Smok - Nadleśnictwo Kaczory

Leśna dydaktyczna ścieżka rowerowa
SMOK
NADLEŚNICTWO
KACZORY
Dane teleadresowe leśnictw
Liszkowo
Liszkowo 72
89-310 Łobżenica
0-67 2869-422
Jeziorki
Jeziorki 49
64-810 Kaczory
0-67 2838-022
Czajcze
Czajcze 84
89-320 Wysoka
0-67 2871-056
Podlasie
Podlasie 1m1
64-920 Piła
0-67 2158-139
Rzęskowo
ul. Bukowa 3
89-333 Osiek n. Notecią
0-67 2866-187
Zielonagóra
Zielona Góra 1
89-300 Wyrzysk
0-67 2862-495
Radacznica
Śmiłowo, ul. Kaczorska 57
64-810 Kaczory
0-67 2838-717
Garncarska Góra
Garncarsko 1
64-810 Kaczory
0-67 2831-684
Białośliwie
ul. Gajowa 34
89-340 Białośliwie
0-67 2875-023
Kalina
Dziembowo 93
64-810 Kaczory
0-67 2831-735
Mościska
Mościska 43
89-350 Miasteczko Kraj.
0-67 2872-829
Szkółka LEŚNA
Brzostowo
0-67 2831-694
d/s Lasów
Nadzorowanych
ul. Górna 17
64-810 Kaczory
0-600 370-274
Brzostowo
Brzostowo 64 A
89-350 Miasteczko Kraj.
0-67 2874-113
Leśna dydaktyczna
ścieżka rowerowa
SMOK
- początek trasy, tu jesteśmy
- koniec trasy
- trasa rowerowa
- tereny leśne
- tereny zabudowane
Witamy serdecznie na rowerowej ścieżce dydaktycznej przebiegającej przez lasy Nadleśnictwa
Kaczory.
Przeplatają się na niej dwa wątki:

historyczny, związany z wydarzeniami I i II wojny światowej.
Na ścieżce znajdziesz:

cmentarze wojenne
• z okresu I wojny światowej,
• z okresu II wojny światowej,

cmentarz „Choleryczny” z grudnia 1914 roku;

przejedziesz fragmentem granicy polsko –
niemieckiej z okresu międzywojennego, a
także

natkniesz się na autentyczne bunkry i transzeje.
3

przyrodniczy

związany z funkcjonowaniem lasu,

nietypowymi zjawiskami:
•hydrologicznymi (np. okresowy staw, okresowa rzeka),
• geologicznymi (moreny czołowe),
• przyrodniczymi.
Długość ścieżki wynosi 20 km. Stanowi ona pętlę
przywiązaną do międzynarodowej ścieżki rowerowej R1. Przewidywany czas przejazdu przeciętnej
grupy – około 190 minut.
Trasa ścieżki jest dostępna dla każdego typu roweru, a dla rowerów górskich przygotowaliśmy trudne,
nachylone odcinki na proponowanych pętlach. Jeśli nie jesteś pewien swych sił możesz nie skręcać
na pętle i jechać dalej prosto.
Ścieżka adresowana jest przede wszystkim do
młodzieży szkolnej. Liczymy na zainteresowanie
się jej tematyką historyków i przyrodników szkolnych. Zapraszamy również każdego zainteresowanego turystę rowerowego.
Na ścieżce znajdują się słupki z numerkami, którym odpowiadają numery w niniejszym folderze,
pod którymi znajdują się opisy ciekawych miejsc.
Na ścieżce dydaktycznej znajdują się również tablice informacyjne, które pomimo częstych napraw
niestety stopniowo ulegają dewastacji. Z tego też
względu są zastępowane w/w słupkami.
1
Zespół Cmentarzy Wojennych
Piła-Leszków.
Cmentarz Jeniecki z lat 1914-1918
Spoczęło na nim 2638 żołnierzy zmarłych w obozie jenieckim zorganizowanym na południowowschodnich obrzeżach Piły. Byli wśród nich głównie
zagarnięci do niewoli niemieckiej żołnierze z armii
rosyjskiej, brytyjskiej, francuskiej. Należeli do różnych wyznań i narodów, m. in. Anglicy, Francuzi,
Litwini, Łotysze, Polacy, Rosjanie, Tatarzy, Żydzi.
4
Cmentarz Wojenny z II wojny światowej
Zorganizowany został w latach pięćdziesiątych na
zboczu skarpy doliny rzeki Gwdy. Pochowano na
nim 1372 żołnierzy rosyjskich poległych w Pile i
jej okolicach w 1945 r. Obok nich złożono ciała 4
żołnierzy Wojska Polskiego, zmarłych od ran we
wrześniu 1939 r. w pilskim szpitalu, a także osób
cywilnych, w tym dzieci, zamęczonych w hitlerowskich obozach pracy w Pile. Do wschodniej granicy
tej nekropolii przylega dawny cmentarz ewangelicki, na którym spoczęli mieszkańcy południowo-wschodnich przysiółków, leżących w granicach
ówczesnej Piły.
2
Pętla: Bunkry i Cmentarz
„choleryczny”
- trasa ścieżki
- bunkry
- cmentarz „choleryczny”
- tu jesteśmy
UWAGA! Proponowany fragment ścieżki jest stosunkowo trudny!
Jeżeli nie chcesz lub nie możesz nim pojechać, jedź dalej prosto.
5
3
Bunkry
Wschodnia linia obrony tzw. Twierdzy Piła
Piła jako ważny węzeł komunikacyjny, oddalony o
zaledwie 6 km od ówczesnej granicy państwowej,
uznawana była za klucz do Pomorza. Na długo
przed wybuchem II wojny światowej władze hitlerowskie postanowiły zbudować na wschodnich
rubieżach miasta linie umocnionych stanowisk
ogniowych dla broni maszynowej. Wiosną 1939
r. wzniesiono 37 schronów typu „Heinrich”, wykonanych z 2 arkuszy blachy falistej otoczonych 0,5
metrową ścianą zbrojonego betonu. Każdy z nich
przeznaczony był dla ciężkiego karabinu maszynowego z 3-osobową załogą. Ich uzupełnienie stanowiły transzeje i zasieki z drutu kolczastego.
Pod koniec1944 r. wobec zbliżającego się frontu
podjęto prace uzupełniające. Wykopano rów przeciwczołgowy, ułożono pola minowe i zbudowano
12 z 30 planowanych schronów typu Ringstand 58
c, zwanych Tobrukami. Tymczasem 30 stycznia
1945 r. wojska radzieckie okrążyły miasto i atakami
od zachodu zdobyły je 14 lutego 1945 r.
6
4
Sosna pospolita (Pinus silvestris)
Duże drzewo iglaste dorastające do 35 m wysokości 1 1,5 m pierśnicy(średnicy). Żyjąc w zwarciu wykształca prosty pień i małą, okrągłą koronę, dając
w efekcie drewno wysokiej jakości. Aby tak było, leśnik pielęgnując poszczególne drzewa bardzo dba
o ich bliskie sąsiedztwo, starając się wywołać efekt
„stłoczenia” w drzewostanie. Sosny, które wzrastają na otwartej przestrzeni, tak bardzo różnią się
od swoich sióstr ze zwartych drzewostanów, jakby
należały do innego gatunku. W tym miejscu rosną
takie sosny – samotniczki. Są niskie, poskręcane i
bardzo sękate. Takie drzewa nie dostarczą cennego surowca.
5
Jeniecki cmentarz
choleryczny z 1914 r.
Po wybuchu I wojny światowej na dawnym placu
ćwiczeń Niemcy utworzyli wielki obóz dla jeńców
wojennych różnych narodowości. Najwięcej wśród
nich było żołnierzy z armii carskiej Rosji. Ostatecznie przebywało w nim około 45 tysięcy jeńców. W
7
wyniku ciężkich warunków bytowych masowo wymierali. Pierwszymi ofiarami było 148 jeńców z szeregów armii rosyjskiej, którzy w grudniu 1914 roku
zmarli w nim na cholerę. Ze względów sanitarnych
pochowano ich na oddzielnym cmentarzu zakaźnym (cholerycznym), zachowanym po dziś dzień.
6
Linia polsko-niemieckiej
granicy państwowej
z lat 1918-1939
Traktat Wersalski z 28 czerwca 1919 r. przesądził o
przebiegu polsko- niemieckiej granicy państwowej
w okolicach Piły, którą wytyczono w odległości zaledwie około 6 km na wschód od centrum miasta.
Przy jej wytyczaniu pominięto czynniki historyczne,
geograficzne, demograficzne i ekonomiczne. Dlatego nie zadowalała żadnej ze stron. Niemcy określając ją mianem „dyktatu wersalskiego”, nieustannie dążyli do jej rewizji na swoją korzyść .Zasady
wytyczenia przebiegu linii granicznej, jej oznakowania, a także funkcjonowania przejść granicznych
i ruchu granicznego regulowała polsko-niemiecka
konwencja z 27.01.1926 r., zawarta w Poznaniu.
Po polskiej stronie granicy strzegła Straż Celna
przemianowana w 1928 r. na Straż Graniczną. W
okolicach Piły funkcjonowały komisariaty Straży
Granicznej w Ujściu i Kaczorach. Temu ostatniemu
podlegały posterunki w Jeziorkach i Żabostowie.
Dnia 1 września 1939 r. już ok. godziny 1.00 dy-
8
wersanci hitlerowscy zaatakowali polskie posterunki graniczne w Jeziorkach i Zelgniewie. Pierwszym
poległym żołnierzem broniącym granic Polski na
terenie Wielkopolski był kapral Piotr Konieczka,
który zginął w Jeziorkach.
- tu jesteśmy
- koniec trasy
- trasa rowerowa
7
- tereny leśne
- tereny zabudowane
- granica państwa z 1918-1939
Jak podzielony jest las
gospodarczy?
Las podzielony jest na prostokąty o powierzchni
około 25-ciu hektarów, zwane oddziałami. Kontur
oddziału obwiedziony jest prostymi, nigdy nie zalesionymi drogami, które nazywamy liniami podziałowymi, a na każdym skrzyżowaniu linii stoi słupek
oddziałowy (granitowy lub betonowy) z numerami
oddziałów. Las wewnątrz oddziału nie jest jednolity, składa się z kilku różnych drzewostanów. Nasza
ścieżka przebiega ze wschodu na zachód, przed
frontem aż pięciu różnych drzewostanów, tworzących oddział 234.
9
- linia oddziałowa
kamień
oddziałowy
8
- kamienie oddziałowe
wycinek mapy gospodarczej
Okresowy staw
Wyraźne obniżenie terenu w kształcie niecki, która zbiera i zatrzymuje nadmiar wód płynących z
jeziora Kopcze, oddalonego o 2,5 km na wschód.
Ostatnio staw wypełniał się w 1987 roku, a wodę
utrzymywał do 1990 roku, oraz w 2002 roku, a
wodę utrzymywał do 2003 roku.
9
Łożysko okresowej rzeki
W sezonach obfitych opadów położone w Kaczorach jezioro Kopcze odprowadza nadmiar wód do
Gwdy, tworząc bezimienną rzekę dziewięciokilometrowej długości, z ujściem w pobliżu Kaliny. W
latach suchszych rzeka wysycha, pozostawiając
na jakiś czas wypełnione stawy i zalewiska. Jej koryto można rozpoznać po niewielkim zagłębieniu
i bujniejszej roślinności. Ostatnio rzeka płynęła w
1987 roku, jej koryto wypełniło się też w 2002 roku,
10
jednak woda nie przelała się do Gwdy. Wydłużenie
przerw między kolejnymi okresami przepływu wód
informuje nas o wysychaniu zlewni Gwdy. Jest to
uruchomiony przez naturę sygnał alarmowy.
10
Drzewostan dwupiętrowy
Pod stuletnią sosną rosną młodsze graby i dęby,
tworząc dolne piętro drzewostanu. Taki dwupiętrowy las jest zawsze silniejszy i odporniejszy od
jednowarstwowego. W porównaniu z nim tworzy
bogatsze środowisko i utrzymuje większą liczbę
osobników i gatunków zwierząt.
11
11
Pętla „Morena”
Obszar przez który przebiega trasa ścieżki wchodzi w skład Pojezierza Krajeńskiego, rozciągającego się pomiędzy dolinami Gwdy i Brdy, dochodząc
do pradoliny Noteci. Pojezierze Krajeńskie przecina kilka równoleżnikowych linii postoju lodowca,
występują tu oprócz jezior rynnowych, niewielkie
jeziora układające się równoleżnikowo (w kierunku wschód - zachód). Wzdłuż drogi, którą jedziesz
występuje młodoglocjalny krajobraz równin i wzniesień morenowych, graniczący z krajobrazem sandrowym. Dolina, którą biegnie droga przechodzi od
strony południowej przed frontem moreny czołowej,
która powstała w czole lodowca nie zmieniającego
swego położenia w ciągu dłuższego okresu czasu.
Moreny czołowe składają się często z kilku ciągów
wzgórz położonych jeden za drugim, lub nawet
przylegających do siebie, a pooddzielanych zagłębieniami podłużnymi.
12
- tu jesteśmy
- obszary leśne
- Koniec trasy
- Trasa rowerowa
UWAGA! Proponowany fragment ścieżki jest stosunkowo trudny.
Jeżeli nie chcesz lub nie możesz go pokonać, jedź dalej prosto.
12
Drzewostan dębowy
Zanim w XIX wieku za sprawą człowieka krajobraz
leśny naszych okolic zdominowała sosna, lasy liściaste i mieszane z udziałem dębu zajmowały obszary znacznie większe niż dotychczas.
13
13
Drzewostan w przebudowie
Ponadstuletni drzewostan świerkowy obumiera.
Miejsce wyciętych, martwych świerków zajmują
młode dęby. Ponieważ świerk został tu wprowadzony sztucznie, można powiedzieć, że po upływie
wieku dąb wraca na swoje miejsce.
14
„Smok”
A oto koniec ścieżki, nasz „Smok” – miejsce, gdzie
możesz odpocząć oraz pod pewnymi warunkami
rozpalić ognisko lub grilla (po szczegóły zajrzyj
na naszą stronę internetową: www.pila.lasy.gov.
pl/kaczory).
14
Nadleśnictwo Kaczory
ul. Kościelna 17, 64-810 Kaczory
tel. 0-67 2831-461
fax. 0-67 2831-462
e-mail: [email protected]
http://www.pila.lasy.gov.pl/web/kaczory