na przykładzie miasta - Studia i Materiały "Miscellanea Oeconomicae"

Studia i Materiały. Miscellanea Oeconomicae
Rok 15, Nr 1/2011
Wydział Zarządzania i Administracji
Uniwersytetu Humanistyczno – Przyrodniczego Jana Kochanowskiego w Kielcach
Zarządzanie i bezpieczeństwo
Gabriela Czapiewska1
WSPÓŁPRACA PARTNERSKA MIAST JAKO
INSTRUMENT ROZWOJU
SAMORZĄDNOŚCI LOKALNEJ
(NA PRZYKŁADZIE MIASTA SŁUPSK)
Wstęp
Forma bezpośredniej współpracy między miastami z innych państw w celu realizacji wspólnych interesów politycznych, kulturalnych, gospodarczych i informacyjnych oraz wymiany doświadczeń z róŜnych dziedzin, to określenie miast partnerskich2.
W ubiegłym stuleciu w kontaktach między narodami uwidocznił się wyraziście
system wzajemnych oddziaływań w róŜnych sferach Ŝycia społecznego. Polityczne i gospodarcze przemiany po II wojnie światowej spowodowały gwałtowny
i dynamiczny rozwój, szczególnie w Europie, partnerskich układów o współdziałaniu i przyjaźni. Dodać naleŜy, iŜ kaŜda forma współpracy między organizacjami,
narodami czy państwami jest elementem stosunków międzynarodowych3. Na
szczeblu lokalnym układy partnerskie nawiązują miasta i gminy w róŜnych krajach, często znacznie od siebie oddalonych.
1
2
3
Dr Gabriela Czapiewska, adiunkt, Akademia Pomorska w Słupsku.
Termin „miasto partnerskie” ma równieŜ inne określenia, w zaleŜności od połoŜenia geograficznego miast nawiązujących współpracę. W Europie uŜywa się wymiennie pojęć: miasta zaprzyjaźnione, miasta przyjacielskie, miasta bliźniacze lub miasta partnerskie. Inaczej współpracę między
miastami określa się w krajach anglosaskich, tj. terminem miasta siostrzane (ang. Sister Cities) lub
bliźniacze (ang. Twinning Towns). Natomiast w krajach socjalistycznych uŜywano pojęcia miasta
braterskie.
E. Kalitta, Rola miast partnerskich w budowaniu przyjaźni między narodami: przykład Chojnic,
„Samorząd Terytorialny”, 2008, nr 12, s. 25-36.
41
Tworzenie i wzmacnianie europejskiego poczucia więzi powinno dokonywać
się przede wszystkim na drodze wymiany wspólnych doświadczeń, tolerancji,
wspierania i poszanowania odmienności kulturowej i przezwycięŜania uprzedzeń,
co ma miejsce właśnie podczas nawiązywania i rozwoju kontaktów partnerskich
na poziomie gmin i miast4.
Istota i czynniki warunkujące współpracę partnerską miast
Ruch miast partnerskich rozwinął się na świecie na większą skalę po drugiej
wojnie światowej. W formie współczesnej współpraca między jednostkami lokalnymi zaczęła się na początku lat 50-tych XX wieku5.
Podstawowym elementem kontaktów między narodami jest działalność człowieka. Współpraca bliźniacza traktowana jest jako naturalny element Ŝycia lokalnego. Przy podejmowaniu współpracy, nawiązaniu kontaktów i wyborze partnera
duŜe znaczenie mają podobieństwa między miastami: zbliŜona wielkość, podobne
interesy, prowadzenie podobnej działalności gospodarczej (zakłady produkcyjne,
kopalnie) lub kulturalnej (uczelnie, szkoły średnie), funkcjonowanie podobnych
stowarzyszeń i klubów, a takŜe połoŜenie geograficzne. Sąsiedztwo partnerów
umoŜliwia łatwiejsze udzielenie wzajemnej pomocy w rozwiązywaniu róŜnorodnych problemów, a takŜe daje okazję do częstszych kontaktów. Determinantą wyboru partnera do współpracy są ponadto czynniki ekonomiczne, a takŜe więzy
historyczne i wspólne korzenie kulturowe. Trzeba podkreślić, Ŝe zakres, intensywność i formy współpracy zaleŜą od uprawnień jednostek terytorialnych, a takŜe
stopnia decentralizacji w danym państwie6.
Według Rady Gmin i Regionów Europy wpływ na wybór kraju, z którym podejmowana będzie współpraca mają przede wszystkim: bliskość geograficzna,
bliskość językowa, zbliŜona sytuacja społeczno-ekonomiczna i czynnik historyczny7. Zdaniem S. Weber głównymi czynnikami w tym zakresie są: język, bliskość
geograficzna, więzi historyczne i kulturowe, podobne warunki społeczno-ekonomiczne8.
Współpraca między miastami i gminami jest realizowana na wielu płaszczyznach – gospodarczej, kulturalnej, społecznej, w zakresie ochrony środowiska,
promowania wypoczynku i turystyki, organizacji wystaw i targów, wzajemnej
pomocy w czasie klęsk Ŝywiołowych, wymiany doświadczeń w zakresie pomocy
4
5
6
7
8
Ein Europa der Städte und Gemeinden. Handbuch für Städtepartnerschaften, Hrsg.: Amt für amtliche Veröffentlichungen der Europäischen Gemeinschaften, Luxemburg, 1997, s. 18.
M. Furmankiewicz, ZróŜnicowanie regionalne związków partnerskich polskich samorządów gminnych [w:] Geografia róŜnorodności, róŜnorodność w geografii, I. Łęcka (red.), Uniwersytet Warszawski, Warszawa, 2001, s. 53-59.
S. Ciok, S. Dołzbłasz, A. Raczyk, Dolny Śląsk. Problemy rozwoju regionalnego, „Studia Geograficzne”, 2006, nr 79, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, s. 248.
T. Komornicki, Przestrzenne zróŜnicowanie międzynarodowych powiązań społeczno-gospodarczych
w Polsce, „Prace Geograficzne”, 2003, nr 190, IGiPZ PAN, Warszawa.
S. Weber, Ruch miast bliźniaczych w Europie i w Polsce [w:] Współpraca miast bliźniaczych,
M. Moszczyńska, K. Margol (red.), Nidzicka Fundacja Rozwoju „NIDA”, Nidzica, 1996, s. 7-11.
42
społecznej, ochrony zdrowia, gospodarki komunalnej, oświaty, wspólnych szkoleń, wymiany młodzieŜy, kontaktów organizacji i instytucji, tj. stowarzyszeń,
szkół, organizacji zawodowych, samorządów mieszkańców itp.9. DuŜe znaczenie
we współdziałaniu ma współpraca interpersonalna, czyli staŜe, wymiany urzędników, szkolenia, seminaria, targi, konferencje, spotkania. Niektóre kierunki współpracy mają pewną specjalizację np. głównym celem są kontakty gospodarcze lub
współpraca w dziedzinie ochrony środowiska.
Głównym poŜytkiem z partnerstwa miast dla kaŜdej ze stron jest moŜliwość
uzyskania unijnych funduszy na realizację wspólnych przedsięwzięć10. Z kolei
owocem współpracy, niezaleŜnie od granic państwowych jest zbliŜenie do siebie
społeczności z regionów partnerskich, poznanie kultury (m.in. nauka języka) czy
wymiana doświadczeń z róŜnych dziedzin11.
Rozwój kontaktów bliźniaczych, których wyrazem jest aktywna działalność lokalnych społeczności, nastąpił po transformacji ustrojowej w 1989 roku12. Reformy państwowe, przeprowadzone w róŜnych dziedzinach, w tym na płaszczyźnie
samorządności, umoŜliwiły wówczas łatwiejsze nawiązywanie kontaktów polskich
i zagranicznych miast, a takŜe gmin.
Rozwój współpracy miasta Słupska z partnerami zagranicznymi
W dobie transformacji ustrojowej, a co za tym idzie i reorganizacji administracji, bardzo popularnym zjawiskiem stało się zawieranie umów partnerskich pomiędzy miastami. Kontakty te, krajowe bądź zagraniczne, niejednokrotnie poparte
były działaniami róŜnych grup społecznych, organizacji kulturalnych lub sportowych. Podobnie było w Słupsku.
Międzynarodowa współpraca partnerska Słupska rozwija się od wielu lat.
Pierwsze kontakty zagraniczne miasto nawiązało ponad 20 lat temu, od podpisania
w 1987 roku umowy o współpracy z miastem Carlisle w Wielkiej Brytanii. W tym
samym roku nastąpiło zawarcie umowy z kolejnym miastem – Vantaa, połoŜonym
na terenie Finlandii13. W dość krótkim czasie, zaledwie dwóch lat, Słupsk nawiązał współpracę z kilkoma miastami (tab.1). Dodać przy tym naleŜy, iŜ Słupsk jako
W. Malendowski, M. Szczepaniak, Rola euroregionów w procesie integracji europejskiej [w:]
Euroregiony mosty do Europy bez granic, W. Malendowski, M. Szczepaniak (red.), Dom Wydawniczy ELIPSA, Warszawa, 2000, s. 9-16.
10
Od 1998 roku funkcjonuje fundusz „Community Aid for Twinnings” – w Polsce pod nazwą „Miasta i gminy bliźniacze”, którego pilotowaniem zajmuje się Związek Miast Polskich. Finansuje on
róŜnorodne inicjatywy bliźniacze, jak na przykład organizowanie spotkań z partnerami czy wymiany grup młodzieŜy.
11
A. Brzozowska (red.), Związki bliźniacze: współpraca międzynarodowa samorządów lokalnych,
Związek Miast Polskich, Poznań, 1998, s. 128-166.
12
A. śelazo, Samorząd gminny w stosunkach międzynarodowych. Pierwsze przybliŜenie, „Polski
Przegląd Dyplomatyczny”, 2001, nr 2, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, Warszawa,
s. 21-60.
13
K. Stańczyk, Województwo pomorskie, Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego,
Gdańsk, 2002, s. 27.
9
43
pierwsze miasto w historii Polski i nowoŜytnej Europy nawiązał pionierski rodzaj
współpracy partnerskiej. Zaprzyjaźnione ze Słupskiem miasta Carlisle i Flensburg
zawarły w dniu 29 czerwca 1988 roku umowę o trójstronnej współpracy, nazwaną
Trójporozumieniem.
W 1994 roku nastąpił dalszy rozwój współpracy partnerskiej miasta Słupska
oraz nawiązanie nowych kontaktów – z Bucharą w Uzbekistanie i Vordingborg
w Danii. Faktem jest, iŜ do tego czasu partnerami Słupska były miasta połoŜone
poza granicami kraju. Pierwszą umową zawartą z miastem na terenie Polski było
porozumienie z Ustką – miejscowością połoŜoną około 20 km od centrum Słupska. Deklaracja podpisana w 2003 roku dała początek nowej formie współdziałania nazwanej Dwumiastem.
Ostatnim oficjalnym partnerem Słupska zostało miasto portugalskie – Cartaxo.
Wstępna deklaracja o współpracy w ramach partnerstwa miast została zawarta
w 2007 roku, zaś oficjalna umowa dopiero w 2010 roku.
Tabela 1. Umowy o współpracy partnerskiej miasta Słupska w latach 1987-2010.
Lp.
Miasto
partnerskie
Kraj
Data
podpisania
umowy
Typ umowy
1.
Carlisle
Wielka Brytania
03.04.1987 r.
Umowa o współpracy
2.
Vantaa
Finlandia
08.06.1987 r.
3.
Flensburg
Niemcy
01.06.1988 r.
Umowa o współpracy
4.
Archangielsk
Rosja
29.06.1989 r.
Umowa o współpracy
5.
Bari
Włochy
22.07.1989 r.
Umowa o współpracy
6.
Buchara
Uzbekistan
08.04.1994 r.
Umowa o braterskich miastach
7.
Vordingborg
Dania
13.05.1994 r.
Umowa o współpracy
8.
Ustka
Polska
13.07.2003 r.
Deklaracja współpracy partnerskiej
9.
Cartaxo
Portugalia
29.04.2010 r.
Deklaracja współpracy
Umowa pomiędzy miastami
zaprzyjaźnionymi
Źródło: Umowy partnerskie zawarte z wymienionymi miastami, Biuro Promocji i Integracji Europejskiej, Urząd Miejski w Słupsku, 2010; opracowanie własne.
Kontakty z partnerami mają zróŜnicowany charakter pod kątem formalnym.
Podpisanie umowy partnerskiej, mimo iŜ nie pociąga za sobą skutków prawnych,
bardzo ułatwia długoterminową współpracę. Jej forma nie jest często dokładnie
sprecyzowana, co stwarza moŜliwość dostosowania jej do aktualnego rodzaju
partnerstwa i oczekiwań miast (gmin).
Oprócz miast, z którymi zostały zawarte formalne porozumienia w postaci
umów, Słupsk nawiązał stosunki partnerskie z innymi jednostkami osadniczymi.
44
Kontakty te miały lub mają charakter nieoficjalny i do podpisania umowy przez
strony jeszcze nie doszło. Do końca 2010 roku władze Słupska podjęły próbę
współpracy z: Grodnem (Białoruś), Drammen (Norwegia), Huntsville (USA),
Portland (USA), Xiamen (Chiny), Eger (Węgry), Ladispoli (Włochy), Qaanaaq
(Dania, Grenlandia), Bonn (Niemcy), Pau (Francja), Mariampol (Litwa), Granville
(Francja). W przypadku miasta Xiamen nawiązanie stosunków partnerskich odbyło się w 2007 roku w formie listu intencyjnego14. Z kolei początkiem kontaktów
Słupska z Huntsville był projekt budowy elementów amerykańskiej tarczy antyrakietowej na terenie podsłupskiego Redzikowa. NaleŜy podkreślić, Ŝe miasto
Słupsk usiłuje równieŜ nawiązać szerszą współpracę z miastami połoŜonymi
w znacznej odległości od Polski np. z Xiamen w Chinach czy Huntsville w USA.
Za prowadzenie efektywnej współpracy z miastami partnerskimi i tym samym
duŜy wpływ na rozwój integracji europejskiej Słupsk został laureatem nagród
przyznawanych przez Radę Europy. Miasto juŜ od wielu lat startuje w konkursie
o główną nagrodę: Prix de l’Europe. Dotychczas Słupsk został wyróŜniony trzema
stopniami Nagrody Rady Europy: Dyplomem Honorowym (1993 r.), Flagą Honorową (1994 r.) i Tablicą Honorową (1997 r.)15.
Umowa podpisywana między Słupskiem, a miastem partnerskim zawiera zapis
dotyczący sfer przyszłej współpracy. W zaleŜności od danego partnera zakłada często róŜne motywy współpracy, nie mniej jednak wszystkie zamierzone działania
i przedsięwzięcia odnoszą się do tych samych sfer kooperacji. Spośród deklarowanych dziedzin współpracy Słupska i miast partnerskich wymienić naleŜy m.in:
− ochronę środowiska, zagospodarowanie odpadami,
− gospodarkę (rolnictwo, przemysł, usługi),
− sport, turystykę i rekreację,
− wymianę grup młodzieŜowych oraz oficjalnych delegacji,
− media,
− organizacje charytatywne,
− bezpieczeństwo, zapewnienie pokoju,
− kulturę i naukę, oświatę, szkolnictwo wyŜsze,
− zagospodarowanie przestrzenne, architekturę i budownictwo,
− warunki socjalne,
− gospodarkę komunalną (oczyszczalnia, wodociągi, odpady),
− języki narodowe,
− handel, transport i komunikację miejską,
− słuŜbę zdrowia16.
Miasta bliźniacze często zaczynają współpracę od podpisania tzw. listu intencyjnego. Jest to
wstępne, pisemne oświadczenie o zamiarach zrealizowania w przyszłości wymienionych w dokumencie działań. Pismo nie ma charakteru wiąŜącego dla Ŝadnej ze stron.
15
K. Stańczyk, Województwo pomorskie…, op.cit., s. 28.
16
Informacje pochodzą z analizy umów o współpracy zawartych między Słupskiem a miastami
partnerskimi.
14
45
Deklaracje współpracy partnerskiej miast z lat 80-tych XX wieku, za motywy
nawiązywania wspólnych więzi, uznawały głównie: zapewnienie i umacnianie
pokoju oraz sprzeciwienie się wojnie, umocnienie przyjaźni między narodami,
zniesienie uprzedzeń, wzajemne i wszechstronne kontakty, wymianę doświadczeń.
W umowach z lat 90-tych oraz z początku drugiego tysiąclecia pojawiły się równieŜ, oprócz w/w, nowe cele współpracy miast partnerskich, jak dąŜenie do wzrostu jakości Ŝycia oraz dostatku mieszkańców, rozwój współpracy regionów w zakresie UE, podejmowanie działań wspierających proces zjednoczenia Europy,
poznanie historii obu miast i krajów, a zarazem poznanie się ludzi tych miast, zacieśnienie więzi łączących miasta od długiego czasu (Dwumiasto), ustalenie określonych, konkretnych sfer współpracy między miastami oraz zobowiązanie do
pomocy mieszkańcom miast partnerskich.
Przykłady i formy współpracy miast partnerskich Słupska
Z kaŜdym z miast współpraca rozwija się na innych płaszczyznach. Stopień
realizacji postanowień zawartych w umowach wynika z intensywności kontaktów
oraz zaangaŜowania wszystkich stron. Rzeczywista współpraca w niektórych
przypadkach często odbiega od zapisanych deklaracji. Przykładem dynamicznego
rozwoju kontaktów partnerskich są miasta Słupsk i Carlisle (Wielka Brytania).
Władze tych ośrodków podpisały kilka dokumentów, które mają regulować zakres
współpracy między nimi - umowa o współpracy Słupska i Carlisle (1987 r.), układ
o współpracy między Słupskiem, Flensburgiem i Carlisle (1991 r.), umowa o kontynuacji współpracy Słupska i Carlisle (1992 r.) oraz porozumienie o współpracy
w zakresie drobnej przedsiębiorczości między Słupskiem i Carlisle (1994 r.).
Pierwszym etapem w kontaktach między miastami było zorganizowanie wystawy „Rzeźba w skórze” w 1987 roku w Carlisle. Rezultatem intensywnej współpracy miast było przekazanie w 1987 roku przez Carlisle dla Słupska prezentu
w formie dwóch czerwonych budek telefonicznych, które funkcjonują do chwili
obecnej w parku przy ratuszu. Warto nadmienić, Ŝe miasto szczyci się aktywnymi
kontaktami w ramach twinningu i daje temu wyraz w zagospodarowaniu przestrzeni miejskiej. Widocznym przejawem współpracy Słupska, oprócz charakterystycznych angielskich budek, są takŜe tabliczki kierunkowe z nazwami miast partnerskich oraz odległością, jaka dzieli te ośrodki. W latach 90-tych oba miast
współpracowały głównie w dziedzinie ochrony środowiska, słuŜby zdrowia, szkoleń, wymiany młodzieŜy, religijnej, gospodarczej, sportowej. Przykładowo w ramach Trójporozumienia miała miejsce wymiana 22-osobowej grupy młodzieŜy
w 1990 roku, wymiana doświadczeń i pomoc medyczna słuŜby zdrowia obu miast
przez bezpośrednie kontakty jednostek medycznych w 1991 roku czy uczestnictwo
zawodników z Carlisle w międzynarodowych zawodach pływackich organizowanych w Słupsku w 1994 roku. Owocna współpraca realizowana była ponadto
w zakresie kultury, np. koncerty jazzowe, rockowe czy muzyki rozrywkowej zespołów z obu zaprzyjaźnionych miast, liczne wystawy fotografii oraz dzieł sztuki.
46
Przykładem współpracy miast w ostatnich latach było prowadzenie wspólnych
szkoleń dla ratowników wodnych (grupa młodzieŜy) z miasta niemieckiego, która
w miesiącu lipcu 2005 roku i 2006 roku przebywała w Słupsku. Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe (WOPR) i Deutsche Lebens-Rettuns-Gesellschaft
(DLRG) odbyły wspólne praktyki na kąpieliskach i plaŜach oraz wymieniły swoje
doświadczenia z dziedziny ratownictwa wodnego17.
Kontakty partnerskie Słupska i Cartaxo (Portugalia) rozwijają się od kilkudziesięciu lat. Oficjalną deklarację o współpracy podpisano dopiero w 2007 roku.
Formalne uregulowanie kontaktów miało na celu dalszy rozwój współpracy miast,
zwłaszcza w dziedzinie kultury, sportu i wymiany młodzieŜy. Miasta partnerskie
zdeklarowały się do wymiany doświadczeń między przedsiębiorstwami, instytucjami nauki i kultury oraz samorządami. Umowa partnerska między miastami
została podpisana dopiero w 2010 roku. Cartaxo i Słupsk aktywnie współpracują
w dziedzinie kultury, poprzez wystawy zdjęć, występy zespołów folklorystycznych czy wystawianie spektakli przez teatry miejskie.
Kontakty partnerskie Słupska i Vantaa (Finlandia) rozwijają się intensywnie
zwłaszcza w dziedzinie wymiany młodzieŜy. W 1984 roku zaczęło funkcjonować
w Słupsku Towarzystwo Przyjaźni Polsko-Fińskiej i od tego czasu jest obchodzony „Dzień Fiński”. Obecnie ma miejsce aktywna współpraca miast w dziedzinie
kulturalnej i edukacyjnej. Rokrocznie dzieci ze Słupska uczestniczą w międzynarodowym obozie młodzieŜowym w Finlandii. Innym przykładem partnerstwa
miast jest wymiana chórów uczniowskich, która odbywa się juŜ od wielu lat.
Niezbyt dynamicznie rozwijają się natomiast kontakty bliźniacze Słupska
z miastami Buchara (Uzbekistan) i Bari (Włochy). Umowa partnerska Słupska
i Buchary, zawarta w 1994 roku, miała rozwijać się w dziedzinie transportu, kultury, edukacji, budownictwa, przemysłu, ochrony zdrowia, rolnictwa oraz turystyki i sportu, spraw socjalnych, techniki i nauki18. Deklaracje Słupska i Buchary
pozostały niezrealizowane wskutek braku aktywnej działalności obu stron na rzecz
partnerstwa. Z kolei kontakty Słupska z Archangielskiem naleŜą do najsłabiej
udokumentowanych.
Deklaracja o współpracy partnerskiej Słupska i Ustki (tzw. Dwumiasto) podpisana została w 2003 roku. Nowa forma współistnienia miast miała dotyczyć takich
dziedzin jak administracja, nauka, kultura, turystyka, urbanistyka, a takŜe bezpośrednich kontaktów samych mieszkańców oraz urzędów, przedsiębiorstw, organizacji i instytucji pozarządowych. Partnerzy zobowiązali się do organizowania
wspólnych imprez, słuŜących promowaniu regionu słupskiego i usteckiego. Władze Słupska i Ustki chcą poprzez umowę budować spójny wizerunek miast19.
Aplikacja do nagrody Rady Europy, Prezydent Miasta Słupska, Biuro Promocji i Integracji Europejskiej, Urząd Miejski w Słupsku, Słupsk, 2007.
18
Umowa o braterskich miastach Buchary i Słupska, z dn. 08.04.1994 r., Biuro Promocji i Integracji
Europejskiej, Urząd Miejski w Słupsku.
19
Deklaracja współpracy partnerskiej w ramach „Dwumiasta” z dn.13 lipca 2003 r., Biuro Promocji i Integracji Europejskiej, Urząd Miejski w Słupsku.
17
47
Ciekawym przedsięwzięciem w ramach Dwumiasta było: wprowadzenie do
obiegu lokalnego pieniądza o nominale „4 Słupie” (wartość 4zł) w okresie letnim
2007 i 2008 roku, wspólna organizacja w Słupsku w 2007 roku XIII Światowych
Igrzysk Polonijnych czy wspólny udział miast w Targach (Regionów i Produktów
Turystycznych Tour Salon 2009 w Poznaniu, Targach Turystycznych ITB Berlin
2009, Międzynarodowych Targach Turystycznych Wrocław 2009), wykonanie
i umieszczenie tablic kierujących turystów i Słupszczan do Ustki pod nazwą „PlaŜe Morza Bałtyckiego” oraz organizacja spływów kajakowych rzeką Słupią
z udziałem mieszkańców i samorządowców obu miast partnerskich. Dodać naleŜy,
iŜ do tej pory najwięcej zrobiono wspólnie w dziedzinie turystyki oraz promocji
poprzez organizowanie letnich imprez i aktywny udział w targach.
Spośród dotychczasowych związków partnerskich Słupska najlepiej rozwinęła
się współpraca z dwoma miastami europejskimi: Flensburgiem i Carlisle. Podpisana w 1988 roku umowa trójstronna między trzema miastami była pierwszą tego
typu deklaracją w historii nowoŜytnej Europy. Układ o współpracy stanowił rozszerzenie dotychczasowych kontaktów partnerskich Słupska, Carlisle i Flensburga
oraz połączenie ich jedną wspólną deklaracją. Przykładem współpracy w ramach
Trójporozumienia moŜe być przeprowadzenie szkolenia we Flensburgu (w 1991 r.)
dla specjalistów ze Słupska w zakresie ochrony środowiska, słuŜby zdrowia, geodezji, budownictwa, gospodarki gruntami, zbiórka funduszy we Flensburgu na
renowację organów w kościele św. Jacka w Słupsku, liczne koncerty, wymiana
pracowników Policji i StraŜy PoŜarnej, mecze bokserskie Czarnych Słupsk i Sparty Flensburg oraz stworzenie w Słupsku inkubatora przedsiębiorczości wzorowanego na istniejącym w Carlisle.
Przejawy współpracy lokalnej społeczności i organizacji pozarządowych
badanych miast partnerskich
W ramach kontaktów między zaprzyjaźnionymi miastami podejmowane są
liczne przedsięwzięcia, które zbliŜają do siebie mieszkańców i powodują zacieśnianie więzi między nimi20. We współpracy partnerskiej miast coraz częściej
bierze udział społeczność lokalna oraz przedstawiciele słupskich organizacji pozarządowych. Instytucje działające na terenie Słupska wychodzą z inicjatywą nawiązania stosunków partnerskich z innymi jednostkami za granicą. Kontakty mieszkańców miast obejmują bardzo szeroki zakres działań m.in. współpracę kulturalną
(koncerty, imprezy, wystawy, przedstawienia teatralne), wymianę młodzieŜy,
współpracę zespołów i klubów sportowych (organizacja zawodów i turniejów),
szkolenia dla staŜystów, pracowników, praktykantów, itp. Słupskie organizacje
pozarządowe intensywnie współpracują ze swoimi odpowiednikami za granicą.
Kontakty partnerskie w zakresie kultury m.in. teatru, plastyki, malarstwa, realizu20
A. Brewka, Rola organizacji pozarządowych w rozwijaniu współpracy zagranicznej [w:] Współpraca miast bliźniaczych – jak rozmawiać o Europie?, M. Miros (red.), Nidzicka Fundacja Rozwoju „NIDA”, Nidzica, 2000, s. 48-50.
48
ją: Słupski Ośrodek Kultury (SOK), Teatr Rondo, Państwowy Teatr Lalki „Tęcza”
oraz Polska Filharmonia Sinfonia Baltica. W 2008 roku ciekawą inicjatywą SOK-u
było zaprezentowanie wystawy malarstwa „PejzaŜe Pomorza” w Ratuszu we
Flensburgu z okazji 20-lecia podpisania umowy Trójstronnej. Z kolei teatr Rondo
ściśle współpracuje z teatrem Combate z Cartaxo. Przejawem tego jest wielokrotne uczestnictwo portugalskich artystów w Słupskim Tygodniu Teatralnym. Słupski teatr lalki „Tęcza” w 2007 roku wziął udział w Międzynarodowym Festiwalu
Teatrów Ulicznych w Archangielsku. „Tęcza” jest organizatorem Międzynarodowego Festiwalu Teatrów Lalek Krajów Unii Europejskiej im. Roberta Schumana
EUROFEST, w którym udział biorą takŜe grupy pochodzące z miast partnerskich
Słupska.
Słupska Izba Przemysłowo-Handlowa (SIPH), w ramach współpracy międzynarodowej w 2000 roku nawiązała kontakt z Izbą Przemysłowo-Handlową
z Flensburga. Efektem dialogu instytucji są wzajemne wizyty przedsiębiorców
z miast partnerskich. Lokalna słupska instytucja współpracuje równieŜ z Carlisle
Council for Voluntary Service w Wielkiej Brytanii.
Intensywnie rozwija się współpraca słupskich szkół kaŜdego szczebla edukacji
(poza przedszkolnym) z partnerami zagranicznymi, zwłaszcza: Szkoły Podstawowej nr 5, Gimnazjum nr 3 i 4, Zespołu Szkół Ogólnokształcących nr 2 i nr 5
im. Zbigniewa Herberta, Zespołu Szkół Ogólnokształcących i Technicznych
(ZSOiT), Akademii Pomorskiej w Słupsku i Słupskiego Uniwersytetu III Wieku
(SUTW). Chóry uczniowskie, działające w Szkole Podstawowej nr 5 i Gimnazjum
nr 3 współpracują z chórem ze Szkoły Simon Kalio w Vantaa (Finlandia). Polega
ona głównie na wymianie kulturalnej, wizytach i spotkaniach chórów, wspólnych
koncertach. Ponadto Gimnazjum nr 4 moŜe się pochwalić współpracą z placówką
edukacyjną Duberg-Skolen we Flensburgu, z którą realizuje wspólny projekt pt.
„Ludzie niepełnosprawni”. Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 2 utrzymuje kontakty z Kurt Tucholsky Schule we Flensburgu. Od 1989 r. współpraca dotyczy
wymiany młodzieŜy niemiecko-polskiej. W czerwcu kaŜdego roku na 12 dni wyjeŜdŜa do Niemiec młodzieŜ ze Słupska. W tym czasie realizowane są projekty
dotyczące języka oraz ochrony środowiska. Z kolei we wrześniu z rewizytą do
Słupska przyjeŜdŜa młodzieŜ z Flensburga. Liceum Ogólnokształcące nr 5
im. Zbigniewa Herberta - uczestniczyło przez 3 lata w projekcie pt. „Zmieniający
się świat”, który dotyczył międzynarodowej wymiany młodzieŜy z miast partnerskich: Carlisle, Słupska i Flensburga. Współpraca w ramach tego projektu była
finansowana przez Komisję Europejską z programu MŁODZIEś. Uczniowie
z Zespołu Szkół Ogólnokształcących i Technicznych (ZSOiT) wraz z młodzieŜą
z miasta Emden (Niemcy) oraz z Archangielska (Rosja) uczestniczyli w realizacji
programu pt. „Pokój dla Europy – Europa dla Pokoju”. Celem projektu było wyzbycie się nieufności i uprzedzeń między narodami, zapoznanie młodzieŜy z historią Europy z początków XX wieku oraz zachęcenie jej do działania na rzecz zjednoczenia kontynentu i utrzymywania pokoju.
W 2005 r. Akademia Pomorska w Słupsku nawiązała współpracę z Uniwersytetem Archangielskim. Celem porozumienia szkół wyŜszych była przede wszyst49
kim współpraca naukowa, wymiana doświadczeń, wyjazdy badawcze oraz wspólne projekty naukowe. Słupska uczelnia prowadziła i nadal prowadzi nabór swoich
studentów na wymianę zagraniczną w ramach unijnych programów: Leonardo da
Vinci II, Sokrates II, Erasmus. Na podstawie umowy partnerskiej zawartej między
Słupskiem i Flensburgiem seniorzy ze SUTW nawiązali kontakt z Uniwersytetem
Ludowym.
Podsumowanie
Przyczyny relacji między miastami wynikają głównie ze wspólnych potrzeb,
interesów, dąŜeń, wspólnej kultury, tradycji, historii, wspólnej sytuacji społecznej,
bądź politycznej. ZbieŜne interesy między jednostkami osadniczymi skłaniają
dane społeczeństwa do działania w formie zorganizowanej.
Pozytywnym elementem zawieranych umów i deklaracji w ramach partnerstwa
miast jest zachęcanie społeczności lokalnej do aktywnego uczestniczenia we
współpracy. Mieszkańcy chętnie biorą udział w imprezach sportowych i kulturalnych oraz wzajemnych wyjazdach i odwiedzinach organizowanych w zakresie
twinningu. DuŜe znaczenie ma przy tym angaŜowanie do współpracy młodzieŜy,
poprzez wymiany grup, uczestniczenie w róŜnych przedsięwzięciach i realizacji
wielu ciekawych projektów. Kontakty przedstawicieli społeczności lokalnych
przyczyniają się do zacieśniania więzi braterskich między miastami, stwarzają
moŜliwości lepszego poznawania się oraz pokonywania uprzedzeń. Zmiany mentalności społeczeństw są widoczne na przykładzie nawiązywania licznych kontaktów z partnerami niemieckimi.
Wśród najchętniej podejmowanych dziedzin współpracy znajdują się sport
i kultura. Miasta najczęściej prowadzą takŜe regularne wymiany młodzieŜy oraz
dzielą się swoimi doświadczeniami w zakresie działalności samorządów lokalnych. Znaczna część projektów prowadzonych w ramach partnerstwa odnosi się
do młodzieŜy. Kolejną grupę stanowią przedsiębiorcy, prowadzący działalność
w obrębie miast partnerskich. Wzajemna współpraca przyczynić się moŜe do rozwoju firm na większą skalę oraz stanowić zachętę dla inwestorów zagranicznych
do pozostawienia kapitału na danym obszarze. Warto podkreślić, Ŝe jednym
z waŜnych elementów partnerstwa jest współpraca organizacji, placówek, instytucji i stowarzyszeń pozarządowych utrzymujących kontakty ze swoimi odpowiednikami z miast bliźniaczych. Przyczynia się to do intensywnego rozwoju twinningu. Współpraca organizacji pozarządowych miast partnerskich Słupska dotyczy
zwłaszcza placówek edukacyjnych. AŜ trzy szkoły ze Słupska utrzymują oŜywione
kontakty z jednym chórem z Vantaa. Szkoły wyŜsze intensywnie współpracują
z uczelniami za granicą. MłodzieŜ ze Słupska uczestnicząca w wymianie międzynarodowej doskonali znajomość języka obcego oraz poznaje kulturę innych narodów.
Miasta partnerskie ułatwiają takŜe wyrównanie poziomu rozwoju poszczególnych regionów.
50
Bibliografia:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
Aplikacja do nagrody Rady Europy, Prezydent Miasta Słupska, Biuro Promocji i Integracji Europejskiej, Urząd Miejski w Słupsku, Słupsk, 2007.
Brewka A., Rola organizacji pozarządowych w rozwijaniu współpracy zagranicznej
[w:] Współpraca miast bliźniaczych – jak rozmawiać o Europie?, M. Miros (red.),
Nidzicka Fundacja Rozwoju „NIDA”, Nidzica, 2000, s. 48-50.
Brzozowska A. (red.), Związki bliźniacze: współpraca międzynarodowa samorządów
lokalnych, Związek Miast Polskich, Poznań, 1998.
Ciok S., Dołzbłasz S., Raczyk A., Dolny Śląsk. Problemy rozwoju regionalnego,
„Studia Geograficzne”, nr 79, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław,
2006.
Deklaracja współpracy partnerskiej w ramach „Dwumiasta” z dn.13 lipca 2003 r.,
Biuro Promocji i Integracji Europejskiej, Urząd Miejski w Słupsku.
Ein Europa der Städte und Gemeinden. Handbuch für Städtepartnerschaften, Hrsg.:
Amt für amtliche Veröffentlichungen der Europäischen Gemeinschaften, Luxemburg,
1997.
Furmankiewicz M., ZróŜnicowanie regionalne związków partnerskich polskich samorządów gminnych [w:] Geografia róŜnorodności, róŜnorodność w geografii, I. Łęcka
(red.), Uniwersytet Warszawski, Warszawa, 2001, s. 53-59.
Kalitta E., Rola miast partnerskich w budowaniu przyjaźni między narodami: przykład
Chojnic, „Samorząd Terytorialny”, nr 12, 2008, s. 25-36.
Komornicki T., Przestrzenne zróŜnicowanie międzynarodowych powiązań społecznogospodarczych w Polsce, „Prace Geograficzne”, nr 190, IGiPZ PAN, Warszawa,
2003.
Malendowski W., Szczepaniak M. (red.), Rola euroregionów w procesie integracji
europejskiej [w:] Euroregiony mosty do Europy bez granic, W. Malendowski.,
M. Szczepaniak (red.), Dom Wydawniczy ELIPSA, Warszawa, 2000, s. 9-16.
Stańczyk K., Województwo pomorskie, Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, Gdańsk, 2002.
Umowa o braterskich miastach Buchary i Słupska, z dn. 08.04.1994 r., Biuro Promocji i Integracji Europejskiej, Urząd Miejski w Słupsku.
Weber S., Ruch miast bliźniaczych w Europie i w Polsce [w:] Współpraca miast bliźniaczych, M. Moszczyńska, K. Margol (red.), Nidzicka Fundacja Rozwoju „NIDA”,
Nidzica, 1996, s. 7-11.
śelazo A., Samorząd gminny w stosunkach międzynarodowych. Pierwsze przybliŜenie,
„Polski Przegląd Dyplomatyczny”, nr 2, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych,
Warszawa, 2001, s. 21-60.
Abstrakt
W artykule, na przykładzie miasta Słupska, zaprezentowano formy współpracy
z miastami partnerskimi. Współpraca partnerska traktowana jest jako istotny instrument rozwoju samorządności lokalnej. Pozytywnym elementem partnerstwa
miast jest zachęcanie społeczności do aktywnego uczestniczenia we współpracy,
m.in. w imprezach sportowych i kulturalnych oraz wzajemnych odwiedzinach
organizowanych w ramach twinningu. Miasta partnerskie ułatwiają wyrównanie
poziomu rozwoju poszczególnych regionów.
51
Town-Twinning as an Instrument for the Development of Local Autonomy
(by the example of the town of Słupsk, Poland)
The article presents forms of cooperation with partner towns by the example of
the town of Słupsk. Partnership cooperation is considered to be an important instrument for the development of local autonomy. Town-twinning makes a positive
contribution to encouraging communities in the active participation in cooperation
including sports and cultural events and mutual visits organized in the frame of
twinning. Twin towns facilitate the alignment of the development level of regions
involved in projects of this kind.
PhD Gabriela Czapiewska, assistant professor, The Pomorska Academy in Słupsk.
52