Przedstawienie założeń cytaty Ewangelii

Komparatywna
cytata
Ewangelii
Cytata Ewangelii
Sławomir Snela
Komentarz konstrukcyjny
Ogólny układ synopsy
Plan komparabli
Spór o szabat i przepisy Prawa
Proces Jezusa
z podziałem na sceny
Plan synoptyczny
Przekaz o ustanowieniu
Eucharystii
Przykazania judaizmu
Przedstawienie
założeń cytaty
Ewangelii
Przedstawienie założeń cytaty Ewangelii
1
‫ֵה־ט ֹוב מ ְ֑א ֹד‬
ָ ֔ ‫ֲשׁר ָע‬
֣ ֶ ‫ַו ַיּ ְ֤רא ֱאֹלהִי ֙ם אֶת־כָּל־א‬
֖ ‫שׂה ְו ִהנּ‬
(BHS, Genesis 1,31a)
καὶ εἶδεν ὁ θεὸς τὰ πάντα ὅσα ἐποίησεν καὶ ἰδοὺ καλὰ λίαν
(Septuaginta, Genesis 1,31a)
Bóg widział, że wszystko, co uczynił, było bardzo dobre
(Biblia Tysiąclecia, V wydanie, Rdz 1,31a)
God saw all that he had made, and it was very good
(New International Version, Genesis 1,31a)
PRZEDSTAWIENIE ZAŁOŻEŃ CYTATY EWANGELII
DEFINICJA OGÓLNA
Komparatywna cytata Ewangelii to jednokrotne zacytowanie wszystkich wersetów czterech ewangelii,
w takim logicznym porządku, który umożliwi porównanie sposobu opisu treści ewangelicznych
pomiędzy czterema ewangeliami.
W niniejszej pracy, jako logiczny porządek cytowania wersetów ewangelicznych, wybrano kolejność
chronologiczno narracyjną, tzn. ustalono kolejność chronologiczną poszczególnych wydarzeń
i wersetów, a tam gdzie ustalenie kolejności chronologicznej nie było możliwe, np. z powodu
równoważności opisów w wersetach między kolejnymi ewangeliami, lub z powodu tego, że dany opis
stanowi komentarz narratorski, wybierano kolejność wersetów dyktowaną względami narracji.
Komparatywną cytatę Ewangelii można sklasyfikować, jako etap pośredni pomiędzy synopsą a harmonią.
Metoda wskazywania komparatywnych fragmentów tekstu opiera się na identyfikacji wątków
tematycznych dotyczących tego samego kontekstu opisu (to samo wydarzenie, ten sam temat),
z zaznaczeniem podobnych pod względem treści wersetów, lub grup wersetów. Termin wydarzenie
używany w KCE, to według terminologii analizy narracyjnej1 zdarzenie, ale ta metoda tutaj nie jest
stosowana.
W nawiasie klamrowym jest wskazane czy dany rozdział stanowi kontynuację poprzedniego rozdziału,
tzn. jest wspólną jednostką opisową z poprzednim rozdziałem – jeśli tak, to takie rozdziały są połączone
przez wspólny tok narracji z nazwaniem tematu i symbolem części. Istotnym wyznacznikiem, dla
połączenia dwóch sąsiednich rozdziałów przez wspólny tok narracji, jest podobny, określony czas,
precyzyjniej, bezpośrednie następstwo czasu, oraz określone miejsce wydarzenia, lub nieodległe miejsce
w następnym rozdziale będące następstwem zajścia wydarzenia z poprzedniego rozdziału. Ciąg
rozdziałów i wydarzeń połączonych poprzez tok narracji tworzy całość ograniczoną pod względem czasu
i miejsca. Nie rozpatrujemy przy tym szczegółowych zagadnień konstrukcji tekstu, podziału na logia,
wyróżnienia pojedynczych scen w rozdziale, wyodrębnienia źródeł pochodzenia, etapów przekazywania
i redakcji tekstu, gatunków literackich (przegląd pomocnej w tym zakresie metody historycznokrytycznej i metody analizy-narracyjnej można znaleźć gdzie indziej2) – rozpatrujemy tylko najbardziej
zewnętrzną, opisową warstwę tekstu, tą bezpośrednio apelującą do odbiorcy przekazu, zwracając uwagę
na wewnętrzną logikę tekstu właśnie z tego punktu widzenia. Tok narracji łączy rozdziały spełniające
część lub wszystkie kryteria spójności tekstu3, w każdym razie obowiązkowo te wyżej wymienione, ale
1
BARTNICKI R, KŁÓSEK K, Metody interpretacji Nowego Testamentu, Kraków, 2014, s. 212.
tamże, temu zagadnieniu jest poświęcona cała pozycja.
3
tamże, s. 59.
2
2
Przedstawienie założeń cytaty Ewangelii
ponieważ może dotyczyć rozdziałów nie tylko z jednej ewangelii, jest pojęciem szerszym, niż spójność i
jedność tekstu. Uwidacznia on strukturę narracyjną, jaką niewątpliwie stanowił tekst pierwotny autora
biblijnego jeszcze przed podziałem na wersety i rozdziały4 (podział na rozdziały to XIII w. po Chr.,
a numeracja wersetów to wiek XVI5, 6), tyle, że jest to struktura wedle założonego w KCE porządku.
Jeśli sąsiednie rozdziały łączą się poprzez tok narracji ze sobą i rozgrywają się w zamkniętym
określonym czasie, nie dłuższym niż okres 1-2 dni (wyjątkowo 3 dni), zachowują ciągłość miejsca lub
miejsce zmienia się w sposób zaznaczony w tekście (np. przemarsz, podróż), natomiast zmienia się przy
tym grono odbiorców (np. faryzeusze, uczniowie, szersza grupa ludzi), lub zmienia się sposób narracji
(np. dialog, nauczanie, przypowieść), etc., to wtedy, dla zaznaczenia tego faktu, wprowadza się tytuł toku
narracji i numerację kolejnych części danego toku narracji dla sukcesywnych rozdziałów.
Komparatywną cytatę czterech Ewangelii będziemy nazywać w skrócie Komparablą Ewangelii (związek
znaczeniowy z greckim słowem παραβάλλω (czyt. paraballo) i z angielskim compare – porównać).
Komparabla Ewangelii składa się z jednostek zwanymi komparablami podstawowymi.
Komparabla podstawowa może być dwojakiego rodzaju: komparabla prosta – stanowi ona ciągły cytat
z jednej ewangelii, oraz komparabla właściwa składająca się z cytatów pochodzących z kilku źródeł,
czyli z różnych ewangelii. które dotyczą tego samego – lub bardzo zbliżonego, w każdym razie dającego
się wprost porównać – fragmentu treści ewangelicznej. Do komparabli właściwej wchodzą wersety
pojedyncze lub pary wersetów, b. rzadko trzy wersety, a czasem tylko 1/2 lub 1/3 wersetu, z dwóch,
trzech lub czterech ewangelii, zawierające tą samą myśl, tą samą treść, podobnie wyrażoną i w podobnym kontekście użytą. Jeśli chodzi o komparablę prostą, to obowiązuje tutaj zasada, że do komparabli
prostej może wejść tylko jeden ciągły cytat i tylko z jednej ewangelii.
Przyjęto zasadę, że słowa z ewangelii będą przedstawiane w całości, rezygnując z opcji przenoszenia
wyrazów. Starano się cytować całe wersety z poszczególnych ewangelii. Tam jednak, gdzie podział
wersetu na mniejsze części był uzasadniony w celu lepszego porównania wersetów pomiędzy
ewangeliami, o takim podziale decydowały następujące zasady:
•
Gramatyka budowy wersetu (w sensie podziału zdania na części), oraz ustalony, tradycyjny
podział wersetu spotykany np. w cytowanych źródłach, od którego odchodzono tylko w uzasadnionych przypadkach.
•
Wydzielona część wersetu, powstała w wyniku podziału, powinna być jak największa, ale tak,
by mogła być porównana z wersetem, lub częścią wersetu z innej ewangelii – zasadniczo przy
pominięciu porządku słów w porównywanych wersetach, lub częściach wersetu z ewangelii.
Porównywaniu, bowiem podlegają w pierwszym rzędzie całe wersety lub części wersetów,
mając na uwadze sens treści wersetu, a w drugim rzędzie dopiero pojedyncze słowa, oraz układ
wersetu i sposób przekazu treści.
•
Werset nie powinien być dzielony na więcej niż trzy części.
Założeniem przedstawionej komparabli jest porównywanie sensów i znaczeń przekazywanych treści
pomiędzy ewangeliami, przy zachowaniu również, w miarę możliwości, budowy wersetu oraz układu
wersetów w rozdziale, czyli porządku przekazywanej treści w ramach każdej z ewangelii – stąd przyjęta
zasada podziału wersetu, by wyodrębniać możliwie maksymalne części wersetów do porównań
pomiędzy ewangeliami.
Początek komparabli prostej będziemy zaznaczać poprzez specjalną sygnaturę numeru komparabli
o ogólnej, maksymalnie rozwiniętej postaci, K9999: w postaci litery K, kolejnego numeru komparabli,
i dwukropka, a początek komparabli właściwej symbolem K9999=; przy czym znak ‘=’ wskazuje, że
w komparabli właściwej są wybrane i zestawione do porównania cytaty z dwóch lub więcej ewangelii.
Pierwszy werset pierwszego cytatu w komparabli właściwej jest zaznaczony znakiem otwarcia nawiasu
kwadratowego, tj. „[”, po numerze kolejnym wersetu Cytaty Ewangelii, pierwszy werset końcowego
4
tamże, s. 215.
A. ŚWIDERKÓWNA, Rozmowy o Biblii. Narodziny judaizmu, Warszawa 20095, s. 13.
6
Z. ZIÓŁKOWSKI, Spotkania z Biblią, s. 70.
5
Przedstawienie założeń cytaty Ewangelii
3
cytatu w komparabli właściwej jest w ten sam sposób wyróżniony znakiem zamknięcia nawiasu
kwadratowego „]”, natomiast pierwszy werset każdego środkowego cytatu jest wyróżniony znakiem „•”
(bullet). Końca komparabli podstawowej, dla uproszczenia, nie zaznaczamy w tekście żadnym
specjalnym znakiem, koniec ten jest wyznaczony przez początek następnej komparabli.
Komparabla prosta może się rozciągać nawet na kilka rozdziałów, natomiast komparabla właściwa,
z zasady, może występować tylko w ramach jednego rozdziału. Przyjęto dodatkowo praktyczną zasadę,
aby wersety komparabli właściwej były umieszczane na jednej stronie, tzn., aby nie dzielić komparabli
pomiędzy dwoma stronami, co utrudniałoby porównywanie treści paralelnych wersetów.
Identyfikacja rozdziałów opiera się na wyodrębnieniu jednostek treściowych zgodnych z Biblią
Tysiąclecia lub znaczącymi synopsami, które brano pod uwagę przy wyodrębnianiu rozdziałów
i wyborze perykop składających się na te rozdziały.
Werset, w ramach KCE (Komparatywnej cytaty Ewangelii), to zawsze pojedynczy werset lub część
wersetu z dokładnie jednej ewangelii.
Porządek wersetów w ramach rozdziałów Komparatywnej cytaty Ewangelii:
•
•
•
Chronologia akcji w ramach opisywanego zdarzenia, jak również przekazywana treść i narracja,
są w pierwszym rzędzie brane pod uwagę.
Porządek wersetów z perykopy danej ewangelii w rozdziale synopsy jest zasadniczo zgodny
z kolejnością wersetów w perykopie ewangelii – są niekiedy przestawienia, wynikające na
przykład z różnic między ewangeliami, wobec konieczności wyboru wspólnej kolejności
wersetów dla perykop składających się na rozdział, ale przestawienia te występują stosunkowo
rzadko i są zaznaczone (w sygnaturze wersetu) specjalnym symbolem, tj. „*”, przed skrótem
oznaczającym księgę – symbol ten oznacza, że dany werset występuje wcześniej, niżby wynikało
z jego nominalnej kolejności w perykopie ewangelii (czasem to zaznaczenie może się odnosić do
bieżącego oraz następnego rozdziału, jeśli rozdziały są połączone przez tok narracji).
Na komparablę właściwą z założenia składa się kilka cytatów z różnych ewangelii. Porządek
tych cytatów zazwyczaj jest następujący:
o
o
o
o
•
cytat z Mk, przed cytatem z Mt, przed cytatem z Łk, przed cytatem z J, tzn.
w chronologicznej kolejności powstawania ewangelii zgodnie z dzisiejszą wiedzą 7, 8, 9.
Są wyjątki od tej reguły, np. przy formułach błogosławieństw z Kazania na Górze
Ewangelista Łukasz korzystał ze starszych formuł i dlatego dano im pierwszeństwo.
Inne wyjątki mogą wynikać ze względów narracyjnych, gdy cytat w innej kolejności
lepiej łączy się z otaczającymi go wersetami pozwalając na pełniejsze wydobycie treści
danej perykopy.
Jeszcze jednym wyjątkiem jest zasada: mniej wymagająca lekcja przed bardziej
wymagającą lekcją.
Jak już wspomniano wyżej, czasem, dla celu skonstruowania komparabli, tekst wersetu jest
dzielony na części (a,b), niezwykle rzadko (a,b,c) – starano się tego sposobu nie nadużywać
i stosować tylko w bardzo uzasadnionych przypadkach (w KCE jest 15 wersetów podzielonych
na trzy części, podczas gdy wersetów dzielonych na dwie części jest 341, z ogólnej sumy 3796
przytoczonych w KCE całych wersetów z ksiąg NT).
W przypadku, gdy opis ewangelicznego wydarzenia wiąże się z odbyciem drogi, zaznaczone jest to
dłuższą poziomą kreską między miejscami (miejscowościami), których dotyczy dany rozdział.
W niektórych miejscach była potrzeba odwołania się do wariantów tekstu niewystępujących w podstawowej wersji polskiej [BT w.5]10 i greckiej [GNT]11 Pisma Świętego NT. Inkluzja tekstu (w sensie
7
D. I P. ALEXANDER, Przewodnik po Biblii, wyd. dziewiąte,Warszawa, 2005, s. 529-531.
KOGLER F., EGGER-WENZEL R., ERNST M., wyd.polskie Witczyk H., Nowy leksykon biblijny, (N
NLB), Kielce,
2011, s. 200.
9
ACHTEMEIER P. J., Encyklopedia Biblijna, (E
EB), Warszawa, 20043, s. 273.
8
4
Przedstawienie założeń cytaty Ewangelii
dodatkowego tekstu będącego różnicą w stosunku do wersji podstawowej) jest zaznaczona przez użycie
nawiasów klamrowych, tj. { }, w których umieszczony jest tekst inkluzji, oraz z zaznaczeniem następnie
w nawiasie kwadratowym, źródła pochodzenia cytatu inkluzji tekstu; ominięcie jakiegoś fragmentu
tekstu zaznaczane jest podwójnymi nawiasami klamrowymi, czyli {{ }}, wraz z podaniem źródła, które
potwierdza taką wersję tekstu.
Dokonane decyzje przy konstrukcji kolejnych rozdziałów Komparatywnej cytaty Ewangelii starano się
dokumentować w Komentarzu Konstrukcyjnym. Punktem wyjścia dla dokonywanych wyborów
opisanych m.in. w tym komentarzu jest sens dosłowny tekstu ewangelii, gdyż sens dosłowny przekazuje
wydarzenia, jak również jest on podstawą dla innych interpretacji Pisma Świętego12. W tym też duchu,
dotarcia do wydarzeń ewangelicznych stanowiących osnowę Ewangelii, starano się odczytać tekst
źródłowy i odnieść do niego poprzez materiał zawarty w wybranych pozycjach bibliograficznych
związanych z tematem pracy.
Odczytanie dosłownego tekstu ewangelii może być również pomocą w zrozumieniu sensu zamierzonego
przez autora, o czym tak pisał św. Augustyn:, „Aby zrozumieć boskie wyrocznie właściwie, musi istnieć
ciągły wysiłek, aby dosięgnąć umysłu autora. Przez niego bowiem mówi Duch Święty (...).” – cytat za13.
Sens zamierzony przez autora jest w oczywisty sposób sensem pierwotnym tekstu i jest też sensem
historycznym14, często w wielorakim sensie, bo tekst ewangeliczny dotyczy często konkretnych
wydarzeń, osadzonych w historii, a z drugiej strony nakładają się czasem na niego różne perspektywy
historyczno-kulturowe czasu, w którym się dany opis kształtował i czasu, w którym został w końcowy
sposób zredagowany. Potrzebę pewnej znajomości tła, w którym osadzone jest słowo Boże, ks. Prof.
W. Chrostowski ujął dość dobitnie w następujący sposób: Skoro słowo Boże utrwalone na kartach
Starego i Nowego Testamentu jest mocno osadzone w realiach historycznych, geograficznych,
topograficznych, społecznych, religijnych, obyczajowych i politycznych starożytnego Bliskiego Wschodu,
zwłaszcza Palestyny, zatem znajomość tych realiów jest konieczna dla wszechstronnego i prawidłowego
zrozumienia biblijnego orędzia15. W encyklice biblijnej Piusa XII O właściwym rozwoju studiów
biblijnych (źródłowa nazwa tej encykliki to Divino afflante Spiritu), jest również mowa o tym, że aby
odczytać właściwie sens dosłowny należy16, 17 „niejako w duchu powrócić do onych dawnych stuleci”,
czyli jakby wniknąć w ducha tamtej epoki wraz z jej osnową.
Ze słowem Ewangelii, które było w jakiejś części żywym słowem wypowiadanym podczas działalności
publicznej Jezusa, wiąże się dość szeroki margines interpretacji związany z okolicznościami jego
wypowiedzenia, sposobem wypowiedzenia (gesty, intonacja, przerwy w mówieniu, głośność
wypowiedzi), bieżącymi skojarzeniami w duszy słuchaczy, odniesieniami do różnych znanych
słuchaczom wydarzeń i znaczeń, atmosferą wydarzenia, ogólnym refleksem, wrażeniem, rezonansem
i faktycznym odzwierciedleniem słowa u słuchaczy, por.18. Jakiś margines interpretacji słowa i pewna
10
Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych: Biblia Tysiąclecia Wydanie
piąte w roku jubileuszowym 2000, (BT w.5), Poznań 2003.
11
Grecki Nowy Testament, public domain, http://khazarzar.skeptik.net/biblia/gnt/u/index.htm: Westcott-Hort tekst
z 1881, z wariantami tekstu NA26/27, przygotowany i napisany przez PH.D. MAURICE A. ROBINSON udostępniony jako freeware 20 marca 1995.
Cytowany tekst grecki czterech Ewangelii wraz z fragmentami z Dziejów Apostolskich i Pierwszego Listu do
Koryntian został przygotowany i przetworzony z kopii źródłowej, dostępnej na wyżej wymienionym portalu,
która może być używana i rozprowadzana na zasadach public domain.
Oznaczenie: GNT.
12
OJCIEC ŚWIĘTY BENEDYKT XVI, Posynodalna adhortacja apostolska Verbum Domini Ojca Świętego Benedykta
XVI do biskupów i duchowieństwa do osób konsekrowanych i wiernych świeckich o Słowie Bożym w życiu
i misji Kościoła, Wrocław, 2010, s. 72-73.
13
M. ROSIK, Za progiem słowa, Częstochowa 2013, s. 123.
14
A. SWIDERKÓWNA, Rozmowy o Biblii. Nowy Testament, Warszawa 20003, s.113, 312-313.
15
J.I. PACKER, M.C.TENNEY, Slownik tła Biblii, Warszawa, 2006, s. XI, Przedmowa.
16
E. DĄBROWSKI, Nowy Testament na tle epoki. Geografia – historia – kultura, Poznań – Warszawa – Lublin,
19652, s. 370, enc. par. 3c.
17
A. ŚWIDERKÓWNA, Rozmowy o Biblii, Warszawa 19944, s. 356n, Posł. J. Kudasiewicza.
18
Z. ZIÓŁKOWSKI, Spotkania z Biblią, Księgarnia Św. Wojciecha, Poznań 1969, s. 15.
Przedstawienie założeń cytaty Ewangelii
5
tajemnica wydarzenia zawsze pozostanie, ale w KCE starano się m.in. o pewne zmniejszenie dystansu do
tej niezapisanej części mowy słów Ewangelii oraz pierwotnego jej odbioru, poprzez zmniejszenie
dystansu do słowa bezpośrednio zapisanego w ewangeliach, czyli takiego, które przeszło przez szereg
etapów formowania, aż do końcowej redakcji.
W komentarzu konstrukcyjnym są wyróżnione maks ymalnie cztery części, tzw. aspekty komentarza.
Branym pod uwagę aspektem komentarza może być:
KONSTRUKCJA
Ten aspekt komentarza obejmuje: kolejność rozdziałów, łączność między rozdziałami poprzez tok
narracji, podział na rozdziały, wybór perykop do rozdziału, zaznaczenie wiodącej kolejności wersetów,
jeśli były różnice w układzie treści pomiędzy ewangeliami.
Natomiast wyboru wersetów paralelnych do komparabli jak i układu wersetów w komparabli, nawet,
jeśli przyjęto inną kolejność niż wskazano wyżej (Mk, Mt, Łk, J), już nie komentowano, jako kwestii
zbyt szczegółowych.
DATACJA
Tutaj zawarte są uwagi, co do podstawy przyjęcia zakładanego czasu, w którym dane wydarzenie
ewangeliczne mogło mieć miejsce, czyli w skrócie, co do datacji wydarzenia. Datacja może wynikać
albo z przesłanek chronologicznych dostępnych w ewangeliach i pozycjach bibliograficznych, jak też
z następstwa wydarzeń i ekstrapolacji odpowiedniego przedziału czasowego.
MIEJSCE
Komentowane są tutaj wszelkie dane dotyczące tego, gdzie wydarzenie ewangeliczne ma miejsce,
wszelkie dane lokalizacyjne czy topograficzne, oraz przytaczana jest tradycja w tym zakresie.
TEKST
Zawiera komentarz pomagający w odczytaniu tekstu rozdziału, szczególnie odnoszący się do
dosłownego znaczenia tekstu, dla mało oczywistych, trudniejszych słów czy fragmentów.
Komentarz konstrukcyjny, z uwagi na charakter pracy, której głównym celem jest udostępnienie całego
tekstu czterech ewangelii w systematycznym, według założonego porządku i wygodnym do osobistego
studiowania, formacie, ma postać przypisów, niekiedy nieco bardziej rozbudowanych. Nie jest to
komentarz w żadnym razie w pełni systematyczny czy całościowy, gdyż zawiera on tylko najistotniejsze
uwagi do najważniejszych zagadnień, rozdziałów czy wersetów, takich, które uznano, jako potrzebujące
wyjaśnienia i tylko w wybranych aspektach, oraz zakresach tych aspektów, spośród wymienionych
powyżej. Jako taki uzasadnia on wybrany układ tekstu oraz ułatwia dotarcie do sensu dosłownego.
W ramach jednego akapitu w komentarzu konstrukcyjnym, dotyczy to głównie aspektu TEKST,
najczęściej omawiany jest jeden werset, ewentualnie jedna komparabla właściwa, dlatego aby ułatwić
poruszanie się po komentarzu odpowiednie siglum zaznaczono najczęściej wytłuszczoną czcionką.
Komentarz ułożony jest najczęściej wg kolejności wersetów, czy kolejności komparabli.
Dzisiaj „Słowo Boże” jest dostępne, jak nigdy dotąd, może tylko nie zawsze jest znane, czytane,
słuchane, czy rozumiane. Jednak, podejmując różne wysiłki, warto pamiętać, że „Nie szukamy, błądząc
w ciemności, ani nie powinniśmy oczekiwać, aby Bóg skierował do nas słowo, ponieważ rzeczywiście
«Bóg przemówił, już nie jest wielkim nieznanym, lecz objawił się».”19
KONWENCJA NAZEWNICTWA I KONWENCJA PIŚMIENNICZA
Mówiąc o niniejszej pracy stosowane są, częściowo zamiennie, terminy synopsa, komparabla,
Komparatywna cytata Ewangelii. Termin synopsa stosujemy w znaczeniu ogólnej budowy pracy, tzn.
podziału na rozdziały z wyszczególnieniem składowych perykop tych rozdziałów, a termin komparabla
dla zaznaczeniu budowy wewnętrznej, ze szczegółowym układem wersetów wewnątrz rozdziałów –
termin ten jest odpowiednikiem opisowej nazwy pracy Komparatywna cytata Ewangelii.
19
OJCIEC ŚWIĘTY FRANCISZEK, Adhortacja apostolska Evangelii Gaudium, Częstochowa, 2014, s. 121, p. 174..
6
Przedstawienie założeń cytaty Ewangelii
Stosowane są skróty: KCE oznaczający Komparatywną cytatę Ewangelii, a dla numeracji rozdziałów lub
wersetów krótsza postać, czyli CE.
Rozdziały KCE są kolejno numerowane z dodaniem przedrostka CE – w odniesieniach do tekstu
Komparatywnej cytaty Ewangelii symbol CE z nie więcej niż trzycyfrową liczbą oznacza zawsze numer
rozdziału, a CE z liczbą czterocyfrową oznacza numer wersetu, natomiast przy odwołaniu do rozdziałów
części greckiej jest niekiedy używany, dla rozróżnienia od rozdziałów części polskiej, ten sam symbol,
ale z podkreśleniem, tj. CE.
Komentarz konstrukcyjny ma oznaczenie (kk), np. (kk do CE247) oznacza komentarz konstrukcyjny do
rozdziału CE247.
Angielskie tytuły rozdziałów dla greckiej części KCE nie zawsze są dokładnym tłumaczeniem polskich
tytułów, czasem są wynikiem kompromisu między dokładnym tłumaczeniem a ogólnie stosowaną nazwą
w anglojęzycznych wydaniach synops. Pomocne w ustaleniu tytułów angielskich były prace20, 21, 22, 23.
Datacja wydarzeń ewangelicznych powiązanych z życiem Jezusa podawana jest w KCE według
kalendarza rzymskiego wprowadzonego przez Juliusza Cezara w 46 r. p. Chr.24, tzw. kalendarza
juliańskiego.
Lata związane z działalnością Jezusa wyrażone są niekiedy w sposób symboliczny, co pokazuje tabelka
znajdująca się tutaj poniżej.
Z01. Symbole lat charakterystycznych dla życia i posługi Jezusa
Oznaczenie
roku
Nazwa
Prawd. wartość
roku | Year
English
symbol
Name
RNP
Rok Narodzenia Pańskiego
6 rok p. Chr. | 6 BC
YJB
Year of Jesus’ Birth
R(I)PDJ
Pierwszy rok kalendarzowy
publicznej działalności Jezusa
28 rok | AD 28
Y(I)JPM
First calendar year of
Jesus’ Public Ministry
R(II)PDJ
Drugi rok kalendarzowy
publicznej działalności Jezusa
29 rok | AD 29
Y(II)JPM
Second calendar year
of Jesus’ Public
Ministry
R(III)PDJ
Trzeci rok kalendarzowy
publicznej działalności Jezusa
30 rok | AD 30
Y(III)JPM
Third calendar year of
Jesus’ Public Ministry
Nie ma dodatkowego symbolu oznaczenia roku dla wydarzenia „CE20 Dwunastoletni Jezus w Świątyni”,
gdyż rok ten można wyznaczyć na podstawie Roku Narodzenia Pańskiego, a dotyczy on z kolei
dokładnie tego jednego wydarzenia.
Podstawową czcionką używaną w KCE jest Times New Roman (11pt), cytowane wersety każdej z ewangelii są dodatkowo wyróżnione kolorem, odpowiednio: Mt – brązowym (RGB 46,19,0), Mk –
niebieskim (RGB 15,44,47), Łk – zielonym (RGB 0,72,0), J – czerwonym (RGB 128,0,0). Nieliczne
cytaty NT spoza ewangelii (Dzieje Apostolskie, Listy) są wyróżnione kolorem pomarańczowym (RGB
255,102,0).
Tytuły są pisane czcionką Times New Roman z następującymi parametrami: (1) składowe pracy –
wielkość 16 pt, pogrubione kapitaliki, odstępy przed akapitem 6pt, po 12 pt; (2) części – 15 pt, pogrubione
20
K. ALAND, Synopsis Quattutor Evangeliorum, Stuttgart, 1963, 1996.
A. STEVENS, E.D. BURTON, A Harmony of the Gospels for historical study. An analytical synopsis of the four
gospels, London, 1910.
22
S.L. COX, K.H. EASLEY, Harmony of the Gospels, Nashville, 2007.
23
L. R. THOMAS, Charts of the Gospels and the Life of Christ, Michigan, 2000.
24
E. WIPSZYCKA, Vademecum historyka starożytnej Grecji i Rzymu. Tom I, (opracowali B. BRAVO, A.
KRZYŻANOWSKA, A. KUNISZ, J. TRYNKOWSKI, E. WIPSZYCKA i pod jej redakcją) Państwowe Wydawnictwo
Naukowe, Warszawa 1985 (4), s. 312.
21
Przedstawienie założeń cytaty Ewangelii
7
kapitaliki, odstępy 24 przed, 12 po; (3) podczęści – 14 pt, pogrubione kapitaliki, odstępy 24 przed, 12 po;
(4)
etapy – 12 pt, pogrubione kapitaliki, odstępy 18 przed, 6 po; (5) rozdziały – 11 pt, pogrubiona czcionka,
odstępy 12 pt przed, 3 pt po; (6) numery komparabli są wyjątkowo pisane czcionką Arial o wielkości 7 pt,
z odstępem 6pt po akapicie. Dodatkowe odstępy nie są stosowane, jedynie po tytule rozdziału, występuje
z zasady wiersz tylko z oznaczeniem komparabli, lub jeśli to oznaczenie nie jest potrzebne, bo pierwszy
werset rozdziału stanowi kontynuację komparabli prostej z poprzedniego rozdziału, to występuje tutaj
pusty wiersz nie zawierający żadnego oznaczenia komparabli.
Druga część tytułu rozdziału pełni rolę przypisu do tytułu rozdziału i zawiera w nawiasie kwadratowym
wykaz perykop ewangelicznych składających się na rozdział synopsy, a w nawiasie klamrowym datację
i lokalizację wydarzenia oraz, jeśli rozdział jest częścią kilkurozdziałowego toku narracji, nazwę toku
narracji i numer części tego toku. Jak już wspomniano, jeśli lokalizacja wydarzenia nie oznacza jednego
miejsca, ale wiąże się z odbyciem podróży między lokalizacją początkową i docelową, to fakt ten jest
zaznaczony dłuższą kreską’—‘, między tymi lokalizacjami.
Status wersetu zajmuje 2,2 cm, pisany jest w formie górnego indeksu, czcionką w kolorze cytowanej
ewangelii; jest to czcionka Courier New 11 pt, wytłuszczona. Status zawiera numer kolejny wersetu w
ramach KCE, w przypadku komparabli właściwej może występować oznaczenie początku pierwszego
porównywanego cytatu „[”, lub oznaczenie początku porównywanego środkowego cytatu „•”, lub
oznaczenie początku porównywanego końcowego cytatu „]”.
8
Przedstawienie założeń cytaty Ewangelii