Monitoring geochemiczny osadów wodnych

Monitoring geochemiczny osadów wodnych

Raport o stanie środowiska w województwie małopolskim w 2001 roku
CZĘŚĆ II
JAKOŚĆ PODSTAWOWYCH ELEMENTÓW ŚRODOWISKA
2.
Zanieczyszczenie wód
2.1.
Stan zanieczyszczenia rzek
2.2.
Monitoring geochemiczny osadów wodnych
Badania monitoringowe osadów wodnych i nadzór merytoryczny nad nimi prowadzi Państwowy Instytut Geologiczny. Badania osadów wodnych wykonywane są w oparciu o sieć
krajową, która skorelowana jest przestrzennie z siecią krajową rzek. Badania te mają na celu
kontrolowanie zawartości metali ciężkich i szkodliwych związków organicznych w osadach
powstających współcześnie, a także obserwację ich zmian w czasie.
Program pomiarowy obejmuje oznaczenia stężeń pierwiastków, które zatrzymują zanieczyszczenia w osadach wodnych: Ca, Mg, Mn, Fe, P, S i Corg oraz oznaczenia stężeń pierwiastków śladowych: As, Ba, Cd, Co, Cr, Cu, Hg, Ni, Pb, Sr, Zn, V. Oznaczano także zawartość wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (3–, 4–, 5– i 6–pierścienowych).
Do badań analitycznych wykorzystano frakcję osadów drobniejszą niż 0,2 mm. Pobór osadów
do badań odbywa się raz w roku, w okresie letnim.
W 2001 roku w województwie małopolskim prowadzono badania osadów wodnych w 8
punktach obserwacyjnych, które wyznaczone zostały do corocznej obserwacji.
Lokalizacja punktów obserwacyjnych monitoringu geochemicznego osadów wodnych
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Rzeka
Wisła
Wisła
Przemsza
Chechło
Raba
Dunajec
Dunajec
Biała Tarnowska
Miejscowość
Oświęcim
Tyniec
Chełmek
Mętków
Uście Solne
Waksmund
Siedliszowice
Tarnów
Gmina
Oświęcim
m. Kraków
Chełmek
Babice
Drwinia
Nowy Targ
Żabno
m. Tarnów
Powiat
Oświęcimski
Grodzki Kraków
Oświęcimski
Chrzanowski
Bocheński
Nowotarski
Tarnowski
Grodzki Tarnów
Statystyczne parametry zawartości poszczególnych pierwiastków i wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w osadach rzek województwa małopolskiego w 2001 roku
Pierwiastek
Srebro
Arsen
Bar
Kadm
Kobalt
Chrom
Miedź
Rtęć
Jednostka
ppm
ppm
ppm
ppm
ppm
ppm
ppm
ppm
Parametry statystyczne
Wartości stężeń
w niezanieczyszczonych
średnia
minimum maksimum arytmetyczna
osadach wodnych
<0,5
2,0
0,9
<1
<5
14
8
<5
60
299
141
<50
<0,5
21,2
9,3
<1
2
9
7
do kilku
16
73
33
<10
14
110
46
<20
0,09
2,44
0,60
<0,1
—1—
Raport o stanie środowiska w województwie małopolskim w 2001 roku
Pierwiastek
Jednostka
Parametry statystyczne
Wartości stężeń
w niezanieczyszczonych
średnia
minimum maksimum arytmetyczna
osadach wodnych
4
31
24
<10
9
284
119
<50
11
55
39
<40
12
35
23
<5
47
2214
934
<100, średnio 73
0,6
2,2
1,4
0,9
2,8
2
0,3
0,8
0,5
389
757
554
0,03
0,27
0,10
0,05
0,53
0,21
Nikiel
ppm
Ołów
ppm
Stront
ppm
Wanad
ppm
Cynk
ppm
Wapń
%
Żelazo
%
Magnez
%
Mangan
ppm
Fosfor
%
Siarka
%
Całkowity
%
0,33
6,37
1,96
węgiel org.
Suma
ppm
0,057
7,529
2,31
WWA*
* suma WWA = suma 3–pierścieniowych WWA (acenaftylen,acenaften, fluoren, fenantren,
antracen) + suma 4–pierścieniowych WWA (fluoranten, piren, benzo(a)antracen) + suma 5–
i 6–pierścieniowych WWA (benzo[b]fluoranten, benzo[k]fluoranten, benzo[a]piren, benzo[e]piren, perylen, indeno[1,2,3–cd]piren, dibenzo[ah]antracen, zo[ghi]perylen)
Badania osadów rzecznych wykazują, że osady w większości rzek są stosunkowo mało
zanieczyszczone metalami ciężkimi.Wzrost zawartości zanieczyszczeń w osadach wykrywany jest w pobliżu punktowych antropogenicznych źródeł zanieczyszczeń tj. zrzutów ścieków
powstających przy wydobywaniu i przetwarzaniu rud metali, ścieków z zakładów chemicznych, metalowych itp. Wpływ na zanieczyszczenie osadów mają także depozycje atmosferyczne oraz spływy powierzchniowe z terenów zurbanizowanych i rolniczych. Osady o wysokiej zawartości szkodliwych składników mogą powodować zanieczyszczenie wód
i szkodliwie oddziaływać na organizmy wodne.
Najbardziej skażone metalami ciężkimi w województwie są osady rzeczne Przemszy,
Chechła i górnej Wisły. Zwłaszcza osady Wisły w Oświęcimiu, poniżej ujścia Przemszy,
charakteryzują się wysoką zawartością kadmu (21,2 ppm) i cynku (2 208 ppm), co jest związane z wnoszonym ładunkiem tych metali przez Przemszę. Również wysoka jest zawartość
chromu w osadach Wisły w Oświęcimiu (73 ppm). Podwyższoną obecność rtęci odnotowano
w osadach Chechła w Mętkowie (2,44 ppm), Przemszy (0,72 ppm), Wisły w Oświęcimiu
(0,56 ppm) i w Tyńcu (0,38 ppm) oraz Dunajca w Siedliszowicach (0,10 ppm).
Osady wodne rzek w województwie małopolskim charakteryzują się niską zawartością
wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych. Wysoką zawartość odnotowano jedynie w osadach Wisły w Oświęcimiu (7,5 ppm) i w Tyńcu (3,3 ppm), Przemszy (4,5 ppm) oraz
Dunajca w Waksmundzie (1,4 ppm).
—2—