Cw nr 4 Maskowanie tonu tonem

LABORATORIUM AUDIOLOGII I AUDIOMETRII
ĆWICZENIE NR 4
MASKOWANIE TONU TONEM
Cel ćwiczenia
Wyznaczenie przesunięcia progu słyszenia przy maskowaniu jednousznym tonu
tonem.
Układ pomiarowy
I. Zadania laboratoryjne:
1. Wyznaczyć progowe poziomy słyszenia dla ucha lewego w dB SPL bez sygnału
maskującego metodą uproszczoną z poziomem rosnącym dla następujących
częstotliwości: 250; 500; 750; 760; 770; 780; 790; 800; 810; 820; 830; 840; 850;
1000; 1250; 1500; 1550; 1600; 1650; 1700; 2000 Hz.
W tym celu naleŜy:
a) Ustawić wybraną wartość częstotliwości na generatorze 1;
b) Ustawić na generatorze 2 częstotliwość sygnału maskującego 800 Hz;
c) Tłumiki w torach generatorów 1 i 2 ustawić na maksymalne tłumienie;
d) Ustawić napięcia na wyjściu generatorów 1 i 2 na równe wartości ok. 3V;
e) Przy pomocy tłumika w torze generatora 1 wyznaczyć progowy poziom
słyszenia metodą uproszczoną z poziomem rosnącym dla wybranej
częstotliwości;
f) Zapisać nastawy tłumika 1 dla poziomu progowego;
g) Powtórzyć punkty od e do g dla kolejnej częstotliwości.
2. Wyznaczyć progowe poziomy słyszenia dla ucha lewego w dB SPL z sygnałem
maskującym metodą uproszczoną z poziomem rosnącym dla następujących
częstotliwości: 250; 500; 750; 760; 770; 780; 790; 800; 810; 820; 830; 840; 850;
1000; 1250; 1500; 1550; 1600; 1650; 1700; 2000 Hz.
W tym celu naleŜy:
a) Tłumik w torze generatora 2 ustawić na wartość tłumienia o 40 dB mniejszą
od zmierzonego tłumienia progowego dla częstotliwości 800 Hz
(częstotliwości równej częstotliwości maskera);
b) Ustawić wybraną wartość częstotliwości na generatorze 1;
c) Tłumik w torze generatora 1 ustawić na wartość tłumienia dla poziomu
progowego;
d) Wyznaczyć progowy poziom słyszenia metodą uproszczoną z poziomem
rosnącym dla wybranej częstotliwości;
e) Powtórzyć punkty od b do d dla kolejnej częstotliwości.
II. Zadania do wykonania w sprawozdaniu:
1. Wyznaczyć i narysować na wykresie przesunięcie progu słyszenia tony w
obecności maskującego sygnału tonalnego.
2. Omówić przesunięcie progu słyszenia w obecności sygnału maskującego.
Dodatek A
Maskowanie
Maskowanie jest jednym z procesów związanych z funkcjonowaniem układu
słuchowego. Na co dzień w otaczającym nas środowisku mamy do czynienia z
sytuacją w której dźwięk, który słyszymy, w momencie pojawienia się innych
dźwięków staje się mniej wyraźny lub nie słyszymy go w ogóle. Mówimy wówczas o
zjawisku maskowania. Według Amerykańskiej Organizacji Normalizacyjnej
maskowanie definiuje się jako proces, w wyniku którego próg słyszalności
określonego dźwięku („sygnału”) wzrasta na skutek obecności innego dźwięku (tzw.
dźwięku maskującego, „maskera”). Miarą maskowania jest wzrost progu słyszalności
sygnału w obecności maskera.
MoŜna stwierdzić, Ŝe maskowanie związane jest z rozdzielczością
częstotliwościową układu słuchowego. Rozdzielczość częstotliwościowa jest tą
własnością układu słuchowego, która pozwala wyodrębniać z dźwięku złoŜonego
składowe o róŜnych częstotliwościach tzn. usłyszeć w dźwięku złoŜonym dwie róŜne
wysokości. Procesy odpowiedzialne za rozdzielczość częstotliwościową zachodzą
głównie na poziomie błony podstawnej ślimaka ucha wewnętrznego. Jeśli
rozdzielczość ta jest niewystarczająca wówczas nie moŜemy rozdzielić sygnału od
maskera. Innymi słowy maskowanie moŜe posłuŜyć do ilościowego opisu
rozdzielczości częstotliwościowej.
W zaleŜności od skuteczności maskowania wyróŜniamy maskowanie częściowe i
całkowite. Maskowanie częściowe występuje wówczas, gdy głośność sygnału
maskowanego ulega zmniejszeniu w obecności maskera. Z kolei, gdy sygnał w
obecności maskera przestaje być słyszalny wówczas występuje efekt maskowania
całkowitego.
Skuteczność efektu maskowania zaleŜy od poziomu natęŜenia, struktury
widmowej, wzajemnego usytuowania na skali częstotliwości, sposobu prezentacji
oraz czasowego rozkładu sygnału i maskera.
Gdy sygnał (s) i masker (M) prezentowane są do tego samego ucha, wówczas
mówimy o maskowaniu jednousznym, jeśli sygnał podawany jest do jednego ucha a
masker do drugiego to mamy do czynienia z tzw. maskowaniem centralnym.
W przypadku, gdy sygnał i masker pojawiają się równocześnie w czasie to
występuje maskowanie równoczesne. Jeśli sygnał pojawia się po maskerze to
mówimy o maskowaniu resztkowym lub pobodźcowym (resztkowym), gdy sygnał
pojawia się przed maskerem to mamy do czynienia z maskowaniem wstecznym lub
przedbodźcowym (wstecznym).
Przykłady jednousznego maskowania równoczesnego tonu tonem o zadanych
poziomach i częstotliwościach przedstawiono na rys.1 i 2. Rozpatrując efekty
maskowania przedstawione na tych rysunkach moŜemy stwierdzić Ŝe:
1. Największy efekt maskowania bez względu na wartość poziomu tonu
maskującego obserwuje się dla częstotliwości zbliŜonych do częstotliwości
tonu maskera.
2. Maskowanie jest silniejsze dla tonów o częstotliwościach większych od tonu
maskera niŜ dla tonów o częstotliwościach mniejszych.
3. Dla częstotliwości tonu maskowanego równej częstotliwości tonu maskera i
częstotliwości bardzo bliskich zauwaŜa się zjawisko zdudniania i nieznaczne
zmniejszenie efektu maskowania. To samo zauwaŜa się dla częstotliwości
bliskich częstotliwościom harmonicznym tonu maskera. Obserwacja efektów
maskowania jest wtedy utrudniona.
4. Dla małych natęŜeń tonu maskera, w przypadku odpowiednio duŜej odległości
w skali częstotliwości, efekt maskowania nie występuje.
5. Tony o dostatecznie duŜych częstotliwościach i duŜych natęŜeniach maskują
wszystkie dźwięki o częstotliwościach większych od częstotliwości tonu
maskera, natomiast tony o częstotliwościach małych, tylko w bezpośrednim
swoim sąsiedztwie.
Rys.1. ZaleŜność miedzy przesunięciem progu słyszalności a częstotliwością tonów
maskowanych tonami o róŜnych częstotliwościach i poziomach natęŜenia w dB SL.
Rys.2. WraŜenia słuchowe zachodzące przy maskowaniu równoczesnym tonu
tonem. Częstotliwość tonu maskera 1200 Hz; poziom natęŜenia 80 dB SL.
Literatura
[1] A.Sęk, A.Wicher, Maskowanie równoczesne, UAM Poznań
[2] J.Renowski, Akustyka psychofizjologiczna – Ćwiczenia laboratoryjne