Ortodontyczna ocena podobieństw i różnic u bliźniąt

Transkrypt

Opis przypadku / Case report
Orthodontic assessment of the similarities and differences in monozygotic twins – case analysis
Orthodontic assessment of the
similarities and differences
in monozygotic twins – case
analysis
Ortodontyczna ocena
podobieństw i różnic u bliźniąt
monozygotycznych – analiza
przypadku
Agata Niedziela 1 B D E F
Agata Polek 2 B D E F
Joanna Szyper-Szczurowska 3
D E
Wkład autorów: A Plan badań B Zbieranie danych C Analiza statystyczna D Interpretacja danych
E Redagowanie pracy F Wyszukiwanie piśmiennictwa
Authors’ Contribution: A Study design B Data Collection C Statistical Analysis D Data Interpretation
E Manuscript Preparation F Literature Search
1,2,3
Katedra Ortodoncji ISWL UJCM w Krakowie
Department of Orthodontics of the Jagiellonian University, Cracow
Streszczenie
W ortodoncji już od ponad stu lat trwa dyskusja nad rolą
czynników genetycznych i środowiskowych w kształtowaniu
i rozwoju układu stomatognatycznego. Odpowiedzi na wiele
pytań mogą udzielić badania par bliźniąt. Celem pracy jest
ocena podobieństw i różnic w morfologii łuku zębowego
oraz twarzowej części czaszki występujących u pary bliźniąt
monozygotycznych na podstawie analizy przypadku. Materiał
i metody. Wykonano badanie zewnątrz- i wewnątrzustne
pacjentek, oceniono zdjęcia pantomograficzne i cefalometryczne boczne czaszki oraz dokonano pomiarów na
gipsowych modelach diagnostycznych. Na podstawie
zgromadzonej dokumentacji oceniono podobieństwa i różnice
w morfologii twarzowej części czaszki i łuków zębowych.
Abstract
For more than a century now, orthodontists have debated
the role of genetic and environmental factors in the formation
and development of the stomatognathic system. Studies of
pairs of twins may provide an answer to many questions in
this area. The aim of the study was to assess similarities
and differences in the morphology of the dental arch and
facial skeleton in pairs of monozygotic twins based on a case
study analysis. Material and methods. We performed
extraoral and intraoral examinations of the female patients,
and assessed the pantomographic X-rays and the lateral
cephalometric photographs of the patients’ skulls and took
measurements on diagnostic plaster models. Based on the
data gathered, similarities and differences in the patients’
lek. dent., stażysta specjalizujący się w ortodoncji/dentist, orthod. postgraduate student
lek. dent., stażysta specjalizujący się w ortodoncji/dentist, orthod. postgraduate student
3
dr n. med., specjalista ortodonta/DMS, specialist in orthodontics
1
2
Dane do korespondencji/correspondence address:
Katedra Ortodoncji ISWL UJCM
ul. Montelupich 4/108
31-155 Kraków
e-mail: [email protected]
ForumOrthodontic
Ortodontyczneforum
205
A. Niedziela, A. Polek et. al
Wyniki. Na podstawie badania zewnątrzustnego
i wewnątrzustnego morfologiczne podobieństwo określono
jako duże. Hipodoncji zęba siecznego towarzyszyło
występowanie mikrodontycznego siekacza po przeciwnej
stronie łuku u obu bliźniaczek. Większość parametrów
ocenianych na zdjęciach cefalometrycznych wykazywała
duże podobieństwo u obu sióstr, co dowodzi znacznego
wpływu czynników dziedzicznych na morfologię twarzowej
części czaszki. Ponadto obserwuje się duży genetyczny
wpływ, zwłaszcza na wymiary pionowe. Największe różnice
zaobserwowano we wzajemnym ustawieniu zębów siecznych
górnych i dolnych oraz ich pozycji względem podstaw
kostnych. Na podstawie zdjęcia pantomograficznego
oceniono wiek zębowy metodami Demirijana i Haavikko,
który w każdej z metod wykazywał opóźnienie względem
wieku metrykalnego. Jest to charakterystyczna cecha
zarówno dla bliźniąt, jak i dla hipodoncji. Podsumowanie.
Liczne podobieństwa występujące u bliźniąt jednojajowych
mogą świadczyć o dziedziczności morfologicznych cech
twarzowej części czaszki, natomiast występowanie różnic
dowodzi, że czynniki środowiskowe mogą w znacznym
stopniu wpływać na powstawanie wad zgryzu.
(Niedziela A, Polek A, Szyper-Szczurowska J. Ortodontyczna
ocena podobieństw i różnic u bliźniąt monozygotycznych
– analiza przypadku. Forum Ortod 2013; 9: 205-16).
Nadesłano 12.06.2013
Przyjęto do druku 20.08.2013
facial skeleton and dental arches were assessed. Results.
The intraoral and extraoral examinations revealed a high
level of morphological similarity. Hypodontia of an incisor
was accompanied by a microdontic incisor on the opposite
side of the arch in both twins. The majority of the parameters
assessed in the cephalometric X-rays revealed great
similarities between the two sisters, which demonstrates
the significant impact of hereditary factors on the morphology
of the facial skeleton. The genetic influence is especially
strong in the vertical dimensions. The most pronounced
differences were observed in the position of the upper and
lower incisors in relation to one another as well as in their
position in relation to the bone bases. The dental age of teeth
was assessed on the basis of a pantomographic X-ray image
using the Demirijan and Haavikko methods, both of which
showed some delay in relation to the chronological age. This
is a characteristic feature of the twins as well as of hypodontia.
Summary. The numerous similarities observed in
monozygotic twins may be evidence of the morphological
heredity of facial skeleton features, while the existence of
differences proves that environmental factors may play
a significant role in the development of malocclusions.
(Niedziela A, Polek A, Szyper-Szczurowska J. Orthodontic
assessment of the similarities and differences in
monozygotic twins – case analysis. Orthod Forum 2013;
9: 205-16).
Słowa kluczowe: analiza cefalometryczna, bliźnięta
w ortodoncji, hipodoncja u bliźniąt, wiek zębowy
Received: 12.06.2013
Accepted: 20.08.2013
Key words: cephalometric analysis, twins in orthodontics,
hypodontia in twins, dental age
Wstęp
Introduction
W ortodoncji już od ponad stu lat trwa dyskusja nad rolą
czynników genetycznych i środowiskowych w kształtowaniu
i rozwoju układu stomatognatycznego. Odpowiedzi na wiele
pytań mogą udzielić badania par bliźniąt. Na tle różnorodnej
etiologii wyróżnia się dwa rodzaje ciąży mnogiej:
monozygotyczną i dwuzygotyczną. Łożysko w ciąży
dwujajowej jest zawsze dwukosmówkowe, natomiast w ciąży
jednojajowej może mieć postać ciąży dwukosmówkowej
dwuowodniowej, jednokosmówkowej dwuowodniowej lub
najrzadziej występującej – ciąży jednokosmówkowej
jednoowodniowej. Ciąża jednokosmówkowa będzie zawsze
ciążą jednojajową, natomiast w przypadku bliźniąt tej samej
płci i łożyska dwukosmówkowego żeby określić zygotyczność,
należy wykonać badanie genetyczne najbardziej wiarygodnym
sposobem, czyli porównać sekwencje DNA. Określenie
prawdopodobieństwa monozygotyczności jest możliwe także
na podstawie badania innych markerów zgodności
genetycznej, takich jak grupa krwi, białka osocza czy różne
enzymy. W późniejszym okresie życia przydatne jest
porównanie cech fizycznych takich jak kolor włosów, oczu,
For more than a century now, orthodontists have debated
the role of genetic and environmental factors in the formation
and development of the stomatognathic system. Studies of
pairs of twins may provide an answer to many questions in
this area. Two kinds of multiple pregnancy can be singled
out - monozygotic and dizygotic - with diverse aetiologies.
The placenta in a binovular pregnancy is always dichorionic,
while in a monovular pregnancy it can be dichorionicdiamniotic, monochorionic-diamniotic or, most rarely,
monochorionic- monoamniotic in form. A monochorionic
pregnancy will always be monovular, while in the case of
twins of the same sex and dichorionic placenta zygosity must
be determined with a genetic test based on a comparison of
DNA sequences. This is the most reliable method. The
probability of monozygosity can also be ascertained with
other markers of genetic conformity, such as blood group,
plasma proteins and various enzymes. At a later life stage it
is useful to compare physical characteristics, such as hair
colour, eyes, finger prints, shape of ears and teeth. Information
on the zygosity of twins is of value not only from the viewpoint
ForumOrthodontic
Ortodontyczneforum
206
odciski palców, kształt uszu czy zębów. Informacja
o zygotyczności bliźniąt jest wartościowa nie tylko z punktu
widzenia genetyki, ale ma również znaczenie przy określaniu
etiologii wad zgryzu (1, 2). Naukowcy stosujący metodę
bliźniąt wychodzą z założenia, że bliźnięta monozygotyczne
są genetycznie identyczne, zatem wszelkie różnice
wewnątrzparowe są przypisywane działaniu środowiska.
Bliźnięta dizygotyczne to te, które są zgodne genetycznie
w takim samym stopniu jak zwykłe rodzeństwo, a zatem
obserwowane różnice wynikają zarówno ze wpływu
dziedziczności jak i środowiska. Etiologia wielu zaburzeń
ortodontycznych nadal pozostaje w pełni niewyjaśniona,
jednak z pewnością wiadomo, że czynniki środowiskowe
mają wpływ na ich powstawanie w znacznie większym
stopniu niż pierwotnie przypuszczano (3, 4, 5, 6).
Cel pracy
Celem pracy jest ocena podobieństw i różnic w morfologii
łuku zębowego oraz twarzowej części czaszki występujących
u pary bliźniąt monozygotycznych na podstawie analizy
przypadku.
Materiał i metody
Pacjentki w wieku 10 lat zgłosiły się wraz z matką do
Poradni Ortodontycznej Uniwersyteckiej Kliniki
Stomatologicznej w Krakowie w celu konsultacji. Matka była
zaniepokojona brakiem zęba stałego w odcinku przednim
u obu dziewczynek. Analizowano dane uzyskane
z ukierunkowanego wywiadu i badania klinicznego, analizy
gipsowych modeli diagnostycznych, analizy fotografii
wewnątrz- i zewnątrzustnych oraz ze zdjęć rentgenowskich
– pantomograficznych i cefalometrycznych – wykonanych
przed leczeniem. Bliźniaczki dla celów badawczych oznaczono
symbolami A i B, zgodnie z kolejnością alfabetyczną ich
imion. W zewnątrzustnym badaniu klinicznym oceniano
rysy twarzy en face i profil. W analizie en face analizowano
proporcje i symetrię twarzy, natomiast w badaniu profilu –
jego typ, relacje warg do linii estetycznej Rickettsa i kąt
nosowo-wargowy. Badanie wewnątrzustne polegało na
ocenie uzębienia, symetrii łuków zębowych i ich wzajemnej
relacji. Na gipsowych modelach diagnostycznych dokonano
wybranych pomiarów szerokościowych zębów i łuku
zębowego szczęki za pomocą suwmiarki ortodontycznej
Falcon DO.172.000, z dokładnością do 1 mm. Zmierzono
mezjodystalną szerokość każdego zęba stałego w łuku
górnym, nagryz poziomy i pionowy, tylną szerokość i długość
łuku górnego oraz wysokość podniebienia wg Korkhausa.
Na podstawie zdjęcia pantomograficznego oceniano obecność
zawiązków zębów stałych oraz obliczono wiek zębowy
metodami Demirijana (7) i Haavikko (7,8). Analizowano
zdjęcia cefalometryczne, stosując obowiązującą w Katedrze
Ortodoncji zracjonalizowaną cefalometrię Systemu Krakovia
of genetics, but also as a tool for determining the aetiology
of malocclusions (1,2). Scientists applying twin methodology
proceed from the assumption that monozygotic twins are
genetically identical and thus all intra-pair differences are
ascribed to the effects of the environment. On the other
hand, dizygotic twins are treated as genetically compatible
to the same degree as usual siblings, and thus any differences
observed between them are due to both environmental
and inherited factors. The aetiology of many orthodontic
disorders is still not fully clarified. However, what is known
for certain is that environmental factors play a role in their
development to a much greater degree than was originally
presumed (3,4,5,6).
Aim of the study
The aim of the present study was to assess similarities
and differences in the morphology of the dental arch and
the facial skeleton in sets of monozygotic twins based on
a case study analysis.
Material and methods
Two 10-year-old female patients came with their mother
to the Orthodontic Centre of the University Dental Clinic in
Cracow for a consultation. The mother was concerned by
the fact that some permanent teeth were missing in the
anterior sections in both girls. The data obtained from
a targeted interview and a clinical examination were analysed,
as well as those from an analysis of plaster diagnostic models,
an analysis of intraoral and extraoral photographs as well
as pantomographic and cephalometric X-rays taken prior to
the treatment. For the purposes of the present study, the
twins were assigned symbols A and B in accordance with
the alphabetical sequence of their first names. The patients’
frontal and profile facial features were assessed in an extraoral
clinical examination. The patients’ facial proportions and
symmetry were evaluated by means of a frontal analysis and
a profile examination was carried out to study the patients’
profile type, the relation of their lips to the Rickets’ aesthetic
line and their nasolabial angles. An intraoral examination
was carried out to assess the patients’ dentition and dental
arch symmetry and the relation between the two. Using
diagnostic plaster models, selected width measurements of
the teeth and dental arch of the maxilla were made with the
help of Falcon DO.172.000 orthodontic calliper, with the
accuracy up to 1mm. The mesio-distal width of each
permanent tooth in the lower arch were measured together
with the overbite, overjet, the posterior width and length of
the upper arch as well as the palatal height according to
Korkhaus index. Pantomographic X rays were used to assess
the presence of tooth buds of permanent teeth and the dental
age was determined according to the methods devised by
Demirijan (7) and Haavikko (7,8). The cephalometric X-rays
ForumOrthodontic
Ortodontyczneforum
207
(Kracovia Composit System – KCS) - 9, czyli metodę opartą
w znacznym stopniu na analizie Björka za pomocą
komputerowego oprogramowania Facad. Natomiast
dodatkowe pomiary, nieuwzględnione w wyżej wymienionej
analizie, a istotne dla porównania cech morfologicznych
twarzowej części czaszki monozygotycznych bliźniąt,
wykonano ręcznie (25–29). Każdy z dwóch badaczy wykonał
wszystkie wymienione pomiary trzykrotnie, z dokładnością
do 1⁰ w przypadku pomiarów kątowych lub 1 mm
w przypadku pomiarów liniowych, a wartości zamieszczone
w tabelach stanowią średnią arytmetyczną. W oparciu
o KCS oceniano kąty: N-S-ba, ML/NSL, ML/NL, NL/NSL,
S-N-A, S-N-B, S-N-pg, A-N-B, kąt żuchwy, Iii/ML, kąt
międzysieczny i kąt nosowo-wargowy. Zgodnie z analizą
dokonano następujących pomiarów liniowych: ANS-PNS,
całkowita przednia wysokość twarzy, górna przednia
wysokość twarzy, dolna przednia wysokość twarzy oraz
pozycja siekacza dolnego względem linii A-Pg. Pomiary
dodatkowe to kąty: SArGo, SNGo, SGoMe, NSGn, IIs/NL,
nachylenie podstawy żuchwy względem płaszczyzny
twarzowej (ML/FP) oraz odległości: S-N, S-Ar, S-Go
(całkowita tylna wysokość twarzy), Se-PNS (górna tylna
wysokość twarzy), Go-Gn, Ar-Go, głębokości podstawy
czaszki, środkowej i dolnej części twarzy wg metody Cobena
(10). Nałożono obrysy zdjęć cefalometrycznych obu
bliźniaczek względem płaszczyzny przedniego dołu czaszki
w celu uwidocznienia podobieństw i różnic w morfologii
części twarzowej oraz oceny tzw. „trójkąta podobieństwa
twarzy”, utworzonego z połączenia punktów Na, Go i Gn.
Wyniki
Z wywiadu ogólnego uzyskano informację o monozygotyczności bliźniąt, która została stwierdzona na
podstawie prenatalnego USG. Badanie ultrasonograficzne
przeprowadzone w pierwszym trymestrze ciąży wykazało
ciążę dwuowodniową jednokosmówkową, co jednoznacznie
wskazywało na monozygotyczność. U obu dziewczynek
grupę krwi określono jako BRh–. Pacjentki w dobrym stanie
zdrowia, bez schorzeń ogólnych i alergii. W chwili badania
nie stwierdzono występowania żadnych parafunkcji
i dysfunkcji. Z rozmowy przeprowadzonej z matką uzyskano
informację o często występujących zapaleniach górnych
dróg oddechowych w okresie przedszkolnym u bliźniaczki
B. Na podstawie badania zewnątrzustnego morfologiczne
podobieństwo określono jako duże. W badaniu en face
stwierdzono u obu dziewczynek twarze symetryczne
o zachowanych proporcjach pionowych (Ryc. 1a, b). Profil
określono jako skośny ku tyłowi. U obu pacjentek występował
zwiększony kąt nosowo-wargowy; wargi kompetentne,
cofnięte za linię estetyczną (Ryc. 2a, b). W badaniu
wewnątrzustnym pacjentek stwierdzono II klasę Angle’a,
brak zęba 12. w łuku, przemieszczoną linię symetrii górnego
łuku zębowego w prawo, retruzję zębów siecznych górnych
were analysed according to the rationalised Krakovia System
cephalometry (Kracovia Composit System - KCS) – 9, that is
a method used in the Chair of Orthodontics, mainly based
on Björk’s analysis with the help of the Facad software
program. On the other hand, additional measurements not
taken into account in the foregoing analysis but still essential
for comparing the morphological characteristics of the facial
skeleton of monozygotic twins were performed by hand (2529). Each of the two researchers performed all of the above
measurements three times. They achieved an accuracy level
of up to 1⁰ for the angular measurements and 1 mm for the
linear measurements, and the values presented in the tables
represent the arithmetic mean. The following angles were
measured based on KCS: N-S-ba, ML/NSL, ML/NL, NL/NSL,
S-N-A, S-N-B, S-N-pg, A-N-B, the mandibular angle, Iii/ML,
the interincisal angle, and the nasolabial angle. In accordance
with the analysis, the following linear measurements were
made: ANS-PNS, the total anterior facial height, the upper
anterior facial height, the lower anterior facial height, and
the position of the lower incisor in relation to the A-Pg line.
The following angles were also measured: SArGo, SNGo,
SGoMe, NSGn, IIs/NL, the inclination of mandibular base in
relation to the facial plane (ML/FP), as well as the following
distances: S-N, S-Ar, S-Go (total posterior facial height),
Se-PNS (upper posterior facial height), Go-Gn, Ar-Go, the
depth of the cranial base, and of the central and lower part
of the face according to Coben’s method (10). Tracings of
the cephalometric X-rays of both twins were superimposed
on the anterior cranial fossa with the aim of making visible
the similarities and differences in the morphology of the
facial part and assessing the “triangle of facial similarity”
formed by combining points Na, Go and Gn.
Results
The general interview provided information on the
monozygosity of the twins, which was then confirmed by a prenatal
ultrasonography (USG). An ultrasonic testing performed in
the first trimester of pregnancy revealed a diamnioticmonochorionic pregnancy, which at the same time also
indicated monozygosity. The blood group of both girls was B
(Rh-). The female patients were in good health and suffering
from no general disorders or allergies. At the time of the study
no parafunctions or dysfunctions were observed. The interview
with the mother revealed that twin B frequently suffered from
inflammation of the upper respiratory tract during her preschool years. An extraoral examination showed significant
morphological similarities. A frontal face examination revealed
that both girls had symmetrical faces with maintained vertical
proportions (Fig. 1a, b). Their profile was classified as inclined
backwards. Both patients had an increased nasolabial angle
and competent lips retruded behind the aesthetic line (Fig.
2a,b). The intraoral examination revealed that the patients
had Angle class II, missing tooth 12 in the arch, the symmetry
ForumOrthodontic
Ortodontyczneforum
208
oraz pogłębiony nagryz pionowy (Ryc. 3a, b, c, d, e, f ).
Wykonane na modelach diagnostycznych pomiary
wskazywały jednoznacznie na zmniejszenie zęba siecznego
22. u obu pacjentek w stosunku do wielkości oczekiwanej.
Pomiary szerokości wszystkich zębów stałych oraz długości
łuku zębowego wykazały pełną zgodność, a różnice
nieprzekraczające 1mm dotyczyły szerokości tylnej,
wysokości podniebienia, nagryzu pionowego i poziomego
(Tab.1). Zdjęcia pantomograficzne potwierdziły hipodoncję
zęba 12. u obu dziewczynek. Stwierdzono również brak
zawiązków wszystkich zębów ósmych (Ryc. 4a, b). Wiek
line of the upper dental arch displaced to the right, retrusion
of the upper incisors and a deep overbite (Fig. 3a,b,c,d,e,f).
The measurements made on diagnostic models showed
unequivocally that incisor 22 in both patients was less than
the expected size. Measurements of the widths of all the
permanent teeth and the lengths of the dental arch showed
full conformity, while differences in terms of posterior width,
palate height, and overbite and overjet amounted to no more
than 1mm (Tab.1). Pantomographic X-rays confirmed
hypodontia of tooth No. 12 in both girls. In addition, agenesis
was observed in all third molars (Fig. 4a, b). The dental age
A
B
A
B
Ryc. 1. Zdjęcia zewnątrzustne en face bliźniaczek A (po lewej) i B. Widoczna symetria twarzy i zachowane proporcje pionowe.
Fig. 1.a,b Extra-oral frontal face image of twin A (a) and twin B (b). Facial symmetry and maintained vertical proportions are visible.
Ryc. 2. Zdjęcie zewnątrzustne profilowe bliźniaczek A (po lewej) i B. Profil wypukły, wargi za linią estetyczną Rickettsa, powiększony kąt nosowo-wargowy.
Fig. 2.a,b Extra-oral profile image of twin A (a) and twin B(b). Convex profile, lips behind Ricketts’ aesthetic line, increased nasolabial angle.
ForumOrthodontic
Ortodontyczneforum
209
zębowy obliczony metodą Demirjiana (7) wykazywał
opóźnienie w porównaniu z wiekiem metrykalnym u pacjentki
A o 11 miesięcy, a u pacjentki B – o 13 miesięcy. Według metody
Haavikko (7, 8) różnice były mniejsze i wynosiły u obu
dziewczynek 7 miesięcy (Tab. 2). Przeprowadzone analizy
cefalometryczne potwierdziły występowanie II klasy
szkieletowej o większym nasileniu u bliźniaczki A. Większość
dokonanych pomiarów wykazywała duże podobieństwo u obu
sióstr, z różnicami nieprzekraczającymi 3⁰. Największe różnice
stwierdzono w przypadku kąta międzysiecznego (różnica
o 9⁰), pozycji dolnego zęba siecznego względem podstawy
żuchwy (różnica o 7⁰) i kąta nosowo-wargowego (różnica
o 5⁰) – Tab. 3a. Wśród pomiarów liniowych identyczne wartości
wykazały całkowita przednia i tylna wysokość twarzy oraz
głębokość podstawy czaszki. Inne pomiary różniły się
w granicach do 3 mm (Tab. 3b). W nałożonych obrysach
uwidoczniono wyraźną różnicę w rotacji szczęk u obu
bliźniaczek, co znajduje swoje odzwierciedlenie w pomiarach
cefalometrycznych (Ryc. 5a, b, c). Wysoką zgodność wykazywał
trójkąt podobieństwa twarzy (Ryc. 6).
A
D
B
calculated according to the Demirjan method (7) showed an
11-month delay in comparison with the chronological age of
patient A and a 13-month delay in the case of patient B. When
the Haavikko method (7, 8) was used, these differences were
smaller and amounted to 7 months in both girls (Tab. 2).
Cephalometric analyses confirmed the presence of skeletal
class II, which was more pronounced in twin A. The majority
of the measurements showed significant similarities between
both sisters, with differences not exceeding 3⁰. The biggest
differences concerned the interincisal angle (difference of 9⁰),
the position of the lower incisor in relation to the mandibular
base (difference of 7⁰) and the nasolabial angle (a difference
of 5⁰) - Tab. 3a. The linear measurements revealed identical
values for the full anterior and posterior facial heights as well
as for the depth of the cranial base. Other measurements
varied within a range of up to 3 mm (Tab. 3b). The superimposed
tracings illustrated a clear difference in the rotation of maxilla
in both twins, as is reflected in the cephalometric measurements
(Fig. 5a, b, c). There was a high degree of conformity in terms
of the “facial similarity triangle” (Fig. 6).
C
E
F
Ryc. 3. Zdjęcie modeli gipsowych bliźniaczek A (u góry) i B. Widoczny brak zęba 12. w łuku, ząb 22. o zmniejszonym
wymiarze poprzecznym, przemieszczona linia symetrii górnego łuku zębowego w prawo oraz pogłębiony nagryz pionowy (4 mm). Obustronnie II klasa Angle’a.
Fig. 3.a,b,c,d,e,f Photo of plaster models of twin A (a,b,c) and twin B (d,e,f). Missing tooth No. 12 in arch is visible,
tooth 22 with reduced crosswise dimension, dislocated symmetry line of upper dental arch to the right and deepened
overbite (4 mm). Angle class II malocclusion on both sides.
ForumOrthodontic
Ortodontyczneforum
210
A
Ryc. 6. Trójkąty podobieństwa twarzy bliźniaczek A i B
wykazują wysoką zgodność.
Fig. 6. Facial similarity triangles of twins A and B indicate
a high degree of conformity.
B
Ryc. 4. Zdjęcia pantomograficzne bliźniaczek A i B. Widoczny brak zawiązka zęba 12. i wszystkich zębów ósmych.
Fig. 4.a,b Pantomographic X-ray of twin A (a) and twin B(b).
Visible anodontia of tooth No. 12 and of all third molars.
A
B
C
Ryc. 5. Zdjęcia cefalometryczne wraz z obrysami oraz nałożone obrysy zdjęć cefalometrycznych bliźniaczek A i B.
Widoczna wyraźna różnica w rotacji szczęk u obu sióstr, w wielkości kąta nosowo-wargowego oraz różnice w położeniu zębów siecznych górnych i dolnych.
Fig. 5.a,b,c Cephalometric X-rays together with tracings and superimposed tracings of cephalometric X-rays of twins
A(a) and B(b). Differences are clearly visible in the maxillary rotation in both sisters, in the size of the nasolabial angle
as well as in the position of the lower and upper incisors.
ForumOrthodontic
Ortodontyczneforum
211
Tabela 1. Wyniki pomiarów wykonanych na gipsowych
modelach diagnostycznych.
Table 1. The results of measurements made on diagnostic
plaster models.
Pomiar
Measurement
szerokość zęba 11.
width of tooth 11
width of tooth 21
width of tooth 22
width of tooth 16
width of tooth 26
szerokość tylna
(pomiędzy zębami 16.–26.)
posterior width between
teeth 16 and 26
długość górnego
łuku zębowego
upper arch length
wysokość podniebienia
palatal height
nagryz pionowy
overbite
nagryz poziomy
overjet
Tabela 3a. Wyniki cefalometrycznych pomiarów kątowych bliźniaczek A i B.
Table 3a. Results of the angular cephalometric measurements twins A and B.
Bliźniak A
Twin A
Bliźniak B
Twin B
Zmienna
Variable
9 mm
9 mm
9 mm
9 mm
Wybrane pomiary kątowe – KRACOVIA COMPOSIT SYSTEM
Selected angular measurements – KRACOVIA COMPOSIT
SYSTEM
4 mm
4 mm
10 mm
10 mm
10 mm
10 mm
43 mm
42 mm
Bliźniak A
Twin A
Bliźniak B
Twin B
N-S-ba
129⁰
131⁰
ML/NL
16,7⁰
17,2⁰
NL/NSL
13,5⁰
12,1⁰
ML/NSL
32⁰
29,3⁰
S-N-A
82⁰
80⁰
S-N-B
74,5⁰
75⁰
S-N-pg
75,5⁰
76⁰
32 mm
32 mm
12 mm
11 mm
A-N-B
7,5⁰
5⁰
4 mm
5 mm
Kąt żuchwy
Jaw angle
120,5⁰
121,5⁰
3 mm
2 mm
Iii/ML
93⁰
86,5⁰
147⁰
156⁰
145⁰
150⁰
kąt międzysieczny
inter-incisal angle
kąt nosowo-wargowy
naso-labial angle
Tabela 2. Porównanie wieku metrykalnego bliźniaczek
A i B z wiekiem zębowym obliczonym metodami Haavikko i Demirjiana.
Table 2. Comparison of chronological age of twins A and
B with their dental age estimated by Haavikko i Demirjiana methods.
Pomiary kątowe – inne analizy
Angular measurements – other analyses
Pomiar
Measurement
wiek metrykalny
chronological age
wiek zębowy – Haavikko
dental age – Haavikko
wiek zębowy – Demirjian
dental age – Demirjian
Bliźniak A
Twin A
Bliźniak B
Twin B
9,8
9,8
9,1
9,1
8,7
8,5
SArGo
142⁰
140⁰
SGoMe
105⁰
106,5⁰
SNGo
40,5⁰
40⁰
NSGn
66⁰
66⁰
ML/FP*
74,5⁰
74⁰
IIs/NS
90⁰
87⁰
*FP – płaszczyzna twarzowa; facial plane
ForumOrthodontic
Ortodontyczneforum
212
Tab. 3b. Wyniki cefalometrycznych pomiarów liniowych bliźniaczek A i B.
Table 3b. Results of the linear cephalometric measurements twins A and B.
Bliźniak A/Twin A
Zmienna/Variable
Bliźniak B/Twin B
Wybrane pomiary liniowe – KRACOVIA COMPOSIT SYSTEM/Selected linear measurements – KRACOVIA COMPOSIT SYSTEM
ii do A-pg/ii to A-pg
długość szczęki ANS-PNS/maxillary length ANS-PNS
całkowita przednia wysokość twarzy/Total anterior facial height
górna przednia wysokość twarzy/upper anterior facial height
dolna przednia wysokość twarzy/lower anterior facial height
–2,7 mm
46,3 mm
92,7 mm
42,7 mm
50 mm
–3,2 mm
46,3 mm
92,7 mm
40,9 mm
51,8 mm
60,4 mm
32 mm
64,5 mm
48,2 mm
61 mm
40 mm
76,4 mm
77,3 mm
73,6 mm
60 mm
30 mm
64,5 mm
46,3 mm
59 mm
38,2 mm
76,4 mm
76,4 mm
76,4 mm
Pomiary liniowe – inne analizy/Linear measurements – other analyses
S-N
S-Ar
S-Go (całkowita tylna wysokość twarzy/total posterior facial height)
Se-PNS (górna tylna wysokość twarzy/upper posterior facial height))
Go-Gn
Ar-Go
głębokość podstawy czaszki/depth of cranial base*
głębokość środkowa twarzy/depth of the mid face*
głębokość dolna twarzy/depth of the lower face*
*według metody Coben (1955)/according to Coben’s method (1955)
Dyskusja
Hipodoncja jest jedną z najczęściej występujących wad
rozwojowych uzębienia, polegającą na braku co najmniej
jednego zawiązka zęba stałego lub mlecznego (11, 14).
Zmniejszenie liczby zawiązków zębowych ma charakter
wieloczynnikowy. Główną rolę w etiologii odgrywają zmiany
genetyczne, co potwierdza częstsze występowanie jej
u bliźniąt (11,5%), a także pojawianie się jej w kolejnych
pokoleniach (12, 15, 24). W powstawaniu zaburzenia biorą
udział przede wszystkim mutacje genów PAX 9 (16) oraz
MSX 1 (13). Hipodoncja u bliźniąt zarówno monozygotycznych
jak i dwuzygotycznych była obserwowana i opisywana przez
różnych autorów: Markovic – 1982, Szwecja (18), Lapter –
1998, Chorwacja (15), Townsend – 1995, Australia (17).
Najczęściej obserwowano brak zawiązków siekaczy bocznych
w szczęce i korelacja pojawiania się tej samej wady
występowała częściej u bliźniąt jednojajowych niż
u dwujajowych. Hipodoncja u jednego z bliźniaków niesie
ryzyko pojawienia się tej samej nieprawidłowości u drugiego
w 57%. Dla bliźniąt jednojajowych współczynnik ten wzrasta
do 89%, natomiast dla dwujajowych maleje prawie do 0%
(18). Opisywany przypadek jest zgodny z przytoczonymi
danymi epidemiologicznymi. Potwierdza również teorię pola
Discussion
Hypodontia, where at least one bud of a permanent tooth
or deciduous tooth (11,14) is absent, is one of the most
common malformations affecting dentition. A reduced number
of tooth buds is a multifactorial problem. The main role in
its aetiology is played by genetic changes, as is shown by the
fact that it commonly occurs in twins (11.5%) and also
appears in successive generations (12,15,24). The following
gene mutations are involved in this malformation: PAX 9
(16) and MSX 1 (13). Various authors have observed and
described hypodontia in twins, both monozygotic and
dizygotic: Markovic - 1982, Sweden (18), Lapter - 1998,
Croatia (15) and Townsend - 1995, Australia (17). The most
commonly observed phenomenon was agenesis of the lateral
incisors in the maxilla and the same malocclusion was more
likely to be found in both monovular twins simultaneously
than in binovular twins. If hypodontia is present in one twin
there is a 57% risk of the same irregularity occurring in the
other twin. This rate rises to 89% in the case of monovular
twins, while it falls to almost 0% (18) in binovular twins.
The present case accords with the above-cited epidemiological
data. It also confirms Butler’s field theory, which divides
dentition into three areas covering the following regions:
ForumOrthodontic
Ortodontyczneforum
213
Butlera, według której uzębienie dzieli się na trzy obszary
obejmujące okolice: zębów siecznych, kłów, zębów
przedtrzonowych/trzonowych, a wrodzony brak zawiązka
dotyczy słabszego, dystalnego odcinka każdego obszaru
(11). Gdy brak jednego z siekaczy bocznych szczęki, często
można zaobserwować mikrodoncję analogicznego zęba po
przeciwnej stronie łuku. Badanie Pinho i współautorów
wskazuje na istnienie takiej korelacji w 59,5% przypadków.
Według nich hipodoncja bocznego zęba siecznego częściej
występuje po stronie prawej (19). Te obserwacje znalazły
potwierdzenie w przedstawionym przypadku, gdzie obecny
ząb sieczny boczny lewy stanowi 50% szerokości zęba
siecznego przyśrodkowego. Z wymienianych przez
Woodwortha (20) zaburzeń towarzyszących wrodzonemu
brakowi górnych bocznych zębów siecznych zaobserwowano
jedynie zwiększenie kąta nosowo- wargowego u obu
dziewczynek. Obliczony wiek zębowy według metody
Demirjiana i Haavikko wskazuje na jego opóźnienie
w stosunku do wieku metrykalnego, co pozostaje w zgodności
z badaniami porównującymi dynamikę wyrzynania zębów
stałych u bliźniąt i u dzieci z ciąż pojedynczych, które wskazują
na opóźnienie tego procesu u bliźniąt (20). Dokonane
obliczenia wieku zębowego potwierdzają również tezę, że
opóźnione wyrzynanie zębów jest charakterystyczne dla
hipodoncji (22). Pomiary przeprowadzone na modelach
gipsowych pacjentek częściowo zgadzają się z badaniami
Srinivas i współpracowników, według których największą
genetyczną zgodnością charakteryzują się pomiary szerokości
kłów i siekaczy przyśrodkowych, zaś najmniejszą – pomiary
szerokości siekaczy bocznych i trzonowców. Szerokość
między przedtrzonowcami i trzonowcami pozostaje pod
zdecydowanie większą kontrolą genetyczną niż szerokość
międzykłowa, długość łuku zębowego, wysokość podniebienia,
nagryz pionowy czy też nagryz poziomy (23). U badanych
bliźniaczek stwierdzono identyczne wartości pomiarów
mezjodystalnych szerokości wszystkich ocenianych zębów
oraz różnice w zakresie 1mm w szerokości tylnej górnego
łuku zębowego, wysokości podniebienia oraz nagryzu
pionowego i poziomego. Liczni autorzy wskazują na wysoki
stopień dziedziczności niektórych cech morfologii twarzowej
części czaszki, co potwierdziły badania przeprowadzone na
licznej grupie bliźniąt. Wśród pomiarów liniowych
o największej powtarzalności wymienia się: całkowitą
przednią wysokość twarzy – TAFH (25–29), długość
przedniego dołu czaszki (25,29) oraz dolną przednią
wysokość twarzy – LAFH (26, 27). Agrome i Arcomand (5),
podobnie jak Manfredi (26) i Amini (27), ustalili silniejszy
wpływ genów na kształt żuchwy niż na jej wymiary, chociaż
część autorów wpływ genetyki na długość trzonu żuchwy
określa jako wysoki (27, 28). W badanym przypadku
identyczne wartości przedstawiały całkowita przednia i tylna
wysokość twarzy oraz głębokość podstawy czaszki, natomiast
porównanie długości trzonu żuchwy wykazało różnicę 2 mm.
Wśród pomiarów kątowych wg Townsend tylko przednio-
incisors, canines, premolars/molars, and a congenital absence
of a tooth bud affects the weaker distal section of each area
(11). When one of the maxillary lateral incisors is absent,
microdontia often affects the corresponding tooth on the
opposite side of the arch. A study conducted by Pinho et al
indicates the existence of such a correlation in 59.5% of
cases. According to the author, hypodontia of the lateral
incisor occurs more frequently on the right side (19). These
observations were confirmed in the present case, where the
present left lateral incisor represents 50% of the width of
the medial incisor. Of all the malformations referred to by
Woodworth (20) as accompanying the congenital absence
of upper lateral incisor teeth, only an increased nasolabial
angle in both girls was observed in the present case. According
to the Demirjan and Haavikko methods, the patients’ dental
age is delayed in relation to their chronological age, an
observation which accords with studies comparing the
eruption rates of permanent teeth in twins and children
from single pregnancies, which show this process to be
delayed in twins (20). Calculations of dental age also support
the thesis that delayed tooth eruption is typical of hypodontia
(22). Measurements made on plaster models of the patients
partly concur with a study by Snivas et al, who observed the
greatest genetic conformity when measuring the width of
canines, and the least in the widths of lateral incisor and
molars. The study also demonstrated that the width between
premolars and molars remains under much greater genetic
control than the inter-canine width, dental arch length,
palatal height, overbite and overjet (23). In the case of the
twins in the present study, identical mesiodistal measurements
were achieved for the widths of all the assessed teeth while
differences in the width of the posterior upper dental arch,
palatal height, and overbite and overjet were within a range
of 1 mm. Many authors have observed a high degree of
heredity in certain morphological features of the facial
skeleton, as has been confirmed by studies conducted on
a large group of twins. The linear measurements with the
highest repeatability are as follows: the total anterior facial
height - TAFH (25,29), the length of the anterior cranial fossa
(25,29) and the lower anterior facial height - LAFH (26,27).
Agrome & Arcomand (5), like Manfredi (26) and Amini (27),
established that genes had a stronger influence on the shape
of the mandible than on its dimensions, although some
authors stress that genetics has a significant impact on the
length of the body of the mandible (27,28). In the present
case, the total anterior and posterior facial heights as well
as the depth of the cranial base were identical, while
a comparison of the body of mandible lengths revealed
a difference of 2 mm. According to Townsend, the anteriorposterior position of the mandible, expressed through the
SNG and NSG angles, is the only angular measurement that
is genetically determined (30). In the case of the twins in
the present study, the difference in the first of the angles is
just half a degree, while in the case of the second angle the
ForumOrthodontic
Ortodontyczneforum
214
tylna pozycja żuchwy, wyrażona przez kąty SNGo oraz NSGn,
są genetycznie zdeterminowane (30). U bliźniaczek pierwszy
z opisywanych kątów różni się zaledwie o pół stopnia, drugi
pomiar wykazuje pełną zgodność. Według innych autorów
największy stopień dziedziczenia wykazują kąt żuchwy –
ArGoMe (26, 27) oraz kąt nachylenia stoku do podstawy
czaszki – NSBa (27,31). W opisywanym przypadku kąt żuchwy
różni się o 1 stopień, natomiast różnica 2 stopni dla kąta NSBa
może częściowo wynikać z błędu pomiarowego związanego
z trudnościami w precyzyjnym określeniu punktu Basion. Jak
wykazują badania, zgodność w zakresie opisywanego kąta
zwiększa się z wiekiem (27, 31). W zakresie relacji zębowowyrostkowych ustalono mały stopień dziedziczenia zarówno
dla pionowych, jak i poziomych parametrów (26), co znajduje
potwierdzenie w opisywanym przypadku. Na podstawie badań
cefalometrycznych zaobserwowano istotną relację pomiędzy
Na, Go, Gn. Połączenie tych punktów utworzyło tzw. „trójkąt
podobieństwa twarzy” o wysokim stopniu dziedziczenia.
Zauważono, że wpływ genetyki, wywierany zwłaszcza podczas
wzrostu, jest w tym obszarze bardzo znaczący, więc opisywany
trójkąt powinien być bardziej stabilny niż inne wartości, które
powstają na skutek działania czynników środowiska
i ewentualnego leczenia ortodontycznego (26). Także
w opisywanym przypadku występuje wysoka zgodność dla
„trójkąta podobieństwa twarzy”. W nałożonych obrysach
uwidoczniono wyraźną różnicę w rotacji szczęk u obu
bliźniaczek, co znajduje swoje odzwierciedlenie w pomiarach
cefalometrycznych. Można przypuszczać, że pewien wpływ
na rotację szczęki u bliźniaczki B miały częste infekcje, i w
związku z tym – upośledzona drożność górnych dróg
oddechowych. Mogło to przyczynić się do słabszego rozwoju
poprzecznego górnego łuku zębowego i do przedniej rotacji
szczęki. Potwierdza to udział czynników środowiskowych
w kształtowaniu zgryzu (5, 6).
second measurement shows complete compliance.
According to other authors, the angle of mandible - ArGoMe
(26,27) and the slope inclination to cranial base angle NSBa (27,31) revealed the highest degree of heredity. In
the present case, the angle of the mandible differs by 1
degree, while a difference of 2 degrees in the case of the
NSBa angle may partly be due to a measurement error
caused by difficulties in accurately determining the Basion
point. As the studies show, conformity in the case of the
above-described angle increases with age (27,31). In terms
of dento-alveolar relations, a small degree of heredity was
established for both vertical and horizontal parameters
(26), which is confirmed in the present case. Cephalometric
studies showed that a significant relationship existed
between Na, Go and Gn. These points combine to form
the “facial similarity triangle”, which is highly hereditary
in character. Another observation is the very significant
role genetics plays in this area, especially during growth,
and thus the triangle described above should be more
stable than other values affected by the environment and
any possible orthodontic treatment (26). The present case
also showed a high level of conformity for the “facial
similarity triangle”. The superimposed tracings illustrated
a clear difference in the rotation of maxilla in both twins,
as is reflected in the cephalometric measurements (Fig.
5). It may be supposed that the maxillary rotation in twin
B was to some extent affected by frequent infections and,
as a consequence, impaired the patency of the upper
respiratory tract. This may have contributed to a poorer
crosswise development of the upper dental arch and to
forward maxillary rotation. This confirms the role played
by environmental factors in the occlusion formation (5,6).
Podsumowanie
Summary
1. Wiele cech w budowie twarzowej części czaszki
wykazuje podobieństwo u obu bliźniaczek, co może
dowodzić dziedziczności tych cech. Obserwuje się
większy genetyczny wpływ na pomiary pionowe niż
na przednio-tylne.
2. Podobieństwa w występowaniu hipodoncji i mikrodoncji
u obu bliźniaczek potwierdzają tezę o dziedziczności
tych cech.
3. Zaobserwowane opóźnienie wyrzynania zębów
potwierdza tę cechę jako charakterystyczną zarówno
w przypadkach bliźniąt, jak i w przypadkach hipodoncji.
4. Różnice dotyczące pomiarów zębowo-wyrostkowych
oraz rotacji szczęki wskazują na możliwość modyfikacji
tych cech przez czynniki środowiskowe.
5. Metody badań ortodontycznych mogą być przydatne
do postnatalnego określania zygotyczności bliźniąt.
1. Many features in the construction of the facial skeleton
are similar in both twins, which may demonstrate the
heredity of these features. Genetic influences were
observed to be greater in vertical measurements than
in anterior-posterior measurements.
2. Similarities in hypodontia and microdontia in both
twins support the argument that these features are inherited.
3. The delay observed in tooth eruption confirms that this
is a characteristic feature of both cases involving twins
and cases of hypodontia.
4. Differences in dento-alveolar and maxillary rotation
measurements indicate that these features can be
modified by environmental factors.
5. Orthodontic testing methods may be useful for postnatal
determination of twin zygosity.
ForumOrthodontic
Ortodontyczneforum
215
Piśmiennictwo / References
1.
Campbell D M. Epidemiology of twinning. Curr Obstet & Gynaecol
1998; 8: 126-34.
3.
Oniszczenko W. Metoda bliźniąt. Academia. The Mag Pol Acad Sci
2009; 3: 20-3.
2.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Denbow M L, Fisk N M. Chorionicity and twins. Curr Obstet &
Gynaecol 1996; 6: 212-9.
Corruccini R S, Potter R H. Genetic analysis of occlusal variation in
twins. Am J Orthod 1980; 78: 140-54.
Kawala B, Antoszewska J, Necka A. Genetics or environment?
A twin-method study of malocclusions. World J Orthod 2007;
8: 405-10.
Kindelan J D, Rysiecki G, Childs W P. Hypodontia: genotype or
environment? A case report of monozygotic twins. Br J Orthod
1998; 25: 175-8.
Parekh S. Dental Age Assessment - Developing Standards for UK
Subjects. 2011.
Haavikko K. Tooth formation age estimated on a few selected
teeth. A simple method for clinical use. Proc Finn Dent Soc 1974;
70: 15-9.
Williams S, Loster BW. Cephalometrics rationalised: Presenting
the Kracovia Composit System (KCS). J Stoma 2012; 65: 525-42.
10. Coben S E. The integration of facial skeletal variants. Am J Orthod
1955; 41: 407-34.
11. Mielnik-Błaszczak M, Owczarek K, Olszewska K, Sanecki M.
Hipodoncja – przegląd współczesnej wiedzy. E-dentico 2011; 33:
68-79.
12. Biedziak B. Etiologia i występowanie agenezji zębów -przegląd
piśmiennictwa. Dent Med Probl 2004; 31: 531-5.
13. Vastardis H. The genetics of human tooth agenesis: new
discoveries for understanding dental anomalies. Am J Orthod
2000; 117: 650-5.
21. Krzywańska-Karolewska M, Śmiech-Słomkowska G. Wpływ
terminu porodu na wyrzynanie zębów stałych u bliźniąt. Czas
Stomatol 2009; 62; 293-7.
22. Ruiz-Mealin E V, Parekh S, Jones S P, Moles D R, Gill D S.
Radiographic study of delayed tooth development in patients
with dental agenesis. Am J Orthod 2012; 141: 307-14.
23. Srinivas S, Arumugam E, Duraisamy S, Dilip S, Balasubramaniam
MR, Thakur D. Genetic influence on dentition and arch dimension:
A twin study. SRM University Journal of Dental Sciences 2011; 2.
24. Keene HJ. Birth weight and congenital absence of teeth in twins.
Acta Genet Med Gemellol. 1971; 20: 23-42.
25. Peng J, Deng H, Cao C, Ishikawa M. Craniofacial morphology in
Chinese female twins: a semi-longitudinal cephalometric study.
Eur J Orthod. 2005; 27: 556-61.
26. Manfredi C, Martina R, Grossi GB, Giuliani M. Heritability of 39
orthodontic cephalometric parameters on MZ, DZ twins and MNpaired singletons. Am J Orthod 1997; 111: 44-51.
27. Amini, Fariborz, Borzabadi-Farahani, Ali. Heritability of dental
and skeletal cephalometric variables in monozygous and
dizygous Iranian twins. Orthodontic Waves 2009; 68: 72-9.
28. Carels C, Van Cauwenberghe N, Savoye I, Willems G, Loos R, Derom
C, Vlietinck R. A quantitative genetic study of cephalometric
variables in twins. Clin Orthod Res 2001; 4: 130-40.
29. Sidney L. Horowitz, Richard H. Osborne, and Frances V. DeGeorge
(1960) A Cephalometric Study Of Craniofacial Variation In Adult
Twins. Angle Orthod 1960; 30: 1-5.
30. Townsend G, Richards L. Twins and twinning, dentists and
dentistry. Aust Dent J 1990; 35: 317-27.
31. Johannsdottir B, Thorarinsson F, Thordarson A, Magnusson TE.
Heritability of craniofacial characteristics between parents and
offspring estimated from lateral cephalograms. Am J Orthod
2005; 127: 200-7.
14. Dyras M, Jankowska K, Czupryna S. Ocena częstotliwości
występowania zaburzeń rozwojowych zębów u pacjentów
leczonych w Katedrze Ortodoncji Instytutu Stomatologii
Uniwersytetu Jagielońskiego. Dent Med Probl 2003; 40: 349-54.
15. Lapter M, Slaj M, Skrinjaric I, Muretic Z. Inheritance of hypodontia
in twins. Coll Antropol 1998; 22: 291-8.
16. Nieminen P, Arte S, Tanner D, Paulin L, Alaluusua S, Thesleff I,
Pirinen S. Identification of nonsense mutation in the PAX9 gene
in molar oligodontia. Eur J Hum Genet 2001; 9: 743-6.
17. Townsend G, Rogers J, Richards L, Brown T. Agenesis of permanent
maxillary lateral incisors in South Australian twins. Aust Dent J
1995; 40: 186-92.
18. Markovic M. Hypodontia in twins. Swed Dent J Suppl 1982; 15:
153-62.
19. PinhoT, Tavares P, Maciel P, Pollmann C. Developmental absence
of maxillary lateral incisors in the Portuguese population. Eur J
Orthod. 2005; 27: 443-9.
20. Woodworth DA, Sinclair P M, Alexander R G. Bilateral congenital
absence of maxillary lateral incisors: a craniofacial and dental
cast analysis. Am J Orthod 1985; 87: 280-93.
ForumOrthodontic
Ortodontyczneforum
216

Ortodontyczna ocena podobieństw i różnic u bliźniąt

Transkrypt

Podobne dokumenty

Ciąża bliźniacza

Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie, X

Odcinek 39

System Ostrzenia Noży Twins™ System Ostrzenia

78 odcinek "Lekcji pokera"

OGŁOSZENIA DROBNE

16 odcinek