MINISTERSTWO ROLNICTWA I ROZWOJU WSI

MINISTERSTWO ROLNICTWA I ROZWOJU WSI
00-930 Warszawa, ul. Wspólna 30,
Kwestie dopuszczania do obrotu środków ochrony roślin reguluje rozporządzenie Parlamentu
Europejskiego i Rady (WE) Nr 1107/2009 z dnia 21 października 2009 r. dotyczące wprowadzania
do obrotu środków ochrony roślin i uchylające dyrektywy Rady 79/117/EWG i 91/414/EWG (Dz. Urz.
UE L 309 z 24.11.2009, str. 1 z późn. zm.). Zgodnie z tymi przepisami do obrotu mogą być
dopuszczone wyłącznie środki ochrony roślin, które przy prawidłowym stosowaniu, zgodnie
z ich przeznaczeniem, nie stanowią zagrożenia dla zdrowia człowieka, zwierząt lub środowiska.
Ocena bezpieczeństwa tych preparatów prowadzona jest dwuetapowo. Komisja Europejska
odpowiedzialna jest za ocenę i zatwierdzanie substancji czynnych środków ochrony roślin, we
współpracy z Europejskim Biurem ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz organami ds. rejestracji
środków
ochrony
roślin
w
państwach
członkowskich.
Natomiast
państwa
członkowskie
odpowiedzialne są za ocenę środków ochrony roślin i dopuszczają te preparaty do obrotu i stosowania
na swoim terytorium.
Zarówno zatwierdzone substancje czynne jak i dopuszczone do obrotu środki ochrony roślin
podlegają w procedurze rejestracji ocenie naukowo-technicznej obejmującej szereg badań i analiz
z zakresu oddziaływania na zdrowie człowieka. Badania i analizy te obejmują m.in. ocenę narażania
na potencjalne negatywne działanie środka ochrony roślin i substancji czynnej dla osób stosujących
te preparaty (operator sprzętu ochrony roślin), pracowników, osób postronnych oraz mieszkańców
terenów wiejskich. Ocenie podlega również narażenie zdrowia człowieka poprzez dietę (produkty
spożywcze, pasze, woda pitna). Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi określa w zezwoleniu
na dopuszczenie środka ochrony roślin do obrotu treść etykiety środka, obejmującej szczegółowe
warunki jego bezpiecznego stosowania (uprawy, terminy, liczbę zabiegów, dawki, metodę stosowania,
okresy karencji, środki ostrożność itd.).
Glifosat jest substancją czynną używaną w chwastobójczych środkach ochrony roślin,
zatwierdzoną przez Komisję Europejską do stosowania w środkach ochrony roślin1.
Zakres
stosowania dopuszczonych do obrotu w Polsce środków ochrony roślin zawierających jako substancję
czynną
glifosat
jest
bardzo
szeroki
i
obejmuje
zwalczanie
chwastów
jednoliściennych
i dwuliściennych w uprawie roślin rolniczych (zboża, ziemniak, burak cukrowy, rzepak), warzywnych
(cebula, marchew, pietruszka, por), sadowniczych (jabłonie, grusze, wiśnie borówka wysoka),
w leśnictwie, na terenach nieużytkowanych rolniczo (placach magazynowych, torowiskach
tramwajowych i kolejowych, terenach przemysłowych, poboczach dróg) oraz na polach uprawnych
1
Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) nr 540/2011 z dnia 25 maja 2011 r. w sprawie wykonania
rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1107/2009 w odniesieniu do wykazu zatwierdzonych
substancji czynnych.
w celu likwidacji odłogów i ugorów. Istotne znaczenie środki te mają również w podstawowej
ochronie wielu upraw małoobszarowych i specjalnych. Spośród tych preparatów ponad połowa
zawiera zalecenie do ich stosowania do celów desykacji.
Z uwagi na upływając z dniem 31 grudnia 2017 r. okres zatwierdzenia tej substancji czynnej,
zgodnie z przepisami rozporządzenia nr 1107/2009 substancja ta podlega obecnie procedurze
odnowienia jej zatwierdzenia. Równocześnie w roku bieżącym wprowadzone zostały przez Komisję
Europejską zmiany w zakresie warunków dotychczasowego zatwierdzenia glifosatu. Rozporządzenie
wykonawcze Komisji nr (UE) 2016/13132 z dnia 1 sierpnia 2016 r. przewiduje wyłączenie ze składu
środków ochrony roślin szkodliwej dla zdrowia substancji (tzw. polietoksylowanej aminy łojowej)
oraz zobowiązuje państwa członkowskie do zwrócenia szczególnej uwagi w krajowej ocenie środków
ochrony roślin na ochronę wód gruntowych, zminimalizowanie stosowania środków na terenach typu
parki i ogrody publiczne, tereny sportowe i rekreacyjne, tereny szkolne i place zabaw dla dzieci oraz
tereny w pobliżu ośrodków służby zdrowia oraz zgodność stosowania przed zbiorami z dobrą praktyką
rolniczą. Zgodnie z przepisami szczególnymi zawartymi w ww. rozporządzeniu wykonawczym
Komisji nr 2016/1313 w toku procedur rejestracyjnych środków ochrony roślin prowadzonych w
Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi (wnioski o dopuszczenie środka ochrony roślin do obrotu,
odnowienie zezwolenia na dopuszczenie środka ochrony roślin do obrotu lub zmiany w zakresie
dopuszczonego do obrotu środka ochrony roślin) ocenie podlegać będzie również kwestia zgodności
proponowanych zastosowań środków ochrony roślin przed zbiorem z zasadami dobrej praktyki
rolniczej w warunkach Polski. Zezwolenia dla środków ochrony roślin zawierających glifosat będą w
tym zakresie weryfikowane.
Równocześnie należy zauważyć, że zgodnie z przepisami art. 35 ustawy z dnia 8 marca
2013 r. o środkach ochrony roślin, preparaty te należy stosować w taki sposób, aby nie stwarzać
zagrożenia dla zdrowia ludzi, zwierząt oraz dla środowiska, w tym przeciwdziałać ich zniesieniu
na obszary i obiekty niebędące celem zabiegu. Zgodnie z art. 55 rozporządzenia 1107/2009, właściwe
stosowanie obejmuje stosowanie zasad dobrej praktyki ochrony roślin i spełnienie warunków
ustanowionych na podstawie art. 31 tego rozporządzenia i podanych w etykietach. Zasady
bezpiecznego stosowania danego środka ochrony roślin określa zatem także jego etykieta, odnosząca
się m.in. do dozwolonej dawki środka oraz upraw, w jakich może być on stosowany. Musi być ono
również zgodne z przepisami dyrektywy 2009/128/WE, a w szczególności z ogólnymi zasadami
integrowanej ochrony roślin.
Należy wskazać też, że zgodnie z przepisami ustawy z dnia 18 grudnia 2003 r. o ochronie
roślin (Dz. U. z 2016 r. poz. 17) zadania związane z zapobieganiem zagrożeniom związanym
z obrotem i stosowaniem środków ochrony roślin realizuje Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin
i Nasiennictwa. W ramach nadzoru sprawowanego nad prawidłowością stosowania środków ochrony
2
Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2016/1313 z dnia 1 sierpnia 2016 r. zmieniającym rozporządzenie
wykonawcze (UE) nr 540/2011 w odniesieniu do warunków zatwierdzenia substancji czynnej glifosat.
roślin rocznie inspektorzy przeprowadzają ogółem ok 22 tys. kontroli. Kontrole stosowania środków
ochrony roślin przeprowadzane są w gospodarstwach konwencjonalnych z produkcją roślinną,
w gospodarstwach uczestniczących w systemie integrowanej produkcji roślin, w miejscach
zaprawiania materiału siewnego, wykonywania zabiegów metodą fumigacji, w magazynach płodów
rolnych, w miejscach gdzie stosowanie środków ochrony roślin może podlegać ograniczeniom
lub być zabronione, a także w innych miejscach stosowania tych preparatów. Inspektorzy Państwowej
Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa w trakcie prowadzonych czynności kontrolnych zwracają
szczególną uwagę na niezgodności, które mogą mieć wpływ na bezpieczeństwo ludzi, zwierząt
i środowisko (istnieje możliwość sprawdzenia gdzie i jakich preparatów używają rolnicy). W wielu
przypadkach w trakcie kontroli weryfikowane są również warunki w jakich wykonany był zabieg.
Pobierane są także próby roślin i produktów roślinnych do badań na obecność pozostałości środków
ochrony roślin w celu weryfikacji zebranych w trakcie kontroli informacji.
Od 2013 r. Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa prowadzi swoje kontrole
w oparciu o opracowanie statystyczne zrealizowane przez Instytut Ochrony Roślin – PIB w ramach
programu wieloletniego pod nazwą „Ochrona roślin uprawnych z uwzględnieniem bezpieczeństwa
żywności oraz ograniczenia strat w plonach i zagrożeń dla zdrowia ludzi, zwierząt domowych
i środowiska”. Opracowanie to pozwoliło ukierunkować kontrole przeprowadzane przez Inspekcję na
obszary o największym ryzyku wystąpienia nieprawidłowości. Informacje na temat działalności
Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa dostępne są na stronie internetowej
– www.piorin.gov.pl. Wszelkie nieprawidłowości dotyczące stosowana środków ochrony roślin należy
zatem zgłaszać do właściwych jednostek Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa.
Informujemy także, że urzędowe kontrole żywności pochodzenia roślinnego produkowanej
i wprowadzanej do obrotu oraz żywności pochodzenia zwierzęcego wprowadzonej do obrotu
– zgodnie z kompetencjami określonymi w ustawie z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie
żywności i żywienia (Dz. U. z 2010 r. Nr 136, poz. 914 z późn. zm.) oraz w ustawie z dnia 14 marca
1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. z 2011 r. Nr 212, poz. 1263 z późn. zm.) prowadzą
organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej, podległej Ministrowi Zdrowia.
Celem opisanego powyżej systemu nadzoru nad wprowadzaniem do obrotu i stosowaniem
środków ochrony roślin jest zapewnienie, iż znajdująca się na rynku żywność jest bezpieczna
dla konsumenta.