gospodarcza i społeczna wymusza pewne działania w obszarach wiejskich, na których główną działalnością jest nadal rolnictwo. Są to: − konieczność zakończenia procesu restrukturyzacji, − zapewnienie warunków dla przekształcania, powiększania i unowocześniania gospodarstwa indywidualnych, − dostosowanie poziomu i rodzaju produkcji rolniczej do warunków naturalnych oraz uwzględnianie wyników monitoringu gleb Za gospodarkę leśną na obszarze województwa odpowiada głównie RDLP we Wrocławiu (na obszarze powiatu górowskiego RDLP w Poznaniu), gdyż przeważająca większość lasów należy do Skarbu Państwa. Gospodarka leśna prowadzona jest na podstawie planów urządzenia gospodarstwa leśnego opracowywanych dla nadleśnictw na okresy dziesięcioletnie zgodnie z zasadą trwale zrównoważonego rozwoju wielofunkcyjnego gospodarstwa leśnego. Wynikają z tego następujące działania: − ukierunkowanie gospodarki leśnej na ochronę (szerzej o tym w rozdziale dot. lasów) i powiększanie zasobów leśnych, − ograniczanie wyrębu drzewostanów, − działania w kierunku zwiększania lesistości obszaru, − objęcie nadzorem lasów prywatnych. OCHRONA DZIEDZICTWA KULTUROWEGO Pasmo Odry jest obszarem o bogatych zasobach zabytkowych, są to układy urbanistyczne, obiekty architektury i budownictwa, w tym budownictwo hydrotechniczne oraz obiekty 86 WOJEWÓDZTWO DOLNOŚLĄSKIE Studium zagospodarowania przestrzennego pasma Odry – Bariery i zagrożenia Wnioski do analizy SWOT i znaleziska archeologiczne. Zachowanie i utrzymanie tych zasobów - z uwagi na ich ogromne bogactwo, różnorodność, a także wybitne walory architektoniczne, artystyczne i historyczne - stanowią podstawowe cele polityki przestrzennej w odniesieniu do ochrony dziedzictwa kulturowego. Kierunki działań w tym zakresie powinny zawierać: wspieranie działań służących poprawie stanu obiektów zabytkowych, tj. kompleksowa rewaloryzacja obiektów i zespołów zabytkowych włączonych do stref konserwatorskich, ustanawianie nowych form ochrony poprzez tworzenie parków i rezerwatów kulturowych, dofinansowywanie prac remontowo – konserwatorskich obiektów zabytkowych, zabezpieczanie obiektów przed kradzieżą i pożarem, prowadzenie działań rewaloryzacyjnych pod kątem tworzenia atrakcyjnych ofert inwestycyjnych o charakterze kulturotwórczym, społecznym i gospodarczym, a także rygorystyczne egzekwowanie zaleceń konserwatorskich i prawidłowości procesu rewaloryzacji oraz użytkowania obiektów zabytkowych. Priorytetem jest utworzenie Przestrzennego Muzeum Odry oraz Otwartego Muzeum Techniki we Wrocławiu służących ochronie i popularyzacji dziedzictwa kulturowego związanego z rzeką Odrą (budownictwo hydrotechniczne, porty, nabrzeża, stocznie, mosty), a także aktywizacji turystycznej na tym obszarze. TURYSTYKA I WYPOCZYNEK Pasmo Odry jest obszarem o wysokim potencjale turystycznym. Bogate i zróżnicowane walory krajobrazowe i przyrodnicze –szata leśna, wody powierzchniowe, sprzyjają uprawianiu turystyki wypoczynkowej i krajoznawczej na tym obszarze. W paśmie Odry, występują wysokiej klasy miejskie zespoły zabytkowe oraz zabytki pocysterskie o znaczeniu międzynarodowym oraz inne atrakcyjne turystyczne tj.: obiekty architektury i budownictwa, muzea i skanseny, stanowiska archeologiczne, miejsca pielgrzymkowe, obiekty martyrologii Odbywają się imprezy kulturalne i turystyczne. Są tu korzystne warunki dla rozwoju agroturystyki w obszarach wiejskich w połączeniu z gospodarstwami ekologicznymi, uprawianiem jeździectwa i wędkarstwa. Rosnące zainteresowanie turystyką wodną i chęć wyjścia z szlakiem wodnym również na europejski system żeglugowy oraz uczynienie z Odry atrakcyjnego celu wypraw zachodnioeuropejskich wodniaków, jest osłabiane brakiem ofert turystycznych np. zorganizowanych wycieczek czy indywidualnej rekreacji na rzece Odrze, jak również niedostosowaniem do standardów europejskich poziomu bazy noclegowo-gastronomicznej, urządzeń rekreacyjnych i infrastruktury turystycznej. W paśmie Odry jako istotne bariery należy przyjąć brak infrastruktury turystycznej, głównie bazy noclegowej i informacji turystycznej oraz internetowego spójnego systemu informacji turystycznej. Brakuje zorganizowanych usług turystycznych na lądzie w powiązaniu z żeglugowym szlakiem wodnym, zły jest stan i zagospodarowanie portów i przystani. Potrzebne jest kreowanie rozwoju turystyki w ujęciu systemowym i powiązaniu tych systemów w czytelny i atrakcyjny układ infrastruktury turystycznej. Otwarcie Odry dla turystyki wymaga kooperacji nadbrzeżnych miejscowości, gmin powiatów i regionów. Pozytywnym krokiem, jest zawiązane się Stowarzyszenia Związku Miast Nadodrzańskich, do którego również należy Głogów, Ścinawa i Wrocław. Istnieje zainteresowanie strony niemieckiej turystyką w paśmie Odry, wyrazem tego jest opracowanie koncepcji programowej rozwoju szlaku wodnego i turystyki w paśmie Odry, przez BTE Tourismusmanagement und Regionalentwicklung Berlin w 1998 r. oraz chęć współpracy na tej płaszczyźnie. Również silne związki gospodarcze, naukowe i kulturalne regionu, pasma Odry, z regionami i partnerami w innych krajach, są szansa dla rozwój turystyki. 87 WOJEWÓDZTWO DOLNOŚLĄSKIE Studium zagospodarowania przestrzennego pasma Odry – Bariery i zagrożenia Wnioski do analizy SWOT INFRASTRUKTURA TECHNICZNA Na obszarze doliny Odry w granicach opracowania wszystkie miasta wyposażone są w sieć wodociągową służącą do zbiorowego zaopatrzenia ludności w wodę. Natomiast obszary wiejskie są zwodociągowane w różnym stopniu: w 13 gminach zwodociągowanych jest 100% obszarów wiejskich, a średni procent zwodociągowania omawianego obszaru wynosi 92,3. Stan gospodarki ściekowej w gminach przylegających do Odry, przy dość dużym zwodociągowaniu, pomimo podjęcia szeregu działań proekologicznych, jest w dalszym ciągu niezadawalający. Wszystkie miasta posiadają mechaniczno-biologiczne oczyszczalnie ścieków komunalnych, w Brzegu Dolnym oczyszczalnia zakładowa jest w trakcie modernizacji. Procent skanalizowania jednostek wiejskich omawianego obszaru wynosi około 14,5%, na który w dużej mierze rzutują dwie gminy wiejskie: Rudna skanalizowana w 100% i Grębocice – skanalizowana w 74%. Dlatego też w celu ochrony czystości wód powierzchniowych i podziemnych konieczna jest budowa systemów kanalizacyjnych z odprowadzeniem na oczyszczalnię ścieków w pierwszej kolejności na obszarach już zwodociągowanych, a także równoczesne wodociągowanie i kanalizowanie obszarów zainwestowanych. Obecnie unieszkodliwianie odpadów komunalnych polega głównie na ich składowaniu, co powoduje szybkie wypełnianie się istniejących składowisk. W większości gmin odpady komunalne deponowane są na składowiskach gminnych, za wyjątkiem dwóch składowisk grupowych (składowane odpady z kilku gmin) zlokalizowanych w miejscowościach GłogówBiechy i Gać gmina Oława. Odpady z miasta Wrocławia wywożone są na składowiska innych gmin zlokalizowane w odległości 80 – 100 km. Do 2005 roku kończą się pojemności składowisk w gminach: Brzeg Dolny, Góra, Prochowice, Środa Śląska, Wisznia Mała i Długołęka. Gmina Jemielno w ogóle nie posiada składowiska odpadów komunalnych na swoim terenie. Istnieje zatem potrzeba rozwiązania gospodarki odpadami w tych gminach poprzez budowę zakładów utylizacji lub składowisk odpadów komunalnych wraz z recyklingiem i segregacją odpadów, a także rekultywacja starych wysypisk. Na obszarze zlewni Odry zlokalizowanych jest również 20 składowisk przemysłowych, z których największym jest zbiornik odpadów poflotacyjnych „Żelazny Most”. Na terenie powiatu głogowskiego i górowskiego występują eksploatowane przez Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A. Oddział Zielonogórski Zakład Górnictwa Nafty i Gazu złoża gazu ziemnego. Mieszkańcy gmin nadodrzańskich korzystają z gazu ziemnego wysokometanowego i zaazotowanego. Gaz przewodowy doprowadzony jest do 10 miast (za wyjątkiem Prochowic i Ścinawy) i 72 jednostek wiejskich (najwięcej zgazyfikowanych wsi w gminie Rudna – 26), co stanowi około 12% zgazyfikowania obszarów wiejskich doliny Odry w granicach województwa dolnośląskiego. Należy zakładać dalszą rozbudowę układu krajowego sieci gazowej wysokiego ciśnienia oraz sukcesywny rozwój sieci gazowej na terenach wiejskich. Sieć elektroenergetyczna o napięciu 400 kV,220 kV,110 kV znajdująca się paśmie Odry pokrywa bieżące zapotrzebowanie odbiorców tego rejonu na energię elektryczną. Istniejące elektrownie wodne na Odrze dysponują łączną mocą zainstalowaną 16,2 MW i posiadają zdolność produkcji energii elektrycznej w ilości 74000 MWh rocznie tzw. czystej energii. Istnieje możliwość budowy elektrowni wodnych na rzece Odrze/odnawialnych źródeł energii/. Ze względów ekologicznych i społecznych najbardziej pożądana jest budowa małych elektrowni wodnych, a więc elektrowni o mocy zainstalowanej nie większej niż 5 MW. Jednak produkcja energii elektrycznej w takich źródłach nie będzie jednostkowo duża i dlatego będzie ona zaspokajać lokalne zapotrzebowanie, co powinno leżeć w strefie zainteresowania lokalnych samorządów. Ponadto energia wytworzona w tych elektrowniach wymuszać będzie zmniejszenie zapotrzebowania na energię elektryczną wytwarzaną w 88 WOJEWÓDZTWO DOLNOŚLĄSKIE Studium zagospodarowania przestrzennego pasma Odry – Bariery i zagrożenia Wnioski do analizy SWOT źródłach systemowych opartych na węglu kamiennym i brunatnym, co winno skutkować obniżeniem emisji z tych źródeł, oraz spowoduje zmniejszenie strat przesyłowych w systemie elektroenergetycznym. Istotną zaletą elektrowni wodnych jest zerowy koszt „paliwa”. Uczestnictwem w finansowaniu tego rodzaju źródeł energii odnawialnych powinna być zainteresowana większa liczba podmiotów gospodarczych i instytucji w tym samorządy lokalne. W związku z zwiększoną aktywnością gospodarczą terenów leżących w niektórych gminach pasma Odry/wykazywanych przez operatorów systemu sieci elektroenergetycznej / zachodzić będzie konieczność rozbudowy sieci elektroenergetycznej 110 kV poprzez budowę nowych odcinków linii napowietrznych i kablowych 110 kV oraz stacji elektroenergetycznych 110/20 kV umożliwiających zasilanie w energię elektryczną nowych odbiorców. Celem zabezpieczenia perspektywicznego pokrycia zapotrzebowania na energię elektryczną w sposób technicznie i ekonomicznie uzasadniony na terenie kraju i województwa dolnośląskiego wystąpi potrzeba rozbudowy systemu elektroenergetycznego 400 kV poprzez budowę nowych linii napowietrznych 400 kV i stacji 400/110 kV położonych na terenie niektórych gmin pasma Odry. Problem ochrony przed powodzią obiektów energetycznych winien być rozwiązany w ramach ochrony przed powodzią całości terenów zurbanizowanych. 89 WOJEWÓDZTWO DOLNOŚLĄSKIE Studium zagospodarowania przestrzennego pasma Odry – Bariery i zagrożenia Wnioski do analizy SWOT KOMUNIKACJA 1. Komunikacja drogowa Sieć drogowa jest stosunkowo dobrze rozbudowana na przebiegu wzdłuż Odry, natomiast barierą w ruchu jest zbyt mała liczba i duże rozproszenie przepraw mostowych. Drogi nie są dostosowane do obecnej struktury i natężenia ruchu, zdekapitalizowana nawierzchnia (w szczególności dróg wojewódzkich), nienormatywna szerokość, łuki itp. oraz brak obejść miejscowości przyczyniają się do ograniczenia płynności ruchu. Brak jest odpowiedniego zabezpieczenia dróg dla transportów TŚP. 2. Komunikacja kolejowa Stopniowe zawieszanie i ograniczanie ruchu przyczynia się do postępującej dekapitalizacji dość gęstej sieci linii kolejowych (w szczególności linii lokalnych). Linie magistralne i państwowe nie są dostosowane do wyższych prędkości, nie posiadają (poza dużymi miastami) bezkolizyjnych skrzyżowań z drogami. 3. Komunikacja lotnicza Potencjał istniejących lotnisk lokalnych (sportowo-usługowe i sanitarne) nie jest w pełni wykorzystany. Sieć lotnisk może być wykorzystana pod komunikację czarterową (np. loty biznesowe), loty sportowo-rekreacyjne, loty cargo oraz specjalizowane (sanitarne, ratownicze, patrolowe). Obecność lotnisk na danym obszarze przyczynia się do zaktywizowania oraz wzrostu atrakcyjności gospodarczej i turystycznej. 4. Zaplecze Brak systemowego podejścia do sieci parkingów, miejsc obsługi podróżnych itp. powoduje spadek atrakcyjności danego obszaru. Obecnie obiekty zaplecza komunikacyjnego nie tworzą spójnego systemu, należy więc uzupełnić ten system o brakujące elementy. ŻEGLUGA Stan infrastruktury żeglugowej nie pozwala na prawidłowe funkcjonowanie Odrzańskiej Drogi Wodnej, a jednocześnie jest to niekorzystne dla ochrony przeciwpowodziowej, rozwoju gospodarczego i łady przestrzennego doliny Odry. Newralgicznym odcinkiem Odry jest odcinek od stopnia w Brzegu Dolnym do Nysy Łużyckiej. Rozwój żeglugi śródlądowej uzależniony jest od stanu dróg wodnych, podaży ładunku i zdolności przewozowej armatorów. Konieczne są więc działania w kierunku modernizacji i utrzymania dróg wodnych oraz dostosowania taboru pływającego i portów do standardów europejskich, w tym konteneryzacji. Konieczna jest poprawa stanu technicznego obiektów piętrzących, budowli regulacyjnych i koryta rzecznego oraz kanałów. Realizacja Programu dla Odry – 2006 może stworzyć podstawy do zahamowania degradacji szlaku wodnego i rozwoju żeglugi. 90
