Postępowanie cywilne w sprawach o charakterze transgranicznym

Transkrypt

Kazus: „Delikty, wielość sprawców czynów
niedozwolonych oraz przeprowadzanie
dowodów”
Postępowanie cywilne w sprawach
o charakterze transgranicznym
Project
“Using EU Civil Justice Instruments: Development of training
materials and organisation of test seminars“
(Agreement No. JUST/2013/JCIV/AG/4686)
This publication has been produced with the financial support of the Civil Justice Programme of
the European Union. The contents of this publication are the sole responsibility of ERA and can in
no way be taken to reflect the views of the European Commission .
Postępowanie cywilne w sprawach o charakterze transgranicznym
KAZUS nr3 – Perypetie znanej aktorki
„Delikty, wielość sprawców czynów niedozwolonych oraz przeprowadzanie
dowodów”1
Studium przypadku
D jest. znaną i lubianą aktorką francuską. Pracuje w różnych miejscach na całym świecie,
najczęściej w Wielkiej Brytanii, Hiszpanii, Portugalii, Francji i w Niemczech. Jest właścicielką
mieszkania w Paryżu; tam też znajduje się jej miejsce zamieszkania i zwykłego pobytu.
W czasie, gdy D. spędza wakacje w swoim domu w Portugalii zostaje sfotografowana z
ukrycia przez dziennikarza pracującego dla wydawcy B., który następnie pisze artykuł w
swoim pokoju hotelowym w Lizbonie, obejmujący m.in. następującą treść:
„Oto D. w bikini! Powinna mieć trochę wstydu i nie pokazywać takiego ciała!Sława i
popularność najwyraźniej jej nie służą. Nie jest już tą śliczną, czarującą kobietą, którą była
dawniej.”
Obok artykułu umieszczone zostaje zdjęcie D., ukazujące ją w bikini w ogrodzie jej
prywatnego domu w Portugalii.
Dziennikarz wysyła artykuł do swojego wydawcy (B), któregostatutowa siedziba znajduje się
w Berlinie.
B. publikuje artykuł w języku niemieckim, a 15 lutego 2015 r. zamieszcza go także na swojej
stronie internetowej w kilku wersjach językowych: angielskiej, francuskiej i portugalskiej.
Strona dostępna jest we wszystkich krajach; wchodzą na nią różne osoby mieszkające w
Niemczech, Wielkiej Brytanii, Portugalii i Francji.
D. czuje się obrażona artykułem. Twierdzi, że nie jest on zgodny z prawdą, i że nie wyraziła
zgody na publikację jej zdjęcia. Co więcej, z powodu tego artykułu straciła ważny kontrakt
reklamowy, ponieważ – jak to określono – przestała „wpisywać się w oczekiwania klientów”
towaru, jaki miała reklamować.
D. uważa, że doszło do naruszenia jej dóbr osobistych, jej godności i w związku z tym nosi się
z zamiarem wytoczenia powództwa przeciwko wydawcy B. o odszkodowanie z tytułu tego
Opracował prof. Gerald Mäsch, kierownik Katedry Prawa Prywatnego, Handlowego i Gospodarczego,
Międzynarodowego Prawa Prywatnego i Prawa Porównawczego, dyrektor Instytutu Międzynarodowego Prawa
Gospodarczego Uniwersytetu w Münster
1
naruszenia, które – w jej ocenie – spowodowało utratę jej reputacji w krajach, w których
czytano artykuł (Niemczech, Portugalii, Wielkiej Brytanii i Francji).
D. zastanawia się jednak, gdzie mogłaby skutecznie wszcząć takie postępowanie.
Pytanie 1:
Sąd lub sądy którego z państw będą miały jurysdykcję do rozpoznania sprawy z
powództwa D. przeciwko B. o odszkodowanie z tytułu naruszenia dóbr osobistych?
Pytanie 2:
Załóżmy, że C., wydawca posiadający statutową siedzibę w Rzymie, jest partnerem
handlowym wydawcy B. Oba podmioty uważają, że powinny wykorzystać tę „niepowtarzalną
okazję” do tego, by każdy z nich mógł uzyskać korzyści dla siebie.
Dlatego też C, zaraz po opublikowaniu przez B. artykułu na temat D. w Niemczech, dokonuje
tłumaczenia jego fragmentów na język włoski, opatruje je innymi zdjęciami D. oraz dopisuje
swoje komentarze na temat gwiazdy. Następnie C. publikuje artykuł w języku włoskim na
swojej stronie internetowej tego samego dnia co B.
W efekcie tej publikacji kontrakt reklamowy D., o którym była wyżej mowa, zostaje zerwany.
Okazuje się więc, że obie publikacje (dokonane przez wydawcę B. i C.) są przyczyną
anulowania kontraktu.
(a) D. wpada we wściekłość. Konsultuje się ze swoim prawnikiem. W szczególności chce
wiedzieć, czy może pozwać B. i C. łącznie o odszkodowanie w jednym procesie w Niemczech.
Jak mówi, nie chce „prowadzić walki na kilku frontach”.
(b) Z drugiej jednak strony D. obawia się, że B. zaatakuje ją serią „artykułów odwetowych”,
jeśli pozwie wydawcę do sądu, co jeszcze bardziej zniechęci do niej jej niemieckich fanów.
Jednocześnie D. obawia się również, że może przegrać sprawę przeciwko C., jeśli pozwie go
na jego ojczystym, włoskim gruncie (przed włoskim sądem).
D. pyta zatem swojego prawnika, czy mogłaby wytoczyć powództwo wyłącznie przeciwkoC.,
ale przed sądem niemieckim.
Prawnik wstępnie udziela odpowiedzi twierdzącej, powołując się na niemieckie prawo
deliktowe, zgodnie z którym B. i C. zostaliby uznani za współsprawców czynu
niedozwolonego, a każdy z nich odpowiadałby w pełni za konsekwencje swojego czynu. Jest
więc zdania, że jeśli Niemcy są właściwym – z punktu widzenia jurysdykcji sądu – państwem
w ewentualnej sprawie przeciwko B, to możliwe jest również skuteczne wytoczenie
powództwa przed sądem niemieckim przeciwko C.
2
Czy sąd niemiecki uzna swą jurysdykcję w sprawie wytoczonej przeciwko C, w sytuacji gdy:
a) C. będzie pozwany łącznie z B. ?
b) C. będzie jedyną stroną pozwaną ?
Pytanie 3:
D. jest również zaangażowana w inne postępowanie cywilne toczące się przed sądem w
Holandii. W ramach tego postępowania złożyła wniosek [letter of request] o przesłuchanie
świadka X. bezpośrednio przed sądem holenderskim.
Pan X. składa jednak wniosek przed tym samym sądem o to, by mógł zostać przesłuchany
przez sędziego władającego językiem francuskim w Belgii, gdzie przebywa.
Jego wniosek został odrzucony przez sąd holenderski w oparciu o postanowienia artykułu
176 I WBR (ustawa procesowa holenderska), zgodnie z którym sędzia holenderski mający
przesłuchać świadka mieszkającego za granicą może, ale nie musi uwzględnić taki wniosek.
Sędzia jest zdania, że świadkowie powinni być przesłuchiwani przez sąd, przed którym toczy
się postępowanie oraz, że w tej sprawie nie występują szczególne okoliczności, które
mogłyby uzasadniać odstępstwo od tej reguły na rzecz pana X., zwłaszcza w obliczu
sprzeciwu ze strony D.
W ocenie sądu, przesłuchania w Belgii nie można także uzasadnić względami
lingwistycznymi, ponieważ X. będzie miał możliwość skorzystania z pomocy tłumacza w
trakcie posiedzenia sądu w Holandii.
X. argumentuje, że Rozporządzenie Rady (WE) nr 1206/2001 z dnia 28 maja 2001 r.w sprawie
współpracy między sądami Państw Członkowskich przy przeprowadzaniu dowodów w
sprawach cywilnych lub handlowych, w szczególności w artykule 1 ust. 1, wskazuje, iż sędzia,
który chce przesłuchać świadka mieszkającego w innym państwie członkowskim, jest
każdorazowo zobowiązany, jeśli chodzi o sposób (formę) przeprowadzania tego dowodu,
korzystać z reguł przewidzianych w ww. Rozporządzeniu.
Z kolei sąd holenderski twierdzi, że sędzia – niezależnie od przepisów Rozporządzenia nr
1206/2001 – ma jednak uprawnienie do skorzystania ze sposobów przeprowadzania dowodu
z zeznań świadków przewidzianych przez krajowe przepisy proceduralne. Tym samym może
wezwać świadka do stawienia się przed nim, skoro taką możliwość przewiduje prawo
procesowe w Holandii.
Proszę rozstrzygnąć, kto w tym sporze ma rację.
3
Pytanie 1: Międzynarodowa jurysdykcja w sprawie pozwu D. przeciwko B.
W sprawach o zniesławienie nie mają zastosowania wspólne europejskie reguły
wyboru prawa (dla spraw dotyczących czynów niedozwolonych) zgodnie z
postanowieniami artykułu 1 ust. 2 lit. g) Rozporządzenia Rzym II. W efekcie każdy
sąd właściwy odwołuje się do reguł kolizyjnych własnego kraju, stosując w ten
sposób inne prawo w sprawie niż sądy pozostałych państw członkowskich. W
związku z powyższym dużego znaczenia nabiera kwestia, czy zniesławiona strona
może wybrać spośród kilku sądów w innych krajach (forum shopping, nadużycia w
zakresie wyboru państwa siedziby sądu), a jeśli tak, to spośród których.
A) Możliwość stosowania Rozporządzenia Bruksela I bis
Jurysdykcję międzynarodową określa Rozporządzenie Bruksela I bis, jeśli publikacja artykułu
z gazety na stronie internetowej B. wchodzi w zakres stosowania tego Rozporządzenia.
I) Zakres przedmiotowy stosowania Rozporządzenia
Publikacja artykułu z gazety na stronie internetowej B. może stanowić naruszenie dóbr
osobistych D., co stanowi przedmiot czynu niedozwolonego2, a zatem mamy do czynienia ze
sprawą cywilną, nie wchodzącą w zakres derogacji w myśl artykułu 1 ust. 1 Rozporządzenia
Bruksela I bis. W związku z tym Rozporządzenie Bruksela I bis ma zastosowanie na
poziomie przedmiotowym.
II) Zakres czasowy stosowania Rozporządzenia
Z uwagi na fakt, że artykuł został opublikowany w lutym 2015 r. Rozporządzenie Bruksela I
bis ma zastosowanie, ponieważ D. może wytoczyć powództwo przeciwko B. dopiero po 10
stycznia 2015 r. (artykuły 81 i 66 ust. 1 Rozporządzenia Bruksela I bis).
III) Zakres terytorialny stosowania Rozporządzenia
Ponieważ pozwany B. posiada miejsce zamieszkania w Berlinie, w Niemczech (jeśli
pozwany jest spółką, za jego miejsce zamieszkania uznaje się, między innymi, statutową
siedzibę zgodnie z artykułem 63 ust. 1 lit. a) Rozporządzenia Bruksela I bis), a okoliczności
sprawy mają kilka elementów międzypaństwowych (np. związki powoda z Francją i
Portugalią), sprawa wchodzi w zakres stosowania Rozporządzenia.
Rozporządzenie Bruksela I bis ma zatem zastosowanie względem sprawy.
B) Jurysdykcja wyłączna
Wyłączna jurysdykcja w myśl artykułów 24 i 25 Rozporządzenia Bruksela I bis nie ma
zastosowania.
2
Por. Sprawa C-68/93 Fiona Shevill v. Presse Alliance SA. [1995] ECR I-415; Sprawa C-509/09 i C161/10 (połączone sprawy) eDate Advertising GmbH v. X and Olivier Martinez, Robert Martinez v
MGN Limited [2011] ECR I-10269.
4
C) Jurysdykcja ogólna
Zgodnie z postanowieniami artykułu 4 ust. 1 Rozporządzenia Bruksela I bis ogólnym
miejscem jurysdykcji jest miejsce zamieszkania pozwanego. Z uwagi na fakt, że statutowa
siedziba (artykuł 63 ust. 1 lit. a) Rozporządzenia Bruksela I bis) Spółki B. jest zlokalizowana
w Berlinie, w Niemczech, D. może pozwać B. przed sądami niemieckimi w myśl artykułu 4
ust. 1 Rozporządzenia Bruksela I bis. Nic nie wskazuje na to, że główny organ zarządzający
(b) lub główne przedsiębiorstwo B. (c) znajduje się w innym kraju.
D) Jurysdykcja szczególna
Możliwe jest ustanowienie (dodatkowej) jurysdykcji międzynarodowej w oparciu o
postanowienie o jurysdykcji szczególnej w sprawach dotyczących czynów niedozwolonych w
myśl artykułu 7 ust. 2 Rozporządzenia Bruksela I bis. Zgodnie z tym artykułem osoba
posiadająca miejsce zamieszkania w państwie członkowskim może być pozwana w innym
państwie członkowskim w sprawach dotyczących czynu niedozwolonego przed sądy
właściwe dla miejsca, w którym nastąpiło lub może nastąpić zdarzenie wywołujące szkodę.
I)
Sprawa dotycząca czynu niedozwolonego lub czynu podobnego do
czynu niedozwolonego
Publikacja artykułu musi stanowić czyn niedozwolony lub czyn podobny do czynu
niedozwolonego. Trybunał Sprawiedliwości UE stosuje negatywną i autonomiczną definicję:
czyn niedozwolony i czyn podobny do czynu niedozwolonego obejmuje wszelkie powództwa,
które zmierzają do ustalenia odpowiedzialności pozwanego i które nie są związane z umową
w rozumieniu artykułu 7 ust. 1 Rozporządzenia Bruksela I bis.3 Czyn niedozwolony i umowę
interpretuje się zatem jako alternatywy, ust.1 i ust. 2 nie pokrywają się.4 Zasadniczo
koncepcja czynu niedozwolonego przedstawiana w artykule 7 ust. 3 Rozporządzenia
Bruksela I bis ma szeroki zakres.5 W szczególności obejmuje ona nie tylko sytuacje, w
których poszkodowana zostaje osoba fizyczna, ale również w których dochodzi do obniżenia
stabilności prawnej poprzez stosowanie nieuczciwych warunków umownych.6 Rozróżnienie
czynów niedozwolonych i czynów podobnych do czynów niedozwolonych nie poszerza
zakresu stosowania i ma charakter semantyczny.7
D. wytacza powództwo przeciwko B. o odszkodowanie z tytułu naruszenia jej dóbr
osobistych w wyniku publikacji artykułu na stronie internetowej B. Pomiędzy D. i B. nie
zachodzi stosunek umowny. Publikacja na stronie internetowej może stanowić naruszenie
3
Por. Sprawa C-167/00 Verein für Konsumenteninformation v. Karl-Heinz Henkel [2002] ECR I-8111
ust. 36.
4 Magnus/Mankowski/Mankowski, Rozporządzenie Bruksela I (wydanie 2. poprawione z roku 2012),
art. 5 uwaga 193.
5 Sprawa C-21/76 Handelskwekerij G.J. Bier BV v. Mines de Potasse d’Alsace SA [1976] ECR I-1735
ust. 15-19; Sprawa C-167/00, Verein für Konsumenteninformation v. Karl-Heinz Henkel [2002] ECR
I-8111 ust. 42.
6 Sprawa C-167/00 Verein für Konsumenteninformation v. Karl-Heinz Henkel [2002] ECR I-8111 ust.
42.
7 Magnus/Mankowski/Mankowski, Rozporządzenie Bruksela I, art. 196.
5
dóbr osobistych D., co stanowi czyn niedozwolony w rozumieniu artykułu 7 ust. 2
Rozporządzenia Bruksela I bis.8
II)
Sądy właściwe dla miejsca, w którym nastąpiło lub może nastąpić
zdarzenie wywołujące szkodę
W związku z powyższym D. może pozwać B. w sądach miejsca, w którym nastąpiło lub może
nastąpić zdarzenie wywołujące szkodę.
W Rozporządzeniu nie zawarto definicji „miejsca, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące
szkodę”, jednak w swojej praktyce orzeczniczej Trybunał Sprawiedliwości EU ustanowił, że
miejsce takie można rozumieć jako miejsce, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące
szkodę (Handlungsort), lub jako miejsce, w którym powstała szkoda (Erfolgsort).9
Jest to tak zwana zasada wszechobecności. Trybunał Sprawiedliwości UE wziął pod uwagę,
że artykuł 7 ust. 2 Rozporządzenia Bruksela I bis ma na celu zapewnienie powodowi
możliwości wyboru pomiędzy ogólnym miejscem jurysdykcji (artykuł 4 ust. 1 Rozporządzenia
Bruksela I bis) a jurysdykcją szczególną w myśl artykułu 7 ust. 2 Rozporządzenia Bruksela I
bis. W określonych przypadkach występuje szczególnie bliski związek pomiędzy sporem a
sądem posiadającym jurysdykcję. Jeśli chodzi o czyny niedozwolone, oba miejsca mogą
mieć szczególne znaczenie w odniesieniu do kwestii okoliczności sprawy i materiału
dowodowego. Zatem wybór jednego z tych miejsc i odebranie powodowi możliwości
dokonania wyboru nie byłoby rozwiązaniem właściwym10.
Ponadto w wielu przypadkach miejscem, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę,
będzie tożsame z miejscem zamieszkania pozwanego, zatem możliwość wyboru przez
powoda pomiędzy miejscami jurysdykcji (artykuł 7 ust. 2 Rozporządzenia Bruksela I bis vs.
artykuł 4 ust. 1 tegoż Rozporządzenia) byłaby pozorna, co byłoby sprzeczne z celem
artykułu. 7 ust. 2 Rozporządzenia Bruksela I bis.11
W przypadku, gdy te dwa miejsca nie są tożsame („wielopaństwowy czyn niedozwolony”),
powód może dokonać wyboru pomiędzy nimi.12
8
Por. Sprawa C-68/93 Fiona Shevill v. Presse Alliance SA. [1995] ECR I-415; Sprawa C-509/09 i C161/10 (połączone sprawy) eDate Advertising GmbH v. X and Olivier Martinez, Robert Martinez v
ust. 15-19; 24,25; Sprawa C-189/08 Zuid Chemie v. Philippo’s Mineralenfabriek NV/SA [2009] ECR
I-6917 ust. 24; Sprawa C-68/93 Fiona Shevill v. Presse Alliance SA [1995] ECR I-415 ust. 20.
ust. 8-12, 15-19; Kropholler/ v.Hein, Europäisches Zivilprozessrecht (Wydanie 9. z roku 2011), art. 5
EuGVO, uwaga 82.
ust. 20.
ust. 24-25.
6
Jeśli miejsce, w którym doszło do zdarzenia wywołującego szkodę lub miejsce
wystąpienia szkody, znajduje się w państwie niebędącym państwem członkowskim,
postanowienia artykułu 7 ust. 2 Rozporządzenia Bruksela I bis pozostają w mocy,
chociaż możliwość wyboru dla powoda jest ograniczona do miejsc zdarzenia w Unii
Europejskiej (Kropholler/v.Hein, Europäisches Zivilprozessrecht, art. 5 EuGVO
uwaga 82; Staudinger, IPrax 2010, 140 (141).
1) Miejsce, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę
(„Handlungsort”)
Mamy tu do czynienia z dwoma różnymi zdarzeniami, które można postrzegać jako
zdarzenie wywołujące szkodę, którą jest unieważnienie kontraktu z powodu utraty dobrej
reputacji przez D.
Z jednej strony zdarzenie polegające na zamieszczeniu artykułu na stronie internetowej B.
przyczyniło się do rozpowszechnienia artykułu i zwrócenia na niego uwagi opinii publicznej.
Umożliwiło ono każdej zainteresowanej osobie zapoznanie się z treścią artykułu. Miejscem
zdarzenia były Niemcy.
Z drugiej strony zbieranie materiału oraz pisanie artykułu odbyło się w Portugalii. W łańcuchu
przyczynowym zdarzenie to poprzedziło zdarzenie opublikowania.
W opinii Trybunału Sprawiedliwości w przypadku naruszenia dóbr osobistych poprzez media
drukowane miejscem sprawczym jest miejsce statutowej siedziby wydawcy, pomimo
istnienia innych miejsc, w których może odbywać się produkcja i dystrybucja, ponieważ
statutowa siedziba wydawcy jest miejscem, z którego rozprowadzano artykuł naruszający
dobra osobiste13.
Chociaż w rozpatrywanej sprawie B. nie posługuje się mediami drukowanymi lecz
Internetem, obowiązuje tutaj taka sama interpretacja.14 Takie podejście zapobiega bowiem
mnożeniu w nieskończoność miejsc działania.15
Z uwagi na fakt, że statutową siedzibą B. jest Berlin, jest to również miejsce, w którym
nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. W związku z powyższym nie ma znaczenia fakt
sporządzenia artykułu w Portugalii.
2) Miejsce, w którym doszło do powstania szkody („Erfolgsort”)
Miejsce, w którym doszło do powstania szkody, jest miejscem, w którym zdarzenie
wywołujące szkodę doprowadziło do wystąpienia niekorzystnych skutków dla
poszkodowanego.16
Określenie miejsca, w którym wystąpiła szkoda, stwarza trudności w szczególności w
przypadkach naruszenia dóbr osobistych za pośrednictwem mediów.
13
Sprawa C-68/93 Fiona Shevill v. Presse Alliance SA [1995] ECR I-415 ust. 24.
Sprawa C-509/09 i C-161/10 (sprawy połączone) eDate Advertising GmbH v. X and Olivier
Martinez, Robert Martinez v. MGN Limited [2011] ECR I-10269 ust. 52.
15 Musielak/Stadler, ZPO (Wydanie 11. z roku 2014), art.5 VO (EG) 44/2001 uwaga 24 a.
16 Sprawa C-68/93 Fiona Shevill v. Presse Alliance SA. [1995] ECR I-415 ust. 28.
7
14
W orzeczeniu w sprawie Shevill17 Trybunał Sprawiedliwości UE stwierdził, że w przypadku
zniesławienia poprzez artykuł opublikowany gazecie rozprowadzanej w kilku państwach
członkowskich, miejscem, w którym powstała szkoda, są wszystkie miejsca w EU, w których
prowadzona była dystrybucja materiału działającego na szkodę dóbr osobistych
poszkodowanego oraz w których, zdaniem poszkodowanego, doszło do naruszenia jego
reputacji, co w praktyce oznacza wszystkie te miejsca, w których poszkodowany jest znany
(„zasada mozaiki”; „doktryna Shevill”). Jednak zdolność powoda do wytoczenia powództwa
jest ograniczona do sądów w miejscu dystrybucji i domniemanego poniesienia szkody,
ponieważ mógł on jedynie zgłosić roszczenie z tytułu szkody spowodowanej w danym
państwie członkowskim18. W rezultacie może on zgłosić roszczenia częściowe we wszystkich
państwach, w których doszło do powstania szkody lub zgłosić roszczenie łączne w państwie,
w którym doszło do zdarzenia wywołującego szkodę (oczywiście powód może także wnieść
całość roszczenia przed sądy właściwe dla miejsca zamieszkania pozwanego). Nawet jeśli
zasada ta daje przewagę pozwanemu i ogranicza możliwość wyboru sądu przez powoda,
konieczne jest pogodzenie sprzecznych interesów i niedopuszczenie do jurysdykcji
uniwersalnej.
Zgodnie z doktryną Shevill stosowaną przez Trybunał Sprawiedliwości UE miejscem, w
którym powstała szkoda może być dowolne miejsce w UE, w którym prowadzono dystrybucję
artykułu działającego na szkodę dóbr osobistych D. i w którym, jak twierdzi D., ucierpiała jej
reputacja.
Wraz ze wzrostem popularności Internetu jako medium, w którym odbywa się publikacja
różnego rodzaju materiałów, wyłaniają się nowe problemy. Ogólnoświatowy dostęp do
publikacji teoretycznie czyni z każdego miejsca na świecie potencjalne miejsce dystrybucji.
W omawianym przypadku D. mogłaby stwierdzić, że jest znana w całej Europie, a ponieważ
w każdym państwie członkowskim można było uzyskać dostęp do artykułu, jurysdykcja
należy do sądów każdego z tych państw.
W swojej decyzji w sprawie eDate Trybunał Sprawiedliwości UE stwierdził, że należy
rozróżnić pomiędzy publikacją treści online a publikacją treści w mediach regionalnych, np.
drukiem, ponieważ w tym pierwszym przypadku dostęp do treści może być natychmiastowy
dla nieograniczonej liczby użytkowników Internetu na całym świecie, bez względu na intencje
wydawcy19.
Podejmowano próby zmodyfikowania teorii, wymagając na przykład ustalenia szczególnego
powiązania krajowego z państwem siedziby sądu, w ramach kryterium subiektywnego
odnoszącego się do intencji wydawcy lub kryterium obiektywnego, w takim sensie, że do
zderzenia sprzecznych interesów powoda (dobra osobiste) z interesami operatora
(prowadzenie strony internetowej, prawo do publikacji wiadomości) mogło lub może dojść w
państwie sądu, w którym zawisła sprawa20.
17
Sprawa C-68/93 Fiona Shevill v. Presse Alliance SA [1995] ECR I-415 ust. 33.
Sprawa C-68/93 Fiona Shevill v. Presse Alliance SA. [1995] ECR I-415 ust. 33.
19 Sprawa C-509/09 i C-161/10 (sprawy połączone) eDate Advertising GmbH v. X and Olivier
Martinez, Robert Martinez v. MGN Limited [2011] ECR I-10269 ust. 45 f.
20 Pytanie prejudycjalne zgodnie z artykułem 267 TFUE niemieckiego Bundesgerichtshof, GRUR
2010, 261; orzeczono w Sprawie C-509/09 i C-161/10 (sprawy połączone) eDate Advertising GmbH
v. X and Olivier Martinez, Robert Martinez v. MGN Limited [2011], ECR I-10269 ust. 24.
8
18
Niemniej jednak Trybunał Sprawiedliwości trzymał się swojej pierwotnej doktryny: nie
zmieniono zasad, a jedynie dostosowano teorię. Oprócz możliwości powołania się na
doktrynę Shevill, poszkodowany, którego dobra osobiste zostały naruszone za
pośrednictwem Internetu, może wnieść powództwo w odniesieniu do wszelkich szkód
spowodowanych w państwie siedziby sądu, w którym domniemany poszkodowany posiadał
swoje centrum interesów, jako, że jest to miejsce, w którym publikacja jest zwykle
najdotkliwsza w skutkach. Centrum interesów odpowiada zasadniczo miejscu zwykłego
pobytu, ale może to być również inne miejsce, jeśli takie czynniki jak np. wykonywanie
działalności zawodowej, ustanawiają szczególnie bliskie powiązanie z tym miejscem21. Taka
modyfikacja jest zgodna z celem przewidywalności reguł dotyczących miejsca jurysdykcji22
również w odniesieniu do pozwanego, którym jest wydawca, który przecież powinien
posiadać wiedzę na temat centrum interesów osoby, której dotyczy treść zamieszczona
online. W związku z tym kryterium centrum interesów umożliwia powodowi ustalenie, w
którym sądzie może złożyć pozew, a pozwanemu przewidzieć, przed który sąd może być
pozwany23.
Oprócz możliwości dochodzenia roszczeń z tytułu wszystkich szkód przed jednym sądem,
powód może także wytoczyć powództwo z tytułu szkód częściowych przed sądy każdego z
państw członkowskich, na terytorium których dostępna jest lub była treść zamieszczona
online24.
Uwaga: Punkt 16 zdanie 3 preambuły do Rozporządzenia Bruksela I bis podkreśla
znaczenie przewidywalności jurysdykcji dla powoda w zakresie spraw o naruszenie
dóbr osobistych za pośrednictwem Internetu. Można wątpić, czy decyzja w sprawie
eDate daje taką jasność (v. Hein, RIV 2013, 97, (100)). Niemniej jednak, z uwagi na
fakt, że do Rozporządzenia Rzym II mogą zostać wprowadzone zmiany, w
następstwie których będzie ono zawierać regułę kolizyjną dotyczącą naruszania dóbr
osobistych (por. zarządzenie Parlamentu Europejskiego w sprawie nowelizacji
Rozporządzenia (WE) nr 864/2007 dotyczącego prawa właściwego dla zobowiązań
pozaumownych („Rzym II”), P7_TA (2012) 0200, dostępne na stronie:
http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P7-TA2012-0200+0+DOC+XML+V0//DE ), organ regulacyjny prawdopodobnie nie chciał
uwzględniać tej zmiany w Rozporządzeniu Bruksela I bis (v. Hein, RiW 2013, 97
(102)).
Martinez, Robert Martinez v. MGN Limited [2011] ECR I-10269 ust. 48 f.
22 Cf. Sprawa C-144/10 Berliner Verkehrsbetriebe BVG [2011] ECR I-3961 ust. 33; motyw 15 i 16
Rozporządzenia Bruksela I bis.
23 Sprawa C-533/07 Falco Privatstiftung and Rabitsch [2009] ECR I-3327 ust. 22;Sprawa C-509/09 i
C-161/10 (sprawy połączone) eDate Advertising GmbH v. X and Olivier Martinez, Robert Martinez v
24 Sprawa C-509/09 i C-161/10 (sprawy połączone) eDate Advertising GmbH v. X and Olivier
9
21
Artykuł B. był dostępny w każdym państwie członkowskim EU, a od czasu wydania decyzji w
sprawie eDate, wszystkie państwa członkowskie można postrzegać jako miejsca dystrybucji.
Nie musi istnieć jakiekolwiek szczególne powiązanie pomiędzy kwestionowaną treścią lub
stroną internetową a państwem sądu, przed którym zawisła sprawa, poza techniczną
dostępnością witryny internetowej.25 D. jest znana we wszystkich państwach członkowskich,
w których udostępniono artykuł. Twierdzi ona, że jej reputacja ucierpiała w Niemczech,
Wielkiej Brytanii, Portugalii i Francji. Ponieważ artykuł był dostępny w czterech językach i był
czytany w krajach, o których mowa, może ona wytoczyć powództwo o odszkodowanie przed
sądami w tych państwach.
Jako, że zwykłym miejscem pobytu D. jest Paryż, miasto to jest także centrum głównych
interesów aktorki. Mogłaby ona zatem dochodzić łącznego odszkodowania przed sądami
francuskimi.
E) Wnioski
W związku z powyższym D. może wytoczyć powództwo przeciwko B. przed sądami
jurysdykcji ogólnej w Niemczech (artykuł 4 ust. 1 Rozporządzenia Bruksela I bis), jak również
przed sądami miejsca, w którym doszło do zdarzenia wywołującego szkodę lub miejsca, w
którym wystąpiła szkoda (artykuł 7 ust. 2 Rozporządzenia Bruksela I bis).
Jeśli D. postanowi złożyć pozew w sądzie miejsca, w którym doszło do zdarzenia
wywołującego szkodę, może pozwać B. w Niemczech i dochodzić łącznego odszkodowania.
Jeśli D. wybierze do złożenia pozwu sądy właściwe dla miejsca, w którym doszło do
wystąpienia szkody, może złożyć pozew o łączne odszkodowanie w sądach francuskich.
Może również dochodzić częściowego odszkodowania w Wielkiej Brytanii, Francji i
Portugalii, jeśli wniesie powództwo w każdym państwie członkowskim, w którym doszło do
wystąpienia szkody.
Pytanie 2: Międzynarodowa jurysdykcja sądów niemieckich w omawianym
przypadku
a) Wspólne powództwo przeciwko B. i C.
Uwaga: W tym przypadku D. złożyła pozew z tytułu szkody polegającej na
unieważnieniu umowy w wyniku utraty reputacji. Niemniej jednak szkoda
niekoniecznie nastąpiła w przeszłości, jak wynika z ostatniego zdania artykułu 7 ust.
2 Rozporządzenia Bruksela I bis („lub może nastąpić”) (Sprawa C-167/00, Verein für
Konsumenteninformation v. Karl-Heinz Henkel [2002] ECR I-8111 ust. 46-49).
25
10
Do możliwości stosowania Rozporządzenia Bruksela I bis pozytywnie odniesiono się już
powyżej.
B) Jurysdykcja ogólna
C., jako wydawca, jest spółką, zatem za jej miejsce zamieszkania uznaje się siedzibę
statutową (artykuł 63 ust. 1 lit. a Rozporządzenia Bruksela I bis), czyli włoski Rzym, a nie
Niemcy.
C) Jurysdykcja szczególna dotycząca czynów niedozwolonych
Niełatwo jest określić, czy na podstawie okoliczności sprawy jurysdykcję względem C.
posiadają sądy niemieckie stanowiące forum loci delicti commissi (sądy właściwe dla
miejsca, gdzie doszło do wystąpienia zdarzenia wywołującego szkodę) zgodnie z artykułem
7 ust. 2 Rozporządzenia Bruksela I bis, ponieważ powiązanie czynu B, który miał miejsce w
Niemczech, z czynem C (zob. poniżej), nastręcza pewnych trudności.
D) Jurysdykcja wynikająca z artykułu 8 ust. 1 Rozporządzenia Bruksela I bis
(ścisła więź z roszczeniem przeciwko B)
Nie musimy mierzyć się z problemem artykułu 7 ust. 2 Rozporządzenia Bruksela I bis, jeśli
istnieje możliwość rozszerzenia jurysdykcji sądów niemieckich nad przypozwanym B. także
na C., zgodnie z postanowieniami artykułu 8 ust. 1 Rozporządzenia Bruksela I bis. Sądy
niemieckie posiadają jurysdykcję względem B., ponieważ jego miejsce zamieszkania
znajduje się w Niemczech (artykuł 4 i 63 Rozporządzenia Bruksela I bis). Wynika z tego, że
C. podlega jurysdykcji niemieckiej, gdy sprawy wytoczone przeciwko obu wydawcom są tak
ściśle powiązane, że pożądane jest ich łączne rozpoznanie i rozstrzygnięcie w celu
uniknięcia wydania w oddzielnych postępowaniach sprzecznych ze sobą orzeczeń. W
omawianej sprawie jest to łatwe do ustalenia: kwestią stanowiącą istotę obu pozwów jest to,
czy artykuł oraz zdjęcie autorstwa B., które następnie przekazano C. naruszają dobra
osobiste D. Fakt, że C. opatrzył artykuł innymi zdjęciami D. oraz dodał kilka nowych
komentarzy na temat D. nie zmienia tej kwestii w przypadku C, a może stanowić źródło
dodatkowych zmartwień dla D.
W związku z powyższym D. może pozwać C. łącznie z B. w Niemczech zgodnie z
postanowieniami artykułu 8 ust. 1 Rozporządzenia Bruksela I bis.
b) Jurysdykcja w Niemczech wobec B. występującego w roli jedynego pozwanego
Do możliwości stosowania Rozporządzenia Bruksela I bis pozytywnie odniesiono się już
powyżej.
B) Jurysdykcja ogólna
11
C., jako wydawca, jest spółką, zatem za jej miejsce zamieszkania uznaje się siedzibę
statutową (artykuł 63 ust. 1 lit. a Rozporządzenia Bruksela I bis), czyli włoski Rzym, a nie
Niemcy.
C) Jurysdykcja szczególna dotycząca czynów niedozwolonych
Możliwe jest ustanowienie (dodatkowej) jurysdykcji międzynarodowej w oparciu o
postanowienie o jurysdykcji szczególnej w sprawach dotyczących czynów niedozwolonych w
myśl artykułu 7 ust. 2 Rozporządzenia Bruksela I bis. Zgodnie z tym artykułem osoba
posiadająca miejsce zamieszkania w państwie członkowskim może być pozwana w innym
państwie członkowskim w sprawach dotyczących czynu niedozwolonego przed sądy
właściwe dla miejsca, w którym nastąpiło lub może nastąpić zdarzenie wywołujące szkodę.
I)
Sprawa dotycząca czynu niedozwolonego lub czynu podobnego do
czynu niedozwolonego
Publikacja artykułu przez C. stanowi (podobnie, jak publikacja przez B.) naruszenie dóbr
osobistych D., a zatem stanowi czyn niedozwolony w rozumieniu artykułu 7 ust. 2
Rozporządzenia Bruksela I bis.
II)
Sądy właściwe dla miejsca, w którym nastąpiło lub może nastąpić
zdarzenie wywołujące szkodę
W związku z powyższym D. może pozwać C. w sądach miejsca, w którym nastąpiło lub
może nastąpić zdarzenie wywołujące szkodę.
1) Miejsce, w którym doszło do wystąpienia szkody („Erfolgsort”)
W myśl przywoływanej już doktryny Shevill oraz decyzji w sprawie eDate D. może pozwać
wydawcę o odszkodowanie częściowe w każdym państwie członkowskim (Niemczech,
Wielkiej Brytanii, Francji, Portugalii), wnosząc kilka roszczeń, lub wytoczyć sprawę o
odszkodowanie łączne w miejscu będącym centrum jej interesów, czyli Paryżu.
2) Miejsce, w którym doszło do zdarzenia wywołującego szkodę
(„Handlungsort”)
W przypadkach, gdy dochodzi do naruszenia dóbr osobistych poprzez Internet, za miejsce,
w którym doszło do zdarzenia wywołującego szkodę, uznaje się statutową siedzibę
wydawcy.26 Statutową siedzibą C. jest Rzym we Włoszech. D mogłaby zatem pozwać C. we
Włoszech.
3) Większość sprawców czynów niedozwolonych
Z uwagi na fakt, że C i wydawca B występują jako współuczestnicy, wyłania się kwestia, czy
D może pociągać ich obu do odpowiedzialności w miejscu, w którym działał tylko jeden z
nich lub, innymi słowy, czy D może pozwać także C w Niemczech, ponieważ wydawca B,
26
Por. pytanie 1 D III 1.
12
jako jego współuczestnik winien być pozwany w Niemczech, jako w miejscu, w którym działał
B („Handlungsort”).
Adwokat D zaproponował zastosowanie reguły znanej w prawie niemieckim zgodnie z
paragrafem 830 BGB. Chce imputować, że działanie wydawcy B prowadzone było na rzecz
wydawcy C i na tej podstawie pozwać wydawcę C przed sądami niemieckimi, chociaż
wydawca C nie działał w Niemczech.
Kwestia, czy wszyscy sprawcy czynów niedozwolonych mogą być pociągani do
odpowiedzialności w miejscu, gdzie działał tylko jeden z nich, przez długi czas była
przedmiotem sporów.27 Niektórzy autorzy prac o charakterze prawniczym nie rozumieli
artykułu 7 ust. 2 Rozporządzenia Bruksela I bis jako ograniczonego do czynów samego
sprawcy głównego, ale wymagało działań ze strony pozwanego lub tych, za których jest, w
świetle prawa, odpowiedzialny.28 Natomiast Trybunał Sprawiedliwości UE wskazywał na
artykuł 8 ust. 1 Rozporządzenia Bruksela I bis, zgodnie z którymi występuje możliwość
pozwania osób przed sądem, chociaż nie działali oni w swojej jurysdykcji, aby poprzeć swoje
stanowisko. 29 Artykuł 8 ust.1 Rozporządzenia Bruksela I bis jest niekoniecznie argumentum
e contrario. Ponadto czynnikiem łączącym, jako warunkiem artykułu 8 ust. 1 Rozporządzenia
Bruksela I bis byłoby w wielu przypadkach opieranie się na informacjach, do których powód
nie ma dostępu i również wywoływałoby to niepewność. Niemniej jednak dzielenie nie może
prowadzić do wyników różnych od tych, jakie byłyby stwierdzane w przypadku, gdyby działał
pojedynczy sprawca czynu niedozwolonego. Potwierdzenie możliwości stosowania
postanowień artykułu 7 ust. 2 Rozporządzenia Bruksela I bis wywoływałyby zapotrzebowanie
na koncepcję europejską dotyczącą tego, kogo można uznawać za współsprawcę.30
Ostatecznie Trybunał Sprawiedliwości rozstrzygnął tę kwestię w swojej decyzji w sprawie
Melzer.31 Sąd niemiecki postawił pytanie, czy artykuł 5 ust. 3 Rozporządzenia Bruksela I
(artykuł 7 ust. 2 Rozporządzenia Bruksela I bis) dopuszcza, aby sąd miejsca, w którym
doszło do zdarzenia wywołującego szkodę (które jest przypisywane jednemu z
domniemanych sprawców szkody, który nie jest stroną sporu) przejął jurysdykcję nad drugim
domniemanym sprawcą tej szkody, który nie działał w jurysdykcji sądu, w którym zawisła
sprawa.32
Niemieckie prawo dopuszcza możliwość na mocy „wzajemnego przyporządkowania do
miejsca, w którym doszło do zdarzenia” w paragrafie 830 I BGB. Czy tę zasadę można
zastosować w tym przypadku? Trybunał Sprawiedliwości UE zanegował tę kwestię.
Podkreślił, że ta kwestia nie dotyczyła identyfikacji miejsca, w którym doszło do wystąpienia
szkody (którym były Niemcy, „Erfolgsort”), ale interpretacja „miejsca zdarzenia wywołującego
szkodę („Handlungsort”).33 Tego miejsca nie można uznawać za wystąpienie w miejscu
Por. twierdząco Magnus/Mankowski/Mankowski, Rozporządzenie Bruksela I bis, art. 5 Brussels I
note 221; przecząco Rauscher/Leible, EuZPR/EuIPR art. 5 Brüssel I-VO uwaga 88f.
28 Magnus/Mankowski/Mankowski, Brussels I regulation art. 5 note 221; v.Hein, IPrax 2006, 460 (461).
29 Case C-228/11 Melzer v. MF Global UK Ltd, judgment of 16 May 2013 (not yet reported) para 39.
30 Magnus/Mankowski/Mankowski, Rozporządzenie Bruksela I, art. 5 uwaga 221.
31 Sprawa C-228/11 Melzer v. MF Global UK Ltd, orzeczenie z dnia 16 maja 2013 r. (jeszcze
nieopublikowane).
32 Case C-228/11 Melzer v. MF Global UK Ltd, orzeczenie z dnia 16 maja 2013 r. (jeszcze
nieopublikowane), ust 19.
nieopublikowane), ust. 29.
13
27
działania rzekomo popełnionego przez inną osobę, jeśli ta inna osoba działała jako
współuczestnik pozwanej osoby. Trybunał Sprawiedliwości nie zauważył, że wzajemne
przyporządkowanie do miejsca, gdzie zdarzenie mogące wywołać szkodę mogło zmienić
fakt, że pozwana osoba nie popełniła sama czynu w tej jurysdykcji. Nawet jeśli osoba
działająca w tej jurysdykcji sądu oraz osoba pozwana były powiązane jako współuczestnicy,
ten fakt nie mógł skutkować powstaniem jurysdykcji tego sądu.34
Z uwagi na fakt, że nie istnieje koncepcja wspólna dla krajowych systemów prawnych państw
członkowskich oraz Unii Europejskiej umożliwiających przypisywanie jednego sprawcy do
drugiego, umożliwiając, aby imputowanie, że jeden sprawca popełnił czyny innego
powodowało odwołanie się sądu krajowego do prawa krajowego (tak, jak w przypadku sądu
niemieckiego). Byłoby to wbrew celowi pewności prawnej; nie pozwalałoby to pozwanemu na
zasadne przewidzenie, przed który sąd mógłby być pozwany.35 Takie imputowanie
wychodziłoby również poza sytuację wyraźnie przewidzianą w Rozporządzeniu Bruksela I bis
i w wyniku tego, byłoby wbrew swojemu generalnemu programowi i celom.36
III)
Wnioski
Podsumowując D może również dochodzić roszczeń łącznego odszkodowania od C albo w
sądach francuskich, ponieważ jest to miejsce, w którym doszło do wystąpienia szkody oraz
gdzie posiada centrum głównych interesów albo w sądach włoskich ponieważ jest to miejsce
zajścia zdarzenia wywołującego szkodę, jak również miejsce jurysdykcji ogólnej (artykuł 4
ust. 1 Rozporządzenie Bruksela I bis).
Może również dochodzić roszczeń o łączne odszkodowanie od C w Niemczech jeśli wskaże
go jako przypozwanego razem z B.
34
Sprawa C-228/11 Melzer v. MF Global UK Ltd, orzeczenie z dnia 16 maja 2013 r. (jeszcze
14
Prosimy zauważyć: Sprawa Melzer nie dotyczyła naruszenia dóbr osobistych, ale
pozwu klienta niemieckiego przeciw koncernowi brokerskiemu w Wielkiej Brytanii,
który rzekomo był współsprawcą firmy pozyskującej klienta..
O tym, czy Trybunał Sprawiedliwości podejmie inną decyzję w sprawie dotyczącej
naruszenia dóbr osobistych, zwłaszcza w powiązaniu z doktryną Shevill, przekonamy
się w przyszłości.
Prosimy zauważyć: W swojej ostatniej decyzji (Sprawa-360/12 Coty Prestige Lancater
Group GmbH v. First Note Perfumes NV orzeczenie z dnia 5 czerwca 2014 r.
(dotychczas nieopublikowane), Trybunał Sprawiedliwości UE podtrzymał swoje
orzeczenie w sprawie Melzer dotyczące określenia miejsca zdarzenia wywołującego
szkodę (Coty, ust. 50). Jednak w sprawie Coty Trybunał Sprawiedliwości dopuszcza
imputację czynów współsprawcy do celów określenia miejsca, w którym doszło do
wystąpienia szkody (Coty, ust. 55 lit. f(; por również decyzję w sprawie Hackbarth,
GRUR-Prax 2014, 320.
Pytanie 3: Przeprowadzanie dowodów zgodnie z Rozporządzeniem nr 1206/2001:
Pytanie brzmi, czy sąd holenderski może wezwać i przesłuchać świadka, pana X, zgodnie z
prawem krajowym czy też sąd holenderski jest zobowiązany do przeprowadzenia procedury
określonej w Rozporządzeniu nr 1206/2001. Pytanie dotyczy interpretacji Rozporządzenia nr
1206/2001, a w szczególności artykułu 1 ust. 1 tegoż Rozporządzenia.
15
Zakres stosowania Rozporządzenia nr 1206/2001:
Rozporządzenie nr 1206/2001 weszło w życie z dniem 1 stycznia 2004 r. Zgodnie z
postanowieniami artykułu 1 ust. 1, ma zastosowanie w sprawach cywilnych i
handlowych, w których sąd państwa członkowskiego, zgodnie z przepisami
swojego prawa, (a) albo zwraca się do właściwego sądu innego Państwa
Członkowskiego o przeprowadzenie dowodu (b) o przeprowadzenie dowodu
bezpośrednio w innym Państwie Członkowskim.
Zakres ratione materiae ogranicza się do dwóch metod przeprowadzania dowodu:
Pierwszą metodą jest przeprowadzanie dowodu przez wezwany sąd zgodnie z
postanowieniami artykułów 10-16 Rozporządzenia nr 1206/2001, na wezwanie z
sądu wzywającego innego państwa członkowskiego (opcja a). Procedura jest
zgodna z lex fori wezwanego sądu - artykuł 10 ust. 2 Rozporządzenia nr
1206/2001. Środki przymusu podlegają postanowieniem artykułu 13
Rozporządzenia nr 1206/2001. Można odmówić wykonania wniosków z powodów
przewidzianych w artykule 14 Rozporządzenia 1206/2001 np. z powodu
przywilejów prawnych określonych w artykule 14 ust. 2 Rozporządzenia nr
1206/2001.
Druga metoda polega na przeprowadzaniu dowodu bezpośrednio przez sąd
wzywający w innym państwie członkowskim, której zasady wyszczególniono w
artykule 17 Rozporządzenia (opcja b). Może się ono odbyć jedynie wówczas, gdy
przeprowadzane jest na zasadzie dobrowolności bez potrzeby stosowania środków
przymusu. Jeśli bezpośrednie przeprowadzenie dowodu wymaga przesłuchania
osoby, sąd wzywający zawiadamia tę osobę, że przeprowadzenie dowodu odbywa
się na zasadzie dobrowolności. Przeprowadzenie dowodu wynika z prawa państwa
członkowskiego sądu wzywającego – artykuł 17 ust. 3 Rozporządzenia nr 126/2001.
Oprócz Rozporządzenia nr 1206/2001 istnieje również Konwencja Haska z 18
marca 1970 roku dotycząca przeprowadzania dowodu za granicą w sprawach
cywilnych i handlowych. Zgodnie z postanowieniami jej artykułu 21 nr 1,
Rozporządzenie nr 1206/2001 ma moc rozstrzygającą. W sprawach, w które
zaangażowane są państwa niebędące stroną umowy, obowiązują postanowienia
Konwencji Haskiej.
Rozporządzenie nr 1206/2001 nie ma zastosowania względem Danii, por. artykuł 1
nr 3.
16
Odpowiedź można już znaleźć w odniesieniu do sformułowania artykułu 1 ust. 1
Rozporządzenia nr 1206/2001, które określa warunek wstępny zapytania innego sądu o
możliwość stosowania Rozporządzenia, a z uwagi na to, że Rozporządzenie ma
zastosowanie po złożeniu zapytania i nie ma obowiązku stosowania Rozporządzenia
zawsze, gdy występuje taka możliwość.37
Za taką interpretacją przemawia również cel Rozporządzenia, aby przeprowadzać dowody w
kontekście transgranicznym w sposób prosty, skuteczny i szybki. Zasadniczo zakazywanie
sądowi w państwie członkowskim przesłuchiwania świadka zamieszkałego w innym państwie
członkowskim zgodnie z jego prawem krajowym byłoby wbrew celowi Rozporządzenia. 38
Przesłuchanie świadka może być łatwiejsze, bardziej efektywne i szybsze dla
kompetentnego sądu zgodnie z postanowieniami jego prawa krajowego.39
W odniesieniu do artykułu 21 ust. 2 Rozporządzenia nr 1206/2001, którego postanowienia
jednoznacznie uprawniają porozumienia lub ustalenia pomiędzy państwami członkowskimi
na rzecz dalszego ułatwienia przeprowadzania dowodów; również staje się jasne, że
Rozporządzenie nie reguluje wyczerpująco zagadnienia przeprowadzania dowodów w
wymiarze transgranicznym.40
Takie rozumienie zostało potwierdzone przez Trybunał Sprawiedliwości UE w 2012 r.
Właściwy sąd państwa członkowskiego, który pragnie przesłuchać jako świadka, stronę
mieszkającą w innym państwie członkowskim, nie jest zmuszony do użycia środków
przeprowadzania dowodów określonych przez Rozporządzenie. Zatem Rozporządzenie nie
ma charakteru obligatoryjnego. To raczej sąd ma możliwość wezwania do stawiennictwa i
przesłuchania tej strony zgodnie z prawem swojego państwa członkowskiego, co oznacza,
że Rozporządzenie ma charakter fakultatywny. 41
W wyniku tego Rozporządzenie nakłada jedynie na wzywany sąd obowiązek
przeprowadzenia dowodów, gdy inne państwo członkowskie zwróci się o to do zgodnie z
artykułem 10 lit. f. Rozporządzenia nr 1206/2001, przy czym nie występuje obowiązek
zwracania się do innego sądu o przeprowadzenie dowodów.42
W wyniku tego sąd holenderski ma słuszność w swojej opinii, zgodnie z którą można
wezwać i przesłuchać pana X przed sądami holenderskimi zgodnie z prawem holenderskim.
Sprawa C-170/11 Lippens i inni v. Kortekaas i inni, orzeczenie z dnia 6 września 2012 r. ust. 25 f.
C-170/11 Lippens i inni v. Kortekaas i inni, orzeczenie z dnia 6 września 2012 r. ust. 29 f.
39Sprawa C-170/11 Lippens i inni v. Kortekaas i inni, orzeczenie z dnia 6 września 2012 r. ust. 31 f.
40Sprawa C-170/11 Lippens i inni v. Kortekaas i inni, orzeczenie z dnia 6 września 2012 r. ust. 33 f.
41 Sprawa C-170/11 Lippens i inni v. Kortekaas i inni, orzeczenie z dnia 6 września 2012 r.
42 Bach, EuZW2012, 831 (833).
17
37
38Sprawa
Uwaga: Trybunał Sprawiedliwości UE potwierdził swoje orzeczenie ostatnią
decyzją w Sprawie C-332/11 ProRail, orzeczenie z dnia 21 lutego 2013
(dotychczas nieopublikowane), ust. 42. W tym przypadku, przed sądem
belgijskim w sprawie wykolejonego pociągu, biegły powinien zbadać sieć
kolejową zarówno w Belgii, jak i w Holandii. Dyskutowano, czy biegły mógł
przeprowadzić swoje czynności tylko w Holandii zgodnie z procedurą określoną
w Rozporządzeniu nr 1206/2001, a zatem składając wniosek zgodnie z
postanowieniami artykułu 1 i artykułu 17 Rozporządzenia nr 1206/2001 do sądu
w Holandii. Po raz kolejny Trybunał Sprawiedliwości zanegował obowiązek
stosowania się do procedury Rozporządzenia. Rozporządzenie ma
zastosowanie tylko wówczas, gdy sąd państwa członkowskiego podejmuje
decyzję o przeprowadzeniu dowodu według jednej z dwóch metod (ProRail, ust.
42). Tylko wówczas, gdy przeprowadzanie dowodu w innym państwie
członkowskim wpływa na uprawnienia tego państwa członkowskiego (np. jest
zabronione lub ograniczone do określonych osób) i w przypadku braku
porozumienia lub ustalenia pomiędzy państwami członkowskimi według artykułu
21 ust. 2 Rozporządzenia nr 1206/2001, metoda przeprowadzania dowodu
określona w artykule 1 ust. 1 oraz artykule 17 Rozporządzenia nr 1206/2001
stanowi jedyny środek umożliwiający sądowi państwa członkowskiego
przeprowadzenie dochodzenia (ProRail, ust. 48; w te sprawie, por. też Bach,
EuZW 2012, 831 (834)).
18

Postępowanie cywilne w sprawach o charakterze transgranicznym

Transkrypt

Podobne dokumenty