Roliny oleiste. Przetworstwo. Wersja 3

Transkrypt

Seria: Polska wieś w Europie • Przemysł tłuszczowy – rośliny oleiste
Ewa Rosiak • Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej
_________________________________________________________________________________________
PRZEMYSŁ TŁUSZCZOWY – ROŚLINY OLEISTE
Ewa Rosiak
1. Ogólne omówienie branży
Krajowy przemysł tłuszczowy na tle pozostałych branż przemysłu spożywczego,
charakteryzuje się najwyższą koncentracją produkcji i jednym z najwyższych udziałów
własności zagranicznej. W tym sektorze na koniec III kwartału 2004 r. działalność
produkcyjną prowadziło, wg danych GUS, 166 podmiotów gospodarczych, w tym 11 były to
firmy duże i średnie (powyżej 50 osób stałej załogi). Spośród 11 firm dużych i średnich, 7
stanowi trzon sektora. Do grupy tej zaliczamy: zakłady przemysłu tłuszczowego w
Kruszwicy, Szamotułach, Brzegu, Gdańsku, Warszawie, Katowicach i Bielsku– Białej.
Wymienione zakłady przerabiają prawie 100% produkowanego w Polsce rzepaku i niemalże
w całości zaopatrują rynek w tłuszcze roślinne. W większości charakteryzuje je pionowa
integracja cyklu produkcyjnego, co oznacza, że zajmują się przerobem nasion oleistych,
rafinacją olejów, jak i produkcją margaryn. Wyjątkiem są zakłady w Katowicach, które nie
mają działu przerobu nasion, jak i w Szamotułach, które nie mają margarynowni. Od 1999 r.
nie prowadzą przerobu nasion także zakłady w Gdańsku.
Zdolności produkcyjne przemysłu tłuszczowego wynoszą:
• w przerobie nasion oleistych – ponad 1,3 mln ton/rok,
• w rafinacji olejów – ponad. 800 tys. ton/rok,
• w produkcji margaryn – ponad 500 tys. ton/rok.
Źródłem surowców dla polskiego przemysłu tłuszczowego jest krajowa produkcja
rzepaku oraz import olejów surowych z nasion roślin oleistych z innych stref klimatycznych
(głównie sojowy, słonecznikowy, palmowy, kokosowy i arachidowy). Oleje te są niezbędnym
surowcem do produkcji wysokiej jakości margaryn, szczególnie deserowych, jak również
poszerzają ofertę krajowych olejów jadalnych, a w latach niskich zbiorów rzepaku
uzupełniają krajową produkcję oleju rzepakowego. W minionej dekadzie import ten wynosił
od 150 do 250 tys. ton.
______________________________________________________________________________
Fundacja Fundusz Współpracy • Biuro Programów Wiejskich
Warszawa • Styczeń 2005
1
_________________________________________________________________________________________
2. Ogólna informacja o rynku polskim
Od początku lat 90. przetwórstwo rzepaku i produkcja tłuszczów roślinnych
systematycznie wzrastały. W pierwszej połowie lat 90. przemysł tłuszczowy był jedną z
najszybciej rozwijających się branż przemysłu spożywczego. Głównymi czynnikami tego
rozwoju był:
•
dynamiczny wzrost krajowego popytu na tłuszcze roślinne,
•
szybka modernizacja potencjału wytwórczego,
•
rozwój i unowocześnienie asortymentu,
•
oraz wprowadzenie nowoczesnych metod promocji i dystrybucji produktów.
W latach 90. nastąpiły istotne przemiany na polskim rynku tłuszczów. Dynamicznie
rósł popyt na tłuszcze roślinne, malał zaś na tłuszcze zwierzęce. W ostatnich czternastu latach
spożycie tłuszczów roślinnych w przeliczeniu na 1 mieszkańca zwiększyło się ponad 2–
krotnie (z 7,6 kg w 1990 r. do 19,5 kg w 2002 r. i 17,6 kg w 2003 r.), a tłuszczów
zwierzęcych obniżyło się o jedną trzecią (z 16,0 kg do 11,3 kg i 11,6 kg), w tym masła
niemalże o połowę (z 7,8 kg do 4,6 kg i 4,7 kg). Nastąpiła trwała zmiana modelu konsumpcji
tłuszczów w Polsce, w wyniku której oleje i margaryny pokrywają ok. 60% krajowego popytu
na tłuszcze, wobec ok. 30% na początku lat dziewięćdziesiątych.
W ślad za dynamicznie rosnącym popytem na tłuszcze roślinne, przemyśl olejarski
zwiększał przerób rzepaku i produkcję tłuszczów roślinnych. Od początku lat 90., w
porównaniu ze stanem obecnym, produkcja tłuszczów roślinnych wzrosła ponad 2– krotnie, z
279 tys. ton w 1990 r. do 709 tys. ton 2002 r. i 651 tys. ton w 2003 roku. Wysokim tempem
wzrostu charakteryzował się zarówno segment olejów rafinowanych, jak i margaryn. Od
polowy lat dziewięćdziesiątych odnotowuje się przyspieszenie rozwoju produkcji olejów
rafinowanych, przy ograniczenie tempa wzrostu produkcji margaryn. Jest to rezultat
rosnącego popytu na oleje nie tylko ze strony gospodarstw domowych, lecz także
producentów żywności wieloskładnikowej.
______________________________________________________________________________
2
_________________________________________________________________________________________
Przerób rzepaku i produkcja tłuszczów roślinnych
tys. ton
1200
1000
Przerób rzepaku
Produkacja tł. roślinnych
800
600
400
200
0
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004
szacunek
kg
Spożycie tłuszczów roślinnych
wg bilansów i badań budżetów rodzinnych
25
w kg na 1 mieszkańca
20
w kg na 1 osobę w gosp. domowym
15
10
5
0
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004
szacunek
Podstawowym rynkiem zbytu dla polskiego przemysły tłuszczowego pozostaje rynek
krajowy, na którym lokuje on 95% swojej produkcji. Eksport olejów i margaryn utrzymuje się
na niskim poziomie, chociaż w ostatnich latach nastąpił jego znaczący wzrost. W latach
dużego przerobu rzepaku powoli rozwija się też eksport śruty rzepakowej, a sprzedaż nasion
rzepaku na rynkach międzynarodowych odgrywa znaczącą rolę tylko w okresach wysokich
zbiorów tej rośliny w kraju.
______________________________________________________________________________
3
_________________________________________________________________________________________
Do 1997 r. przemysł tłuszczowy był jednym z najbardziej rentownych sektorów
przemysłu spożywczego (obok koncentratów spożywczych i sektorów produkujących
używki, z wyjątkiem winiarstwa). Rentowność branży olejarskiej wahała się w granicach 4–
5% przychodów. W latach 1998– 2002 nastąpiła utrata zdolności osiągania zysków, zaś
ponowną poprawę kondycji ekonomiczno– finansowej przemysłu tłuszczowego odnotowano
w 2003 roku.
Sektor traci dynamikę rozwoju, gdyż wyczerpują się dotychczasowe czynniki rozwoju
produkcji tłuszczów roślinnych. Spożycie tłuszczów roślinnych zbliża się do stanu nasycenia.
Przemysł tłuszczowy swoich szans może szukać w rozwijaniu:
•
przerobu rzepaku, zarówno dla potrzeb rynku krajowego, jak i eksportu,
•
produkcji półfabrykatów olejarskich dla wtórnego przetwórstwa żywności,
•
produkcji estrów na bazie oleju rzepakowego dla potrzeb przemysłu paliwowego,
•
eksportu wyrobów gotowych (margaryn i olejów), głównie na rynki wschodnie.
3. Nowe przepisy
Systemy zarządzania jakością
W UE przedsiębiorstwa produkujące żywność oraz dokonujące obrotu żywnością
mają, zgodnie z Dyrektywą Rady 93/43/EEC z 14 czerwca 1993 r., obowiązek wdrożenia i
stosowania nowoczesnych systemów zarządzania jakością, które zapwniają produkcję
bezpieczniej żywności, takich jak:
•
system Dobrej Praktyki Produkcyjnej i Dobrej Praktyki Higienicznej (GMP/GHP),
•
systemu Analizy Zagrożeń i Krytyczny Punkt Kontroli (HACCP).
______________________________________________________________________________
4
_________________________________________________________________________________________
Analogiczne rozwiązania prawne są już wprowadzone do ustawodawstwa polskiego.
Od 20 lipca 2000 r., zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 28 lutego 2000 r. w
sprawie warunków sanitarnych oraz zasad przestrzegania higieny przy produkcji i obrocie
środkami spożywczymi, używkami i substancjami dodatkowymi (Dz. U. Nr 30/2000, poz. 37
wraz z późniejszymi zmianami) wszystkie polskie przedsiębiorstwa zajmujące się produkcją i
obrotem żywnością mają obowiązek wdrożenia i stosowania systemu dobrej praktyki
produkcyjnej i dobrej praktyki higienicznej (GMP/GHP). Natomiast Ustawa z 11 maja 2001
r. o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia (Dz. U. Nr 63/2002, poz. 634) wprowadza
prawny obowiązek stosowania systemu HACCP we wszystkich dużych i średnich
przedsiębiorstwach zajmujących się produkcją i obrotem żywnością od 1 stycznia 2004 roku.
Z obowiązkowego wdrożenia systemu HACCP zwolnione zostały przedsiębiorstwa małe, tzn.
te które zatrudniają średniorocznie mniej niż 50 pracowników oraz osiągają przychód netto ze
sprzedaży towarów i usług oraz operacji finansowych nie przekraczający równowartości w
złotych 7 mln euro lub suma aktywów ich bilansu nie przekracza równowartości w złotych 5
mln euro.
Przedsiębiorstwa, które nie posiadają i nie stosują systemów GMP/GHP i HACCP nie
mogą eksportować swoich towarów na rynki UE, Kanady i USA.
Normy dotyczące produktów
Polski Komitet Normalizacyjny – PKN – wdrożył już do ustawodawstwa polskiego
większość norm europejskich dotyczących tłuszczów roślinnych poprzez ich wierne
tłumaczenie. Normy takie są określone jako identyczne z normą europejską i oznaczone
symbolem PN– EN lub PN– EN ISO (w przypadku gdy Europejski Komitet Normalizacyjny
– CEN – przyjął międzynarodową normę ISO). Wdrażane są również, metodą wiernego
tłumaczenia, normy Międzynarodowej Organizacji Normalizacyjnej – ISO, jako PN– ISO.
Opracowania Polskich Norm są ograniczone tylko do tematów, które nie maja
odpowiedników
w
istniejących
lub
opracowywanych
normach
europejskich
lub
międzynarodowych.
______________________________________________________________________________
5
_________________________________________________________________________________________
W krajach UE i w Polsce, zgodnie z Ustawa z dnia 12 września 2002 r. o normalizacji,
normy mają charakter dobrowolny. Poszczególni ministrowie nie mają już możliwości
narzucania norm. Mimo to, producenci, importerzy i eksporterzy stosują normy, ponieważ w
ten sposób możliwy jest swobodny przepływ towarów na rynki różnych krajów.
Poniżej przedstawiono aktualny (obowiązujący w połowie listopada 2004 r.) wykaz norm z
katalogu Norm – PKN, dotyczących nasion oleistych i produktów ich przerobu.
Polskie Normy dotyczące rzepaku i rzepiku
Lp.
1
2
3
4
5
6
Nr
Tytuł
Nasiona rzepaku – Oznaczanie zawartości glukozynolanów –
PN– EN ISO 9167– 1:1999
Metoda z zastosowaniem wysokociśnieniowej chromatografii
cieczowej
Nasiona rzepaku – Oznaczanie zawartości glukozynolanów –
PN– EN ISO 9167– 2:1999
Metoda z użyciem fluorescencyjnej spektrometrii
rentgenowskiej
Nasiona rzepaku – Oznaczanie zawartości chlorofilu – Metoda
PN– EN ISO 10519:2001
spektrometryczna
Ziarno zbóż, nasiona roślin strączkowych i rzepaku oraz
PN– 90/A– 74009
przetwory zbożowe – Oznaczanie wilgotności za pomocą
wilgotnościomierzy elektrycznych
Ziarno zbóż, nasiona roślin strączkowych i rzepaku oraz
PN– A– 74009:1990/A1:1998 przetwory zbożowe – Oznaczanie wilgotności za pomocą
wilgotnościomierzy elektrycznych (Zmiana 1)
Rośliny przemysłowe oleiste – Ziarno rzepaku i rzepiku
PN– 90/R– 66145
wysokoerukowego
7
PN– 90/R– 66151
Rośliny przemysłowe oleiste – Ziarno rzepaku i rzepiku
podwójnie ulepszonego
8
PN– 91/R– 66160
Rośliny przemysłowe oleiste – Oznaczanie zanieczyszczeń i
szkodników w ziarnie rzepaku i rzepiku
Źródło: Opracowanie IERiGŻ na podstawie katalogu norm PKN.
______________________________________________________________________________
6
_________________________________________________________________________________________
Polskie Normy dotyczące olejów i tłuszczów roślinnych oraz zwierzęcych
Lp.
Nr
Tytuł
1
PN– EN ISO 662:2001
Oleje i tłuszcze roślinne oraz zwierzęce – Oznaczanie
zawartości wody i substancji lotnych
2
PN– EN ISO 663:2004
zawartości zanieczyszczeń nierozpuszczalnych
3
PN– EN ISO 663:2000
4
PN– EN ISO 3596:2002
5
PN– EN ISO 3656:2002
6
PN– EN ISO 5508:1996
7
PN– EN ISO 5509:2001
8
PN– EN ISO 5555:2002
Oleje i tłuszcze roślinne oraz zwierzęce – Pobieranie próbek
9
PN– EN ISO 6320:2001
współczynnika załamania światła
10
PN– EN ISO 6321:2004
Oleje i tłuszcze roślinne oraz zwierzęce – Oznaczanie punktu
topnienia w kapilarze otwartej (punkt płynięcia)
11
PN– EN ISO 6800:2002
Oleje i tłuszcze roślinne oraz zwierzęce – Oznaczanie składu
kwasów tłuszczowych w pozycji 2 cząsteczek triacylogliceroli
12
PN– EN ISO 6885:2001
13
PN– EN ISO 8292:1999
14
PN– EN ISO 8294:2000
15
PN– EN ISO 8420:1999
16
PN– EN ISO 9832:2004 (U)
resztkowej zawartości heksanu technicznego
17
PN– EN ISO 10539:2002
alkaliczności
18
PN– EN ISO 12193:2000
zawartości ołowiu – Metoda absorpcji atomowej z użyciem
zawartości zanieczyszczeń nierozpuszczalnych
substancji niezmydlających się – Metoda ekstrakcji eterem
etylowym
absorbancji w nadfiolecie wyrażonej jako ekstynkcja właściwa
w świetle UV
Oleje i tłuszcze roślinne oraz zwierzęce – Analiza estrów
metylowych kwasów tłuszczowych metodą chromatografii
gazowej
Oleje i tłuszcze roślinne oraz zwierzęce – Przygotowanie
estrów metylowych kwasów tłuszczowych
Oleje i tłuszcze roślinne oraz zwierzęce – Oznaczanie liczby
anizydynowej
zawartości fazy stałej – Metoda pulsacyjnego magnetycznego
rezonansu jądrowego
zawartości miedzi, żelaza i niklu – Metoda absorpcji
atomowej z użyciem pieca grafitowego
zawartości związków polarnych
______________________________________________________________________________
7
_________________________________________________________________________________________
pieca grafitowego
poszczególnych steroli i ich całkowitej zawartości – Metoda
chromatografii gazowej
Oleje i tłuszcze roślinne oraz zwierzęce – Oznaczanie osadu w
surowych olejach i tłuszczach – Metoda wirówkowa
zawartości izomerów trans kwasów tłuszczowych w olejach i
tłuszczach roślinnych – Metoda chromatografii gazowej
zawartości kadmu metodą bezpośrednią z zastosowaniem
techniki atomowej spektrometrii absorpcyjnej w piecu
grafitowym
stigmastadienów w olejach roślinnych – Część 1: Metoda
chromatografii gazowej z użyciem kolumny kapilarnej
(Metoda odwoławcza)
zawartości spolimeryzowanych triacylogliceroli za pomocą
wysokosprawnej chromatografii żelowo– sączkowej (HPSEC)
substancji niezmydlających się – Metoda ekstrakcji heksanem
19
PN– EN ISO 12228:2002
20
PN– EN ISO 15301:2002
21
PN– EN ISO 15304:2003
22
PN– EN ISO 15774:2002
23
PN– EN ISO 15788– 1:2002
24
PN– EN ISO 16931:2003
25
PN– EN ISO 18609:2002
26
PN– ISO 660:1998
kwasowej i kwasowości
27
PN– ISO 660:1998/Ap1:1999
kwasowej i kwasowości
28
PN– ISO 660:1998/Az1:2000
kwasowej i kwasowości (Zmiana Az1)
29
PN– ISO 661:1995
próbki do badań
30
PN– ISO 661:1995/Ap1:1999
próbki do badań
31
PN– ISO 3657:2004 (U)
zmydlenia
32
PN– ISO 3960:1996
nadtlenkowej
33
PN– ISO 3961:1998
jodowej
34
PN– ISO 3961:1998/Ap1:1999
jodowej
35
PN– ISO 3961:1998/Az1:2000
jodowej (Zmiana Az1)
36
PN– A– 86904:1998
Oleje i tłuszcze roślinne oraz zwierzęce. Lecytyna rzepakowa i
sojowa.
______________________________________________________________________________
8
_________________________________________________________________________________________
Oleje i tłuszcze roślinne oraz zwierzęce – Wyznaczanie
umownego stosunku masy do objętości ("ciężaru litra w
powietrzu")
stabilności oksydatywnej (Test przyspieszonego utleniania)
37
PN– ISO 6883:2001
38
PN– ISO 6886:1997
39
PN– ISO 15305:2001
Oleje i tłuszcze roślinne oraz zwierzęce – Oznaczanie barwy
w skali Lovibonda
40
PN– A– 86901:1997
Oleje i tłuszcze roślinne oraz zwierzęce – Tłuszcze kuchenne
41
PN– A– 86901:1997/Az1:2001
Oleje i tłuszcze roślinne oraz zwierzęce – Tłuszcze kuchenne
(Zmiana Az1)
42
PN– A– 86902:1997
Oleje i tłuszcze roślinne oraz zwierzęce – Tłuszcze
cukiernicze i piekarskie
43
PN– A– 86902:1997/Az1:2001
cukiernicze i piekarskie (Zmiana Az1)
44
PN– A– 86903:1997
przeestryfikowane
45
PN– A– 86903:1997/Az1:2001
przeestryfikowane (Zmiana Az1)
46
PN– A– 86904:1998
Oleje i tłuszcze roślinne oraz zwierzęce – Lecytyna rzepakowa
i sojowa
47
PN– 87/A– 86906
Tłuszcze roślinne jadalne – Surowe oleje roślinne
48
PN– A– 86906/A1:1995
Tłuszcze roślinne jadalne – Surowe oleje roślinne (Zmiana
A1)
49
PN– A– 86908:2000
Oleje i tłuszcze roślinne oraz zwierzęce – Rafinowane oleje
roślinne
50
PN– A– 86909:1996
Oleje i tłuszcze roślinne oraz zwierzęce – Rafinowane tłuszcze
uwodornione
51
PN– A– 86909:1996/Az1:2001
Oleje i tłuszcze roślinne oraz zwierzęce – Rafinowane tłuszcze
uwodornione (Zmiana Az1)
52
PN– 60/A– 86922
Tłuszcze roślinne jadalne – Metody badań – Oznaczanie
zawartości popiołu
53
PN– 60/A– 86924
Tłuszcze roślinne jadalne – Metody badań – Wykrywanie
obecności aldehydu epihydrynowego
54
PN– 61/A– 86927
temperatury krzepnięcia
55
PN– 62/A– 86928
Tłuszcze roślinne jadalne – Metody badań – Wykrywanie
zafałszowań
56
PN– 88/A– 86930
zawartości fosforu
57
PN– 92/A– 86932
Tłuszcze roślinne jadalne – Pakowanie, przechowywanie i
transport
______________________________________________________________________________
9
_________________________________________________________________________________________
58
PN– A– 86933:1995
59
PN– A– 86934:1995
60
PN– A– 86935:1996
61
PN– A– 86937:1997
62
PN– A– 86939– 1:1998
63
PN– A– 86939– 2:1998
64
PN– A– 86939– 3:1998
65
PN– A– 86939– 4:1998
66
PN– A– 86939– 5:1998
67
PN– A– 86939– 6:1998
68
PN– A– 86939– 7:1999
69
PN– A– 86940:2001
Tłuszcze roślinne jadalne – Metody badań – Określanie
zawartości substancji tłuszczowej w margarynie
Oleje i tłuszcze roślinne oraz zwierzęce –
Spektrofotometryczne oznaczanie barwy ogólnej
Oleje i tłuszcze roślinne oraz zwierzęce – Ocena sensoryczna
smakowitości metodą punktową rafinowanych olejów i
tłuszczów
Oleje i tłuszcze roślinne oraz zwierzęce – Metody badań cech
fizykochemicznych ziemi bielącej do rafinacji olejów
jadalnych
zawartości metali ciężkich metodą atomowej spektrometrii
emisyjnej – Przygotowywanie próbek do badań
emisyjnej – Oznaczanie zawartości żelaza
emisyjnej – Oznaczanie zawartości miedzi
emisyjnej – Oznaczanie zawartości arsenu
emisyjnej – Oznaczanie zawartości ołowiu
emisyjnej – Oznaczanie zawartości niklu
emisyjnej – Oznaczanie zawartości kadmu
Oleje i tłuszcze roślinne oraz zwierzęce – Terminologia
______________________________________________________________________________ 10
_________________________________________________________________________________________
Polskie Normy dotyczące margaryn
Lp.
Nr
Tytuł
Oleje i tłuszcze roślinne oraz zwierzęce. Pobieranie i
przygotowanie próbek margaryn do badań chemicznych i
fizykochemicznych.
Oleje i tłuszcze roślinne oraz zwierzęce – Pobieranie i
przygotowanie próbek margaryn do badań chemicznych i
fizykochemicznych
Tłuszcze roślinne jadalne – Metody badań – Określanie
zawartości substancji tłuszczowej w margarynie
1
PN – A– 86929:1996
2
PN– A– 86929:1996
3
PN– A– 86933:1995
4
PN– A– 86936:1997
Oleje i tłuszcze roślinne oraz zwierzęce – Ocena sensoryczna
margaryn metodą punktową
5
PN– A– 86938:1997
Margaryna – Badania mikrobiologiczne
Polskie Normy dotyczące śrut oleistych
Lp.
Nr
Tytuł
1
PN– EN ISO 734– 1:2000
Śruta nasion oleistych – Oznaczanie zawartości oleju –
Ekstrakcja heksanem (lub eterem naftowym)
2
PN– EN ISO 734– 2:2000
Śruta nasion oleistych – Oznaczanie zawartości oleju –
Szybka metoda ekstrakcji
3
PN– EN ISO 8892:1999
Śruta nasion oleistych – Oznaczanie całkowitego pozostałego
heksanu
4
PN– EN ISO 9289:1999
Śruta nasion oleistych – Oznaczanie wolnego pozostałego
heksanu
5
PN– ISO 735:2001
Śruta nasion oleistych – Oznaczanie popiołu
nierozpuszczalnego w kwasie chlorowodorowym
6
PN– ISO 749:2001
Śruta nasion oleistych – Oznaczanie popiołu całkowitego
7
PN– ISO 771:2000
Śruta nasion oleistych – Oznaczanie wilgotności i zawartości
substancji lotnych
8
PN– ISO 5500:1999
Śruta nasion oleistych – Pobieranie próbek
9
PN– ISO 5502:2000
Śruta nasion oleistych – Przygotowanie próbek do badań
Nasiona oleiste – śruta – Oznaczanie ogólnej zawartości
izotiocjanianów i winylotiooksazolidonu
Śruta nasion oleistych – Oznaczanie zawartości
11 PN– ISO 10633– 1:2000
glukozynolanów – Metoda z zastosowaniem
wysokociśnieniowej chromatografii cieczowej
10
PN– ISO 5504:1999
______________________________________________________________________________ 11
_________________________________________________________________________________________
4. Bezpośrednie skutki i spodziewane efekty rynkowe
Integracja z UE nie stwarza większych zagrożeń dla przemysłu olejarskiego.
Większość zakładów spełnia standardy UE (ma wdrożony lub wdraża system HACCP), a
produkowane tłuszcze roślinne (oleje i margaryny) nie ustępują pod względem jakości
produktom unijnym (w pełni odpowiadają normom europejskim). W minionej dekadzie
bowiem branża olejarska została gruntownie zmodernizowana i zrestrukturyzowana. Było to
możliwe w wyniku prywatyzacji sektora i napływu kapitału zagranicznego. W latach
dziewięćdziesiątych nakłady inwestycyjne w tym sektorze przekroczyły 300 mln USD.
Najwyższy poziom inwestycji w sektorze wystąpił w latach 1995– 1996. Pod koniec lat
dziewięćdziesiątych nastąpiło radykalne ich ograniczenie. Stopa inwestycji w 2000 r. spadła
do 0,50 wobec 3,59 i 8,56 w latach 1995– 1996 i była znacząco niższa niż w całym przemyśle
spożywczym.
Obecnie największe firmy posiadają zagranicznych inwestorów strategicznych.
Przedsiębiorstwa takie kontrolują ponad 75% krajowego rynku olejów i margaryn. Potencjał
przetwórczy branży osiągnął standard zbliżony do światowej techniki i technologii.
Większość zakładów została wyposażona w nowoczesne linie technologiczne pozwalające na
produkcję najwyższej jakości margaryn i olejów rafinowanych. Najwięksi producenci
posiadają również nowoczesne urządzenia do przerobu nasion.
Przemysł olejarski, który w pierwszej połowie lat 90. był jedną z najszybciej
rozwijających się branż przemysłu spożywczego, w ostatnich latach traci jednakże dynamikę
rozwoju, gdyż wyczerpują się dotychczasowe czynniki wzrostu produkcji tłuszczów
roślinnych. Spożycie tłuszczów roślinnych zbliża się do stanu nasycenia. Dlatego też
integracja z UE, w wyniku której nastąpiła znacząca poprawa warunków dostępu do unijnego
rynku dla polskich tłuszczów roślinnych (szczególnie margaryn) stanowi jedną z szans
dalszego rozwoju branży. Eksport tłuszczów roślinnych może zwiększyć się nie tylko na
obszar dawnej „Piętnastki”, ale także do „nowych” krajów członkowskich, przede wszystkim
do krajów bałtyckich, co ma już miejsce obecnie.
______________________________________________________________________________ 12
_________________________________________________________________________________________
Kolejną szansą dalszego rozwój branży olejarskiej jest przewidywany wzrost
chłonności rynku krajowego na olej rzepakowy w następstwie rozwoju produkcji biopaliw.
Zgodnie z Dyrektywą 2003/30/WE udział estrów w oleju napędowym powinien wzrosnąć z
2% w 2005 r. do 5,75% w 2010 r., co przy dotychczasowym zużyciu oleju napędowego na
poziomie około 6 mln ton, odpowiada dodatkowemu zapotrzebowaniu na 130– 380 tys. ton
oleju rzepakowego.
Akcesja Polski do Unii niesie też ze sobą zagrożenia dla krajowego przemysłu
tłuszczowego. Ceny zbytu olejów surowych i rafinowanych w Polsce są wyższe niż w Unii,
bowiem sektor chroniony wysokimi cłami (podstawowa stawka celna na olej rzepakowy
wynosiła do 1 maja 2004 r. 86%) realizuje wysokie marże przetwórcze. Jak podaje prof.
Roman Urban marża w przerobie rzepaku w 2001 r. wyniosła w Polsce 67 euro/t i była ponad
dwukrotnie wyższa niż w Niemczech (29 euro/t). Dlatego też zakłady tłuszczowe muszą
ograniczać koszty, m. in. przez wzrost wydajności pracy, która w polskim przemyśle
tłuszczowym jest trzykrotnie niższa niż w niemieckim. W przeciwnym wypadku, nie
sprostają konkurencji, a zniesione bariery celne, spowodują wejście europejskich
konkurentów wraz z ich tańszymi produktami.
5. Podstawy prawne
1. Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia (Dz. U. Nr
63/2002, poz. 634).
2. Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o materiałach i wyrobach przeznaczonych do kontaktu z
żywnością (Dz. U. Nr 128/2001, poz. 1408).
3. Ustawa z dnia 22 grudnia 2001 r. o jakości handlowej artykułów rolno– spożywczych
(Dz. U. Nr 5/2001, poz. 44).
4. Ustawa z dnia 12 września 2002 r. o normalizacji (Dz. U. Nr 169, poz.1386).
______________________________________________________________________________ 13
_________________________________________________________________________________________
5. Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wymagań
higieniczno– sanitarnych zakładów i wymagań dotyczących higieny w procesie produkcji
o w obrocie artykułami oraz materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z tymi
artykułami (Dz. U. Nr 234/2002, poz. 1979).
6. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie sposobu nadawania
i wykorzystania znaku zgodności z Polską Normą (Dz. U. Nr 241/2002, poz. 2077).
7. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dn. 6 stycznia 2003 r. w sprawie szczegółowego
zakresu i metod wewnętrznej kontroli jakości zdrowotnej żywności i przestrzegania zasad
higieny w procesie produkcji w zakładach produkujących lub wprowadzających żywność
do obrotu (Dz. U. Nr 6/2003, poz. 77).
8. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 lutego 2000 r. w sprawie warunków oraz
zasad przestrzegania higieny przy produkcji i obrocie środkami spożywczymi i
substancjami dozwolonymi (Dz. U. Nr 30/2000, poz. 377).
9. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 16 grudnia 2002 r. w sprawie
znakowania środków spożywczych i dozwolonych substancji dodatkowych (Dz. U. Nr
220/2002, poz. 1856).
10. Komisja Codex Alimentarius FAO/WHO. Przewodnik stosowania systemu HACCP
(Analiza Zagrożeń i Krytyczny Punkt Kontroli).
11. Dyrektywa Rady 89/397/EWG z dnia 14 czerwca 1989 r. w sprawie urzędowej kontroli
żywności.
12. Dyrektywa Rady 93/99/EWG z dnia 29 października 1993 r. w sprawie dodatkowych
środków związanych z kontrolą żywności.
13. Dyrektywa Rady 93/43/EWG z dnia 14 czerwca 1989 r. w sprawie higieny środków
spożywczych.
14. Dyrektywa Rady 80/778/EWG z dnia 15 lipca 1980 r. w sprawie jakości wody pitnej.
______________________________________________________________________________ 14
_________________________________________________________________________________________
6. Bibliografia
1. Prawo żywnościowe Unii Europejskiej – pod redakcją E. Niteckiej i M. Obiedzińskiego,
Fundacja programów Pomocy dla Rolnictwa, 2000.
2. Wymagania jakościowe Unii Europejskiej dotyczące zawartości kwasu erukowego w
olejach roślinnych, tłuszczach i produktach spożywczych – W. Obiedziński, Fundacja
Programów Pomocy dla Rolnictwa, 2000.
3. HACCP i ISO 9000 jako narzędzia w dostosowaniu sektora rolno– spożywczego do reguł
rynku europejskiego – R. Zalewski, AE Kraków, 1998
4. Oleje roślinne – monografia wydawana corocznie przez Instytut Hodowli i Aklimatyzacji
Roślin.
5. Rynek rzepaku – stan i perspektywy – analiza wydawana dwa razy w roku przez Instytut
Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej.
6. Tłuszcze jadalne – czasopismo wydawane przez Instytut Przemysłu Mięsnego i
Tłuszczowego.
7. Rynek zbóż, roślin oleistych i wysokobiałkowych – notowania cen i wiadomości
wydawane cotygodniowo przez Fundację Programów Pomocy dla Rolnictwa – Zespół
Monitoringu Zagranicznych Rynków Rolnych.
8. Przemysł spożywczy – czasopismo – miesięcznik.
7.
Ważniejsze instytucje i organizacje
1. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi
Departament Produkcji Roślinnej,
00– 950 Warszawa, ul. Wspólna 30
tel. (022) 623– 25– 54
Departament Pomocy Przedakcesyjnej i Funduszy Strukturalnych
tel. (22) 623– 25– 55, 623– 25– 52, 623– 12– 53, e– mail: [email protected]
______________________________________________________________________________ 15
_________________________________________________________________________________________
2. Agencja Rynku Rolnego
Biuro Produktów Roślinnych
00– 400 Warszawa, ul. Nowy Świat 6/12
3. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
00– 175 Warszawa, ul. Jana Pawła II 80
Departament Wsparcia Rolnictwa i Przetwórstwa (Wydział Wsparcia Grup Producentów)
tel. (022) 860– 29– 55, 860– 28– 20
Departament Wspólnej Polityki Rolnej
tel. (022) 435– 12– 40
Departament Ewidencji Gruntów i Gospodarstw Rolnych
tel. (022) 435– 12– 81,e– mail: [email protected]
4. Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa
Centrum Informacji i Dokumentacji Integracji Europejskiej
Sekcja Analiz Ekonomicznych Polityki Rolnej
tel. (022) 623– 10– 01, 623– 26– 07, e– mail: [email protected]
5. Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno– Spożywczych
tel. (022) 621– 64– 21, 629– 59– 78
6. Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej
Zakład Badań Rynkowych
00– 002 Warszawa, ul. Świętokrzyska 20
tel. (0 22) 826– 50– 31 w. 595, e– mail: [email protected]
7. Krajowe Zrzeszenie Producentów Rzepaku,
ul. Wspólna 30 p.7, 00– 930 Warszawa
e– mail: [email protected]
http://www.kzpr.com.pl
______________________________________________________________________________ 16
_________________________________________________________________________________________
8. Przydatne strony internetowe
Polska
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi – www.minrol.gov.pl
Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa – www.arimr.gov.pl
Agencja Rynku Rolnego – www.arr.gov.pl
Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa – www.iorin.gov.pl
Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno– Spożywczych – www.ijhar– s.gov.pl
Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – www.ierigz.waw.pl
Krajowe Zrzeszenie Producentów Rzepaku – www.kzpr.com.pl
Ministerstwo Finansów – www.mf.gov.pl
Forum Handlu Zagranicznego – www.kig.pl/part_05.html
Polski Komitet Normalizacyjny – www.pkn.pl
Główny Urząd Statystyczny – www.stat.gov.pl
Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa – www.fapa.com.pl
Fundacja Fundusz Współpracy, Program Agro–Info – www.agro–info.org.pl
Unia Europejska
Główny serwer UE – www.europa.eu.int
Wyszukiwarka aktów prawnych Komisji Europejskiej – www.europa.eu.int/eur–
lex/en/index.html
Biuro Informacji Rynkowej – www.zmp.de
______________________________________________________________________________ 17

Roliny oleiste. Przetworstwo. Wersja 3

Transkrypt

Podobne dokumenty

TŁUSZCZE

Uszczelnienie statyczne X-RING/QUAD-RING

Pure Coconut Oil - 450g (Olej Kokosowy 100%)

Oferta towarowa

Analiza termiczna