Przygotowała: Joanna Wieczorek Europa w średniowieczu

Przygotowała: Joanna Wieczorek
Wszelkie prawa zastrzeżone
Europa w średniowieczu- zagadnienia
System feudalny
Feudalizm - system społeczno – gospodarczy panujący w średniowieczu, oparty o
wielką własność ziemską dający feudałom władzę nad chłopstwem, które
utrzymywało ich i przynosiło zyski.
Pojęcia związane z feudalizmem:
Stan – grupa ludzi posiadająca te same prawa i obowiązki
Lenno – majątek ziemski oddawany w dzierżawę
Senior – człowiek, który oddawał lenno w dzierżawę
Wasal – człowiek, który otrzymywał ziemię
Hołd lenny – ceremonia w czasie, której przekazywano lenno
Suzeren – król, który był najwyższym seniorem i nikomu nie składał hołdu
Immunitet – przywilej polegający na rezygnacji przez władcę z części praw np.:
pobierania podatków czy sprawowania sądów
Beneficjum - ziemia nadawana Kościołowi przez władcę dożywotnio jako
wynagrodzenie za sprawowany urząd.
Inwestytura - uroczyste nadanie lenna.
Komendacja - akt podanie się wasala seniorowi (fragment umowy lennej).
Renta feudalna i jej odmiany :
renta feudalna - świadczenie chłopa na rzecz pana w trzech formach
pańszczyzna - forma odrobkowa
czynsz - forma pieniężna
danina - forma naturalna
Zakony
a. Kontemplacyjne- nacisk na ascezę, ubóstwo, wewnętrzny rozwój, praca fizycznauprawa ziemi, roślin, przepisywanie ksiąg ( manusktyptów)
 Benedyktyni- „Ora el labora”- módl się i pracuj
 Cystersi
 Kameduli, Kartuzi, Karmelici
b. Kaznodziejskie- żebracze- nacisk na wykształcenie, ubóstwo, działalność
kaznodziejska, misyjna, zwalczanie herezji – inkwizycja
 Franciszkanie
 Dominikanie
c. Rycerskie- śluby ubóstwa i czystości, walka z niewiernymi, udział w krucjatach w
Ziemi Świętej
 Templariusze
 Joannici
 Krzyżacy
Ruchy heretyckie

husyci- poglądy profesora i rektora Uniwersytetu Praskiego Jana Husa oparte
na ideach Jana Wiklefa, walka z wpływami niemczyzny w Czechach, bogactwem
kleru, język narodowy w liturgii, Biblia jako jedyne źródło wiary, sakrament pod
dwiema postaciami

wikflici ( lollardowie)- twórca Jan Wiklef, profesor teologii na Oksfordzie,
twórca prereformacji, nauka o predestynacji, ubóstwo kleru, kasacja majątków
kościelnych, Biblia jako jedyne źródło wiary, odrzucenie spowiedzi, celibatu, kultu
świętych, kultu relikwii i obrazów

waldensi- twórca Piotr Waldo, świecki kaznodzieja, głoszący idee powrotu do
Kościoła pierwszych chrześcijan, odrzucenie zwierzchnictwa papieża i w ogóle
władzy, krytyka bogactwa kleru, odrzucenie śpiewu, muzyki kościelnej, kultu
obrazów, pielgrzymek, odpustów, silny pacyfizm

albigensi- inaczej katarzy – działali na obszarze południowej Francji,
odrzucali świat materialny, uważali sferę duchową za najważniejszą, negowali
boskość Chrystusa, surowe zasady postępowania, potępieni i pokonani przez krucjaty
rycerstwa francuskiego








Ideał średniowiecznego rycerza
Roland- hrabia Marchii Bretońskiej za czasów Karola Wielkiego, zginał w
zasadzce zorganizowanej przez górali baskijskich w roku 778, jednak tradycja
„Pieśni o Rolandzie” uczyniła z niego ideał średniowiecznego rycerza, który
zginął w rąk muzułmańskich Saracenów
Cyd- XI- wieczny rycerz kastylijski ( Hiszpania), wsławiony walkami z
muzułmańskimi Maurami , wzór rycerstwa, męstwa i lojalności , bohater eposu
„Pieśń o Cydzie”
Lancelot- najsłynniejszy rycerz Okrągłego Stołu, ideał rycerza, ulubieniec
króla Artura, romans z królową Ginewrą,
Zawisza Czarny z Garbowa- najsłynniejszy polski rycerz średniowiecza,
uczestnik wielu wojen, w tym bitwy pod Grunwaldem, zwycięzca wielu
turniejów rycerskich,
Ideał średniowiecznego władcy
Karol Wielki, król Franków, cesarz rzymski od roku 800
Król Artur- legendarny władca Brytów, walczył z Sasami, poszukiwał z
rycerzami Okrągłego Stołu św. Graala
Fryderyk Barbarossa- cesarz rzymsko- niemiecki, uczestnik III krucjaty (
1189-1192) do Ziemi Świętej, podczas której zginął
Ryszard Lwie Serce- król Anglii, uczestnik III krucjaty, uznawany za wzór
rycerza i władcy średniowiecznego
Ojcowie Kościoła
św. Tomasz z Akwinu- najwybitniejszy filozof średniowiecza, twórca scholastyki ,
czyli filozofii szkolnej, w której każde twierdzenie należy udowodnić wiedzą
biblijną, traktatów religijnych, dziełami antycznymi Arystotelesa i Platona
św. Benedykt z Nursji- założyciel zakonu benedyktynów w roku 529, z mottem „ora
et labora”, módl się i pracuj, benedyktyni jako zakon kontemplacyjny zakładali swoje
klasztory w odosobnieniu, słynęli z ciężkiej i mozolnej „benedyktyńskiej pracy przy
przepisywaniu średniowiecznych ksiąg
Św. Izydor z Sewilli- żył na przełomie VI/ VII w., teolog, historiograf, główny
przedstawiciel tzw. renesansu wizygockiego, uznawany za „doktora Kościoła” Św.
Beda Czcigodny - żyjący na przełomie VII/ VIII w. uczony anglosaski, historiograf,
autor komentarzy do Pisma św., benedyktyn
Średniowieczne uniwersytety
Bolonia- najstarszy 1088, Paryż- Sorbona 1150, Cambridge 1208, Oxford 1167,
Padwa 1222
Siedem sztuk wyzwolonych
 triwium: gramatyka ( łacińska), dialektyka ( logiczne myślenie), retoryka (
przemawianie)
 quadrivium – muzyka, arytmetyka, geometria, astronomia
 scholastyka- filozofia szkolna średniowiecza, oparcie twierdzeń na naukach
Kościoła
Style architektoniczne średniowiecza
Zagadnienie
Styl romański
Styl gotycki
Datowanie
X-XIII w.
XIII- XV w.
Nazwa
romanus- rzymski
gothique- gocki, barbarzyński
Typ budowli
kościoły z absydami (
niewielkie kamienne
pomieszczenia w kształcie
półkola lub wieloboku
przylegające do głównej bryły
kościoła), rotundy, charakter
obronny, liczne kolumny
podtrzymywały sklepienie
kościoły, katedry, strzeliste,
wysokie wieże, lekkie
konstrukcje, liczne przypory i
filary, zamki, barbakany
Budulec
Bloki kamienne
Cegła, piaskowiec
Sklepienia
Kolebkowe, krzyżowe
krzyżowo- żebrowe,
gwiaździste
okna
Małe, wąskie, w
pomieszczeniach półmrok
Duże, kolorowe witraże w
kształcie rozet, jasne wnętrza
zdobienia
Rzeźby i płaskorzeźby na
portalach ( ozdobne
obramowanie drzwi
wejściowych o tematyce
religijnej
- rzeźbione i malowane ołtarze,
- kolorowe witraże, Wit Stwosz
- płyty nagrobne władców,
biskupów, możnych,
- mozaiki z kolorowych kostek - obrazy świętych Giotto, Hans
ceramicznych
Memling,
Najważniejsze Katedra Notre Dame la
Grande, Opactwo
zabytki
benedyktyńskie Cluny, katedra
św. Jakuba w Santiago de
Compostella, katedra w
Moguncji
Katedra w Chartres, Opactwo
benedyktynów w Westminster,
Katedra Notce Dame w Paryżu,
Katedra w Kolonii, Katedra w
Mediolanie
Lokacje średniowiecznych miast
a. prawo lokacyjne- zbiór przepisów, przywilejów i obowiązków nowych miast
nadawanych przez władcę
b. prawo magdeburskie- najbardziej popularne, zakładane miasta miały prostokątny
rynek i regularną sieć ulic przecinających się pod kątem prostym
c. prawo lubeckie- obowiązywało przy lokacji miast portowych nad południowym
Bałtykiem, nie budowano rynku, jego funkcję pełniła ulica targowa ( np. Długi Targ w
Gdańsku )





Zasady średniowiecznego kodeksu rycerskiego
walka w obronie wiary chrześcijańskiej – krucjaty,
walka w obronie Ojczyzny,
wierność seniorowi, władcy
pobożność, religijność
męstwo, odwaga,
 honor,
 sławienie damy swego serca
Przykłady średniowiecznych monarchii stanowych
 Wielka Karta swobód w Anglii- 1215 nadana przez króla Jana bez Ziemi (
wpływ rycerstwa na wysokość podatków)
 Stany Generalne ( stan I- duchowny, stan II- szlachta, stan III- mieszczanie i
chłopi)- Filip IV Piękny 1302 Francja
Filary kultury średniowiecza:
 chrześcijaństwo
 spuścizna antyczna
 wpływy arabskie i bizantyńskie
Podział społeczeństwa średniowiecznego miasta
patrycjat- najzamożniejsza warstwa, kupcy, właściciele warsztatów, często
pochodzenia niemieckiego, z ich grona wybierano władze miejskie
pospólstwo- rzemieślnicy i drobni kupcy, nie mogli wybierać władza ani do nich
kandydować, zakładali cechy- organizacje skupiające lub wykonujące podobny
zawód, usługi. Rzemieślnicy cechowi wspólnie organizowali produkcję towarów i ich
zbyt, ograniczali konkurencję spoza miasta, szkolili przyszłych rzemieślników,
odpowiadali za obronę miasta ( danej części murów miejskich), tworzyli tzw.
bractwa kurkowe – rzemieślnicy skupieni w danym cechu mieli za obowiązek bronić
danej części murów miejskich, baszty, w okresie pokoju dokonywali niezbędnych
napraw i modernizacji, doskonalili również umiejętności strzeleckie,
gildie – związek, stowarzyszenie o charakterze obronnym, religijnym lub
towarzyskim, Wobec dużego zagrożenia, jakie stanowiły na drogach bandy rabusiów,
kupcy organizowali się w gildie, wspólnie ponosząc koszty organizowania podróży i
gromadzenia towarów, dzięki czemu rozkładało się ryzyko związane z handlem.
rzemieślnicy: mistrz- majster- zwykle właściciel warsztatu, nadzorował pracę
czeladników i uczniów, czeladnik- za pracę otrzymywał wynagrodzenie, mógł zdać
egzamin mistrzowski, by założyć swój warsztat, uczniowie- podlegali mistrzowi w
zakładzie, uczyli się zawodu, po jej ukończeniu stawali się czeladnikami
plebs- najbiedniejsza cześć mieszczaństwa, nie miała praw miejskich, byli to najemni
pracownicy, żebracy, włóczędzy, zbiegli ze wsi chłopi ( „powietrze miejskie czyni
wolnym”)
Benedyktyni- zakon kontemplacyjny: ( intensywna modlitwa, rozmowa z
Bogiem), założony w roku 529 przez Benedykta z Nursji z zasadą „módl się i
pracuj” ( ora et labora), ascezą ( skromne życie, bez przyjemności ) i ubóstwem
zakonników połączonym z ciężką pracą fizyczną ( prace rolnicze, ogrodnicze,
receptury medyczne, przepisy kucharskie); opactwa benedyktyńskie w Polsce:
Tyniec, Mogilno, Lubiń
Benedyktyńska praca- duży wysiłek połączony z dokładnością i wytrwałością
przy przepisywaniu ręcznie średniowiecznych ksiąg przez skrybów ( kopistów
benedyktyńskich
Cystersi- zakon kontemplacyjny, założony w roku 1098 przez Norberta z
Molesmes, surowa reguła: asceza, ubóstwo, milczenie w czasie pracy, zamożność
zakonu poprzez liczne nadania ziemskie, zgromadzenia cysterskie w Polsce:
Wąchock, Oliwa, Lubiąż, Sulejów
Dominikanie- założyciel św. Dominik Guzman 1216, jako znakomici
kaznodzieje walczyli z ruchami heretyckimi, inkwizytorzy
Dormitorium- sypialnia klasztorna, znajdowała się na piętrze nad salą spotkań
zakonników, połączona schodami z kościołem
Franciszkanie- - założyciel Franciszek z Asyżu 1209, działalność misyjna,
kaznodziejska, skromne życie, radość, umiłowanie natury, św. Franciszek- 1228,
patron ruchów ekologicznych
Giermek- młody chłopiec stanu rycerskiego od 7 roku życia przygotowywał
się do roli rycerza jako giermek, uczył się jazy konnej, władania bronią, pełnił służbę
u boku rycerza podczas turniejów, uczt, polowań, przygotowywał jego zbroję i konia.
Uroczystego włączenia do stanu rycerskiego pasowania na rycerza dokonywał
władca lub senior –następowało przekazanie pasa i miecza oraz ostróg
Kolonizacja- prowadzenie osadnictwa chłopów i mieszczan ( kupców,
rzemieślników)przez panów feudalnych w swoich włościach ( ziemiach) poprzez
wynajętych zasadźców. Wznoszenie nowych lub rozbudowa istniejących zabudowań
wiejskich i miejskich na prawie niemieckim
Lokacja- zakładanie od nowa wsi lub miasta, częściej jeżeli chodzi o miasta
nowe rozplanowanie czy rozszerzenie granic istniejącego ośrodka miejskiego
głównie według prawa niemieckiego ( dokumenty lokacyjne)
Łan- jednostka powierzchni gruntu rolnych w średniowieczu, około 25 ha łan
wielki i około 16 ha łan mały
Ława miejska- sąd w sprawach przestępstw popełnianych w mieście
Monarchia stanowa- wpływ stanów, głównie wyższych, a więc stanu
duchownego i rycerskiego na decyzje państwowe odnośnie np. podatków, polityki
wewnętrznej poprzez początki parlamentaryzmu; Stany Generalne we Francji,
Wielka Karta Swobód w Anglii, parlament angielski
Ojciec Kościoła- autorytety kościelne, teologowie, filozofowie – Beda
Czcigodny, św. Izydor z Sewilli, św. Grzegorz Wielki, Benedykt z Nursji
Ora et labora- benedyktyńska doktryna „módl się i pracuj”, połączenie
modlitwy z pracą fizyczną: przepisywanie ksiąg, uprawa ziemi,
Prekarium- przekazanie ziemi w bezpłatne użytkowanie ( dzierżawę)
wasalowi przez seniora z zastrzeżeniem zwrotu na wezwanie seniora
Rynek – centralny punkt średniowiecznego miasta, główne miejsce handlu
Scholastyka- św. Tomasz z Akwinu, filozofia szkolna średniowiecza, każde
twierdzenie trzeba udowodnić dzięki wiedzy z Biblii, traktatów religijnych, dzieł
antycznych Platona, Arystotelesa
Senior- zwierzchnik lenny podległego mu wasala, wyższy rangę w drabinie
feudalnej, przekazywał wasalowi ziemie, urzędy, immunitety, oczekując renty
feudalnej, pomocy zbrojnej, wierności i rady.
Siedem sztuk wyzwolonych-: dwa stopnie nauki w średniowiecznym
uniwersytecie: triwium ( gramatyka ( łacińska), dialektyka ( logiczne myślenie),
retoryka ( przemawianie), quadrivium( muzyka, arytmetyka, geometria, astronomia)tytuł bakałarza ( nauczanie atrium) lub magister atrium- kontynuacja studiów
Trójpolówka- forma uprawy ziemi na dużych powierzchniach tzw. niwach :
zboże jare ( wysiew na wiosnę, zbiór latem) – zboże ozime ( wysiew jesienią, zbiór
latem lub jesienią)- ugór ( nieużytek, zwykle pastwisko, łąka)
Gildia- związek, stowarzyszenie o charakterze obronnym, religijnym lub
towarzyskim, Wobec dużego zagrożenia, jakie stanowiły na drogach bandy rabusiów,
kupcy organizowali się w gildie, wspólnie ponosząc koszty organizowania podróży i
gromadzenia towarów, dzięki czemu rozkładało się ryzyko związane z handlem.
Wybrane postacie:
Święci- Ojcowie Kościoła – uczeni średniowiecza/pozostali
- św. Tomasz z Akwinu- najwybitniejszy filozof średniowiecza, twórca
scholastyki , czyli filozofii szkolnej, w której każde twierdzenie należy
udowodnić wiedzą biblijną, traktatów religijnych, dziełami antycznymi
Arystotelesa i Platona
- św. Benedykt z Nursji- założyciel zakonu benedyktynów w roku 529, z
mottem „ora et labora”, módl się i pracuj, benedyktyni jako zakon
kontemplacyjny zakładali swoje klasztory w odosobnieniu, słynęli z ciężkiej i
mozolnej „benedyktyńskiej pracy przy przepisywaniu średniowiecznych ksiąg
- św. Franciszek z Asyżu- urodzony w zamożnej rodzinie kupieckiej, rozdał
cały majątek, w roku 1209 założył zakon kaznodziejski ( żebraczy), stawiający
na działalność misyjną, ewangelizacyjną, głoszący radość życia i umiłowanie
przyrody
- św. Dominik Guzman- założyciel w roku 1216 zakonu dominikanów.
Dominikanie kładą nacisk na solne wykształcenie swoich zakonników,
prowadzą ożywioną działalność kaznodziejską, walczyli z herezjami, obecnie z
sektami
- Norbert z Molsemes – założyciel w roku 1098 kolejnego zakonu
kontemplacyjnego- cystersów. Zakon wzorowany na regule benedyktyńskiej
kładł nacisk na ascezę, ubóstwo, milczenie w pracy
- Św. Izydor z Sewilli- żył na przełomie VI/ VII w., teolog, historiograf, główny
przedstawiciel tzw. renesansu wizygockiego, uznawany za „doktora Kościoła”
-
Jan bez Ziemi - król Anglii, brat Ryszarda Lwie Serce, zmuszony w roku
1215 do ogłoszenia Wielkiej Karty Swobód
- Król Artur- legendarny władca Brytów, walczył z Sasami, poszukiwał z
rycerzami Okrągłego Stołu św. Graala
Kobiety średniowiecza:
- Joanna `Arc- zwana dziewicą orleańską” , chłopka, która stanęła na czele
powstania antyangielskiego w okresie wojny stuletniej, zdobycie Orleanu w
roku 1429 przechyliło szalę zwycięstwa na rzecz Francji, schwytana przez
Anglików została oskarżona o herezje o spalona na stosie, święta i bohaterka
narodowa Francji
- Jadwiga Śląska- żona Henryka Brodatego, wykształcona, pomagała ubogim,
chorym, fundatorka klasztorów
Rycerze średniowiecza:
- Roland- hrabia Marchii Bretońskiej za czasów Karola Wielkiego, zginał w
zasadzce zorganizowanej przez górali baskijskich w roku 778, jednak tradycja
„Pieśni o Rolandzie” uczyniła z niego ideał średniowiecznego rycerza, który
zginął w rąk muzułmańskich Saracenów
- Cyd- XI- wieczny rycerz kastylijski ( Hiszpania), wsławiony walkami z
muzułmańskimi Maurami , wzór rycerstwa, męstwa i lojalności , bohater eposu
„Pieśń o Cydzie”
- Lancelot- najsłynniejszy rycerz Okrągłego Stołu, ideał rycerza, ulubieniec
króla Artura, romans z królową Ginewrą,
- Zawisza Czarny z Garbowa- najsłynniejszy polski rycerz średniowiecza,
uczestnik wielu wojen, w tym bitwy pod Grunwaldem, zwycięzca wielu
turniejów rycerskich.
-
Ikonografia:
Przykład sztuki romańskiej
http://www.katharineum.de/rundgang/geschichte
Franciszkanie i dominikanie
emilioparrilla.blogspot.com
Benedykt z Nursji
Skryptorium
http://www.parodos.it
Uniwersytety w średniowieczu
Przykładowe zadania:
Zadanie
Uzupełnij. Wpisz nazwy grup społecznych występujących w średniowiecznym
mieście.
Opis grupy społecznej ------------------Grupa społeczna
A. Średniozamożni rzemieślnicy i kupcy posiadający obywatelstwo miejskie.
pospólstwo
B. Mieszkańcy miasta, którzy nie posiadali majątku i obywatelstwa miejskiego, np.
czeladnicy, żebracy.
plebs
C. Mieszkańcy miasta, sprawujący w nim władzę ekonomiczną i polityczną,
członkowie rady miejskiej, np. posiadacze gruntów miejskich, najbogatsi kupcy i
rzemieślnicy, bankierzy.
patrycjat
Zadanie
Na podstawie zamieszczonego tekstu źródłowego wykonaj zadania.
Lenistwo jest wrogiem duszy. Dlatego też bracia powinni w pewnych godzinach
zajmować się pracą ręczną, w innych Bożym czytaniem.
Sądzimy, że obie te rzeczy unormujemy następującym zarządzeniem: od Wielkanocy
do czternastego września bracia wyjdą z rana i będą wykonywali potrzebne prace od
godziny pierwszej aż prawie do czwartej. Od godziny czwartej prawie aż do szóstej
zajmą się czytaniem. Po szóstej, powstawszy od stołu, będą odpoczywali w swoich
łóżkach w zupełnym milczeniu. Jeżeli kto chce czytać, może to robić, byle nie
przeszkadzał innemu. […]
Jeśli konieczność miejscowa lub ubóstwo wymagają, aby bracia sami pracowali przy
żniwach, niech się tym nie martwią. Wtedy bowiem są naprawdę mnichami, gdy żyją
z pracy rąk własnych jak Ojcowie nasi i Apostołowie.
Reguła św. Benedykta z Nursji, [w:] Wiek V–XV w źródłach, oprac. M. Sobańska-Bondaruk, S.B.
Lenard, Warszawa 2001, s. 117.
 Według św. Benedykta wrogiem duszy jest lenistwo.
 Zdaniem św. Benedykta mnisi najbardziej zbliżają się do ideału sługi bożego,
gdy żyją z pracy własnych rąk.

Zadanie
Wyjaśnij, dlaczego średniowieczną kulturę określa się mianem uniwersalnej.
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
 np. Kulturę średniowieczną określa się mianem uniwersalnej, ponieważ
miała ona charakter ponadnarodowy i była wspólna dla wszystkich państw
europejskich. Na całym kontynencie panowało wówczas chrześcijaństwo.
Ludzie wykształceni pochodzący z różnych krajów posługiwali się łaciną.
Ponadto w całej Europie dominowały te same style architektoniczne.
Zadanie
Dokonaj analizy zamieszczonego schematu, a następnie wykonaj polecenie.
Źródło: T. Maresz, K. Juszczyk, Historia w źródłach – nie tylko pisanych,
Starożytność i Średniowiecze, s.178.
Podaj nazwę oraz wyjaśnij, na czym polegał system uprawy przedstawiony na
ilustracji.
A. Nazwa: ……………………………. Trójpolówka
B. Wyjaśnienie: ………………………………………………………………………
Podział pól na 3 części, każdego roku uprawiano tylko 2: na jednej zboża jare, na
drugiej zboża ozime, a trzecia część odpoczywała (ugór).
Zadanie
Przyjrzyj się zamieszczonym ilustracjom, a następnie wykonaj polecenia.
Rys. 1
Rys. 2.
Źródło: Rożek M., W cieniu katedr i zamków, Dzieje narodu i państwa polskiego, Kraków 1988, s.14.
A. Podaj nazwę stylu architektonicznego, w którym wybudowano budowlę
zamieszczoną na ilustracjach.
…………………………………… Styl romański
B. Podaj dwie cechy tego stylu widoczne na ilustracjach.
1. ……………………………
2. ……………………………
cechy np.: dominacja poziomu, małe okna, pełny łuk, grube mury itp.
C. Nazwij elementy architektoniczne zaznaczone na 2. rysunku.
1. …………………. 2. …………………. 3. ………………………
1. prezbiterium (chór, chór kapłański), 2. nawa boczna (sklepienie krzyżowe), 3.
absyda
Zadanie
Przyjrzyj się zamieszczonym ilustracjom i wykonaj polecenia.
A. Nazwij styl architektoniczny prezentowany na ilustracjach.
………………………………………………… Styl romański
B. Podaj 2 cechy tego stylu widoczne na ilustracjach.
1………………………………………………………….
2………………………………………………………….
- sklepienia kolebkowe i krzyżowe,
- prostota, surowość, mało dekoracji,
- zastosowanie pełnego (półokrągłego) łuku,
- wrażenie przysadzistości budowli,
- kapitel kolumny w kształcie odwróconego ostrosłupa,
Zadanie
Uzupełnij schemat społeczeństwa feudalnego. Wpisz we właściwym miejscu
następujące terminy: lenno, przysięga wierności, renta feudalna, opieka, służba
wojskowa, immunitet, urząd.
Zadanie 15
Przeczytaj fragment tekstu źródłowego i odpowiedz na pytania.
„To są postanowienia i statuty, których mają się trzymać igielnicy, druciarze,
guzikarze, odlewnicy cyny i różańcarze. Po pierwsze nikt nie ma rzemiosła
wykonywać, kto by nie uzyskał prawa miejskiego i nie przyniósł dokumentu na
wykonywanie swego zawodu. Raz na kwartał ma każdy dawać jeden grosz do
kasy(…)”
M. Sobanska-Bondaruk, S.B. Leonard, Wiek X-XV w źródłach, s.237
A. Jak nazywa się organizacja, której Statut zacytowano?
………………………………………… Cech
B. Do którego stanu społecznego należeli jej członkowie?
………………………………mieszczaństwo
Zadanie
Przyjrzyj się zamieszczonym ilustracjom i wykonaj polecenia.
A. Nazwij przedstawiony styl architektoniczny.
……………………………… gotyk
B. Podaj 2 cechy tego stylu widoczne na ilustracji:
1…………………………………………………………………………………
2………………………………………………………………………………….
 właściwe cechy (np.: ostre łuki, sklepienia krzyżowo – żebrowe, maswerk,
 przypory, łuki przyporowe)
Wpisz do tabeli nazwy opisanych, średniowiecznych zrzeszeń gospodarczych.
Opis /Nazwa
A. Zrzeszenie rzemieślników jednego zawodu, określające ceny towarów,
zapewniające opiekę swoim członkom. Cech
B. Zrzeszenie kupców, zapewniające im bezpieczeństwo podczas podróży
handlowych. Gildia
C. Związek miast, które dążyły do zmonopolizowania handlu północnoeuropejskiego.
Hanza
Zadanie
Wśród pokazanych planów trzy plany miast lokowanych w XIII i XIV wieku
oraz jeden plan grodu (układu osadniczego) z wczesnego średniowiecza.
Wybierz plan grodu i podpisz go gród.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zadanie
Z podanych wyrazów wybierz dwa, które związane są z lokacji wsi na prawie
niemieckim.
zasadźca, burmistrz, sołtys, cech, ratusz, czeladnik
1. ............................................................. 2. .....................................................
 zasadźca, sołtys
Zadanie
Z pokazanych na ilustracjach kościołów wybierz ten, który nie by zbudowany w
średniowieczu. Wpisz odpowiednią liczbę.
W średniowieczu nie był zbudowany kościół przedstawiony na ilustracji nr 3
Zadanie
Na podstawie mapy podaj współczesne nazwy trzech państw, na terenie
których najwcześniej powstały uniwersytety.
1.
2.
3.

………………………………………….
…………………………………………
………………………………………….
Francja, Włochy, Wielka Brytania (Anglia)
Zadanie
Wyjaśnij, skąd pochodzi określenie „styl romański”.
…………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
 Określenie „styl romański” pochodzi od łacińskiego przymiotnika romanus,
oznaczającego „rzymski”.
Zadanie
Wyjaśnij, jakie znaczenie dla rozwoju ziem polskich miała kolonizacja na
prawie niemieckim.
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
np. Dzięki sprowadzeniu osadników z Europy Zachodniej na ziemiach polskich
wzrosła liczba ludności i gęstość zaludnienia. Koloniści zagospodarowywali
nieużytkowane dotychczas grunty oraz płacili daniny, które wpływały na zamożność
polskich władców. Wraz z przybyszami z Zachodu do Polski docierały nowinki
techniczne, nowe sposoby uprawy roli, np. trójpolówka, używano także nowych
narzędzi rolniczych. Ponadto w kraju zaczęto stosować nowoczesne rozwiązania
prawne oparte na wzorcach z Europy Zachodniej.
Zadanie
Wymień trzy sposoby uprawy roli w średniowieczu.
• …………………………..
• …………………………..
• .………………………….
 metoda wypaleniskowa, dwupolówka, trójpolówka
Zadanie
Na podstawie zamieszczonej ilustracji wykonaj zadania:
Podaj dwie cechy charakterystyczne dla architektury gotyckiej.
• ……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………..
• ……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………...
 np. ostre łuki, wysokie i wąskie okna
Zadanie
Wyjaśnij, skąd pochodzi określenie „styl gotycki”.
…………………………………………………………………………………………………………………
 Określenie „styl gotycki” pochodzi od francuskiego słowa gothique,
oznaczającego „gocki”, „barbarzyński”.
Zadanie
Przyporządkuj postaciom historycznym informacje na ich temat.
Szymon Słupnik – pustelnik i asceta żyjący na przełomie IV i V w.
św. Franciszek z Asyżu – założyciel zakonu żebraczego
Roland – średniowieczny rycerz Karola Wielkiego, bohater pieśni i poematów
Ilustracje do zadania poniżej.
a. Odwołujące się do wiedzy historycznej, wyjaśnij pojęcie miniatura.
 miniatura – np. małych rozmiarów obrazek, czasem portret, którym zdobiono
kaligrafowane manuskrypty.
b. Napisz, w jakiej epoce powstały oba rysunki.
 średniowiecze
Zadanie
Przyporządkuj postaciom historycznym informacje na ich temat.
Tomasz z Akwinu •
Dominik Guzman •
Karol Wielki •
• król Franków, ideał władcy w
średniowieczu
• twórca zakonu dominikanów
• średniowieczny filozof, łączył
elementy myśli antycznej z
założeniami religii chrześcijańskiej
Tomasz z Akwinu – średniowieczny filozof, łączył
elementy myśli antycznej z założeniami religii
chrześcijańskiej
Dominik Guzman – twórca zakonu dominikanów
Karol Wielki – król Franków, ideał władcy w
średniowieczu