Biblia w Internecie - FIDES Digital Library

FIDES – Biuletyn Bibliotek Kościelnych
nr 1-2 (18-19) / 2004, s. 151-175
ISSN 1426-3777
DANUTA REBECH1
BIBLIA W INTERNECIE
Choć świat środków społecznego przekazu może się czasem wydawać nie do pogodzenia z chrześcijańskim orędziem, stwarza też
wyjątkowe możliwości głoszenia zbawczej prawdy Chrystusa całej
ludzkiej rodzinie. Jako przykład można podać (...) pozytywny potencjał Internetu, zdolnego przenosić także religijne informacje
i nauczanie poza wszelkie bariery i granice. Możliwość przemawiania do tak szerokiego kręgu odbiorców nie istniała nawet w najbardziej fantastycznych wyobrażeniach tych, którzy głosili Ewangelię
przed nami. (...) Katolicy powinni odważnie otworzyć drzwi środków
przekazu Chrystusowi, tak aby Jego Dobra Nowina była głoszona
z dachów całego świata2.
Do przekazywania różnych informacji, w tym także treści zawartych w Biblii, stosowano dostępne w danym czasie techniki przekazu
(tradycja ustna, kamienne tablice, tabliczki gliniane, zwoje papirusowe, pergamin).
„Na przełomie Starego i Nowego Testamentu pojawiły się pierwsze prymitywne jeszcze formy książkowe, tak zwane kodeksy. Istnieje teoria, zgodnie z którą jeden z czynników decydujących
o zwycięstwie myśli chrześcijańskiej nad ideami pogańskimi miał
charakter technologiczny. Pogańscy uczeni przywiązani byli do tradycyjnych zwojów, chrześcijanie zaś szybko zorientowali się, że
1
Bibliotekarz systemowy w Bibliotece Głównej Papieskiej Akademii Teologicznej
w Krakowie.
2
Papieska Rada ds. Środków Społecznego Przekazu (2002). Wstęp. Kościół a Internet
(Watykan 22 lutego 2002). Tł. Maciej Górnicki. Wiadomości KAI nr 10, s. 31.
152
FIDES – Biuletyn Bibliotek Kościelnych 1-2/2004
praktyczniejsze, a co za tym idzie przydatniejsze i skuteczniejsze
w przepowiadaniu Dobrej Nowiny są kodeksy”3.
Przełom w dziedzinie technologii nastąpił z chwilą wynalezienia
druku przez Jana Gutenberga. Pierwszym dziełem, jakie wyszło
z drukarni mogunckiego wynalazcy była właśnie Biblia. Dzięki wynalezieniu druku można było przekazywać różne treści nie tylko
bezpośrednio od człowieka do człowieka, ale także rozpowszechniać
je w krótkim czasie, za pomocą nowej techniki, po całym kontynencie.
W naszych czasach, wraz z pojawieniem się radia i telewizji, zaistniała szansa na szerzenie treści zawartych w Biblii, w jednym
czasie, milionom słuchaczy i widzów. Aby upowszechniać Słowo
Boże wykorzystano do tego celu pojawiające się takie środki przekazu, jak: przeźrocza, kasety magnetofonowe, kasety wideo, płyty CD,
czy wreszcie programy multimedialne na CD-ROM.
Jednym z najważniejszych współczesnych mediów międzynarodowej wymiany informacji stał się Internet – bogate i powszechne
źródło różnych danych. Oferuje on swoim użytkownikom dostęp do
serwerów całego świata, pozwala na uzyskanie wielu przydatnych
informacji. Internet cechuje szybkość przekazu (ogromne ilości informacji mogą być przekazywane natychmiast z jednego krańca ziemi na drugi) i niezależność od miejsca (każda informacja zaopatrzona jest w odpowiedni „adres” pod którym może być dostępna z dowolnego miejsca wyposażonego w odpowiedni komputer). Szybki
rozwój techniki komputerowej oraz spadek cen sprzętu i oprogramowania przyczynił się do wzrostu liczby osób korzystających
z Internetu, którzy częściej szukają informacji na stronach WWW,
niż w książkach czy gazetach.
Także Kościół katolicki nie pozostał obojętny wobec nowej możliwości dotarcia do wiernych4. Na konieczność wykorzystania Internetu przez Kościół katolicki zwrócono uwagę w dokumencie Papieskiej Rady ds. Środków Społecznego Przekazu z 2002 r. „[...] Kościół potrzebuje obecnie zrozumienia Internetu. Jest to konieczne,
aby prowadzić skuteczny dialog z ludźmi – zwłaszcza młodymi –
3
Budzyk, Stanisław ks. (1998). Ewangelizacja przez Internet. Więzi nr 173, s. 172.
Patrz: Górska, Dorota (1999). Ewangelizacja przez Internet. Fides Biuletyn Bibliotek Kościelnych nr 2, s. 81-100.
4
O KSIĄŻKACH... : Rebech D., Biblia…
153
którzy przesiąknięci są doświadczeniem tej nowej technologii,
a także by móc ją dobrze wykorzystać”5. W dokumencie tym zauważono również, że Internet „daje [...] ludziom bezpośredni
i natychmiastowy dostęp do ważnych zasobów religijnych
i duchowych – wspaniałych bibliotek i muzeów oraz miejsc kultu,
dokumentów i nauczania Magisterium, pism Ojców i Doktorów Kościoła oraz duchowej mądrości wieków. Daje [on] szanse przezwyciężania odległości i izolacji, umożliwiając ludziom kontakt z podobnie myślącymi ludźmi dobrej woli, którzy łączą się
w wirtualnych społecznościach wiary, by nawzajem zachęcać się
i wspierać”6.
Z czasem stało się jasne, że przy tak szybkim rozwoju Internetu
i masowym do niego dostępie, trzeba uporządkować bogactwo informacji. Przestały bowiem wystarczać wyszukiwarki wykorzystujące specjalne programy przeszukujące tysiące internetowych stron.
Do porządkowania internetowych zasobów okazała się nie tylko
przydatna, ale i niezbędna „najstarsza i najbardziej podstawowa zasada organizacji bibliotecznych zbiorów – porządkowanie ich według pewnych dziedzin czy klas. I choć brak jest obowiązujących
jednolitych reguł, to jednak uporządkowanie internetowych adresów
w najprostszy nawet sposób – przy wolnym dostępie do internetowych półek daje zdecydowanie większe szanse każdemu poszukującemu na znalezienie czegoś, co rzeczywiście jest wartościowe”7.
I tak obok sprawnych wyszukiwarek indeksujących zawartość całych
stron (np. Altavista, Google, Onet) zaczęło pojawiać się coraz więcej
katalogów i portali, które prześcigają się w reklamowaniu swoich
serwisów. Zebranie informacji w elektronicznym katalogu lub portalu z jednej, bądź kilku dziedzin, przez kompetentne osoby, ułatwia
dotarcie do wielu cennych źródeł. Co ważne zaoszczędza czas spę5
Papieska Rada ds. Środków Społecznego Przekazu (2002). Możliwości i wyzwania.
Kościół a Internet (Watykan 22 lutego 2002). Tł. Maciej Górnicki. Wiadomości KAI
nr 10, s. 32.
6
Ibidem.
7
Gawroński, Andrzej; Dynkowski, Maciej [Dok. elektr.] (2000). Biblioteczne portale albo wirtualne warsztaty informacyjne. Elektroniczny Biuletyn Informacyjny
Bibliotekarzy „EBIB” nr 7 http://ebib.oss.wroc.pl/arc/e015-02.html [odczyt
01.08.2005].
154
FIDES – Biuletyn Bibliotek Kościelnych 1-2/2004
dzony na mozolnym przeglądaniu dużej ilości adresów stron na interesujący nas temat.
Opisane powyżej zjawisko przeszukiwania internetowych zasobów ma także zastosowanie w przypadku informacji dotyczących
Pisma Świętego w Internecie. Jak już wyżej wspomniano, do upowszechniania Biblii wykorzystywano wszystkie pojawiające się
w danym czasie techniki przekazu i byłoby rzeczą dziwną, aby
w jednym z najważniejszych źródeł informacji, jakim jest Internet,
nie można było wyszukać danych z nią związanych. Oczywiście, że
Pismo Święte również znalazło tu swoje miejsce, a do szerzenia treści
w nim zawartych wykorzystano także pocztę elektroniczną (e-mail)
i sms-y (krótkie wiadomości tekstowe).
W całej literaturze światowej Biblia posiada szczególną pozycję,
bowiem „nie ma drugiej takiej Księgi, o której wypowiedziano tak
wiele i tak różnych opinii. Liczne rzesze chrześcijan widzą w Piśmie
Świętym Słowo Boże, nazywają je listem Boga, skierowanym do
ludzi, z wiarą i czcią otwierają karty Pisma Świętego i szukają na
nich Bożego pouczenia. [...] Ta zaś Księga wydana w olbrzymich
nakładach, przetłumaczona na największą ilość języków, zawdzięcza
swoja popularność faktowi, że jest ona Księgą religijną... [...] Dopatrzono się w niej różnych wartości. [...] Jest źródłem historycznym,
zawiera arcydzieła myśli literackiej, jest pomnikiem literatury starożytnego wschodu, jest podstawą cywilizacji europejskiej”8.
Za pomocą dostępnych wyszukiwarek internetowych, wpisując
słowo „Biblia”, można dotrzeć do bardzo wielu i różnych źródeł
z nią związanych (pełne teksty różnych przekładów, programy do
studiowania Pisma Świętego, wiadomości historyczne dotyczące
Biblii, słowniki itp.). Pojawiają się one nie tylko na oficjalnych stronach katolickich (Opoka, Mateusz), ale także na stronach WWW
tworzonych przez pojedyncze osoby lub zespoły osób stawiających
sobie za cel możliwie szerokie rozpowszechnienie Biblii
i wiadomości z nią związanych. Ilość tych informacji jest znacząca,
jednakże nie wszystkie są godne uwagi. Warto wiedzieć o adresach
stron, na których zgromadzono bardzo różnorodne informacje zwią-
8
Jelonek, Tomasz ks. (1999). Wyjątkowa Księga ludzkości. Kraków: "Unum": Polskie Towarzystwo Teologiczne, s. 6.
O KSIĄŻKACH... : Rebech D., Biblia…
155
zane z Pismem Świętym i dlatego dalsza uwaga zostanie poświęcona
zawartości trzech takich serwisów internetowych:
BIBLIA 20009 ,
Biblia w portalu Wiara.pl10,
BIBLIA TM 11.
Dwa pierwsze serwisy biblijne są bardzo zróżnicowane i oferują
wiele interaktywnych zasobów historycznych, geograficznych, teologicznych i słownikowych oraz tłumaczenia Biblii, programy do jej
studiowania, różne opracowania, a także dokumenty Kościoła dotyczące Pisma Świętego (pełne teksty i wybrane fragmenty), książki
o tematyce biblijnej (pełne teksty, fragmenty, a także recenzje)
i artykuły dotyczące Biblii.
Trzeci serwis daje możliwość przede wszystkim pobrania plików
z różnymi przekładami Pisma Świętego, ze słownikami, leksykonami, komentarzami biblijnymi, a także programów biblijnych służących do czytania i studiowania Biblii. Wymienione wyżej serwisy
zawierają zarówno źródła w języku polskim, jaki i w innych językach.
Poniżej zamieszczono zdjęcia pierwszych stron omawianych serwisów biblijnych [stan na 03.08.2005 r.].
9
Biblia 2000 [Dok. elektr.]. Tryb dostępu:
http://www.biblia.net.pl/template.php?tpl=index [odczyt 01.08.2005].
10
Biblia w portalu Wiara.pl [Dok. elektr.]. Tryb dostępu: http://biblia.wiara.pl [odczyt
01.08.2005].
11
Biblia TM [Dok. elektr.]. Tryb dostępu: http://biblia.elblag.net/main.html [odczyt
01.08.2005].
156
FIDES – Biuletyn Bibliotek Kościelnych 1-2/2004
Serwis Biblia 2000
O KSIĄŻKACH... : Rebech D., Biblia…
157
Biblia w serwisie Wiara.pl
158
FIDES – Biuletyn Bibliotek Kościelnych 1-2/2004
Biblia TM
strona główna oraz dział download
O KSIĄŻKACH... : Rebech D., Biblia…
159
W artykule skupiono się przede wszystkim na źródłach w języku
polskim. Uwzględniając jednak ważną rolę w dziedzinie biblistyki
innych przekładów Słowa Bożego, omówiono także łacińskie
i greckie tłumaczenia Pisma Świętego (Wulgata i Septuaginta) posiadające swoje elektroniczne wersje oraz anglojęzyczną stronę zawierającą różne tłumaczenia Biblii. Zgromadzenie w jednym miejscu
różnych informacji dotyczących Biblii (pełny tekst, różnojęzyczne
przekłady, informacje o miejscach świętych, wiadomości historyczne
i inne) zwiększa szanse dotarcia do nich i zaoszczędza czas poświęcony na żmudne poszukiwania.
Informacje związane z Biblią, które można znaleźć na stronach
wspomnianych serwisów
Przede wszystkim są to PEŁNE TEKSTY RÓŻNYCH
PRZEKŁADÓW BIBLII na język polski i inne języki.
Pismo Święte zostało spisane w języku hebrajskim, aramejskim
i greckim, ale Słowo Boże zawarte w nim powinno dotrzeć do każdego człowieka, gdyż do każdego jest adresowane. Jednak, aby
wszyscy mogli z niego skorzystać, trzeba dokonywać jego przekładów (całości lub wybranych fragmentów) na języki zrozumiałe dla
ludzi nimi się posługujących. Zarówno w języku polskim, jak i w
innych językach istnieje wiele przekładów Biblii.
Z polskich tłumaczeń dostępnych w Internecie wg chronologii
najwcześniejszym jest Biblia Brzeska, czyli najpopularniejszy kalwiński przekład całego Pisma Świętego wydany w Brześciu Litewskim w 1563 r. Tłumaczenia jego podjął się Jan Łaski, a dokończył
zespół tłumaczy, któremu przewodniczył Grzegorz Olszak. Przekład
powstał dzięki poparciu, jakiego udzielił książę Michał Radziwiłł
zwany Czarnym i stąd jego druga nazwa - „Biblia Radziwiłłowska”.
Ważną innowacją zapoczątkowaną w Polsce przez „Biblię Brzeską”
był podział tekstu na wersety i ich numeracja. Był to także pierwszy
przekład zaopatrzony w różnego rodzaju pomoce biblijne (wprowadzenie czytelnika do korzystania z Pisma Świętego, wprowadzenia
do kolejnych ksiąg i części Biblii, streszczenia do poszczególnych
rozdziałów). Egzemplarzy tego przekładu zachowało się mało, ponieważ syn inicjatora, będąc gorliwym katolikiem, zbierał je i nisz-
160
FIDES – Biuletyn Bibliotek Kościelnych 1-2/2004
czył12. Internetowa wersja HTML „Biblii Brzeskiej”13 zawiera tylko
tekst Nowego Testamentu bez dodatkowych elementów w podziale
na księgi. Wybierając dowolną z nich otrzymujemy jej pełny tekst.
Kolejnym, wg chronologii, polskim przekładem biblijnym udostępnianym w Internecie, jest jeden z najważniejszych przekładów
katolickich dokonany przez ks. Jakuba Wujka, znany jako Biblia
Wujka. Tłumaczenie całej Biblii ks. Wujek ukończył w 1596 r., ale
z powodu zbyt wolnej pracy cenzorów nie doczekał się jej wydania,
gdyż zmarł w 1597 r. Na zlecenie Towarzystwa Jezusowego poprawianiem i przygotowaniem tekstu „Biblii Wujka” do druku zajęła się
wówczas pięcioosobowa komisja i po dwuletniej pracy w 1599 r.
ukazała się Biblia, to jest Księgi Starego i Nowego Testamentu, według łacińskiego przekładu starego w Kościele powszechnym przyjętego, na polski język znowu z pilnością przełożone z dokładaniem
tekstu żydowskiego i greckiego, i z wykładem katolickim trudniejszych miejsc do obrony wiary świętej powszechnej przeciw kacerzom
tych czasów należących, przez Jakuba Wujka z Wągrowca SJ...14.
„W tłumaczeniu Wujek oparł się na Wulgacie [...].Tekst Wulgaty, w
wielu miejscach niezrozumiały, tłumaczył posługując się językiem
oryginału; zaznaczył przy tym dokładnie na marginesie wszystkie
różnice zachodzące między Wulgatą a tekstem greckim, by czytelnik
nie dał się zwieść innowiercom powołującym się na tekst grecki. [...]
W tłumaczeniu starał się Wujek oddać jasno myśl zachowując
w miarę możności dosłowność tekstu. W obszernych komentarzach
cytował Ojców Kościoła, przytaczał błędne wypowiedzi i interpretacje innowierców oraz wykładał właściwy sens tekstu. W ten sposób
Biblia stawała się pewnego rodzaju encyklopedią nauk teologicznych
w Polsce [...]15. Jak pisze ks. Jerzy Chmiel w katalogu wystawy
z okazji 400 lat Biblii Wujka „Polski przekład Biblii dokonany przez
12
Kwilecka, Irena (2003). Studia nad staropolskimi przekładami Biblii. Poznań:
UAM. WT. Redakcja Wydawnictw : Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki, s. 335337.
13
Biblia Brzeska [Dok. elektr.]. Tryb dostępu:
http://www.literatura.hg.pl/brzeska/brzeska.htm, [odczyt 01.08.2005].
14
O.R.G. (1959). Polskie przekłady Pisma Św. W: Dąbrowski, Eugeniusz ks. red.
(1959). Podręczna encyklopedia biblijna. T. 2. Poznań: Księg. Św. Wojciecha,
s. 312.
15
Ibidem.
O KSIĄŻKACH... : Rebech D., Biblia…
161
ks. Wujka miał ogromne znaczenie dla życia religijnego i rozwoju
kultury w Polsce. Biblię Wujka wielokrotnie drukowano w Polsce ,
a także za granicą: w Moskwie, Berlinie, Lipsku i Wiedniu. Drukowano w całości i we fragmentach; przez 350 lat słowa Wujkowe odbijały się o sklepienia dumnych katedr polskich i zacisznych wiejskich kościółków (ks. E. Dąbrowski). Biblia Wujka - językowo
uwspółcześniana – służyła jako czytania biblijne w liturgii do naszych czasów. Kiedy już zaistniały nowe przekłady Biblii, jak Biblia
Tysiąclecia, stała się pomnikiem wiary Polaków poprzez wieki”16.
Dzięki zeskanowaniu 1099 stron pierwszego wydania „Biblii Wujka” z 1599 r. i umieszczeniu jej na stronie Polskiej Biblioteki Internetowej17 jest ona dostępna dla wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z tego tłumaczenia Pisma Świętego. Wartość elektronicznej
wersji tego wydania polega na tym, ze nie jest to tylko tekst zamieszczony na jednej z internetowych stron, ale poszczególne karty
Biblii Wujka wyglądają tak, jak w wydaniu z 1599 r.
Drugim dostępnym polskim przekładem reformacyjnym całego
Pisma świętego jest Biblia Gdańska wydana w Gdańsku w 1632 r.
Autorem przekładu był Daniel Mikołajewski. To siedemnastowieczne tłumaczenie było owocem współdziałania polskich luteran,
kalwinów i braci czeskich. Poprawna językowo i wierna oryginałowi
pozostała ponad trzysta lat Biblia polskich protestantów18. Elektroniczna wersja „Biblii Gdańskiej”19, podobnie jak „Biblii Brzeskiej”
zawiera też tylko sam tekst poszczególnych ksiąg Starego i Nowego
Testamentu wraz z numeracją wersetów. Wskazując na wybraną
księgę otrzymujemy jej tekst.
„Biblia Gdańska” wydana przed 360 laty została napisana językiem staropolskim i dlatego trudno dziś się nią posługiwać.
16
Chmiel, Jerzy; Nowobilski, Jerzy Andrzej (1999). 400 lat Biblii Ks. Jakuba Wujka
SJ. Kraków: Muzeum Archidiecezjalne, s. 3.
17
Biblia Wujka [Dok. elektr.]. Tryb dostępu:
http://www.pbi.edu.pl/site.php?s=NTY1NWJiYjgwOTY4&tyt=Biblia&aut=&x=0&y=0 [odczyt 01.08.2005].
18
O.R.G. (1959). Polskie przekłady Pisma Św. W: Dąbrowski, Eugeniusz ks. red.
(1959). Podręczna encyklopedia biblijna. T. 2. Poznań: Księg. Św. Wojciecha,
s. 328-329.
19
Biblia Gdańska [Dok. elektr.]. Tryb dostępu:
http://biblia.elblag.net/translations.html [odczyt 01.08.2005].
162
FIDES – Biuletyn Bibliotek Kościelnych 1-2/2004
W związku z tym z inicjatywy Śląskiego Towarzystwa Biblijnego
powstaje Nowa Biblia Gdańska. Obecnie są już dostępne w Internecie wszystkie księgi Nowego Testamentu, natomiast ze Starego Testamentu tylko Księga Mojżesza i Księga Psalmów. Wraz z postępem prac będą wprowadzane do Internetu dalsze księgi. Elektroniczna wersja „Nowej Biblii Gdańskiej”20 zawiera również tylko sam
tekst poszczególnych ksiąg Nowego Testamentu i dwóch ksiąg Starego Testamentu wraz z numeracją wersetów. Wybierając konkretną
księgę otrzymujemy na ekranie jej pełny tekst.
Pośród polskich tłumaczeń Biblii nie mogło zabraknąć na stronach WWW oficjalnego w Kościele katolickim przekładu Pisma
Świętego znanego jako Biblia Tysiąclecia. Przekładu dokonano
w związku z obchodami Tysiąclecia Chrztu Polski. Całością przedsięwzięcia zajął się zespół benedyktynów tynieckich pod przewodnictwem o. Augustyna Jankowskiego OSB. Stąd też inna nazwa tego
tłumaczenia - „Biblia Tyniecka”. Jest to pierwszy polski przekład
katolicki dokonany w całości z języków oryginalnych. Ma on charakter pracy zbiorowej, w której poszczególne księgi przygotowali
różni tłumacze, a następnie przekład ujednolicono. Odstąpiono od
umieszczenia szczegółowego aparatu krytycznego, a objaśnienia
tekstu ograniczono do minimum21. W Internecie są dostępne dwie
wersje elektroniczne tego przekładu, zawierające oprócz samego
tekstu „Biblii Tysiąclecia” także elementy dodatkowe pomocne
w korzystaniu. Dlatego też temu tłumaczeniu zostanie poświęcone
więcej uwagi, niż innym zawierającym tylko sam tekst Biblii.
Pierwsza wersja to wydanie HTML22 opracowane przez Zespół
Informatyki Papieskiego Wydziału Teologicznego w Poznaniu. Wykorzystano tu tekst IV wydania „Biblii Tysiąclecia” będącego własnością Wydawnictwa Pallotinum. Oprócz samego tekstu tego tłumaczenia w podziale na Stary i Nowy Testament, a w dalszej kolejności na poszczególne księgi, zawarte są także elementy dodatkowe
20
Nowa Biblia Gdańska [Dok. elektr.]. Tryb dostępu:
http://www.biblest.com.pl/stb/stb.html#biblia [odczyt 01.08.2005].
21
Wojciechowski, Michał (1996). Język polski. W: Metzger, Bruce M.; Coogan,
Michael D. red. nauk. (1996). Słownik wiedzy biblijnej. Warszawa: Oficyna Wydaw.
„Vacatio”, s. 653.
22
Biblia Tysiąclecia (wersja HTML) [Dok. elektr.]. Tryb dostępu:
http://www.biblia.pl/Biblia.htm [odczyt 01.08.2005].
O KSIĄŻKACH... : Rebech D., Biblia…
163
pomocne przy korzystaniu z Biblii (słownik, tablica chronologiczna,
mapy).
Po ukazaniu się na ekranie komputera listy ksiąg Pisma Świętego
można szybko dokonać wyboru danej księgi klikając za pomocą
myszki na jej nazwę. Do szybkiego przewijania listy ksiąg służą
pomocnicze przyciski w dolnej ramce. Wyboru rozdziału można
dokonać za pomocą dwóch list:
 przewijalnej listy rozdziałów danej księgi
 listy pomocniczej do szybkiego wyboru danej „dziesiątki” rozdziałów
Na początku listy rozdziałów znajduje się Wstęp do danej księgi
lub ewentualnie Wstęp ogólny (jeżeli księga należy do grupy ksiąg
objętych dodatkowym wstępem). Przycisk Ks umożliwia ponowne
wczytanie listy ksiąg. Podobnie jest w przypadku wyboru wiersza
danego rozdziału - służą do tego dwie listy:
 przewijalna lista wierszy danej księgi
 lista pomocnicza do szybkiego wyboru danej „dziesiątki” wierszy
Do szukanego wiersza można także dotrzeć przewijając bezpośrednio tekst. Przycisk Roz służy do przejścia na wyższy poziom
listy rozdziałów danej księgi. Dla danego rozdziału wczytywana jest
automatycznie lista wierszy, które stanowią odnośniki do tekstu Pisma Świętego. Każdy odnośnik składa się z dwóch części:
 nazwy księgi, której kliknięcie powoduje zaznaczenie zakładki
do danego fragmentu Pisma Świętego
 numeru rozdziału, numeru księgi – właściwy odnośnik do tekstu Pisma Świętego
Dla danego rozdziału dodatkowo wczytywana jest automatycznie
do dolnej ramki lista przypisów (jeżeli do rozdziału są załączone
przypisy). Początkowo wyświetlany jest pierwszy przypis danego
rozdziału. Podczas czytania wierszy, jeśli dla danego wiersza istnieje
przypis - po kliknięciu w  nastąpuje przewinięcie listy i wyświetla
się przypis wybranego wiersza. Jeżeli jest on duży można powiększyć ramkę przypisów przesuwając ją w górę. Gdy w danym przypisie są odnośniki do innych fragmentów Pisma Świętego, to wówczas
po wybraniu odnośnika można przejść do wskazanego fragmentu.
164
FIDES – Biuletyn Bibliotek Kościelnych 1-2/2004
Jak już wcześniej wspomniano, oprócz samego tekstu „Biblii Tysiąclecia” można skorzystać także z elementów dodatkowych takich,
jak: słownik, tablica chronologiczna, mapy.
Wybierając przycisk Słownik otrzymujemy ułożone alfabetycznie
w kolumnie pojęcia, które są aktywne tzn. klikając na nie za pomocą
myszki otrzymujemy ich krótką definicję. Do szukanego pojęcia
można dotrzeć także za pomocą paska z literami alfabetu, znajdującego się obok kolumny z pojęciami. Wskazując daną literę otrzymujemy jego definicję.
Po wybraniu przycisku Tablica chronologiczna ukazują się po
prawej stronie ekranu dwie kolumny z datami – pierwsza dotyczy
wydarzeń biblijnych, a druga analogicznych wydarzeń w historii
powszechnej. Wybierając dowolną datę otrzymujemy informację
o tym, co wydarzyło się w danym czasie w Biblii i w historii powszechnej.
Przycisk Mapy kryje w sobie cztery mapy:
 Palestyna w epoce królów
 Palestyna za czasów Chrystusa
 Wschód Starożytny
 Basen Morza Śródziemnego
Druga wersja elektroniczna „Biblii Tysiąclecia”23 została przygotowana dla uczczenia 25-lecia pontyfikatu Ojca Świętego Jana Pawła
II. Wykorzystany w opracowaniu tekst IV wydania „Biblii Tysiąclecia” jest własnością Wydawnictwa Pallotinum w Poznaniu, natomiast dla potrzeb WWW został on przygotowany przez zespół Informatyki WTUAM.
Po ukazaniu się listy ksiąg Pisma Świętego w podziale na Stary
i Nowy Testament można dokonać wyboru danej księgi. Istnieje
także możliwość przeglądnięcia księgi i rozdziału za pomocą ramki
w lewym górnym rogu.
Po prawej stronie widnieje ramka Wyszukaj w Biblii umożliwiająca poszukiwania w całym tekście Pisma Świętego. Po wybraniu dowolnej księgi otrzymujemy jej tekst z numerami rozdziałów i wersetów oraz mamy możliwość za pomocą ramek w prawym górnym
rogu:
23
Biblia Tysiąclecia [Dok. elektr.]. Tryb dostępu: http://online.biblia.pl/index.php [odczyt
01.08.2005].
O KSIĄŻKACH... : Rebech D., Biblia…
165
 zmiany rozdziału w księgę
 zmiany księgi i rozdziału
 wyszukania w Biblii
 wyszukania w księdze
Prawy margines obok głównego tekstu danej księgi zajmują
przypisy z aktywnymi linkami umożliwiającymi poprzez kliknięcie
przeniesienie się do tego tekstu w Biblii o którym mowa w przypisie.
Internetowa wersja „Biblii Tysiąclecia” szatą graficzną nawiązuje
do wydania książkowego.
Spośród polskich przekładów Biblii, na stronach WWW, można
jeszcze skorzystać z współczesnego katolickiego tłumaczenia Pisma
Świętego na język polski dokonanego przez ks. bpa. Kazimierza
Romaniuka, ordynariusza diecezji warszawsko-praskiej, a mianowicie z Biblii Warszawsko-Praskiej24. Ukazała się ona nakładem
Towarzystwa Biblijnego w Warszawie w 1997 r. Jednakże obecnie
można tylko cytować jej fragmenty (nie ma możliwości wyboru dowolnej księgi i otrzymania jej tekstu).
Na internetowych stronach serwisów biblijnych, oprócz tekstów
różnych przekładów na język polski całego Pisma Świętego, można
skorzystać także z różnych TŁUMACZEŃ FRAGMENTÓW
BIBLII.
Najstarszym dostępnym tłumaczeniem jednej z ksiąg Pisma Świętego jest „Księga Pieśni nad Pieśniami” w przekładzie Tomasza ze
Zbrudzewa z 1549 r. Podstawą tekstu zamieszczonego w Internecie
był „Brulion przekładu Biblii pióra Tomasza ze Zbrudzewa. Cz. II.
Księgi Liczb, Powtórzonego Prawa, Pieśni nad Pieśniami” z rękopisu
opracowany i wydany przez Irenę Kwilecką w 199525.
Zamieszczono także tłumaczenie, a raczej parafrazę Księgi Psalmów czyli Psałterz Dawidów Jana Kochanowskiego. O przekładzie
tym powiedziano, że „dzieło to o wysokiej wartości artystycznej
(wielkie bogactwo różnorodnych form wiersza) i religijnej, prawdziwie wielostronne tak co do treści jak i formy osiągnięcie polskiej
24
Biblia Warszawsko-Praska [Dok. elektr.]. Tryb dostępu:
http://www.diecezja.waw.pl/biblia [odczyt 01.08.2005].
25
Księga Pieśni nad Pieśniami [Dok. elektr.]. Tryb dostępu:
http://www.staropolska.gimnazjum.com.pl/sredniowiecze/biblia_i_apokryfy/Cantica.html
[odczyt 01.08.2005].
166
FIDES – Biuletyn Bibliotek Kościelnych 1-2/2004
poezji – stało się jednym z jej dzieł sztandarowych, arcydzieł i wzorów dla wielu późniejszych tłumaczy, tak polskich jak i obcych”26.
Dostępne są dwie wersje elektroniczne Księgi Psalmów w tłumaczeniu Jana Kochanowskiego. W pierwszej po pobraniu pliku ukazuje
się na ekranie komputera wykaz 150 psalmów. Wybierając dowolny
z nich otrzymujemy jego tekst27.
W drugiej, po wybraniu przycisku z napisem Psałterz Dawidów
Jana Kochanowskiego28, na ekranie komputera ukazuje się ilustracja
strony tytułowej wydania psalmów w tłumaczeniu Kochanowskiego
z 1579 r. oraz tabela z poszczególnymi psalmami w podziale na dwie
kolumny. W lewej kolumnie znajduje się numer i łaciński tytuł
psalmu, a równolegle w kolumnie prawej tytuł tego psalmu w języku
polskim. Aby otrzymać tekst danego psalmu należy kliknąć myszką
na jego łaciński tytuł. Teksty zamieszczonych tu psalmów pochodzą
z „Psałterza Dawidów Jana Kochanowskiego” opracowanego przez
J. Ziomka i wydany we Wrocławiu w 1960 r.
Dostępny jest także tekst ostatniej księgi Nowego Testamentu.
Wersja elektroniczna „Apokalipsy św. Jana”29 zawiera nie tylko jej
tekst w podziale na rozdziały, ale także komentarz w oparciu
o dostępną literaturę. W celu skorzystania z komentarza należy wybrać zaznaczony na niebiesko tekst w ramkach.
Oprócz tekstu różnych polskich przekładów Biblii, istnieje także
możliwość posłuchania obszernych fragmentów Pisma Świętego
w języku polskim (przekłady niekatolickie). Aby posłuchać należy
wybrać odpowiednią księgę Biblii.
Ze stron wymienionych wcześniej serwisów biblijnych można dotrzeć nie tylko do różnych przekładów Biblii na język polski, ale
także do jej przekładów na inne języki, jak również posłuchać Starego Testamentu w języku hebrajskim („Biblia Hebraica Stuttgarten-
26
Ulewicz, Tadeusz (1950). Od wydawcy. W: Kochanowski, Jan (1950). Wybór
poezyj. Oprac. T. Ulewicz. Kraków: Wydaw. M. Kot, s. 124.
27
Psałterz Dawidów Jana Kochanowskiego [Dok. elektr.]. Tryb dostępu:
http://biblia.elblag.net/translations.html [odczyt 01.08.2005].
28
Psałterz Dawidów Jana Kochanowskiego [Dok. elektr.]. Tryb dostępu:
http://monika.univ.gda.pl/%7Eliterat/jkpsalm [odczyt 01.08.2005].
29
Apokalipsa z komentarzam [Dok. elektr.]. Tryb dostępu:
http://www.eleos.religia.net/apokalipsa [odczyt 01.08.2005].
O KSIĄŻKACH... : Rebech D., Biblia…
167
sia” 1976) i Nowego Testamentu w języku greckim („Wescott-Hort
Greek New Testament 1881).
Nie zabrakło także elektronicznych wersji najstarszych przekładów Pisma Świętego, które odegrały znaczącą rolę w historii biblistyki (Septuaginta i Wulgata).
Septuaginta30 to przekład ksiąg Starego Testamentu na język
grecki. Nazwa przekładu pochodzi od łac. Septuaginta tj. siedemdziesiąt, bo tylu, a dokładniej 72 tłumaczy, uczonych żydowskich
miało przetłumaczyć „Pięcioksiąg Mojżesza” w 72 dni w Aleksandrii
za panowania Ptolomeusza II Filadelfosa. Wkrótce przełożono na
język grecki pozostałe zbiory Biblii Hebrajskiej, czyli „Proroków”
i „Pisma”. Przekład ten zawiera także kilka ksiąg, których nie ma
w kanonie hebrajskim (tzw. księgi deuterokano-niczne). „Septuaginta” stała się Biblią wczesnego chrześcijaństwa31.
Z kolei Wulgata32 (od łac. Vulgatus = rozpowszechniony) to tłumaczenie całej Biblii z języków oryginalnych na język łaciński dokonane przez św. Hieronima w latach 385-405 n.e. na prośbę papieża
Damazego. Celem było uporządkowanie różnych istniejących wersji
Biblii. „Wulgata” stała się podstawową wersją w Kościele zachodnim, zastępując przekład starołaciński na podstawie „Septuaginty”33.
Obydwa te przekłady w wersji elektronicznej, podobnie jak większość przekładów polskich, zawierają sam tekst Biblii w podziale na
księgi, bez żadnych elementów dodatkowych. Wskazując na wybraną księgę otrzymujemy jej tekst.
Przy okazji informacji o „Wulgacie” warto wspomnieć, że to właśnie ten przekład Biblii wydał jako swój pierwszy druk Jan Gutenberg w Moguncji (łącznie 180 egzemplarzy dwutomowej Biblii
w latach 1452-1455). Jeden z tych egzemplarzy do dziś znajduje się
30
Septuaginta [Dok. elektr.]. Tryb dostępu: http://www.biblia.net.pl/septuaginta
[odczyt 01.08.2005].
31
Brock, S. P. (tk) (1996). Języki starożytne. W: Metzger, Bruce M.; Coogan, Michael D. red. nauk. (1996). Słownik wiedzy biblijnej. Warszawa: Oficyna Wydaw.
„Vacatio”, s. 635-636.
32
Wulgata [Dok. elektr.]. Tryb dostępu: http://biblia.elblag.net/translations.html
[odczyt 01.08.2005]
33
Brock, S. P. (tk) (1996). Języki starożytne. W: Metzger, Bruce M.; Coogan, Michael D. red. nauk. (1996). Słownik wiedzy biblijnej. Warszawa: Oficyna Wydaw.
„Vacatio”, s. 636.
168
FIDES – Biuletyn Bibliotek Kościelnych 1-2/2004
w Muzeum Diecezjalnym w Pelplinie. „Całość obejmuje łącznie
w obu tomach 641 kart in folio zadrukowanych obustronnie w dwóch
kolumnach o wymiarach 285x85 mm, zawierających 40-42 wierszy.
Brak w niej ostatniej – 217 karty w tomie II, zadrukowanej tekstem
Apokalipsy, który urywa się na rozdziale XX, wiersz 9. Inicjały
i zdobienia Biblii wykonane zostały przez tzw. rubrykatorów. Najpiękniejszym spośród 144 inicjałów jest inicjał pierwszy na pierwszej stronie I tomu wykonany w kształcie litery F, barwy niebieskiej,
wykładany złotem o pięknym ornamencie marginalnym. Pozostałe
inicjały są dwubarwne, niebiesko-czerwone, o delikatnym piórkowym ornamencie. Mimo tej stosunkowo skromnej iluminacji, Biblia
pelplińska należy do najcenniejszych spośród zachowanych egzemplarzy z uwagi na charakter i sposób wykonania rubryk, czyli wpisania kolorem czerwonym objaśnień na początku i na końcu prologów
oraz ksiąg [...]. Anonimowy rubrykator Biblii pelplińskiej różni się
od innych daleko posuniętą samodzielnością, tzn. zachodzą w niej
znaczne odchylenia od innych egzemplarzy, co tym samym podnosi
jej dokumentalną wartość”34. Dzięki zeskanowaniu pelpliński egzemplarz Biblii Gutenberga jest dostępny w Internecie35 dla wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z niego.
Mówiąc o przekładach Biblii na języki obce należy zaznaczyć, że
wybierając napis „Biblie w obcych językach” mamy możliwość dotarcia do wykazu różnych przekładów Biblii zamieszczonych na
anglojęzycznej stronie „The Christian Center – Online Bibles”36
w następujących językach: angielskim, bułgarskim, hiszpańskim,
duńskim, holenderskim, fińskim, francuskim, niemieckim, greckim,
hebrajskim, węgierskim, indochińskim, włoskim, koreańskim, łacińskim,
norweskim,
portugalskim,
rosyjskim,
hiszpańskim
i szwedzkim. Klikając na wybrany język otrzymujemy wykaz jednego lub kilku tłumaczeń Pisma Świętego w danym języku. Strony te
34
Prace nad faksymile. Biblia Pelplińska – opis [Dok. elektr.] (2003).
http://www.bernardinum.com.pl/indeks.php?a=7&idn=3idd=4 [odczyt 01.08.2005].
35
Biblia Gutenberga [Dok. elektr.]. Tryb dostępu:
http://www.pbi.edu.pl/site.php?s=NTY1NWJiYjgwOTY4&tyt=Biblia&aut=&x=0&y=0
[odczyt 01.08.2005].
36
The Christian Center-Online Bibles [Dok. elektr.]. Tryb dostępu:
http://www.geocities.com/Heartland/Acres/3964/bibles/noframes [odczyt 01.08.2005].
O KSIĄŻKACH... : Rebech D., Biblia…
169
zostały poddane klasyfikacji za pomocą gwiazdek (***** - najlepsza
; *,** - godna uwagi).
Po zapoznaniu się z treścią poszczególnych ksiąg Biblii można
skorzystać z oferowanej w Internecie pomocy systematyzującej zdobyte informacje. Wybierając przycisk „Księgi” otrzymujemy
STRESZCZENIA KSIĄG BIBLIJNYCH według następującego
schematu: treść, czas spisania, sławne fragmenty, przesłanie. Schemat streszczenia czterech Ewangelii jest podobny: treść, czas spisania, główne wydarzenia, sławne fragmenty, główne tematy.
Istnieje także możliwość skorzystania z PROGRAMÓW DO
PRACY Z RÓŻNYMI PRZEKŁADAMI BIBLII. Programów
tych jest kilka w wersji darmowej, ale niektóre posiadają także wersje komercyjne. Ich twórcy prześcigają się w reklamowaniu swoich
produktów. Oto kilka z nich.
Internetowa Biblia 200037 umożliwia przeglądanie Biblii rozdział
po rozdziale. Głównym elementem sterującym jest pasek nawigacyjny umieszczony u góry ekranu. Pierwszą czynnością powinno być
wybranie tłumaczenia. Obecnie dostępne są w języku polskim: Biblia Tysiąclecia, Biblia Warszawska, Biblia Brzeska, Biblia Poznańska i Biblia w przekładzie Nowego Świata; w języku angielskim:
King James (Authorized) Wersion, Webster Bible, a w języku greckim Westcott-Hort (NT) oraz Septuaginta (ST). Kolejnym krokiem
jest wybranie księgi, jednej spośród 73. Część ksiąg należy do tzw.
wtórnokanonicznych (apokryficznych) i nie występuje we wszystkich przekładach. Swój wybór potwierdza się przyciskiem Otwórz.
Można również włączyć lub wyłączyć numerowanie wersetów. Do
poruszania się po tekście służą następujące przyciski:
  przejście do poprzedniej księgi
  przejście do następnej księgi
  przejście do poprzedniego rozdziału
  przejście do następnego rozdziału
Program umożliwia także dwa rodzaje wyszukiwania podanych
fraz (jednego lub więcej wyrazów) – proste i zaawansowane. W
przypadku wyszukiwania prostego należy podać szukane słowo lub
zwrot i nacisnąć przycisk Szukaj. Wówczas zostaną przeszukane
37
Internetowa Biblia 2000 [Dok. elektr.]. Tryb dostępu:
http://www.biblia.net.pl/biblia.php [odczyt 01.08.2005].
170
FIDES – Biuletyn Bibliotek Kościelnych 1-2/2004
wszystkie księgi w Biblii Tysiąclecia i wypisanych zostanie pierwszych 100 wystąpień. Natomiast wyszukiwanie zaawansowane pozwala na podanie dodatkowych parametrów: tłumaczenie, część Biblii, którą należy przeszukać i inne. Dzięki temu programowi można
także w swoich artykułach i opracowaniach umieszczać odnośniki do
wersetów biblijnych.
Program Theophilos38 jest tez bezpłatny, ale można także zamówić jego wersję komercyjną wyposażoną w wiele multimedialnych
zasobów. Wraz z pobraniem programu użytkownik otrzymuje jego
pełną wersję oraz m.in. pełny tekst Biblii w języku polskim – Biblię
Gdańską (ST, NT) i trzy słowniki (terminów biblijnych, miejsc biblijnych i imion biblijnych). Z programem tym można pracować
w wielu językach, m.in. polskim, angielskim, niemieckim, włoskim,
a także umożliwia on kompleksowe wyszukiwanie (pojedyncze słowa, wiele słów, frazy). Daje również możliwość nie tylko czytania,
ale i słuchania Biblii.
E-Biblia39 pozwala na studiowanie Pisma Świętego w domowym
zaciszu z wykorzystaniem komputera. W wersji darmowej program
jest wyposażony w następujące tłumaczenia Biblii: Biblię Gdańską,
Wulgatę, King James Version, Webster Bible, Young’s Literal
Translation, Louis Segond, Biblię Lutra, Biblię Rosyjską oraz Stary
Testament po hebrajsku. Ponadto zawiera 14 książek w wersji elektronicznej, kilka przykładowych map, słownik biblijny, linki do różnych miejsc w Biblii. Posiada także opcje dokonywania obliczeń
i przeliczeń jednostek biblijnych oraz opcje zaawansowanego wyszukiwania.
Ewangelie paralelne40 to również darmowy program do prezentacji tekstu czterech Ewangelii w tłumaczeniu Biblii Warszawskiej.
Opracowany został przez Zdenka Sykove z pomocą Johna W. Marshalla. Porównując Ewangelie można zauważyć, że trzy pierwsze
z nich mają charakter narratywny, zaś czwarta (Ewangelia św. Jana)
– teologiczny. Zestawiając Ewangelie Mateusza, Marka, Łukasza
38
Program Theophilos [Dok. elektr.]. Tryb dostępu:
http://www.biblia.net.pl/theophilos/filedb/pafiledb.php [odczyt 01.08.2005].
39
E-Biblia [Dok. elektr.]. Tryb dostępu: http://www.e-biblia.nadzieja.pl/e-biblia
[odczyt 01.08.2005].
40
Ewangelie paralelne [Dok. elektr.]. Tryb dostępu:
http://www.biblia.net.pl/ew_synoptyczne.html [odczyt 01.08.2005].
O KSIĄŻKACH... : Rebech D., Biblia…
171
tak, aby podobne fragmenty znalazły się na jednym poziomie można
dostrzec wiele podobieństw. Fakt ten nazwany jest problemem synoptycznym, a trzy pierwsze Ewangelie określa się mianem Ewangelii
Synoptycznych41. Te podobieństwa mają różny zakres. Jedne pojawiają się u wszystkich trzech synoptyków, inne znajdują się tylko
u dwóch. Pomocny w porównywaniu wzajemnych relacji między
tymi Ewangeliami jest właśnie wspomniany program.
Można także pobrać pliki z dwoma PROGRAMAMI
SPRAWDZAJĄCYMI WIEDZĘ BIBLIJNĄ poprzez zabawę
w myśl zasady: bawiąc uczyć, uczyć bawiąc (niekoniecznie tylko dla
dzieci). Pierwszy program do nauki i zabawy Biblionerzy42 to parodia znanego teleturnieju, wierny pierwowzorowi. Różnica polega na
tym, że gracz odpowiada na pytania z zakresu znajomości Pisma
Świętego. W drugim programie WersetGron43 należy odgadnąć jak
brzmi treść wersetu biblijnego. Zadaniem gracza jest odkrywanie
liter przez naciskanie pojedynczo odpowiednich klawiszy. Każdy
błędny wybór sygnalizowany jest odpadającą kulką z kiści winogrona.
W lepszym zrozumieniu Biblii mogą pomóc różne SŁOWNIKI
i ATLASY BIBLIJNE. O słownikach wspominano już przy okazji
programów do studiowania Pisma Świętego. Na stronach wybranych
serwisów biblijnych można skorzystać z następujących słowników:
 „Słownik postaci biblijnych”44 zawierający opisy postaci, które
odegrały znaczącą rolę w księgach biblijnych.
 „Słownik miejsc biblijnych”45 zawierający opisy ważnych
miejsc pojawiających się w Biblii.
 „Słownik terminów biblijnych”46 zawierający definicje niektórych ważnych pojęć w nauczaniu Biblii. Dostarcza informacji
41
Gądecki, Stanisław (1999). Wstęp do Ewangelii synoptycznych. Wyd. 2 popr.
i uzup. Gniezno: „Gaudentinum”, s. 151-162.
42
Biblionerzy [Dok. elektr.]. Tryb dostępu:
http://www.czytelnia.jezus.pl/programy/biblionerzy.html [odczyt 01.08.2005].
43
WersetGron [Dok. elektr.]. Tryb dostępu:
http://www.czytelnia.jezus.pl/programy/werset_gron.html [odczyt 01.08.2005].
44
Słownik postaci biblijnych [Dok. elektr.]. Tryb dostępu:
http://www.biblia.net.pl/spb.php [odczyt 01.08.2005].
45
Słownik miejsc biblijnych [Dok. elektr.]. Tryb dostępu:
http://www.biblia.net.pl/smb.php [odczyt 01.08.2005].
172
FIDES – Biuletyn Bibliotek Kościelnych 1-2/2004
o wierzeniach i praktykach religijnych judaizmu i chrześcijaństwa.
 „Słownik biblijny osób, rzeczy, miejsc i obrzędów związanych
z Pismem Świętym”47
Wymienione wyżej trzy pierwsze słowniki opracował Piotr Wasilewski na podstawie „Encyklopedii Biblii” (1996) i „Przewodnika po
Biblii” (1996). Wyszukiwanie odbywa się następująco: po lewej
stronie ekranu widnieje alfabet. Wybierając daną literę otrzymujemy
listę pojęć i wskazując na dowolne z nich pojawia się krótka informacja o nim. Pod definicją każdego pojęcia znajdują się skróty ksiąg
Biblii, w których jest o nim mowa (postaci, miejscu, terminie). Skróty te nie są aktywne, tzn. nie można klikając na nie przejść do tego
fragmentu Biblii, w którym występują. Czasem w tekście wyjaśniającym dane pojęcie są odesłania (patrz także) do innych pojęć z nim
związanych. Terminy te są aktywne, klikając na nie przechodzi się
do ich definicji.
Informacje zawarte w czwartym słowniku zostały zaczerpnięte
z artykułów zamieszczanych w „Gościu Niedzielny”, a także z takich
publikacji, jak:
 atlas Biblijny, TES Lublin, Warszawa 1990,
 Instytucje Starego Testamentu. T. I i II, Roland de Vaux, Pallotinum, Poznań 2004,
 Komentarz historyczno-kulturowy do Nowego Testamentu,
Craig S. Keener, Vocatio, Warszawa 2000
 Świat symboliki chrześcijańskiej, Dorothea Forstner OSB, Pax,
Warszawa 1990,
 Życie codzienne w Palestynie w czasach Chrystusa, Henri Daniel-Rops, Cyklady, Warszawa 1994,
 Życie Jezusa Chrystusa, Giuseppe Ricciotti, Pax, Warszawa
2000.
46
Słownik terminów biblijnych [Dok. elektr.]. Tryb dostępu:
http://www.biblia.net.pl/stb.php [odczyt 01.08.2005].
47
Słownik biblijny osób, rzeczy, miejsc i obrzędów związanych z Pismem Świętym
[Dok. elektr.]. Tryb dostępu:
http://biblia.wiara.pl/?grupa=6&art=1116142720&dzi=1116142652&katg= [odczyt
01.08.2005].
O KSIĄŻKACH... : Rebech D., Biblia…
173
Po wybraniu napisu z tytułem słownika ukazuje się na ekranie
komputera tabelka z alfabetem. Poszczególne litery są aktywne, tzn.
klikając myszką na dowolną literę otrzymujemy informację o osobie,
rzeczy, miejscu czy obrzędzie związanych z Pismem Świętym. Czasem wiadomości te są uzupełnione materiałem ilustracyjnym. Warto
w tym miejscu wspomnieć, że pod informacją dotyczącą modlitwy
„Ojcze Nasz” jest aktywny link odsyłający do strony, na której zamieszczono tekst tej modlitwy w 150 językach.
Istnieje także możliwość pobrania plików ze słownikami, leksykonami i komentarzami w języku angielskim (Matthew Henry’s
Commentary, James Strony Bible Dictionary, Easton’s Bible Dictionary, Torrey’s New Topical Textbook)48.
Wydarzenia opisane w Piśmie Świętym rozegrały się
w określonym środowisku geograficznym. „Znaczną część zawartości Biblii stanowią zapisy historyczne – prezentujące historię posunięć Boga w stosunku do Jego ludu, Izraela. [...]. Izrael nigdy nie żył
w izolacji [...]. Aby zrozumieć Pismo Święte, musimy przy pomocy
wyobraźni odtworzyć w przebiegu historycznym jego położenie
geograficzne. Współczesny człowiek wychowany z zachodnich kręgach kulturowych może napotkać trudności z zrekonstruowaniu scen
oddalonych od niego zarówno o tysiące mil, jak i lat. Ta przepaść
może być częściowo pokonana dzięki posłużeniu się atlasem, mapami, ilustracjami [...], które zostały sporządzone z myślą o czytelniku
Pisma Świętego – by umożliwić mu pełniejsze zrozumienie tego
dzieła”49. W pokonywaniu owej przepaści może okazać się pomocny
„Bible Atlas Online”50 w języku angielskim zawierający 150 kolorowych map i planów dotyczących wydarzeń biblijnych ze Starego
i Nowego Testamentu. Aby skorzystać z danej mapy należy kliknąć
na nią w wykazie tytułów map ukazujących się na ekranie komputera
po wcześniejszym wybraniu napisu z tytułem wspomnianego atlasu.
Do szerzenia Słowa Bożego wykorzystano także za pomocą Internetu takie środki komunikowania się, jak POCZTA
48
Słowniki, leksykony i komentarze w języku angielskim [Dok. elektr.]. Tryb dostępu: http://biblia.elblag.net/dictionaries.html [odczyt 01.08.2005].
49
Wstęp. (1990). W: Atlas biblijny (1990). Warszawa: Towarzystwo EwangelicznoSpołeczne, s. 9.
50
Atlas biblijny [Dok. elektr.]. Tryb dostępu: http://www.anova.org/sev/atlas/htm
[odczyt 01.08.2005].
174
FIDES – Biuletyn Bibliotek Kościelnych 1-2/2004
ELEKTRONICZNA i SMS’Y (krótkie wiadomości tekstowe).
Chcąc otrzymywać codziennie nowy werset z Pisma Świętego należy
podać nr telefonu komórkowego i wtedy otrzymamy werset z Biblii
sms’em, natomiast podając adres e-mail zostanie on wysłany za pomocą poczty elektronicznej. Możliwość codziennej lektury Pisma
Świętego oferowana jest wspólnie z serwisem Słowo Dnia51.
Biblia odegrała wielką rolę w dziejach literatury i sztuki.
Z inspiracji biblijnych powstało wiele dzieł malarskich, które można
podziwiać w różnych muzeach, a ich reprodukcje w wydawnictwach
albumowych. Obrazy te dotyczą zarówno wydarzeń ze Starego, jak
i Nowego Testamentu. Niektóre z nich można także znaleźć w Internecie, jak choćby w jednym ze wspomnianych wcześniej serwisów
biblijnych, w dziale Galeria-malarstwo52. Pod każdą reprodukcją
obrazu zamieszczono takie informacje, jak: tytuł dzieła, lata powstania, technika wykonania, wymiary, miejsce przechowywania, dane
o autorze. Ponadto można zapoznać się z informacją o tym, co
przedstawia dany obraz, jak i o samym jego twórcy.
Na koniec warto zwrócić uwagę na link MULTIMEDIALNY
ŚWIAT BIBLII53 w serwisie Biblia 2000, gdzie można znaleźć
wiele informacji o Biblii i Ziemi Świętej. Oprócz setek artykułów,
zdjęć
i
map
dotyczących
historycznego,
społecznego
i geograficznego tła staro- i nowotestamentowych wydarzeń, samego
procesu powstawania ksiąg świętych, strona ta zawiera kolekcję
nagrań cytatów z Pisma Świętego, filmy, tabele i quizy. Czytelnie
pogrupowane tematy obejmują geografię Ziemi Świętej, dzieje biblijnego Izraela i informacje na temat Palestyny, Biblii Hebrajskiej
i Nowego Testamentu. Zdobytą podczas przeglądania tej strony wiedzę można sprawdzić w dziale Quiz, gdzie komputer zadaje 12 losowo wybranych pytań z wybranego tematu lub wszystkich tematów
jednocześnie. Aby odpowiedzieć na pytanie należy wskazać jedną
z 6 zaproponowanych odpowiedzi. Za dobrą odpowiedź zyskuje się
punkty i przechodzi do następnego pytania. Jeśli odpowiedź jest
51
Serwis Słowo Dnia [Dok. elektr.]. Tryb: http://www.slowo.pl [odczyt 01.08.2005].
Galeria-Malarstwo [Dok. elektr.]. Tryb dostępu:
http://biblia.wiara.pl/?grupa=6&art=1115668656&dzi=1115668498&katg [odczyt
01.08.2005].
53
Multimedialny świat Biblii [Dok. elektr.]. Tryb dostępu:
http://www.swiatbiblii.com/msb/index.php [odczyt 01.08.2005].
52
O KSIĄŻKACH... : Rebech D., Biblia…
175
błędna, komputer wyświetla odpowiedź prawidłową i proponuje
lekcję poszerzającą wiadomości gracza. Wybierając przycisk Leksykon można wyszukać różne informacje związane z Biblią w danym
dziale lub we wszystkich działach tej strony WWW. Należy wybrać
literę i zaznaczyć czy ma to być temat, słownik, zdjęcie, ciekawostka,
dźwięk lub wszystko jednocześnie. Nastepnie pojawia się w oknie
Nazwa zasobu lista pojęć zaczynających się na wybraną literę i wystarczy tylko wskazać na dowolne z nich, aby dotrzeć do szukanej
informacji.
Przytoczone powyżej różne informacje zamieszczone na wymienionych wcześniej serwisach biblijnych nie są jedynymi. Zawierają
one jeszcze szereg innych wiadomości bardziej lub mniej związanych z Biblią. Umieszczenie w Internecie tekstu samej Biblii (jej
przekładów) i różnych źródeł pomocnych w jej zrozumieniu, pozwala na dotarcie do szerokiego grona odbiorców w dowolnym miejscu
na ziemi (podobne serwisy biblijne istnieją także w innych językach). Na wykorzystanie Internetu do ewangelizacji zwrócił uwagę
sam Ojciec Święty Jan Paweł II: „Ostatnie postępy w dziedzinie
komunikacji otworzyły przed Kościołem niezwykłe możliwości –
nowe forum głoszenia Ewangelii. [...] Nie lękajmy się zatem wypłynąć na głębię wielkiego oceanu informatyki. Także za jej pośrednictwem Ewangelia może dotrzeć do licznych rzesz ludzi”54.
Jak napisał ks. T. Jelonek w jednej ze swych książek: „Pismo
Święte jest księgą religijną, natchnioną, dla wierzącego jest listem
Boga do człowieka. Dlatego czytają je ludzie przede wszystkim, aby
wyczytać z Biblii myśl Bożą, spotkać się z Bogiem. Jest to lektura
religijna, której zadaniem jest dojście do rozmowy z Bogiem, modlitwa”55. Jednak Biblię można czytać zupełnie inaczej, jedynie jako
dzieło literackie, czy historyczne. Oprócz czytania w sposób religijny, można czytać w sposób naukowy.
Pogłębianie wiedzy na temat Pisma Świętego to tylko jedna
z wielu zalet serwisów biblijnych. Mogą one służyć również jako
pomoc naukowa podczas katechizacji, czy stanowić uzupełnienie
źródeł o Biblii w bibliotece posiadającej dostęp do Internetu.
54
Karczewski, Sebastian (2002). Nowe zadania. Nasz Dziennik nr 110 (1303), s. 8.
Jelonek, Tomasz ks. (1999). Wyjątkowa Księga ludzkości. Kraków: „Unum”:
Polskie Towarzystwo Teologiczne, s. 125.
55