docJak pomóc otyłemu nastolatkowi
download 
Reklamacja Transkrypt
Jak pomóc otyłemu nastolatkowi
ZAGROŻENIA ZDROWOTNE - OTYŁOŚĆ Antonina Kawecka PSSE w Kamieniu Pomorskim Listopad 2012 OTYŁOŚĆ Def. Otyłość jest ogólnoustrojową, przewlekłą chorobą metaboliczną wynikającą z zaburzenia równowagi między poborem i wydatkowaniem energii (homeostazy energetycznej organizmu), objawiającą się zwiększeniem ilości tkanki tłuszczowej w organizmie. OCENA STOPNIA OTYŁOŚCI Najprostsze i najczęściej stosowane metody oceny stopnia otyłości polegają na interpretacji proporcji masy i wysokości ciała. Wskaźnikiem najczęściej stosowanym w ostatnich latach, określającym nadwagę i otyłość jest BMI (Body Mass Index) OCENA STOPNIA OTYŁOŚCI U dzieci i młodzieży w okresie wzrastania posługujemy się tablicami lub siatkami centylowymi wskaźnikami BMI, uwzględniającymi płeć i wiek badanych. OCENA STOPNIA OTYŁOŚCI Zgodnie z zaleceniami WHO, nadwagę (zagrożenie otyłością) stwierdza się wówczas, gdy wartość wskaźnika BMI dla płci i wieku wynosi 85 centyl lub powyżej, o otyłości zaś mówimy wtedy, gdy wartość BMI znajduje się na poziomie 95 centyla i powyżej. Nadwaga łącznie z otyłością jest określana jako nadmiar masy ciała. OCENA STOPNIA OTYŁOŚCI Inne pomiary otyłości: pomiar grubości fałdów skórno-tłuszczowych (na ramieniu, pod łopatką i na brzuchu fałdomierzem), pomiar obwodu pasa i bioder – stosunek tych pomiarów wskazuje na to, czy mamy do czynienia z otyłością brzuszną (która powoduje więcej powikłań natury metabolicznej), czy też pośladkowo – udową (z mniejszym ryzykiem powikłań zdrowotnych). OTYŁOŚĆ Czynniki wpływające na powstawanie otyłości genetyczne paragenetyczne środowiskowe OTYŁOŚĆ Uwarunkowania genetyczne otyłości prostej (pierwotnej) dotyczą: układów regulujących czynność metaboliczną tkanki tłuszczowej (m.in. przez kodowanie syntezy takich białek, jak leptyna, zwana hormonem sytości, oraz adiponektyna, chroniąca organizm przed otyłością, cukrzycą i miażdżycą) dziedziczenie skłonności do wadliwego magazynowania tkanki tłuszczowej oraz mniejszego tempa przemiany materii oraz termoregulacji, dziedziczenia sposobu żywienia, czyli genetycznie uwarunkowanej reaktywności na różne składniki pożywienia oraz preferencje żywieniowe w rodzinie, a także sposobu spożywania pokarmów (słodyczy i tłustych potraw). OTYŁOŚĆ Uwarunkowania paragenetyczne związane z warunkami życia wewnątrzłonowego: rozwój i wydolność łożyska, sposób odżywiania się matki w czasie ciąży oraz jej choroby (np.: cukrzyca, nadcisnienie, otyłość, a także stosowanie diet niskoenergetycznych i niedożywienie) zbyt mała lub zbyt duża masa urodzeniowa. OTYŁOŚĆ Uwarunkowania środowiskowe i behawioralne: rodzinne i społeczne (sytuacja sosjoekonomiczna rodziny, czynniki kulturowe i etniczne, aktywność marketingowa producentów żywności); żywieniowe (wczesne wprowadzenie sztucznego karmienia w okresie niemowlęcym, nieprawidłowo zbilansowana dieta, nieregularność spożywania posiłków oraz duże odstępy między nimi, częste podjadanie między posiłkami); Nieadekwatne wydatkowanie energii związane z małą aktywnością fizyczną i siedzącym trybem życia; Czynniki psychoemocjonalne – ucieczka w jedzenie w sytuacjach niepowodzeń oraz zawiedzionych oczekiwań i konfliktów w rodzinie, szkole czy grupie rówieśniczej. Otyłość pierwotna (prosta) stanowi ponad 90% otyłości występującej w dzieciństwie i młodości. Otyłość wtórna stanowi nieco mniej niż 10% otyłości w wieku rozwojowym i występie u dzieci i młodzieży z uszkodzeniami ośrodkowego układu nerwowego i mózgu, z zaburzeniami endokrynologicznymi oraz genetycznie uwarunkowanymi zespołami wad wrodzonych. Do wtórnej otyłości zaliczamy także otyłość polekową BADANIA W 2005r. Zakład Medycyny Szkolnej Instytutu Matki i Dziecka przeprowadził ogólnopolskie badanie wśród 8,3 tys. uczniów gimnazjów w wieku 13-15 lat. Stwierdzono, że otyłość występowała u 4,5% badanych, a częściej u dziewcząt niż u chłopców (odpowiednio 5,7% i 3,3%) Natomiast u 9% młodzieży stwierdzono nadwagę. Grupa ta zagrożona jest rozwojem otyłości. BADANIA Czynniki żywieniowe, według różnych autorów, powodują od 20-40% powstawanie otyłości u dzieci. Badania nad zachowaniami żywieniowymi młodzieży w okresie dojrzewania wykazały wiele nieprawidłowości. BŁĘDY ŻYWIENIOWE a) b) c) niezbilansowana dieta z przewagą udziału energii pochodzącej z tłuszczów oraz produktów o dużej gęstości energetycznej, przy mniejszym spożyciu produktów mlecznych, owoców i warzyw; Nieprawidłowy model żywienia, przejawiający się w nieregularności spożywania posiłków, wydłużeniu przerw między nimi oraz w niespożywaniu śniadań; pojadanie, zwłaszcza przekąsek wysokoenergetycznych i słodyczy, co jest związane z nieregularnością spożywania głównych posiłków; OTYŁOŚĆ Sposób odżywiania dzieci i młodzieży jest bardzo ważny zwłaszcza w okresie dojrzewania, kiedy to następuje gwałtowne przyspieszenie rozwoju fizycznego (skok pokwitaniowy) a wraz z nim zmiany w budowie ciała. Pojawia się również w tym okresie zwłaszcza wśród dziewcząt, niechęć do aktywności ruchowej. OTYŁOŚĆ Powody zniechęcające do wysiłków fizycznych: świadomość własnego wyglądu i niechęć do eksponowania go, co ma często miejsce w stroju sportowym; świadomość własnej niezgrabności ruchowej i niechęć do demonstrowania jej na tle rówieśników; obawa przed drwinami kolegów; zwiększone wydzielanie potu podczas wysiłków, wynikających z upośledzenia funkcji termoregulacyjnej skóry. SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA CZYM JEST SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA? Pojecie to odnosi się do ogółu możliwości i umiejętności człowieka w wykonywaniu wszelkich czynności ruchowych. SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA Osoba sprawna fizycznie to taka, która potrafi efektywnie wykonywać różnorodne zadania motoryczne w sposób: poprawny, gwarantujący osiągnięcie zamierzonego celu, bez nadmiernego wysiłku i w miarę szybko. SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA W kontekście wychowania fizycznego przez sprawność ruchową rozumie się stan aktualnych umiejętności ruchowych lub sumę nawyków ruchowych. Podstawową cechą tak rozumianej sprawności jest jej wszechstronność. SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA uwarunkowana jest przez: zdolności motoryczne (siła, szybkość, wytrzymałość); właściwości biologiczne ustroju; wrodzone uzdolnienia ruchowe; nabyte umiejętności ruchowe; wydolność fizyczną. SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA Dodatkowe czynniki wpływające na sprawność fizyczną: wiek, płeć, cechy konstytucyjne, czynniki psychiczne. SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA O sile, zwinności i szybkości decyduje w dużej mierze aktywna masa ciała (głównie kości i mięśnie). Nieaktywna masa ciała (tkanka tłuszczowa) jest dodatkowym obciążeniem, utrudniającym swobodę ruchów, zmniejszając ich szybkość, utrudniając koordynację. Otyłość sprzyja ograniczaniu aktywności ruchowej. SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA Otyli unikają aktywności ruchowej, ponieważ: ruch sprawia im trudność i ich męczy, obciążenia związane z treningiem sportowym są dla nich zbyt ciężkie, w celu uzyskania wysokich wyników sportowych trener rezygnuje z „inwestowania” w osobę otyłą, otyły często staje się obiektem kpin rówieśników, w efekcie czego następuje stronienie od aktywności fizycznej. SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA Zdolność motoryczna uczniów w zestawieniu: otyliszczupli. szybkość – obniżenie szybkości wśród otyłych (bieganie i szybkość ruchów), próba mocy (skok w dal z miejsca) – duża dysproporcja, otyli z powodu dużej masy ciała nie są w stanie osiągnąć wysokich wyników, próba zwinności – duża masa ciała zwiększa bezwładność i utrudnia szybkie rozpoczęcie ruchu, jego zatrzymanie czy zmianę kierunku, próba siły – wyniki lepsze u otyłych zarówno w próbie oceniającej np. odległość rzutu ciężkiej piłki (siła zwiększa się u osób z wyraźną nadwagą – 40-50%). SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA Przejawem sprawności ruchowej jest także posiadanie umiejętności ruchowych takich jak: jazda na rowerze, na wrotkach, łyżworolkach, deskorolce, na nartach, umiejętność pływania, tańca, gry w piłkę nożną, siatkową, koszykówkę itp. Umiejętności te są rzadsze w grupie otyłych. SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA Brak tych umiejętności lub ich niedostateczne opanowanie, jest kolejnym powodem zmniejszenia aktywności ruchowej przez osobę otyłą – wyjątek stanowi jazda na rowerze. Jazda na rowerze jest to powszechnie stosowana umiejętność zarówno przez szczupłych jak i otyłych. SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA Zaletą jazdy na rowerze jest to, że dziecko otyłe nie musi dźwigać na nogach swojej masy ciała, Duża wydolność bezwzględna powoduje, że nie ustępuje rówieśnikom. SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA Podsumowanie W konfiguracji ze szczupłymi rówieśnikami, otyły stoi z reguły na straconej pozycji. Jest od nich wolniejszy, mniej zwinny, niezgrabny. Przewyższa ich jednak siłą. Relatywne wartości wyników prób wydolnościowych systematycznie obniżają się wraz ze wzrostem stopnia otłuszczenia, zarówno u dziewcząt jak i u chłopców. Otyli potrzebują dłuższego czasu na powrót organizmu do stanu sprzed wysiłku. SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA Wymieniony element może wykorzystać nauczyciel do budowy pozycji otyłego w grupie, do jego akceptacji przez rówieśników. Może to zaowocować chęcią udziału otyłego w lekcjach w-f. AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA Zalety aktywności fizycznej: wpływa na prawidłowy rozwój fizyczny młodego człowieka; podnosi walory estetyczne ciała; wpływa korzystnie na rozwój społeczny i emocjonalny człowieka; źródło przyjemności; dobry sposób spędzania czasu z rówieśnikami; pomaga utrzymać należną masę ciała, przez co zmniejsza ryzyko wystąpienia otyłości i chorób z nią związanych.
