Program własny zajęć wyrównywania wiedzy z

Program własny
zajęć wyrównywania
wiedzy
z języka polskiego
„Pokonać trudności”
Autor: Bożena Prażmo, Zespół Szkół w Kocku
Okres realizacji: II semestr roku szkolnego
2011/12, I i II semestr 2012/2013
1
WSTĘP
Program zajęć wyrównywania wiedzy z języka polskiego przeznaczony
jest dla uczniów klasy piątej Szkoły Podstawowej w Kocku. Powstał jako
odpowiedź na konkretną potrzebę - został napisany dla uczniów, którzy z
różnych powodów mają trudności w opanowaniu podstawowych wiadomości
i umiejętności z języka polskiego.
Przyczyny niepowodzeń szkolnych uczniów klasy V są bardzo różne i
złożone. Możemy zaliczyć do nich: niskie możliwości intelektualne, niechętny
stosunek do nauki, zaległości, niewystarczająca praca, brak motywacji do nauki,
nieumiejętność koncentracji albo też brak wsparcia i pomocy ze strony domu
rodzinnego. Adresaci programu na lekcjach języka polskiego mają trudności
z nadążaniem za tempem pracy innych uczniów w klasie. Bojąc się
kompromitacji, obawiają się poprosić o pomoc, a jeśli nawet potrafią się uporać
z jakimś zagadnieniem, rzadko się zgłaszają do odpowiedzi. Dlatego też w celu
zapobiegania niepowodzeniom szkolnym został opracowany program zajęć
wyrównywania wiedzy z języka polskiego „Pokonać trudności”, którego
głównym założeniem jest zapewnienie efektywnej pomocy i wsparcia uczniom
posiadającym trudności w nauce. Dodatkowe zajęcia dadzą uczestnikom szansę
na stopniowe uzupełnienie wiedzy, utrwalenie wiadomości, wyjaśnienie
wątpliwości, a tym samym pozwolą na podniesienie wiary we własne siły.
Program zajęć powstał w oparciu o szczegółową analizę wyników
nauczania w roku szkolnym 2010/11, a także na podstawie wyników
sprawdzianów zewnętrznych. Będzie realizowany podczas dodatkowych zajęć
dydaktyczno-wyrównawczych w ciągu trzech semestrów, w wymiarze 1 godziny
tygodniowo (w sumie zaplanowano 50 zajęć edukacyjnych).
Program jest zgodny z treściami zawartymi w Podstawie programowej
kształcenia ogólnego szkół podstawowych.
2
CELE GŁÓWNE
Udział w zajęciach wyrównywania wiedzy ma umożliwić:
 przeciwdziałanie niepowodzeniom szkolnym poprzez wyrównywanie
braków w wiadomościach i umiejętnościach uczniów,
 podnoszenie poczucia własnej wartości u uczniów.
CELE SZCZEGÓŁOWE
Zajęcia prowadzone zgodnie z programem mają służyć uzupełnieniu i
utrwaleniu wiedzy z języka polskiego.
Uczniowie powinni:
 rozpoznawać litery, głoski i sylaby;
 znać i starać się stosować podstawowe zasady ortograficzne;
 poprawnie używać znaków interpunkcyjnych (kropki, przecinka, znaku
zapytania i wykrzyknika);
 rozpoznać i podać przykład podstawowych części mowy (rzeczownik,
czasownik, przymiotnik, przysłówek, liczebnik, zaimek, przyimek,
spójnik);
 rozpoznać i utworzyć podaną formę gramatyczną wyrazu (przypadek,
osoba, liczba, czas, rodzaj, tryb, strona, a także stopień przymiotnika
i przysłówka);
 rozpoznać części zdania: podmiot, orzeczenie, określenia;
 rozpoznać rodzaje zdań, potrafić przekształcić zdania złożone
w pojedyncze i odwrotnie, a także zdania w równoważniki zdań
i odwrotnie – odpowiednio do przyjętego celu;
 potrafić w miarę samodzielnie, z zachowaniem poprawnej kompozycji
i układu graficznego (akapity) sformułować następujące formy
3
wypowiedzi pisemnej: opowiadanie, list prywatny i oficjalny, opis
(postaci, krajobrazu, przedmiotu), charakterystykę, zaproszenie,
zawiadomienie, ogłoszenie, instrukcję, życzenia i pozdrowienia,
przepis, ramowy i szczegółowy plan wydarzeń;
 czytać cicho ze zrozumieniem, określić temat, główną myśl tekstu,
wskazać w tekście osobę narratora, określić świat przedstawiony w
utworze;
 rozpoznać w tekście literackim przenośnię, epitet, wyraz
dźwiękonaśladowczy, porównanie;
 rozpoznać: wers, zwrotkę (strofę), rym, rytm, refren;
TREŚCI NAUCZANIA
Treści nauczania związane z celami:
 fonetyka (sylaba, głoska, litera, przenoszenie wyrazów,
samogłoski, spółgłoski);
 ortografia i interpunkcja (pisownia: wyrazów z ó, rz, ż, h, ch,
wymiennymi i niewymiennym, rz po spółgłoskach i wyjątki od tej
zasady, pisownia rzeczowników własnych, dzielenie wyrazów przy
przenoszeniu, rozdzielanie przecinkami jednorodnych części zdania
i zdań składowych w zdaniu złożonym);
 części mowy odmienne:
- czasownik (wyraz oznaczający czynność, formy: osoby, liczby
rodzaju, czasu, formy nieosobowe, tryby czasownika, strony
czasownika),
- rzeczownik (rzeczownik nazwą wszystkiego, co nas otacza,
rzeczowniki własne i pospolite, rodzaj i liczba, stosowanie w zdaniu
różnych form rzeczowników, funkcja w zdaniu- podmiot),
- przymiotnik (przymiotnik jako określenie rzeczownika, zgodność
formy
przymiotnika
z
rzeczownikiem,
stopniowanie
przymiotników),
- zaimek (rzeczowny, przymiotny, przysłowny, liczebny),
4






- liczebnik (rodzaje liczebników: główne, porządkowe, ułamkowe,
zbiorowe);
części mowy nieodmienne:
- przysłówek (przysłówek jako określenie czasownika, tworzenie
przysłówków odprzymiotnikowych, stopniowanie przysłówków),
- przyimek (wyraz niesamodzielny oznaczający stosunki
przestrzenne i czasowe, pisanie wyrażeń przyimkowych),
- spójnik (wyraz niesamodzielny, występujący jako wskaźnik
stosunków między wyrazami w zdaniu i między zdaniami
w wypowiedzeniu);
zdanie pojedyncze (zdanie nierozwinięte i rozwinięte, rodzaje zdań
ze względu na cel wypowiedzi, związki między wyrazami w zdaniu
pojedynczym rozwiniętym, podmiot, orzeczenie, grupa podmiotu i
orzeczenia, określenia, równoważnik zdania);
zdanie złożone (zdania składowe, orzeczenie jako wyznacznik
zdania składowego);
wypowiedź wielozdaniowa (właściwości opowiadania, opisu,
dialogu oraz prostych form użytkowych,
redagowanie
następujących formy wypowiedzi: opowiadanie, opis postaci,
krajobrazu, przedmiotu, kartka pocztowa, list prywatny i oficjalny,
zaproszenie, ogłoszenie, instrukcja, przepis);
czytanie ze zrozumieniem (dosłowne rozumienie tekstu,
dostrzeganie ogólnego sensu utworu, czytanie interpretacyjne,
wyjaśnianie sensu utworu);
świat przedstawiony w utworach literackich (epitet, porównanie,
przenośnia, wyraz dźwiękonaśladowczy, wers, strofa, rym, rytm,
narrator, osoba mówiąca w wierszu, narracja, podmiot liryczny).
5
PROCEDURY OSIĄGANIA SZCZEGÓŁOWYCH
CELÓW EDUKACYJNYCH
Plan pracy został opracowany do realizacji w ciągu trzech semestrów, raz
w tygodniu przez jedną godzinę lekcyjną, w sumie 50 godzin.
Cele programu zostaną osiągnięte poprzez:
1. Stosowanie różnorodnych metod, przede wszystkim jednak metod i
technik aktywizujących uczniów, między innymi:
 ćwiczeń praktycznych,
 norm i instrukcji,
 praktyki pisarskiej,
 pracy z tekstem,
 gier dydaktycznych.
2. Wprowadzanie różnorodnych ćwiczeń, takich jak:
 wyjaśnianie pisowni wyrazów,
 pisanie ze słuchu,
 ćwiczenia gramatyczne,
 wyjaśnianie stosowania znaków przestankowych,
 ćwiczenia językowo- stylistyczne ułatwiające uczniom poprawne
konstruowanie wypowiedzi,
 ćwiczenia słownikowe, np. opracowanie słowniczka wyrazów
przydatnych w opisie, dobieranie synonimów, aby uniknąć
powtórzeń wyrazowych,
 redagowanie dłuższych i użytkowych form wypowiedzi,
 wyjaśnianie różnych błędów,
 wyszukiwanie w tekście odpowiedzi na pytania,
 rozwiazywanie testów.
3. Zastosowanie różnorodnych środków dydaktycznych, m.in.:
 kart pracy,
6
 tablic ortograficznych,
 wybranych przez nauczyciela tekstów kultury z opracowanymi
zestawami zadań otwartych i zamkniętych,
 prezentacji multimedialnych,
 słowników (ortograficznych, poprawnej polszczyzny, języka
polskiego),
 gier interaktywnych.
POMIAR OSIĄGNIĘĆ UCZNIÓW
Przez cały okres realizacji programu zaleca się dokonywać sprawdzania
i oceniania osiągnięć uczniów. Powinno ono dostarczyć informacji dotyczących
zakresu i poziomu opanowania umiejętności określonych w celach
szczegółowych. Program jest przeznaczony do realizacji w ramach zajęć
pozalekcyjnych i nie przewiduje oceny wiedzy i umiejętności uczniów poprzez
stopnie szkolne. Informację o stopniu poprawności wykonania zadania należy
określić liczbą uzyskanych punktów za zadanie według schematu oceniania.
Podstawą do pomiaru umiejętności językowych i redakcyjnych uczniów,
nawyków ortograficznych i interpunkcyjnych oraz stopnia zrozumienia tekstu
będą testy, wypracowania, sprawdziany gramatyczne, ortograficzne
i interpunkcyjne. W ramach oceny wypowiedzi pisemnej nauczyciel powinien
przygotować recenzję z komentarzem dydaktycznym zawierającym informację
o tym, co jest słabą i mocną stroną osiągnięć ucznia w zakresie pisania.
EWALUACJA PROGRAMU
W trakcie realizacji programu systematycznie będzie prowadzona
ewaluacja. Jej celem jest ocena przydatności programu zajęć wyrównywania
wiedzy z języka polskiego oraz określenie, w jakim stopniu zajęcia wpływają na
poziom wiedzy, umiejętności i postaw badanych uczniów.
Metody ewaluacji: analiza dokumentów, ankieta, obserwacja.
7
LITERATURA
Przy opracowaniu niniejszego programu wykorzystano następujące akty
prawne oraz inne materiały:
1. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 26 lutego
2002 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego
oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół
2. Słowa jak klucze II. Program nauczania DKW-4014-34/99
3. Nagajowa Maria, ABC metodyki języka polskiego. Dla początkujących
nauczycieli, Warszawa 1990
4. Jerzy Papiernik, Zofia Patorska, Zofia Starownik, Teresa Szabelska,
Czytać- rozumieć- tworzyć. Pakiet edukacyjny dla nauczycieli
przygotowujących uczniów do sprawdzianu zewnętrznego w części
humanistycznej
………………………………………..
opracowała
8
ZAŁĄCZNIKI
Harmonogram wdrażania programu
Zachowanie kolejności realizacji zajęć nie jest obligatoryjne.
Lp.
Temat zajęć
1.
Różnice między głoską a literą. Podział wyrazów na
sylaby.
2.
Ta sama głoska, różne litery- pisownia wyrazów z ó i
u, rz i ż, ch i h.
3.
Gdzie postawić przecinek, a gdzie przecinka nie
wstawiać?
4.
Co już wiem o rzeczowniku?
5.
Co już wiem o przymiotniku?
6.
Porządkujemy wiedzę o czasowniku.
9
Cele
Uczeń:
- dzieli wyraz na litery i sylaby,
- rozpoznaje samogłoski i
spółgłoski,
- określa liczbę liter i głosek w
wyrazie,
- porządkuje wyrazy według
kolejności alfabetycznej,
- zna zasady ortograficzne,
- potrafi je wykorzystać w
praktyce,
- umie korzystać ze słownika
ortograficznego,
- poprawnie stosuje przecinki
przy wyliczaniu,
- wie, przed jakimi spójnikami
postawić przecinek
- wskazuje spójnik jako
wskaźnik stosunków między
wyrazami w zdaniu,
- rozpoznaje i podaje przykłady
rzeczowników,
- umie odmienić rzeczownik
przez przypadki oraz
rozpoznać przypadek, liczbę i
rodzaj danego rzeczownika w
zdaniu;
- potrafi rozpoznać rzeczownik
własny i pospolity, konkretny i
abstrakcyjny.
- rozpoznaje i podaje przykłady
przymiotników,
- odmienia przymiotnik przez
liczby i przypadki,
- określa rodzaj przymiotnika,
- dopisuje przymiotniki do
podanych rzeczowników,
- stopniuje przymiotniki,
- rozpoznaje i podaje przykłady
czasowników,
- poprawnie używa form czasu,
osoby i liczby,
- umie odmienić czasownik
przez osoby, liczby, czasy i
rodzaje, podać formę
Liczba godzin
2
3
1
2
2
3
gramatyczną danego
czasownika;
- z pomocą nauczyciela potrafi
podać tryb i stronę
czasownika,
- rozpoznaje i podaje przykłady
przysłówków,
- tworzy przysłówki od
przymiotników,
- stopniuje przysłówki
-wyróżnia liczebnik spośród
innych części mowy,
- rozróżnia liczebniki główne,
porządkowe, zbiorowe i
ułamkowe,
- uzupełnia tekst
odpowiednimi formami
liczebników,
- rozpoznaje i podaje przykłady
przyimków,
- potrafi zapisać proste
przykłady przyimków
złożonych,
- rozpoznaje i podaje przykłady
zaimków,
- przekształca tekst w celu
uniknięcia powtórzeń,
7.
W jaki sposób stopniują się przysłówki?
8.
Co powinniśmy wiedzieć o liczebniku?
9.
Przyimek- bardzo ważne maleństwo.
11.
Co powinniśmy wiedzieć o zaimku?
12.
Główne części zdania, czyli podmiot i orzeczenie.
- wskazuje wyraz nazywający
czynność i wykonawcę
czynności,
- wskazuje związek główny w
zdaniu,
1
13.
Określenia w zdaniu.
1
14.
O podziale zdań?
- wskazuje określenia
podmiotu i orzeczenia
- rozróżnia zdanie
nierozwinięte od
rozwiniętego),
- umie odróżnić zdanie
pojedyncze od złożonego na
podstawie liczby orzeczeń,
rozwinięte od nierozwiniętego,
- poprawnie stosuje znaki
interpunkcyjne,
- potrafi przekształcić zdania
złożone w pojedyncze i
odwrotnie,
- wskazuje spójnik jako
wskaźnik stosunków między
zdaniami składowymi,
- potrafi rozpoznać zdanie
oznajmujące, pytające,
rozkazujące i wykrzyknikowe,
- stosuje różne rodzaje zdań w
zależności od celu wypowiedzi,
10
2
2
1
1
2
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
Zdanie a równoważnik zdania.
- umie odróżnić zdanie od
równoważnika zdania;
- potrafi przekształcić zdania w
równoważniki zdań i odwrotnie
- odpowiednio do przyjętego
celu,
Nadajemy tytuły akapitom, czyli redagujemy plan - redaguje plan ramowy
wydarzeń.
opowiadania,
Piszemy opowiadanie.
- tworzy opowiadanie ustnie i
pisemnie, uwzględniając
chronologię wydarzeń, związki
przyczynowo- skutkowe,
- rozumie pojęcie akapitu,
- pamięta o poprawnej
konstrukcji wypowiedzi
pisemnej (trójdzielność,
akapity)
Droga Weroniko! Piszę list prywatny.
- zna budowę listu
prywatnego,
- redaguje list prywatny,
wykorzystując odpowiednie
słownictwo,
- zwraca uwagę na pisownię
zwrotów grzecznościowych,
Redaguję list oficjalny.
- zna budowę listu oficjalnego,
- redaguje list oficjalny,
wykorzystując odpowiednie
słownictwo,
- zwraca uwagę na pisownię
zwrotów grzecznościowych,
Pocztówka- drobny przejaw życzliwej pamięci.
- potrafi sformułować,
życzenia, pozdrowienia,
-poprawnie adresuje kartkę
pocztową,
- zwraca uwagę na pisownię
zwrotów grzecznościowych,
A jak wygląda moja mama?
- zapoznaje się ze
słownictwem dotyczącym
opisu twarzy,
- ustnie i pisemnie opisuje
wygląd postaci,
- pamięta o poprawnej
konstrukcji
wypowiedzi pisemnej
Budzi się wiosna... Opis krajobrazu.
- ustnie i pisemnie opisuje
wygląd krajobrazu przedstawiony na fotografii lub
rysunku,
- pamięta o poprawnej
konstrukcji
wypowiedzi pisemnej
(trójdzielność, akapity),
Opisujemy przedmiot.
- ustnie i pisemnie opisuje
przedmiot,
- pamięta o poprawnej
11
1
1
3
2
2
1
2
2
2
konstrukcji
wypowiedzi pisemnej
(trójdzielność, akapity),
- potrafi w miarę samodzielnie
sformułować poprawną
charakterystykę.
- redaguje zaproszenie i
ogłoszenie, uwzględniając
charakterystyczne dla danej
formy środki językowe,
- zwraca uwagę na pisownię
zwrotów grzecznościowych,
- potrafi zastosować poznane
wskazówki tworzenia instrukcji
i zredagować własne teksty,
- potrafi zastosować poznane
wskazówki tworzenia przepisu
i zredagować własne teksty,
- potrafi przeczytać głośno i ze
zrozumieniem tekst, poprawnie
intonując i akcentując,
- umie określić temat, nadawcę
i odbiorcę tekstu oraz swój
stosunek do postaci,
24.
Jak poprawnie napisać charakterystykę?
25.
Piszę zaproszenie i ogłoszenie.
26.
Piszę instrukcję, czyli pokazuję i objaśniam.
27.
Mama piecze sernik... Jak napisać przepis?
28.
Czy umiem czytać ze zrozumieniem?
29.
Dlaczego Jonatan otrzymał przydomek „Lwie
Serce”?
- czyta cicho pod katem
określonego problemu
- wskazuje w tekście osobę
narratora,
- wymienia bohaterów
- określa świat przedstawiony
w opowiadaniu,
- odnajduje w tekście
fragmenty wskazujące na czas
i miejsce wydarzeń,
2
30.
Lato w poezji... I trochę teorii...
- z pomocą nauczyciela stara
się zanalizować i
zinterpretować utwór liryczny
(określa podmiot liryczny,
potrafi znaleźć w tekście
przenośnię, epitet, wyraz
dźwiękonaśladowczy,
porównanie, rozpoznaje wers,
zwrotkę, rym, dostrzega
powtarzalność: układu
zwrotek, liczby wersów w
zwrotce, liczby sylab w wersie,
układu rymu),
2
12
2
1
1
1
1
KARTA PRACY
Powtórzenie wiadomości o rzeczowniku- kategoria, rodzaj, liczba, przypadek.
1. Wypisz z tekstu po trzy przykłady każdej kategorii rzeczowników.
fiołek, Murzyn, kot, dziecko, grad, miłość, nieszczęście, rzodkiew, burza, wierzba,
żołnierz, but, kołnierz, ryba, sowa, tornado, deszcz, nauczyciel, kamień, wiosło, ład,
mech, bez, kolega, rak, samotność, lew
osoby
przedmioty
rośliny
zwierzęta
zjawiska
pojęcia
przyrody
2. Nazwij przedstawione osoby i przedmioty. Dopasuj wyraz: ten, ta, to
- …………………………………..
- ………………………………………..
- ……………………………………..
Zapamiętaj! Rzeczowniki występują w jednym z trzech rodzajów:



męskim, (ten) chłopiec
żeńskim, (ta) dziewczynka
nijakim, (to) dziecko
Wyrazy ten, ta, to wskazują na rodzaj rzeczownika. Rodzaj rzeczownika należy określić na
podstawie jego formy podstawowej w liczbie pojedynczej.
3. Wybierasz się na egzotyczną wyprawę. Uporządkuj swoje rzeczy w plecaku , kierując
się rodzajem podanych rzeczowników. Pamiętaj! Rodzaj rzeczownika należy określać
na podstawie jego formy podstawowej w liczbie pojedynczej.
Wyrazy do wpisania: jedzenie, czapki, lusterko, mydła, lekarstwo, słowniki, menażka, mapy,
kamera, kompas, bidony
13
Rodzaj męski
Rodzaj żeński
Rodzaj nijaki
4. Porównaj zdania w parach. Zwróć uwagę na podkreślone wyrazy.
 Piszę list do koleżanki. Lubię dostawać listy.
 Chłopiec jedzie na rowerze. Chłopcy grają w ping-ponga.
 Piłka leży na wystawie. Lubię kupować piłki.
Zapamiętaj! Rzeczownik odmienia się przez liczby:


liczba pojedyncza-przyjaciel
liczba mnoga- przyjaciele
5. Utwórz liczbę pojedynczą lub mnogą podanych rzeczowników:
Liczba pojedyncza
rzeka
Liczba mnoga
szkoły
samochody
pies
dziewczyna
obrazki
6. W podanym tekście podkreśl rzeczowniki. Określ ich kategorię, rodzaj i liczbę.
Chłopiec siedzi na ławce i czyta książkę . Nad Anią pochylają się
gałęzie jaśminu . Skowronek pięknie śpiewa.
7. Naucz się nazw przypadków i odmień rzeczownik samochód i pies w liczbie
pojedynczej i mnogiej.
Mianownik- kto? co?
Dopełniacz- kogo?czego?
Celownik- komu?czemu?
Biernik- kogo?co
Narzędnik- (z) kim? czym?
Miejscownik- o kim? o czym?
Wołacz- o…!
14