Szanowni Państwo - Praktyczna ultrasonografia

Sz anow n i Pa ń s t wo ,
Z przyjemnością przedstawiamy nowy podręcznik napisany przez klinicystówpraktyków, którzy w sposób jasny i zwięzły omawiają najważniejsze zagadnienia
z zakresu ginekologii onkologicznej. Zgodnie z intencją Redaktorów, nie jest to
szeroka analiza naukowa, lecz zbiór praktycznych wskazówek jak skutecznie rozpoznawać i leczyć nowotwory.
Tekst książki powstał w oparciu o dwa podstawowe źródła: nowoczesną wiedzę
zgromadzoną na podstawie literatury przedmiotu oraz wieloletnie doświadczenie
Autorów w zakresie leczenia kobiet chorych na nowotwory narządów płciowych.
Celem naszym było możliwie przystępne i staranne omówienie mechanizmów karcinogenezy oraz zasad diagnostyki i kompleksowej terapii stosowanej w ginekologii onkologicznej. Jednak zdając sobie sprawę, jak szerokie i złożone jest to zagadnienie, jak jest podatne na zmiany związane z nowymi odkryciami w medycynie,
a nawet jak rozbieżne mogą być opinie wobec niektórych kwestii nie do końca
opartych o zasady Evidence Based Medicine, postanowiliśmy przefiltrować wielką
ilość dostępnych informacji przez pryzmat własnego doświadczenia i ograniczyć
przedstawiany materiał do solidnego minimum wiedzy, jakie powinien posiadać
ginekolog-położnik czy ginekolog-onkolog. Z drugiej strony, zależało nam, aby
nie pominąć niczego, co ważne z praktycznego punktu widzenia. Innymi słowy,
dołożyliśmy wszelkich starań, by efekt naszej pracy nad doborem materiału do
niniejszego podręcznika był, paradoksalnie, zaprzeczeniem złotej zasady chirurgii
onkologicznej i wykonaliśmy cięcie tak radykalne, jak to możliwe i tak oszczędzające, jak to konieczne. Na ile operacja się udała, ocenią Państwo sami podczas
korzystania z książki.
Jeśli jednak, czytając, zapragną Państwo dowiedzieć się więcej, będzie nam miło,
że pomogliśmy rozbudzić ciekawość i apetyt na zdobywanie wiedzy. Szeroka baza
bibliograficzna z pewnością będzie dobrą wskazówką, gdzie szukać bardziej szczegółowych informacji.
Mamy szczerą nadzieję, że zaproponowana formuła podręcznika, zarówno pod
względem merytorycznym, jak też graficzno-edytorskim, spotka się z dobrym przyjęciem i okaże przydatna podczas zdobywania wiedzy niezbędnej w podyplomowym kształceniu lekarzy.
Z wyrazami szacunku,
Marek Spaczyński
Ewa Nowak-Markwitz
Wi t o l d K ę d z i a
© Wielkopolskie Towarzystwo Onkologii Ginekologicznej
5
Spis autorów:
prof. dr hab. n. med. Wiesława Bednarek
– I Katedra i Klinika Ginekologii Onkologicznej i Ginekologii, Uniwersytet Medyczny
w Lublinie
prof. dr hab. n. med. Mariusz Bidziński
– Oddział Kliniczny Położnictwa i Ginekologii, Centrum Medyczne Kształcenia
Podyplomowego w Warszawie; Zakład Epidemiologii Nowotworów Narządu
Rodnego, Instytut Położnictwa i Ratownictwa Medycznego Wydziału Medycznego,
Uniwersytet Rzeszowski
dr n. med. Ewa Cikowska-Woźniak
– Euromedic Polska, Międzynarodowe Centrum Onkoterapii w Poznaniu
dr n. med. Anna Dańska-Bidzińska
– II Klinika Położnictwa i Ginekologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny
dr hab. n. med. prof. UM Anna Jankowska
– Pracownia Biologii Molekularnej, Katedra i Zakład Biologii Komórki, Uniwersytet
Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
prof. dr hab. n. med. Agata Karowicz-Bilińska
– Klinika Patologii Ciąży, I Katedra Ginekologii i Położnictwa, Uniwersytet Medyczny
w Łodzi
prof. dr hab. n. med. Witold Kędzia
– Klinika Onkologii Ginekologicznej, Katedra Ginekologii, Położnictwa i Onkologii
Ginekologicznej, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
prof. dr hab. n. med. Jan Kotarski
– I Katedra i Klinika Ginekologii Onkologicznej i Ginekologii, Uniwersytet Medyczny
w Lublinie
dr n. med. Małgorzata Kuc-Rajca
– Klinika Onkologii Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego w Warszawie;
Europejskie Centrum Zdrowia w Otwocku
prof. dr hab. n. med. Ewa Nowak-Markwitz
– Klinika Onkologii Ginekologicznej, Katedra Ginekologii, Położnictwa i Onkologii
Ginekologicznej, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
dr n. med. Grzegorz Polak
– I Katedra i Klinika Ginekologii Onkologicznej i Ginekologii, Uniwersytet Medyczny
w Lublinie
prof. dr hab. n. med. Tomasz Rechberger
– II Katedra i Klinika Ginekologii Operacyjnej, Uniwersytet Medyczny w Lublinie
dr hab. n. med. Wojciech Rokita
– Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach
prof. dr hab. n. med. Marek Spaczyński
– Klinika Onkologii Ginekologicznej, Katedra Ginekologii, Położnictwa i Onkologii
Ginekologicznej, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
dr hab. n. med. prof. UM Robert Spaczyński
– Klinika Niepłodności i Endokrynologii Rozrodu, Katedra Ginekologii, Położnictwa
i Onkologii Ginekologicznej, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego
w Poznaniu
dr n. med. Marta Szajnik-Szczepański
– Klinika Ginekologii i Ginekologii Onkologicznej, Wojskowy Instytut Medyczny
w Warszawie; Klinika Onkologii Ginekologicznej, Katedra Ginekologii, Położnictwa
i Onkologii Ginekologicznej, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego
w Poznaniu
6
Praktyczna Ginekologia Onkologiczna Podręcznik dla lekarzy
Spis TREŚCI
I BIOLOGIA NOWOTWORÓW NARZĄDÓW PŁCIOWYCH
9
18
Biologia i genetyka nowotworów
Anna Jankowska
Immunologia nowotworów
Marta Szajnik-Szczepański
II DIAGNOSTYKA NOWOTWORÓW NARZĄDÓW PŁCIOWYCH
23
29
34
40
Skrining
Marek Spaczyński, Ewa Nowak-Markwitz, Agata Karowicz-Bilińska,
Witold Kędzia, Robert Spaczyński
Zasady pobierania materiału do badań histopatologicznych i molekularnych
Wojciech Rokita
Biochemiczne markery nowotworowe
Ewa Nowak-Markwitz
Metody obrazowania w ginekologii onkologicznej
Wojciech Rokita
III PODSTAWY LECZENIA NOWOTWORÓW NARZĄDÓW PŁCIOWYCH
54
63
Generalne zasady chemioterapii
Małgorzata Kuc-Rajca
Radioterapia
Ewa Cikowska-Woźniak
IV PRZYGOTOWANIE PRZEDOPERACYJNE I OPIEKA POOPERACYJNA
70
Tomasz Rechberger
V NOWOTWORY NARZĄDÓW PŁCIOWYCH
91
110
118
122
132
138
146
150
159
Nowotwory szyjki macicy
Witold Kędzia, Agata Karowicz-Bilińska, Marek Spaczyński
Nowotwory endometrium
Mariusz Bidziński, Anna Dańska-Bidzińska
Mięsaki macicy
Anna Dańska-Bidzińska, Mariusz Bidziński
Nowotwory jajnika, jajowodu i otrzewnej
Ewa Nowak-Markwitz, Marek Spaczyński
Złośliwe nowotwory germinalne, gonadalne i inne jajnika
Ewa Nowak-Markwitz
Nowotwory sromu
Grzegorz Polak, Jan Kotarski
Nowotwory pochwy
Wiesława Bednarek, Jan Kotarski
Rozrosty i nowotwory trofoblastu
Ewa Nowak-Markwitz
Nowotwory a ciąża
Agata Karowicz-Bilińska, Robert Spaczyński, Witold Kędzia
© Wielkopolskie Towarzystwo Onkologii Ginekologicznej
7