Pytania i odpowiedzi z zakresu architektury: 1. Z CZYJEJ

Pytania i odpowiedzi z zakresu architektury:
1. Z CZYJEJ INICJATYWY ZOSTAŁ ZBUDOWANY W OKRESIE CHRZTU
POLSKI PIERWSZY KOŚCIÓŁ NA ŁYSEJ GÓRZE?
Pierwszy kościół został zbudowany z inicjatywy Dobrawy, żony pierwszego polskiego
władcy Mieszka I.
2. ZAMEK W CHĘCINACH WZNIESIONO POD KONIEC XIII W. PODRĘCZNIKI
Z ZAKRESU HISTORII ARCHITEKTURY WYMIENIAJĄ AŻ CZTERECH
FUNDATORÓW. WYMIEŃ JEDNEGO Z NICH.
Fundatorami zamku w Chęcinach byli: Mikołaj Sieciesławowicz herbu Odrowąż;
Wacław II, król Czech; krakowski biskup Muskata i Władysław Łokietek.
3. JĘDRZEJOWSKIE OPACTWO NALEŻY DO NAJSTARSZYCH OŚRODKÓW
CYSTERSKICH UTWORZONYCH NA TERENACH POLSKI. PODAJ WIEK,
W KTÓRYM ZBUDOWANO KLASZTOR W JĘDRZEJOWIE I OKREŚL JEGO
STYL ARCHITEKTONICZNY.
Pierwszy (romański) kościół klasztorny pochodzi z początku XII w.
4. W LATACH 1624–1628 BISKUP KRAKOWSKI MARCIN SZYSZKOWSKI
WZNIÓSŁ KOŚCIÓŁ NA SZCZYCIE WZGÓRZA KARCZÓWKA. OKREŚL
STYL, W KTÓRYM ZBUDOWANO TEN KOŚCIÓŁ I JEGO WYZNACZNIKI
W TEJ BUDOWLI.
Budynek kościoła, niewielki, jednonawowy, o dwuprzęsłowym prostokątnym w planie
korpusie i węższym od niego jednoprzęsłowym prezbiterium, nosi wyraźne cechy
wczesnego baroku.
5. OPISZ
PLAN
W KIELCACH.
ARCHITEKTONICZNY
BAZYLIKI
KATEDRALNEJ
Katedra ma plan trójnawowej bazyliki o sześciu przęsłach, prezbiterium jest
zakończone absydą.
6. WYMIEŃ DZIEŁA, Z KTÓRYCH ZNANY JEST W POLSCE SZWAJCARSKI
ARCHITEKT WAWRZYNIEC SENES.
Szwajcarski architekt Wawrzyniec Senes znany jest w Polsce z dwóch dzieł: zamku
Krzyżtopór w Ujeździe i kolegiaty w Klimontowie.
7. KTO BYŁ FUNDATOREM ZAMKU KRZYŻTOPÓR W UJEŹDZIE?
Fundatorem tego zamku był Krzysztof Ossoliński.
8. KTO BYŁ FUNDATOREM KOLEGIATY W KLIMONTOWIE?
Fundatorem tej kolegiaty był Jerzy Ossoliński, Kanclerz Wielki Koronny.
9. JAKĄ FUNKCJĘ PEŁNI PAŁAC W KUROZWĘKACH, REZYDENCJI
BAROKOWO-KLASYCYSTYCZNEJ? JAKIE FUNKCJE PEŁNIŁ WCZEŚNIEJ?
Pałac w Kurozwękach początkowo pełnił funkcję zamku rycerskiego, później miał
charakter dworu obronnego, obecnie uznawany jest za rezydencję pałacową.
10. W JAKIM STYLU WYKONANE JEST WNĘTRZE KOŚCIÓŁA ŚW. STEFANA
W
MNICHOWIE
ZBUDOWANEGO
W
LATACH
1765–1770?
CO WYJĄTKOWEGO JEST W WYSTROJU TEGO KOŚCIOŁA?
Parafialny kościół w Mnichowie należy do ciekawszych przykładów stylu rokoko
i posiada wyjątkowy wystrój snycerski.
11. KTO ROZPOCZĄŁ BUDOWĘ DWORU W MODLISZEWICACH W LATACH
1580–1595 I NA JAKIM PLANIE STANĘŁA TA BUDOWLA?
Budowę dworu w latach 1580–1595 rozpoczął Andrzej Modliszewski. Najpierw powstał
prostokątny korpus o wymiarach około 11 na 27 m, potem dostawiono do niego dwie
cylindryczne wieże.
12. PODAJ DOKŁADNĄ DATĘ WRĘCZENIA HENRYKOWI SIENKIEWICZOWI
AKTU NOTARIALNEGO KUPNA MAJĄTKU W OBLĘGORKU. Z JAKIEJ
OKAZJI PISARZ DOSTAŁ TEN PREZENT?
Wydarzenie to miało miejsce 22 grudnia 1900 r. Nastąpiło z okazji 25-lecia pracy
literackiej Henryka Sienkiewicza. Pisarz dostał akt notarialny kupna majątku
w Oblęgorku podczas specjalnej uroczystości zorganizowanej w salach warszawskiego
Ratusza.
13. KTO BYŁ AUTOREM PROJEKTU DWORKU HENRYKA SIENKIEWICZA
W OBLĘGORKU?
Autorem tego projektu był warszawski architekt Hugo Kuder.
14. Z KTÓREGO WIEKU POCHODZI KOLEGIATA ŚW. MARCINA W OPATOWIE?
Opatowski kościół św. Marcina pochodzi z połowy XII w.
15. GDZIE DOKŁADNIE ZNAJDUJE SIĘ ZESPÓŁ
NAGROBKÓW
RODZINY
SZYDŁOWIECKICH
ŚWIĘTOKRZYSKIM?
RENESANSOWYCH
W
REGIONIE
Zespół renesansowych nagrobków rodziny Szydłowieckich znajduje się w opatowskiej
kolegiacie św. Marcina.
16. PODAJ AUTORA KAPLICY ŚW. ANNY W PIŃCZOWIE I ROK JEJ
POWSTANIA.
Kaplica św. Anny jest dziełem Santi Gucciego. Powstała w 1600 r. – roku śmierci jej
twórcy.
17. PODAJ PODOBIEŃSTWA I RÓŻNICE WYSTĘPUJĄCE POMIĘDZY PAŁACEM
BISKUPÓW
KRAKOWSKICH
I
PAŁACEM
W
PODZAMCZU
PIEKOSZOWSKIM.
Kielecki pałac powstał w latach 1637–1644. Pałac w Podzamczu powstał w latach 1645–
1650. Analogii do pałacu w Piekoszowie jest sporo, ale są też istotne różnice. Podobny
jest zwarty, piętrowy korpus z czterema trzykondygnacyjnymi wieżami na narożnikach.
Za to plan pałacu piekoszowskiego jest inny od kieleckiego – opiera się na wydłużonym
prostokącie. Zupełnie inaczej rozwiązano też dach pałacu. Zamiast dwóch równoległych
dachów nakrywających szeroki, kwadratowy korpus, w Podzamczu pojawił się dach
łamany, tzw. „krakowski”, który od drugiej połowy XVII w. stawał się coraz bardziej
popularny na terenach Małopolski.
18. KOŚCIÓŁ I KLASZTOR KAMEDUŁÓW W RYTWIANACH (1624–1627) BYŁ
WZORCEM DLA INNYCH TEGO TYPU BUDOWLI W EUROPIE – PODAJ
PRZYKŁAD UZASADNIAJĄCY TĄ TEZĘ.
Wzniesiony w latach 1624–1627 rytwiański kościół stał się wzorem dla kamedulskich
świątyń w innych krajach Europy. Na obiekcie z Rytwian wzorowany jest na przykład
kościół na podwiedeńskim Kahlenbergu.
19. NAJSTARSZY SANDOMIERZ, TEN Z X i XI w, SKŁADAŁ SIĘ, PODOBNIE JAK
INNE WSPÓŁCZESNE MU MIASTA, Z TRZECH ELEMENTÓW – WYMIEŃ JE.
Były to: książęcy gród, podgrodzie i osada targowa.
20. W KTÓRYM
RATUSZA?
WIEKU
ZAKOŃCZONO
BUDOWĘ
SANDOMIERSKIEGO
Podczas odbudowy Sandomierza po zniszczeniach spowodowanych najazdem Litwinów
w 1349 r. wytyczono rynek o wymiarach 100 na 120 m oraz wyprowadzono z niego
uliczki. W XIV w. na środku rynku wzniesiono ratusz.
21. CO TO JEST
SANDOMIERZA?
FURTA
DOMINIKAŃSKA
MURÓW
OBRONNYCH
Furtą Dominikańską nazywane jest niewielkie przejście prowadzące w kierunku
zachodnim miasta. Ta malownicza furta ma też drugą nazwę, Ucho Igielne.
22. KTO BYŁ FUNDATOREM KATEDRY SANDOMIERSKIEJ?
Początki sandomierskiej katedry, jeszcze jako świątyni romańskiej, sięgają pierwszych
lat XII w. Jako fundatora tej świątyni wymienia się Bolesława Krzywoustego.
23. KTÓRY Z KRÓLÓW PRZEBUDOWAŁ KATEDRĘ SANDOMIERSKĄ NA STYL
GOTYCKI?
Był to Kazimierz Wielki – przebudował kolegiatę romańską na gotycką.
24. WIELKĄ TROSKĄ I OPIEKĄ OTACZALI SANDOMIERSKĄ KOLEGIATĘ
WŁADYSŁAW JAGIEŁŁO I KRÓLOWA JADWIGA. CO OFIAROWAŁ
ŚWIATYNI WŁADYSŁAW JAGIEŁŁO?
Król ofiarował do skarbca świątyni tzw. „relikwiarz grunwaldzki” pochodzący z połowy
XIV w. – dzieło złotników z Nadrenii.
25. W KTÓRYM WIEKU POWSTAŁ ZAMEK W SANDOMIERZU?
Nowy, murowany zamek powstał mniej więcej w poł. XIV w. Kronikarz Janko
z Czarnkowa wymienia go jako jeden z 32 zamków króla Kazimierza.
26. KTO BYŁ FUNDATOREM KOŚCIOŁA ŚW. JAKUBA W SANDOMIERZU?
Przekazy zawarte w dziełach Długosza wiążą powstanie kościoła św. Jakuba z osobą
księżnej Adelajdy, córki Kazimierza Sprawiedliwego. Księżna w ufundowanej przez
siebie świątyni została pochowana w 1211 r., więc kościół musiał powstać przed tą datą.
27. W JAKIM STYLU WYKONANE JEST WNĘTRZE KAPLICY TĘCZYŃSKICH
W STASZOWIE?
Wnętrze kaplicy Tęczyńskich jest znakomitym przykładem manierystycznego nurtu,
stanowiącego pośredni etap pomiędzy późnym renesansem i wczesnym barokiem.
Wyposażenie wnętrza jest rokokowe i powstało w latach 1770–1780.
28. PODAJ LATA BUDOWY PAŁACU BISKUPÓW KRAKOWSKICH W KIELCACH
ORAZ NAZWISKO FUNADATORA I ARCHITEKTA BUDOWLI.
Pałac wzniesiono w latach 1637–1644. Jego fundatorem był biskup Jakub Zadzik,
architektem zaś Giovanni Trevano.
29. WYMIEŃ REPREZENTACYJNE SALE PAŁACU BISKUPÓW W KIELCACH.
Są to: Sala Rycerska, Wielka Izba Stołowa (nazywana też Salą Portretową), pokoje
senatorskie, apartamenty biskupie.
30. CO MIEŚCI SIĘ OBECNIE W PAŁACU BISKUPÓW KRAKOWSKICH
W KIELCACH?
Dziś w kieleckim pałacu mieści się Muzeum Narodowe. Zgromadzono w nim wiele
bardzo cennych eksponatów, rozmieszczając je zgodnie z zachowanymi opisami wnętrz
pałacowych.
31. CZYJEGO AUTORSTWA SĄ
KRAKOWSKICH W KIELCACH?
PLAFONY
W
PAŁACU
BISKUPÓW
Plafony znajdujące się w pomieszczeniach muzealnych powstały w warsztacie Tomasza
Dolabelli.
32. W KTÓRYM OKRESIE POWRÓCIŁY NA SWOJE MIEJSCE BAROKOWE
HEŁMY ZNAJDUJĄCE SIĘ NA WIEŻACH PAŁACU BISKUPÓW
KRAKOWSKICH W KIELCACH?
Hełmy powróciły na pałacowe wieże wraz z powrotem niepodległości.
33. GDZIE I KIEDY
PIŁSUDSKIEGO?
POWSTAŁO
MAUZOLEUM
MARSZAŁKA
JÓZEFA
Mauzoleum Marszałka Józefa Piłsudskiego urządzono w latach 30. XX w.,
w pomieszczeniach południowej części parteru pałacu.
34. KTO BYŁ FUNDATOREM KAPLICY FIRLEJÓW W BEJSCACH? W KTÓRYCH
LATACH POWSTAŁA?
Kaplica Firlejów przy kościele parafialnym w Bejscach została ufundowana przez
krakowskiego wojewodę Mikołaja Firleja. Powstała w latach 1594–1600.
35. JAKI STYL REPEREZENTUJE PAŁAC W BEJSCACH?
Pałac w Bejscach został zbudowany w stylu klasycystycznym (w 1802 r. przez Jakuba
Kubickiego).
36. W JAKIM STYLU ZBUDOWANY JEST KOŚCIÓŁ PARAFIALNY W BOGORII?
W KTÓRYM WIEKU POWSTAŁ?
Bogoryjski kościół parafialny pod wezwaniem św. Trójcy jest świątynią barokową.
Został zbudowany w XVIII w.
37. KTO PRZYTOCZYŁ PIERWSZĄ WIADOMOŚĆ O ISTENIENIU KOŚCIOŁA
ŚW. WOJCIECHA W KIELCACH?
Pierwszą wiadomość o istnieniu w Kielcach kościoła św. Wojciecha przekazał Jan
Długosz w tekście odnoszącym się do założenia w 1171 r. kieleckiej kolegiaty.
38. KIM BYŁ TOMASZ ZIELIŃSKI?
Tomasz Zieliński urodził się w Krakowie w rodzinie szlacheckiej. W 1846 r. został
mianowany naczelnikiem powiatu kieleckiego. Podczas swojego urzędowania w Kielcach
kładł nacisk na kwestię ochrony i renowacji zabytków. Był także znanym kolekcjonerem
dzieł sztuki i mecenasem wspierającym artystów.
39. W JAKIM STYLU ZBUDOWANY JEST PAŁAC W KOŃSKICH? CZYM RÓŻNI
SIĘ JEGO OSTATECZNY KSZTAŁT OD PIERWOTNYCH ZAMIERZEŃ?
Pałac w Końskich został zbudowany w stylu barokowym (w latach 40. XVIII w.). Nigdy
nie powstał w kształcie zaplanowanym przez fundatora – Kanclerza Wielkiego
Koronnego Jana Małachowskiego. Wybudowano skrzydła boczne, pawilony ogrodowe, a
także gloriettę zamykającą oś od południa. Zabrakło budynku głównego, który
stanowiłby „serce” całego zespołu.
40. JAKĄ FUNKCJĘ PEŁNIŁ DOM DŁUGOSZA W SANDOMIERZU? W KTÓRYM
WIEKU POWSTAŁ?
Dom Długosza to popularna nazwa domu księży mansjonarzy, ufundowanego przez
Jana Długosza w Sandomierzu. Kolegium księży mansjonarzy powstało w Sandomierzu
na początku XV stulecia. Obecnie Dom Długosza pełni funkcję Muzeum Diecezjalnego.
41. CECHY
KTÓREGO
STYLU
ARCHITEKTONICZNEGO
POSIADA
SANATORIUM „MARCONI” W BUSKU ZDROJU? KTO JEST AUTOREM TEGO
PROJEKTU?
Kompozycja uzdrowiska ma cechy romantycznego klasycyzmu. Zbudowano je na
podstawie projektu warszawskiego architekta Henryka Marconiego (w 1836 r.).
42. W JAKIM STYLU I W JAKICH LATACH WYBUDOWANO KOŚCIÓŁ
EWANGELICKI W KIELCACH? KTO BYŁ JEGO PROJEKTANTEM?
Obiekt reprezentuje styl klasycystyczny w architekturze. Został wybudowany w latach
1835–1837. Jego projektantem był inżynier wojewódzki Karol Meyzer.
43. W KTÓRYM ROKU WYBUDOWANO GMACH WDK W KIELCACH I CO SIĘ
W NIM PIERWOTNIE ZNAJDOWAŁO? JAKI STYL ARCHITEKTONICZNY
REPREZENTUJE TEN OBIEKT?
Budowę gmachu, w którym aktualnie znajduje się WDK, zakończono w 1935 r.
Pierwotnie był to gmach Domu Przysposobienia Wojskowego i Wychowania Fizycznego.
Jest to obiekt o monumentalnej modernistycznej architekturze.
44. W JAKIM STYLU WYBUDOWANO BRAMĘ WARSZAWSKĄ W OPATOWIE?
Brama Warszawska w Opatowie jest budowlą renesansową (zwieńczona jest attyką).
45. PODAJ NAZWISKO FUNDATORA ZESPOŁU POPAULIŃSKIEGO KLASZTORU
W PIŃCZOWIE.
Kościół stylowo jest późnorenesansowy, z wyraźnie widocznymi pozostałościami
pierwotnego jednonawowego kościoła gotyckiego fundacji Oleśnickich. Budynek
klasztoru jest wczesnobarokowy (pochodzi z poł. XVII w.), ale ma częściowo zachowane
pierwotne gotyckie mury.
46. WYMIEŃ SALE, KTÓRE ZACHOWAŁY SIĘ DO DZIŚ W ZAMKU
W SZYDŁOWIE. Z CZYJEGO POLECENIA ZOSTAŁ WYBUDOWANY TEN
ZAMEK? W KTÓRYM ROKU?
Zamek został wybudowany z polecenia Kazimierza Wielkiego ok. 1354 roku. W chwili
obecnej z kompleksu budowli zachowały się: Sala Rycerska, Skarbczyk oraz Brama
Zamkowa.
47. KIM BYŁ BENEDYKT ZWANY SANDOMIERZANINEM?
Benedykt zwany Sandomierzaninem był budowniczym pochodzenia niemieckiego. Żył
na przełomie XV/XVI w. W swoich pracach łączył elementy stylistyczne gotyku
i renesansu. Do jego dokonań należą m.in. projekt zamku w Sandomierzu i nadzór nad
jego budową (w latach 1522–1526).
48. WYMIEŃ NAJSTARSZE BUDOWLE ROMAŃSKIE W PÓŁNOCNEJ CZĘŚCI
REGIONU ŚWIĘTOKRZYSKIEGO.
Najstarszymi budowlami romańskimi w Polsce są klasztor i kościół cystersów
w Wąchocku.
49. PODAJ NAZWĘ JEDYNEGO DREWNIANEGO DWORKU W KIELCACH. CO
SIĘ W NIM AKTUALNIE ZNAJDUJE?
Jedynym drewnianym dworkiem w Kielcach (z XVIII w.) jest Dworek Laszczyków.
Aktualnie mieści się w nim Muzeum Wsi Kieleckiej.
50. W KTÓRYM WIEKU WZNIESIONO ZAMEK W CHĘCINACH?
Zamek w Chęcinach został wzniesiony pod koniec XIII w. (za czasów panowania
Władysława Łokietka).
51. W KTÓRYM
WIEKU
WZNIESIONO KOLEGIATĘ ŚW.
JÓZEFA
W KLIMONTOWIE? KTO BYŁ JEJ FUNDATOREM? JAKI STYL
ARCHITEKTONICZNY REPREZENTUJE TEN OBIEKT?
Kolegiatę św. Józefa w Klimontowie wzniesiono w latach 1643–1650. Jej fundatorem był
kanclerz Jerzy Ossoliński. Obiekt reprezentuje styl barokowy.
52. W KTÓRYM WIEKU WZNIESIONO BAZYLIKĘ KOLEGIACKĄ NARODZENIA
NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY W WIŚLICY? KTO ROZPOCZĄŁ JEJ
BUDOWĘ?
Budowę bazyliki kolegiackiej Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Wiślicy
ukończono w II poł. XII w. Prace nad nią rozpoczął książę Henryk Sandomierski.
53. W
KTÓRYM
WIEKU
W JĘDRZEJOWIE?
WZNIESIONO
KLASZTOR
CYSTERSÓW
Klasztor cystersów w Jędrzejowie został wzniesiony na początku XII w.
54. W
KTÓRYM
W WĄCHOCKU?
WIEKU
WZNIESIONO
KLASZTOR
CYSTERSÓW
Klasztor cystersów w Wąchocku zbudowano na przełomie XII i XIII w.
55. W KTÓRYM WIEKU PRZEBUDOWANO KOŚCIÓŁ ŚW. JANA EWANGELISTY
W PIŃCZOWIE? JAKĄ TRANSFORMACJĘ STYLISTYCZNĄ PRZESZEDŁ TEN
OBIEKT?
Kościół św. Jana Ewangelisty w Pińczowie przebudowano w XVII w. Pierwotnie
reprezentował on styl gotycki, później – manierystyczny.
56. W KTÓRYM WIEKU POWSTAŁ KOŚCIÓŁ ŚW. MIKOŁAJA W KOŃSKICH?
Kościół św. Mikołaja w Końskich powstał w XIII w. (w latach 1220–1224).
57. W KTÓRYM WIEKU ROZPOCZĘTO BUDOWĘ KOLEGIATY ŚW. MARCINA?
Budowę kolegiaty św. Marcina rozpoczęto w pierwszej połowie XII w.
58. KTO BYŁ INICJATOREM POWSTANIA KOŚCIOŁA NA KARCZÓWCE?
Inicjatorem powstania pierwszego kościółka na karczówkowskim wzgórzu był biskup
Marcin Szyszkowski (kościół powstał w 1624 r.).
59. W KTÓRYM WIEKU POWSTAŁ KOSCIÓŁ ŚW. IDZIEGO W TARCZKU? JAKI
STYL ARCHITEKTONICZNY REPREZENTUJE TEN OBIEKT?
Kościół św. Idziego w Tarczku został zbudowany w pierwszej połowie XIII w. Uważa się,
że kryje w swoich murach pozostałości kościoła z XI w. Świątynia stanowi doskonały
przykład budowli romańskiej.
60. W KTÓRYM WIEKU WYBUDOWANO KOŚCIÓŁ ŚW. JANA CHRZCICIELA
W SKALBMIERZU? JAKI STYL ARCHITEKTONICZNY REPREZENTUJE TEN
OBIEKT?
Kościół św. Jana Chrzciciela w Skalbmierzu został wybudowany na przełomie XII
i XIII w. Pierwotnie reprezentował styl romański, jednak w XV w. został przebudowany
w stylu gotyckim. Do dziś zachowały się elementy romańskiej świątyni w wieżach.
Pytania opracował: Tomasz Irski
Konsultacja merytoryczna: dr Piotr Rosiński
Korekta tekstu: Inga Pamuła