Zdrowienie z uzale nienia od seksu i miłości

Zdrowienie z uzale nienia od seksu i miøo ci
wywiad z Markiem Laaserem, autorem ksi ki Faithful and True: Sexual Integrity in a Fallen
World, który jest terapeut uzale nie specjalizuj cym si w leczeniu erotomanii i przyjacielem NACR
od chwili powstania.
tøum. Robrt TULO Wa kiewicz
Mark Laaser zna t chorob i proces zdrowienia zarówno z osobistych do wiadcze , jak i pracy z
erotomanami, których leczy w kilku o rodkach. Jego ksi ki i seminaria daj nadziej tysi com
uzale nionych od seksu nieszcz nikom.
Ostatnio udzieliø nam telefonicznego wywiadu ze swojego domu niedaleko Minnesoty, Minneapolis,
USA.
NACR: Jednym z mitów, do dziwnym jak s dz , jest powszechne my lenie, e uzale nienie
od seksu to wspaniaøa rzecz. Kto niedawno powiedziaø mi, e je li istnieje taka choroba, to on
chciaøby wiedzie , jak j zøapa . Jego rozumowanie – oparte zapewne na niedoinformowaniu –
zakøadaøo, e erotomani to ludzie maj cy najwi cej frajdy z seksu.
Mark: To pachnie starym artem, który wcale nie mieszy. My lenie, e erotomani maj sam
rozkosz, mija si z prawd . Ci gle powtarzane seksualne zachowania szybko trac swoj „no no ”,
sens i spontaniczno i staj si bardzo destrukcyjne. Podejrzewam, e takie opinie rodz si u tych,
którzy s poza karuzel seksualnych rozkoszy, stawian w centrum i czczon przez dzisiejsz kultur –
ale gdyby cie na ni wsiedli, szybko przeszøaby wam ochota.
Erotomania to jest ból, a nie przyjemno . Po chwilowej rozkoszy przynosi cierpienie – osamotnienie,
pustk , poczucie beznadziejno ci i rozpacz, a nie stany, których czøowiek by pragn ø. Pracowaøem
ostatnio z m czyzn , którego rodzina posiada jedn z najwi kszych wytwórni pornografii w Stanach
Zjednoczonych. Byø on przy produkcji tych filmów, widziaø i w konsekwencji sam uprawiaø wszystko, co
tylko ludzki umysø mo e sobie w tej dziedzinie wyobrazi . Do wiadczyø ka dego rodzaju seksu, o
którym ludzie zwykle tak marz . Po dwudziestu latach takiego ycia zacz ø mówi , e jedyne za czym
dzi t skni, to normalny, staøy zwi zek z jedn kobiet . Twierdzi, e oddaøby wszystkie dawne
do wiadczenia i caøy maj tek za prost , zwykø rado z wiernej, heteroseksualnej monogamii.
Podobnie jak my wszyscy, którzy zdrowiejemy z erotomanii, nie wspominaø on lat naøogu z
rozmiøowaniem, lecz jako koszmar, lata pustki i bólu.
NACR: Jakie cechy pomagaj ci odró ni erotomani od innych problemów?
Mark: Klasyczne cechy, które ma ka de uzale nienie, ma tak e erotomania. Po pierwsze, daje
o sobie zna utrata kontroli. Widzimy j w licznych próbach kontrolowania lub zaprzestania swoich
kompulsywnych zachowa . Uzale nieni próbuj odzyska wøadz nad sob na wiele ró nych
sposobów, które mimo caøego wysiøku, nie dziaøaj : obietnice, postanowienia, silna wola, spowiadanie
si , maø e stwa, rozwody, zmienianie jednych praktyk na inne, itd. Z czasem wci powracaj do
zachowa , które chcieli porzuci .
Ci gnie si to zwykle przez par lat. Je li ogl daøa materiaøy pornograficzne raz czy dwa razy w yciu
i to ci wci gaøo, to mo e masz jaki problem, ale nie jest to uzale nienie. Je li twoje kontakty z
pornografi trwaj i powtarzaj si co pewien czas – je li czyniøe sobie obietnice nie si gania po ni
wi cej i nie udaøo ci si ich dotrzyma – wtedy wkraczamy na teren seksualnego uzale nienia.
Powtarzalno nie oznacza, e musisz robi to codziennie, co tydzie , czy co miesi c. S erotomani,
którzy trzymaj si wzorca rozpusta – pokuta: s poza kontrol przez dzie , dwa, lub døu ej, a potem
przestaj na pewien okres, po którym znowu wracaj do swoich zachowa . Powtarzalno w naøogu
nie oznacza robienia czego dzie w dzie , cho mo e by i tak, oznacza przede wszystkim, e po
pewnym czasie nieuchronnie do tego wracasz. Inn cech erotomanii jest jej narastaj ca z czasem
destruktywno . S konsekwencje i one zwi kszaj si z czasem. Poniewa ka de uzale nienie ma
søu y do znieczulania jakiego bólu lub pozwala unika emocjonalnej rzeczywisto ci, pierwsz
konsekwencj jest uczuciowe odr twienie osoby uzale nionej. Jednak konsekwencje tworz døugie
pasmo - od spustoszenia w sferze duchowej i wstydu po fizyczne choroby.
Je li jest erotomania, zawsze s konsekwencje. Trzeci cech jest rosn ca z czasem intensywno czy
drastyczno zachowa - zwi kszanie dawek. Na przykøad onanizujesz si najpierw co kilka miesi cy,
potem co miesi c, potem co tydzie , a potem niemal ka dego dnia, czy jeszcze cz ciej. Leczyøem
osoby, które robiøy to nawet po wiele razy na dzie . Tak samo ro nie drastyczno fantazjowania.
Post puj cy charakter choroby niekoniecznie jednak oznacza, e rozwijasz nowe wzorce zachowa .
Mo e tak by , ale te mo esz trzyma si stale jednego typu zachowa , których cz stotliwo narasta,
na przykøad kupujesz tak sam pornografi , ale wydajesz na ni coraz wi cej pieni dzy. Wreszcie
znan cech jest to, e seksem czy miøosnymi zachowaniami erotoman próbuje uleczy
jako
niechciane uczucia, czy uciec przed trudami ycia. Poniewa nie jest w stanie znie przykrych emocji,
szuka ulgi w aktywno ci seksualnej. Badania dowodz , e aktywno seksualna, zauroczenie miøosne i
fantazjowanie, ka de w okre lony sposób zmienia chemi mózgu, produkuj c przyjemno , energi ,
rozkosz, by by na haju.
Mog to by bardzo pi kne doznania, je li dziej si mi dzy dwojgiem wiernych sobie i zwi zanych na
staøe ludzi, jednak erotomanom instynktownie chodzi o ci gøe zmienianie sobie chemii mózgu, a wi c
nastroju czy stanu wiadomo ci. U ywaj erotyki, jak narkotyków - gøównym celem jest by na haju.
W miar jak rozwija si ich choroba, coraz mniej interesuj si tym, kto jest ich partnerem - wa ne
staje si tylko to, aby pomógø wyprodukowa nast pn dawk haju. W dodatku zagro enie, z jakim
wi e si wiele niewybrednych zachowa seksualnych, zwi ksza produkcj adrenaliny, co równie
uzale nia.
Mog podrywa niebezpiecznych, nieobliczalnych kochanków lub jak w przypadku znanego mi
m czyzny, uprawia seks w sytuacji, gdy wspóømaø onek partnera ma zaraz wróci do domu.
Erotoman ma wtedy haj z seksu, haj z nowego partnera i haj z niebezpiecze stwa. W stanie
podniecenia chwilowo nie odczuwa zagro enia i l ku, a tak e bólu, osamotnienia, zøo ci, itd. NACR:
Tak wi c erotomania ma wiele wspólnego z uzale nieniem od substancji. Musi wi c by cz sta u osób
maj cych naøogi chemiczne - tworzy uzale nienie krzy owe, jak np. u osób zniewolonych przez picie i
seks. Mark: Tak, erotomania jest uzale nieniem chemicznym i cz sto krzy uje si z innymi naøogami.
Wyniki bada dowodz , e ponad poøowa alkoholików zmaga si z niekontrolowanymi zachowaniami
w dziedzinie tzw. miøo ci; w wi kszo ci s oni wtedy erotomanami. W ród uzale nionych od innych
substancji odsetek erotomanów jest jeszcze wy szy. Na przykøad na podstawie bada kokainistów
lecz cych si w o rodkach zamkni tych ustalono, e w ród nich ponad 80% jest naøogowcami seksu.
To olbrzymia korelacja.
Nie dziwi ona jednak, gdy we miesz pod uwag , e tzw. speed (przyspieszenie) dziaøa
neurochemicznie na te same o rodki w mózgu, co miøosne uniesienia, heroina znieczula te same
receptory, co uprawianie fizycznego seksu, a fantazjowanie dziaøa na te o rodki, co THC. Istnieje wiele
innych krzy owych uzale nie , a tak e zjawisko multiuzale nienia. Tak e zaburzenia pokarmowe od
ob arstwa po anoreksj s bardzo cz ste w ród erotomanów. Bardzo maøo jest uzale nionych osób,
które rozwin øy tylko jeden ci ki naøóg.
NACR: Pami tam, e w swojej ksi ce powoøywaøe si na dra Patricka Carnesa i jego
porównanie erotomanii do zaburze jedzeniowych.
Mark: Tak, chodzi o to, e erotomania ma zasadniczo dwa przeciwstawne bieguny. O jednym
wøa nie mówimy, drugi... Opisuje go najnowsza ksi ka Pata Carnesa, która ma tytuø Seksualna
anoreksja. Mówi o tym, e s ludzie, którzy usiøuj odzyska kontrol nad swoj seksualno ci poprzez
jej kompletne zduszenie - odci cie si od erotyki, zamro enie w sobie jej impulsów i nie wchodzenie w
adne zwi zki. Przypomina to dokøadnie arøoka, który próbuje zapanowa nad swoim ob arstwem
poprzez odmawianie sobie jedzenia. Drugi biegun tworz ci, którzy nie przestaj kompulsywnie je s w ci gu ob arstwa. Przypominaj erotomana, który nie mo e przesta wyj z seksualnych
zachowa . S jeszcze przypadki po rednie, przypominaj ce bulimi , kiedy erotoman, który po tzw.
uruchomieniu (okresie wzmo onej aktywno ci) chce jakby „zwymiotowa ” rozpust i robi ró ne rzeczy,
aby si za ni ukara , czy j odpokutowa (co najcz stsze jest w ród chrze cijan, np. przez
spowiadanie si , równie ja nale aøem do tej kategorii). Potem znów si uruchamia. Uzale nienie
polega na skrajno ciach. Normalne zdrowe od ywianie, i normalna zdrowa seksualno , zgodna z wol
Stwórcy, le y gdzie w rodku. Dr Patrick Carnes w ksi ce „Don't Call it Love” (wydanie polskie „OD
NAèOGU DO MIèO CI” Media Rodzina Pozna , 2000) pisze o cz stych u erotomanów cyklach wstydbezwstyd czyli rozpusta-pokuta lub uruchomienie si – unieruchomienie si .
NACR: Powiedz mi co wi cej na temat post puj cego charakteru erotomanii. Wyobra am to
sobie jako kogo , kto wspina si dalej po drabinie, cho wyøamaø ju wszystkie szczeble.
Mark: My l , e post puj cy charakter tej choroby ma wiele wymiarów. Obraz wspinania si
po drabinie oddaje to, e erotoman potrzebuje coraz wi cej, aby uzyska podobny haj i zmian
nastroju a wzrasta daremno jego usiøowa . Jego utrata kontroli nad sob i wøasnym yciem wynika
st d, e wci powtarza te same zachowania, wierz c, e tym razem osi gnie odwrotny skutek i
poczuje si szcz liwy. Ale mo esz równie dobrze przedstawi sobie progresywno erotomanii nie za
pomoc wspinania w gór , lecz osuwania si w dóø - spirali prowadz cej do degradacji i poczucia
beznadziejno ci. To równie pot na metafora. Kiedy raz zgrzeszyøe , øatwiej ci zrobi to znowu i
jeszcze øatwiej znowu. To jeden element progresji. Kiedy przekroczyøe pierwsz barier , øatwiej ci
przekracza nast pne. Kiedy zøamaøe jeden zakaz, coraz øatwiej b dziesz øamaø nast pne. Innym
czynnikiem jest podniecenie, jakie daje aktywno seksualna. Twój pierwszy pocaøunek mógø ci
obdarzy totalnym poczuciem rozkoszy, ale nast pnym razem musi on trwa troch døu ej, by da ten
sam efekt, ten sam poziom haju. Ten sam rodzaj puøapki, w jak wpadaj erotomani, dotyczy ka dego
rodzaju erotycznej aktywno ci, która staje si u nich coraz mielsza, a z czasem coraz drastyczniejsza.
Potrzebuj coraz wi cej, by uzyska takiego samego „kopa”. Erotoman gø boko wierzy, e je li co
jest dobre, to wi cej jest jeszcze lepsze. W tym post puj cym procesie bierze udziaø równie
neurochemia seksualno ci, gdy mózg adaptuje si do wytwarzanych przez siebie narkotyków.
Progresywno zaznacza si wi c tak e wzrostem tolerancji, jak u alkoholika, gdy jego ciaøo adaptuje
si do alkoholu. Nieraz post puj cy charakter erotomanii zaznacza si w inny, ciekawy sposób. Kto ,
kogo leczyøem, wszedø w pewnym okresie ycia w anonimowy seks. Zacz ø podrywa ludzi w
stosunkowo spokojnych barach. Ale to wkrótce zacz øo go nudzi ; stopniowo przenosiø si z
polowaniem na partnerów do barów w ródmie ciu, gdzie nie byøo ju tak spokojnie. Zanim trafiø na
leczenie z erotomanii, kr yø ju po barach w najbardziej niebezpiecznej z dzielnic. Bazuj c stale na
jednorazówkach, nie zmieniaø on seksualnego wzorca, ale progresywno wida byøo w zwi kszaniu
ryzyka i mo na byøo nawet sporz dzi jej graficzny wykres na planie miasta. Potrzebowaø coraz
niebezpieczniejszych sytuacji, by uzyska potrzebny mu poziom stymulacji.
NACR: Wyraziøe przekonanie, e progresja naøogu nie zawsze oznacza zmian zachowa na
coraz drastyczniejsze, ale czy nie jest prawd , e erotomani generalnie id cie k eskalacji, od
fantazjowania, przez onanizm do pornografii, od døu szych romansów do jednorazówek i
anonimowego seksu?
Mark: Wi kszo erotomanów podlega pewnym podstawowym schematom. My l , e
fantazjowanie jest u nich reguø . Dlatego w terapii gøównym ich zadaniem jest prze ledzi , jakie s ich
korzenie? Na co wskazuj ? Kiedy si zacz øy? Czego, jakich tematów dotycz ? Co mówi to o
duchowym i emocjonalnym stanie danej osoby? W ka dym przypadku fantazjowanie jest cian
konstrukcyjn budowli, jak tworzy uzale nienie od seksu. Bardzo blisko spokrewniona z nim jest
masturbacja. Jest równie niemal reguø i mo na porówna j konstruktorsko do tzw. ciany no nej.
Równie szeroko rozpowszechnione s w ród erotomanów i obsesyjne zauroczenia i u ywanie
pornografii - od materiaøów erotyzuj cych, po tzw. tward pornografi . Na warsztatach, jakie
prowadz w ramach Ameryka skiego Stowarzyszenia Rodzin, te wzorce pokazuj si stale. Niektórzy
erotomani „dojrzewaj ” do prostytucji, licznych romansów czy innych zachowa na jeszcze wy szych
poziomach eskalacji. Zazwyczaj odsøaniaj si te inne emocjonalne i duchowe problemy u tych, którzy
dochodz do ekshibicjonizmu, podgl dactwa, itd. - co Pat Carnes nazywa przej ciem na tzw. drugi
poziom erotomanii. (Patrick Carnes: “Out of the shadows” 1983). Trzeci poziom to pedofilia, gwaøty,
sadyzm. Jednak wiele uzale nionych osób nigdy nie przekracza granic fantazjowania, masturbacji i
pornografii.
NACR: Mimo to poziom krzywd czynionych sobie przez te osoby tak samo je zaburza i niszczy.
Mark: Absolutnie tak. Wszystkie te podstawowe czy powszechne skøadowe erotomanii tak
samo izoluj erotomana od le cych u podøo a problemów emocjonalnych i duchowych. S wø czone
w proces nie-odczuwania. A takie odr twienie i brak kontaktu z samym sob dziaøa niszcz co na ycie
uczuciowe, duchowo i relacje mi dzyludzkie.
NACR: Wiele uzale nionych osób, które dowiaduj si czego o erotomanii, ma poczucie
przytøoczenia i braku nadziei, opowiedz wi c jeszcze o ródøach nadziei. Czy jest dla nich jaki ratunek
i gdzie mog znale pomoc. Bo przecie dzi ich sytuacja nie jest bez wyj cia.
Mark: Na szcz cie jest ratunek. Przez ostatnie dwadzie cia lat dowiedzieli my si bardzo
wiele o erotomanii i o tym, jak si z niej leczy . Pierwsze programy w tym zakresie zacz øy si tworzy
z ko cem lat siedemdziesi tych. Przedtem terapia nie miaøa prawie nic do zaoferowania erotomanom,
nie umieli my nawet choroby zdiagnozowa . Budowanie form pomocy i leczenia to kwestia ostatniego
dwudziestolecia, ale wiele programów ju si uksztaøtowaøo. Dzisiaj istniej w USA ró norodne
wspólnoty adaptuj ce do leczenia erotomanii 12 Kroków Anonimowych Alkoholików, s ju tak e
o rodki leczenia zamkni tego i liczne poradnie prowadz ce ambulatoryjne warsztaty. Ro nie te liczba
terapeutów pracuj cych w tej dziedzinie, wielu z nich poznaøo proces trze wienia na wøasnej skórze i
trudno o lepsze praktyczne wyszkolenie. Kiedy ja trafiøem na leczenie, w caøym kraju (i wiecie) istniaø
tylko jeden o rodek, Golden Valley Treatment Center w Minneapolis i par grup SLAA w
Massachusetts. Dzi o rodek w Golden Valley nie istnieje, ale zd yø wyszkoli ró nych klinicystów,
którzy rozjechali si po kraju i zacz li zakøada wøasne poradnie i programy.
NACR: Jakie rady daøby tym, którzy chcieliby znale terapeut kompetentnego w dziedzinie
erotomanii?
Mark: Po pierwsze zadzwoniøbym do Pa stwowego Centrum Leczenia Erotomanii, gdzie
dysponuj list terapeutów na caøe USA. Tak e Oddziaø Informacyjny Ameryka skiego Stowarzyszenia
Rodzin ma list przeszkolonych terapeutów chrze cija skich, którzy s w stanie pomóc (601-8445128).
NACR: Jest te dla chc cych zdrowie erotomanów kilka wspólnot Anonimowych Erotomanów1
opartych na programie Dwunastu Kroków zaadaptowanym od Anonimowych Alkoholików. (). Co
powiesz o ró nicach mi dzy nimi i jak wybra najodpowiedniejsz dla siebie?
Mark: Pewne ró nice le w sposobie, w jaki te wspólnoty definiuj trze wo . Trzeba
pami ta , e definicja seksualnej trze wo ci jest w przypadku erotomanii bardziej zøo ona ni w
przypadku uzale nienia od alkoholu czy narkotyków. Mo esz nie pi , czy nie bra do ko ca ycia, ale
celibat do ko ca ycia nie zawsze jest najszcz liwszym wyj ciem dla erotomanów. To jest jeszcze
jedno podobie stwo mi dzy t chorob a ob arstwem. arøocy nie mog przesta je na zawsze, ale
mog nauczy si je tylko wtedy, gdy potrzebuje tego ich ciaøo, a nie emocje czy duchowa pustka.
Podobnie erotomani, którzy s w zwi zkach maø e skich mog odkry , e seks ze wspóømaø onkiem,
gdy przestaje by ucieczk przed blisko ci , problemami, czy negatywnymi uczuciami, a zaczyna t
blisko dopeønia i wyra a , jest na miejscu i jest bardzo pi knym prze yciem. Poniewa
zdefiniowanie seksualnej trze wo ci jest trudne, ró ne grupy ró nie j okre laj . Ale i tak zawsze
decyduje o tym zbiorowe sumienie, co w rodzaju grupowej dyskusji, która nadaje wspólnocie
charakter narady, za któr stoj osobiste do wiadczenia uczestników. Anonimowi Seksoholicy maj
najbardziej rygorystyczn definicj trze wo ci; dla nich ka dy seks poza heteroseksualnym
maø e stwem jest przekre leniem trze wo ci i mimo to ucz szcza do SA wiele osób o orientacji
homoseksualnej. SAA (Sex Addicts Anonymus) nie maj tak moralizatorskiego podej cia i mówi o
staøym zwi zku partnerskim. Wspólnota SLAA (Sex & Love Addicts Anonymus) jest jeszcze bardziej
elastyczna: ka dy sam okre la swoj trze wo . Uczestnicy maj wi c tutaj najwi ksz przestrze , ale
i najwi ksz odpowiedzialno ; je li nie b d wobec siebie bezwzgl dnie uczciwi, choroba bole nie im
to wytknie. (W Polsce Anonimowi Erotomani rozró niaj przede wszystkim dwa poj cia: abstynencj i
trze wo , która jako proces post puj cy - duchowo-menatalno-emocjonalne wzrastanie - nie daje si
zdefiniowa . Precyzyjnie okre laj tylko zasady abstynencji seksualnej. Na podstawie wøasnych
do wiadcze nie w tpi oni, e seks, który nie zaburza procesu zdrowienia, mo liwy jest tylko w parze
z partnerem w staøym i zawierzonym Sile Wy szej zwi zku. Uczestnicy buduj cy zwi zek po okresie
odstawienia i wewn trznej odbudowy wybieraj taki sposób zawierzenia swojego partnerstwa Bogu,
jaki odpowiada ich przekonaniom religijnym czy duchowym; jest to kontynuacja Kroku Trzeciego).
Generalnie jednak jest tak, e erotomanom, którzy s na pocz tku zdrowienia, tak ci ko prze ywaj
swoje obsesje i kompulsje, e nie wa ne s dla nich spory na temat szczegóøów definicji trze wo ci.
Dla nich marzeniem jest ka da seksualna trze wo . Je li wi c masz w okolicy jak kolwiek grup AE,
to ju masz niezast pion pomoc. Je li w twoim rejonie jest wiele grup i dziaøa kilka wspólnot AE,
odwied wszystkie i wybierz t , której charakter najbardziej ci odpowiada. Pami taj, e potrzebni ci s
ludzie, którym w praktyce od døugiego czasu udaje si trzyma z dala od naøogowego seksu i
naøogowej miøo ci, a nie zaciekli teoretycy od okre lonego typu przekona . Trzymaj si osób, które w
czynnej erotomanii byøy kiedy tam, gdzie ty, a dzi funkcjonuj w bez porównania zdrowszych
obszarach.
NACR: Kiedy zaczynaøe swoj drog zdrowienia nie miaøe pewnie dost pu do takich grup?
Mark: To prawda. Istniaøy one w niektórych cz ciach kraju, ale nie tam, gdzie mieszkaøem.
Chodziøem wi c przez pewien czas do klubu Anonimowych Alkoholików, cho nigdy nie miaøem
problemów z alkoholem i prawie nigdy go nie u ywaøem. W ko cu paru facetów mnie zapytaøo: „co ty
1
W Polsce Anonimowi Erotomani dziaøaj od 01 czerwca 1993 r. Anonimowi Erotomani –
samopomocowa wspólnota osób lecz cych si z uzale nienia od seksu i od miøo ci, po kilku
miesi cach od powstania afiliowaøa si przy SLAA, w Bostonie, a na przeøomie 2004/2005, maj c
ju od kilku lat ogólnokrajowy zasi g, porzuciøa sw pierwotn , polsk nazw na rzecz
ameryka skiej. Dziaøaj te Anonimowi Seksoholicy, którzy odø czyli si w czasie zmiany nazwy od
AE/slaa, afiliuj c si przy SA. W Stanach Zjednoczonych s te wspólnoty SAA – Sex Addicts
Anonymous; SRA – Sexual Recovery Anonymous; SCA – Sexually Compulsives Anonymous (przyp.
tøum.).
wøa ciwie tutaj robisz?” Wyja niøem, e jestem uzale niony od seksu i na czym to polega, a wtedy
okazaøo si , e wi kszo z nich te byøa erotomanami. Stworzyli my wi c swoj grup dla
Anonimowych Erotomanów, to byøo najlepsze, jedyne wyj cie. Do dzi erotomani w pewnych
cz ciach kraju musz si wykazywa tak przedsi biorczo ci i zaczyna sami, we wøasnych grupach.
Inn mo liwo ci jest znalezienie chrze cija skich grup stosuj cych program 12 Kroków, takich jak
O.O. (Overcomes Outreach), które s otwarte dla ludzi z ka dym typem uzale nienia. Po wi cej
informacji na temat chrze cija skiego zaplecza terapeutycznego dla osób borykaj cych si z
erotomani odsyøam do internetowej strony Christian Alliance for Sexual Recovery.
Uzyskano z
http://onanizm.pl/forum/viewtopic.php?t=16 1999r.