Lecytyna w kosmetyce

32 | surowce
Lecytyna w kosmetyce
– właściwości i zastosowanie
mgr inż. Alina Bazan
Zakład Doświadczalny „Organika” Sp. z o.o
dr hab. inż. Anita Przepiórkowska
Politechnika Łódzka, Instytut Polimerów i Barwników
Lecytyny (fosfatydylocholiny) budują błony komórkowe człowieka. Nazwa ich pochodzi
z greckiego słowa lekitbos, czyli żółtko. W skórze występują w niewielkiej ilości
0,5 ÷ 1% dlatego też powinny być regularnie dostarczane w postaci odpowiednich
kremów, maści, szamponów 1).
W latach 30-tych XX w. przeprowadzono pierwsze eksperymenty
ugrupowaniem związanym z resztą kwasu fosforowego 2). Najważniejsze
zastosowania lecytyn w kosmetykach. Pielęgnacja ciała z użyciem
fosfolipidy zestawiono w tabeli 1, a ich wzór ogólny przedstawiono na
powyższych naturalnych emulgatorów, potwierdziła ich skuteczność, co
rys. 1.Zawartość kwasów tłuszczowych w najczęściej wyodrębnionych
spowodowało użycie lecytyn do produkcji kremów i mydeł, a z czasem
lecytynach zestawiono w tabeli 2. Różnica z zawartości kwasów
również do otrzymywania maseczek i szamponów. Wysokie walory
tłuszczowych, wynika z pochodzenia poszczególnych surowców.
użytkowe powyższych lecytyn, wpływają pozytywnie na wygląd naszej
skóry, zmiękczają i nawilżają ją, ułatwiają resorpcję i penetrację składników
aktywnych oraz hamują przetłuszczanie się skóry głowy i włosów.
Surowcem do ich produkcji są rośliny oleiste: soja, rzepak, słonecznik.
O
O
O
Alkohol
P
O
Jej bogatym źródłem jest także żółtko jaj kurzych z tą wywodzi się
O
nazwa lecytyn. Standardowa lecytyna jest brązową substancją o
R 1,R 2 = reszty kwasów
tłuszczowych (najczęściej
różne)
O
O
OO
R1
R2
reszta kwasufosfatydowego
lepkiej, plastycznej konsystencji. W tej postaci stanowi mieszaninę
fosfolipidy
polarnych i niepolarnych lipidów, przy czym niepolarne stanowią
ponad 60% masowych mieszaniny. Polarne lipidy są nierozpuszczalne
O
O
O
O
w acetonie i składają się głównie z fosfolipidów i glikolipidów. Przed
N
P
O
O
OO
wykorzystaniem lecytyn do celów kosmetycznych poddaję się ją rafinacji
R1
fosfatydylocholina
(lecytyna), 1
O
2
R
O
poprzez ekstrakcję acetonem i frakcjonowanie. Spośród najbardziej
znanych fosfolipidów można wymienić kilka połączeń różniących się
O
O
O
H2N
Ugrupowanie
Nazwa fosfolipidu
O
P
O
OO
O
–CH2CH2N (CH3)3
+
Fosfatydylocholina (PC)
fostatydyloetanoloamina, 2
R1
O
OH OH
OH
R2
OH
OH
O
O
O
O
P
O
OO
O
O
R1
O
R2
fostatydyloinozytol, 3
Rys. 1. Fosfolipidy 3)
–CH2CH2NH3
Fosfatydyloetanoloamina (PE)
–HC6H5(OH)5
Fosfatydyloinozytol (PI)
–CH2CHNH3+ COO–
Fosfatydyloseryna (PS)
+
Na rynku w szerokiej gamie dostępnych surowców kosmetycznych
występuje szereg lecytyn, które otrzymuje się przy zastosowaniu
wysokiej technologii z uwzględnieniem najwyższych standardów
Tab. 1. Ugrupowania związane z resztą kwasu fosforowego
2/2011
światowych. Technologia ta umożliwiła pozyskiwanie lecytyn sojowych
niemodyfikowanych oraz modyfikowanych enzymatycznie. Na rysunku
e-w ydanie do pobrania na:
www.farmacom.com.pl
33
Kwasy tłuszczowe
Soja
[% wag.]
Rzepak
[% wag.]
Oliwa
[% wag.]
Len
[% wag.]
Kwas palmitynowy C16:0
7 -12
3-6
7-16
5-8
2-4
1 - 2,5
2-4
3-5
Kwas stearynowy C18:0
Kwas olejowy C18:1
18 - 25
55 - 66
64 - 85
16 - 25
Kwas linolowy C18:2
49 - 57
17 - 25
4 - 15
14 - 20
Kwas linolenowy C18:3
6 - 11
8 - 11
0 -1
51 - 56
Tab. 2. Skład reszt kwasów tłuszczowych w lecytynach wyodrębnionych z najbardziej rozpowszechnionych nasion
2 i 3 przedstawiono pomiar wielkości cząstek standardowych nośników
Opis surowca
substancji aktywnych z zawartością lecytyny niemodyfikowanej
Koncentrat lecytynowy zawierający kompleks cennych substancji
i modyfikowanej. Z przedstawionych wykresów, wynika, że lecytyna,
aktywnych. Szczególnie polecany w wyrobach do pielęgnacji skóry bardzo
a dokładnie jej rodzaj wpływa na właściwości fizykochemiczne
wysuszonej. Cechą szczególną danego surowca jest obecność lecytyn
powyższych nośników- podane przykłady pokazują, że lepszy rozkład
niemodyfikowanych w jego składzie.
cząstek wykazuje nośnik substancji aktywnych przedstawiony na rys 2.
Rys. 2. Nośnik substancji aktywnych na bazie lecytyny niemodyfikowanej
Rys 4. Działanie kremu na bazie lecytyny sojowej- koncentrat lecytynowy
Podsumowanie
Na przestrzeni wieków lecytyna naturalna znalazła zastosowanie
w wielu produktach kosmetycznych. Korzystny wpływ lecytyny wynika
z faktu, że jest ona naturalnym składnikiem naszej skóry. W rezultacie,
stosowanie kosmetyków zawierających fosfolipidy jest całkowicie
bezpieczne, co decyduje o szerokim zastosowaniu tego składnika
Rys. 3. Nośnik substancji aktywnych na bazie lecytyny modyfikowanej
Należy jednak pamiętać, że lecytyna jest substancją bardzo nietrwałą,
w produktach kosmetycznych. Sto)sowanie lecytyn powoduje, że skóra
staje się zdrowsza, gładsza, bardziej napięta i elastyczna. Lecytyna jest
także składnikiem wielu preparatów opóźniających starzenie się skóry,
wykazuje wysoką podatność na procesy degradacji (utleniania), co wiąże
wygładza bowiem zmarszczki i przeciwdziała powstawaniu nowych. Znalazła
się z obecnością w jej budowie nienasyconych kwasów tłuszczowych.
zastosowanie także w preparatach do demakijażu, w higienie zębów i jamy
Problem niestabilności lecytyn rozwiązano częściowo poprzez
ustnej oraz w chemii gospodarczej jako składnik płynów do mycia naczyń.
Z przedstawionego przeglądu widać, że lecytyna wprowadziła
uwodornienie ich czyli poprzez proces modyfikacji. Powyższe rozwiązanie
nie okazało się jednak wystarczające, biorąc pod uwagę, wymagania
intensywne zmiany w wielu dziedzinach, szczególnie zaś w kosmetyce.
obecnych klientów, którzy stawiają na naturalne kosmetyki, które działają
Wynika to z jej budowy chemicznej oraz z jej kompatybilności ze skórą
antyalergicznie, kompatybilnie w kontakcie, że skórą człowieka. Czynnik
człowieka, co ma niebagatelne znaczenie w przypadku wrażliwej skóry.
ten wywiera spektakularne znaczenie w przypadku wrażliwej skóry
na syntetyczne emulgatory czy detergenty. W związku z powyższym
zastosowanie naturalnych lecytyn, poprzez odpowiedni dobór surowców
oraz przy zastosowaniu właściwego środowiska nośnego pozwoliło
w pełni wykorzystać wysokie walory użytkowe lecytyn bez konieczności
ich modyfikacji, rys. 4.
e-w ydanie do pobrania na:
www.farmacom.com.pl
Literatura
A. Jabłońska-Trypuć, R. Czerpak, Surowce kosmetyczne i ich składniki,
1)
MedPharm Polska, Wrocław 2008r.
J. Sągała, A. Bazan, Przem. Chem. 2009, 88, nr 7, 832.
3)
K. Kacprzak, K Gawrońska, Chemia kosmetyczna, UAM, Poznań 2008
2)
2/2011