unia celna z Rosją, Białorusią i Kazachstanem czy Umowa o

Marcin Święcicki
Dylemat Ukrainy: unia celna z Rosją, Białorusią i Kazachstanem czy Umowa o
Pogłębionej i Kompleksowej Strefie Wolnego Handlu (DC FTA) z Unią
Europejską
1. Unia Europejska jest największym rynkiem na świecie, około 10 razy większym niż
połączone rynki rosyjski, białoruski i kazachstański (trzy razy większa liczba
ludności razy 3-4 razy większa siła nabywcza per capita). W ramach Umowy o
Pogłębionej Strefie Wolnego Handlu z UE ma zostać zliberalizowane ponad 95%
handlu. Przykłady państw Środkowej Europy dowodzą, że otwarty dostęp do rynku UE daje ogromny bodziec
zarówno dla małego, jak i dużego przemysłu. Tylko w latach 1995-2003, czyli po ratyfikacji Układu
Stowarzyszeniowego, ale wciąż przed akcesją do UE, eksport Polski do UE wzrósł 2,6 razy.
2. Poza tym liberalizacja handlu w ramach DC FTA ma na celu głęboką i kompleksową harmonizację prawa
gospodarczego. Mechanizm transpozycji prawodawstwa UE, tworzenie programów partnerskich, etc., pomogą
Ukrainie w modernizacji jej prawa gospodarczego. Szef unijnego zespołu negocjacyjnego Philippe Cuisson
porównał prawny status relacji UE i Ukrainy po wdrożeniu DC FTA, do statusu Norwegii, czy Szwajcarii.
3. DC FTA zapewni ukraińskim przedsiębiorstwom dostęp do unijnego rynku usług i zamówień publicznych.
Co najmniej 1/3 gospodarki UE to sektor publiczny. Oznacza to, że ukraińskie firmy mogą konkurować na
równych prawach w pracach budowlanych, usługach transportowych, czy dostawach towarów i usług, dla
krajowych i lokalnych władz w całej Unii Europejskiej. Nawet jeśli nie jako główni wykonawcy, będą miały
szansę stać się cennym podwykonawcą, tak jak to było na początku w przypadku wielu przedsiębiorstw z nowych
państw członkowskich.
4. Kiedy Ukraina zmieni swoje prawo, procedury administracyjne oraz zreformuje niektóre swoje instytucje, tak aby
odzwierciedlać zasady i przepisy w 28 państwach UE, Unia będzie traktować ukraińskie instytucje jak własne i
będzie akceptować ich decyzje i postanowienia. Oznacza to, że produkt raz zatwierdzony na Ukrainie będzie
akceptowany w UE bez żadnych dalszych kontroli.
5. Ukraina stanie się znacznie bardziej atrakcyjna dla inwestorów zagranicznych, którzy uczynią ukraiński
przemysł konkurencyjnym, jak to się stało z przemysłem polskim, krajów bałtyckich, rumuńskim i bułgarskim.
Wolny handel między Ukrainą a UE otwiera ogromne możliwości dla głębokiej integracji, w tym wysoce
specjalistycznej w ramach współpracy ekonomicznej. Ukraina nie jest tak bogata w zasoby naturalne jak Rosja.
Dlatego Ukraina musi oprzeć swój eksport o towary przetworzone. Rosja nie jest w stanie dostarczyć Ukrainie
konkurencyjnych technologii, dostępu do globalnych sieci dystrybucji itp. Sama Rosja jest znikomym
eksporterem towarów przetworzonych (z wyjątkiem broni). Oczywiście Strefa Wolnego Handlu z UE nie
wystarczy, aby przyciągnąć inwestorów na Ukrainę. Walka z korupcją, wiarygodna ochrona prawa własności,
niezależne sądownictwo i inne środki są również potrzebne.
6. Umowa o utworzeniu strefy wolnego handlu z UE jest oparta o zasady Międzynarodowej Organizacji
Handlu (WTO), natomiast unia celna nie jest, ponieważ Białoruś i Kazachstan nie są członkami WTO.
Oznacza to, że wszelkie spory handlowe wewnątrz unii celnej nie podlegają międzynarodowym mechanizmom
rozstrzygania sporów. A spory takie zdarzają się dość często.
7. W DC FTA tylko w rolnictwie pozostaną pewne ograniczenia. Porozumienie o Wolnym Handlu UE i Ukrainy
będzie poddane przeglądowi po 5 latach. Ograniczenia handlowe w rolnictwie mogą być wtedy zniesione z
korzyścią dla obu stron porozumienia (traktat o unii celnej również zakłada wyjątki, może nawet więcej).
8. DC FTA może przynieść wiele inwestycji i nowych miejsc pracy, ale w tym samym czasie niektóre miejsca pracy
zostaną utracone w wyniku otwarcia rynku ukraińskiego i wzrostu konkurencji. Należy jednak pamiętać, że w
wyniku tej transformacji na Ukrainie stworzone zostaną wysoce wydajne i konkurencyjne w globalnej skali
miejsca pracy, natomiast znikną te najbardziej niekonkurencyjne i mało wydajne, które angażują wiele
energii, surowców i pracy, a przysparzają niewiele dobrobytu. Warto zauważyć, że ukraiński rynek jest już
stosunkowo otwarty dla konkurencji, ale w obecnych warunkach jest nieatrakcyjny dla inwestorów zagranicznych.
9. W ramach DC FTA ukraińskie przedsiębiorstwa zyskają bezpieczne środki ochrony przed nieuczciwą
konkurencją (dumping, nielegalne subsydia, etc).
1
10. Tworząc pogłębioną i kompleksową strefę wolnego handle z UE, Ukraina może utrzymać w mocy swoje
porozumienia o wolnym handlu z wszystkimi innymi państwami, również z Rosją, Białorusią i Kazachstanem.
Reguły pochodzenia chronią przed nielegalnym opuszczeniem towarów z terytorium UE na inne rynki przez
Ukrainę, jak to mam miejsce we wszystkich innych umowach o wolnym handlu na całym świecie. Dlatego DC
FTA nie usprawiedliwia jakichkolwiek "sankcji" wobec Ukrainy ze strony Rosji, Białorusi lub innego kraju, z
którymi Ukraina ma umowy o wolnym handlu. Oczywiście byłoby dobrze uaktualnić umowę o wolnym handlu z
Rosją zgodnie ze standardami WTO, to jest oprzeć ją na uznanych międzynarodowych zasadach, włączając w to
mechanizm rozstrzygania sporów, ochrony przed arbitralnymi decyzjami itd. Problemy w handlu zdarzają się
nawet między najlepszymi przyjaciółmi. UE ma wiele sporów handlowych z USA, ale prowadzi je w
cywilizowany sposób, zgodnie z zasadami WTO.
11. Przyłączenie się do unii celnej z Rosją, Białorusią i Kazachstanem sprawi, że DC FTA stanie się technicznie
niemożliwe. Jeśli Ukraina stanie się częścią unii celnej (z Rosją itd.), praktycznie nie będzie mogła mieć własnych
umów o wolnym handlu.
12. Przyłączenie się do unii celnej z państwami, które nie są członkami WTO (jak Białoruś i Kazachstan), będzie
także wymagało renegocjacji przez Ukrainę traktatu akcesyjnego do WTO, który był negocjowany przez 15 lat.
Porozumienia o wolnym handlu i unia celna z krajami, które nie należą do WTO są pozbawione arbitrażu tej
organizacji w przypadku jakiekolwiek sporu handlowego. Podsumowując: porozumienie Ukrainy o wolnym
handlu z jakimkolwiek innym państwem bądź grupą państw, nawet nie należących do WTO, jest zgodne z DC
FTA, a unia celna nie jest.
13. Zakończone sukcesem wejście w życie DC FTA otworzy drogę do negocjacji w sprawie członkostwa w UE,
strefie Schengen etc. Jest to możliwe za życia jednego pokolenia. Kiedy Polska negocjowała Układ
Stowarzyszeniowy z UE w 1991 r., UE nie zgodziła się żeby umieścić w tamtym traktacie wzmiankę o
perspektywie członkostwa, jako wspólnego oświadczenia, ale jedynie jako jednostronną wolę Polski. Dopiero w
1994 r. UE zgodziła się na rozpoczęcie negocjacji w sprawie akcesji, która ostatecznie miała miejsce w 2004 r.
Taki sam bieg wydarzeń miał miejsce w przypadku pozostałych państw Środkowej Europy, państw bałtyckich, a
obecnie także Zachodnich Bałkanów. Nie ma wątpliwości, że po pomyślnym wprowadzeniu DC FTA i całej
reszty Umowy Stowarzyszeniowej, członkostwo Ukrainy w UE stanie się możliwe. W 1990 r. PKB na jednego
mieszkańca w Polsce, w państwach bałtyckich, w Bułgarii i na Ukrainie było mniej więcej na tym samym
poziomie. Dzisiaj PKB per capita Ukrainy stanowi mniej więcej 1/2-1/3 poziomu wymienionych państw.
Stopniowa integracja z UE dała ogromne korzyści tym krajom, które wybrały taką drogę swojej modernizacji. Jest
to również możliwe dla Ukrainy.
Forum Ruchu Europejskiego (FRE) jest organizacją pozarządową, działającą na rzecz integracji kontynentu
europejskiego. Naszym celem jest upowszechnianie idei federalizmu, harmonijnie łączącego interesy narodowe i
europejskie.
Forum stanowi platformę wymiany myśli – ułatwia kontakty i współpracę organizacji proeuropejskich. Inicjujemy
dyskusje, seminaria i konferencje na temat wyzwań stających przed społeczeństwami kontynentu europejskiego oraz
tworzymy zaplecze intelektualne i logistyczne dla tych przedsięwzięć. Organizujemy także kampanie medialne oraz
uliczne akcje informacyjne o problemach związanych z integracją europejską oraz funkcjonowaniem UE.
Forum Ruchu Europejskiego
Email: [email protected]
Strona internetowa: www.rucheuropejski.eu
Facebook: facebook.com/RuchEuropejski
Marcin Święcicki
Facebook: facebook.com/Marcin.Swiecicki.1
Twitter: @MarcinSwiecicki
Blog: www.swiecicki.blog.onet.pl
Strona internetowa: www.swiecicki.waw.pl
2