inspekcja ochrony środowiska

Transkrypt

INSPEKCJA OCHRONY ŚRODOWISKA
WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA
W BIAŁYMSTOKU
Delegatura w Suwałkach
16-400 Suwałki, ul. Piaskowa 5 tel. (0-87) 5632490, tel/fax (0-87) 5632480
e-mail: [email protected] , [email protected]
Informacja o stanie środowiska
na terenie powiatów:
suwalskiego grodzkiego i suwalskiego ziemskiego
Opracowanie: WIOŚ Białystok Delegatura w Suwałkach
Dział Monitoringu,
Dział Inspekcji ,
Laboratorium
SUWAŁKI – wrzesień 2007
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku
Informacja o stanie środowiska na terenie powiatów: suwalskiego grodzkiego i suwalskiego ziemskiego
Spis treści
1.
Stan czystości i ochrona wód .......................................................................................................................... 3
1.1.
1.2.
1.3.
1.4.
1.5.
2.
Ochrona powietrza ........................................................................................................................................ 33
2.1.
2.2.
3.
Kryteria oceny hałasu komunikacyjnego – wymagania wynikające z przepisów prawnych . 43
Metodyka pomiaru hałasu....................................................................................................... 44
Historia akustycznych badań na terenie Suwałk..................................................................... 45
Wyniki badań pilotażowych poziomów progowych w Suwałkach ........................................ 45
Hałas komunikacyjny w miejscowości Szypliszki ................................................................. 46
Możliwości ograniczenia hałasu drogowego .......................................................................... 48
Hałas przemysłowy................................................................................................................. 48
Ochrona środowiska przed awariami ............................................................................................................ 49
5.1.
5.2.
5.3.
6.
Składowiska odpadów ............................................................................................................ 38
Odpady niebezpieczne ............................................................................................................ 41
Hałas ............................................................................................................................................................. 43
4.1.
4.2.
4.3.
4.4.
4.5.
4.6.
4.7.
5.
Emisja zanieczyszczeń do powietrza ...................................................................................... 33
Monitoring imisji .................................................................................................................... 34
Gospodarka odpadami................................................................................................................................... 38
3.1.
3.2.
4.
Nowe unormowania prawne dotyczące oceny jakości wód...................................................... 3
Ocena jakości wód powierzchniowych płynących ................................................................... 7
Ocena jakości wód jezior ........................................................................................................ 19
Emisja zanieczyszczeń do wód............................................................................................... 26
Wody podziemne .................................................................................................................... 31
Identyfikacja źródeł awarii i analiza zagrożeń substancjami chemicznymi ........................... 49
Zagrożenia poważną awarią w transporcie ............................................................................. 49
Występowanie poważnych awarii........................................................................................... 49
Działalność kontrolna.................................................................................................................................... 50
6.1. Działalność kontrolna prowadzona na terenie powiatów suwalskiego grodzkiego i
suwalskiego ziemskiego .................................................................................................................... 51
7.
Współpraca z Litwą ...................................................................................................................................... 53
2
1.
Stan czystości i ochrona wód
1.1.
Nowe unormowania prawne dotyczące oceny jakości wód
Obowiązek badania i oceny jakości wód powierzchniowych (stojących i płynących) oraz
podziemnych w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska wynika z ustawy Prawo wodne z dnia
18 lipca 2001 r. (tekst jednolity Dz. U. 2005 Nr 239, poz. 2019 z późn. zm.) oraz aktów
wykonawczych do ustawy i spoczywa na Wojewódzkim Inspektorze Ochrony Środowiska.
W związku z dostosowywaniem przepisów prawa polskiego do norm prawa europejskiego
(Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. – tzw.
Ramowa Dyrektywa Wodna) również zasady badań i ocen jakości wód rzek uległy, z racji
wprowadzonych nowych przepisów prawnych, znaczącej modyfikacji.
Zasadniczym celem badań śródlądowych wód powierzchniowych jest stworzenie podstaw do
podejmowania działań na rzecz poprawy stanu wód oraz ich ochrony przed zanieczyszczeniem, w tym
ochrony przed eutrofizacją powodowaną wpływem sektora bytowo-komunalnego i rolnictwa, ochrony
przed zanieczyszczeniami przemysłowymi, zasoleniem i substancjami szczególnie szkodliwymi dla
środowiska wodnego. Podejmowane działania będą polegać na zintegrowanym zarządzaniu
gospodarką wodną w układzie dorzeczy (poprzez Regionalne Zarządy Gospodarki Wodnej), stąd
szczególny nacisk położono na zapewnienie spójności badań i ocen realizowanych w ramach trzech
podsystemów dotyczących monitoringu wód: powierzchniowych, podziemnych i morskich.
Zakres i sposób prowadzenia badań monitoringowych śródlądowych wód powierzchniowych
uzależniono od sposobu użytkowania wód, a także od charakteru ich zagrożenia lub ochrony, co
zostało określone poprzez wykazy wód sporządzone przez Regionalne Zarządy Gospodarki Wodnej,
które zgodnie z ustawą Prawo wodne, są powołane do zarządzania wodami na obszarach dorzeczy.
Zasady prowadzonego monitoringu wód na obszarze województwa podlaskiego uwzględniają
badanie i ocenę jakości wód w sposób odpowiedni do celów jej użytkowania i prowadzonej
działalności na obszarze zlewni. Badania obejmują:
•
monitoring wód dla celów ogólnej oceny jakości wody,
•
monitoring stopnia eutrofizacji wód oraz badanie stężeń związków azotu i fosforu w celu określenia
odcinków wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych,
•
monitoring jakości wód przeznaczonych do bytowania ryb, skorupiaków i mięczaków w warunkach
naturalnych,
•
monitoring wód prowadzony w ujęciach zaopatrujących ludność w wodę do spożycia oraz w obszarach
ochronnych zbiorników wód śródlądowych,
•
monitoring jakości wód granicznych.
Z wykazów wód sporządzonych przez RZGW w Warszawie wynika, że na terenie woj.
podlaskiego:
•
nie występują obszary wrażliwe na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych,
•
wskazano jedno ujęcie powierzchniowe wód płynących, zlokalizowane na rzece Supraśl, której część
zlewni stanowi obszar ochronny ujęcia i powinna być monitorowana pod kątem zaopatrzenia ludności
w wodę przeznaczoną do spożycia.
•
znajduje się 313 obiektów (rzek, jezior, zbiorników wraz z dopływami) przeznaczonych do bytowania ryb
karpiowatych oraz 30 obiektów przeznaczonych do bytowania ryb łososiowatych w warunkach naturalnych
oraz umożliwiających migracje ryb.
Monitoring wód powierzchniowych
w dwóch podstawowych zakresach:
województwa
podlaskiego
prowadzony
jest
•
diagnostycznym (obejmujący punkty dawnej sieci krajowej oraz sieć stanowisk pomiarowych granicznych),
•
operacyjnym (utworzonym na bazie punktów monitoringu regionalnego).
Badania w sieci diagnostycznej pozwalają na ocenę jakości wód w głównych punktach
bilansowych zlewni w pełnym zakresie wymaganych oznaczeń do wykonania oceny.
3
Badania w sieci operacyjnej stanowią uzupełnienie sieci diagnostycznej i pozwalają na ocenę
jakości wód (z uwzględnieniem dotychczasowych wyników badań) w stopniu zapewniającym
potrzeby oceny i zmian jakości wód na poziomie regionalnym, a w szczególności na wykonanie takiej
oceny wód województwa, która może dać podstawę do podejmowania decyzji w zakresie strategii
planowania działań inwestycyjnych, w tym także określania priorytetów ich dofinansowania.
Wieloletni program badań rzek na terenie województwa podlaskiego zależy od możliwości
techniczno-finansowych wykonawstwa badań, dlatego też przy planowaniu uwzględnia się
następujące zasady:
•
badania rzek prowadzone są w cyklach: rocznym, trzyletnim, pięcioletnim (częstotliwość zależy od
znaczenia gospodarczego i ekologicznego oraz wielkości cieku, a także od wielkości i rodzaju źródeł
zanieczyszczeń, znajdujących się w zlewniach),
•
w cyklach rocznych prowadzone są badania rzek będących źródłami zaopatrzenia dużych miast w wodę do
picia, zasilające lub przepływające przez obszary chronione (parki narodowe, rezerwaty), przekraczające
granicę państwa oraz, w zlewniach których znajdują się znaczne źródła zanieczyszczeń, a także cieki
niedostatecznie zabezpieczone przed zanieczyszczeniem (brak lub słabo działające oczyszczalnie, uciążliwe
źródła zanieczyszczeń stanowiące duże zagrożenie wystąpienia awaryjnego zanieczyszczenia wód),
•
w cyklach trzyletnich badane są rzeki, w zlewniach których nie występują duże źródła zanieczyszczeń,
gospodarka wodno-ściekowa jest w zasadzie unormowana,
•
w cyklach pięcioletnich badane są mniejsze cieki, w tym także na terenach obszarów chronionych, w celu
okresowej oceny zmian parametrów jakości wód o charakterze zbliżonym do naturalnego.
Metodyka badań, klasyfikacje i oceny jakości wód płynących
Ogólna klasyfikacja wód
Podstawę oceny stanowi aktualnie dopuszczone do stosowania rozporządzenie Ministra
Środowiska z dnia 11 lutego 2004 roku w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód
powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji
wyników i prezentacji stanu tych wód (Dz. U. nr 32 poz. 284) do czasu ustanowienia nowego
rozporządzenia w tej sprawie.
Rozporządzenie wprowadza klasyfikację wód powierzchniowych obejmującą pięć klas jakości,
z uwzględnieniem kategorii jakości wody A1, A2 i A3, określonych w przepisach w sprawie
wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia
ludności w wodę przeznaczoną do spożycia:
•
klasa I – wody o bardzo dobrej jakości. Spełniają wymagania określone dla wód powierzchniowych
wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, w przypadku ich
uzdatniania sposobem właściwym dla kategorii A1. Wartości wskaźników jakości wody nie wskazują na
żadne oddziaływania antropogeniczne,
•
klasa II – wody dobrej jakości. Spełniają w odniesieniu do większości wskaźników jakości wody
wymagania określone dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę
przeznaczoną do spożycia, w przypadku ich uzdatniania sposobem właściwym dla kategorii A2. Wartości
biologicznych wskaźników jakości wody wykazują niewielki wpływ oddziaływań antropogenicznych,
•
klasa III – wody zadowalającej jakości. Spełniają wymagania określone dla wód powierzchniowych
uzdatniania sposobem właściwym dla kategorii A2. Wartości biologicznych wskaźników jakości wody
wykazują umiarkowany wpływ oddziaływań antropogenicznych,
•
klasa IV – wody niezadowalającej jakości. Spełniają wymagania określone dla wód powierzchniowych
uzdatniania sposobem właściwym dla kategorii A3. Wartości biologicznych wskaźników jakości wody
wykazują (na skutek oddziaływań antropogenicznych) zmiany ilościowe i jakościowe w populacjach
biologicznych,
•
klasa V – wody złej jakości. Nie spełniają wymagań dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do
zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia. Wartości biologicznych wskaźników jakości
wody wykazują (na skutek oddziaływań antropogenicznych) zmiany polegające na zaniku występowania
znacznej części populacji biologicznych.
4
Podstawę określenia ogólnej klasy jakości wód powierzchniowych, stanowią wartości graniczne
wskaźników jakości wody w klasach jakości wód powierzchniowych określone w załączniku nr 1 do
ww. rozporządzenia.
Zgodnie z cytowanym wyżej rozporządzeniem, określenia jakości wód powierzchniowych
dokonuje się na podstawie badań prowadzonych w jednym punkcie pomiarowym. W punkcie
pomiarowym dopuszcza się określenie jakości wód powierzchniowych w zakresie spełniania
wymagań określonych dla różnych sposobów użytkowania wód.
Dla każdego wskaźnika jakości wody zmierzonego z częstotliwością jeden raz na miesiąc
wyznacza się wartość stężenia odpowiadającą percentylowi 90, a w przypadku mniejszej
częstotliwości badań przyjmuje się najmniej korzystną wartość stężenia.
Określenia klasy jakości wód powierzchniowych dokonuje się, porównując wyznaczone wartości
stężeń poszczególnych wskaźników jakości wody, z wyłączeniem wskaźników jakości wód
występujących w warunkach naturalnych w podwyższonych stężeniach, z wartościami granicznymi
określonymi w załączniku nr 1 do rozporządzenia, przyjmując klasę obejmującą 90 % wartości.
Przy sporządzaniu oceny posłużono się programem komputerowym „JaWo”, stosowanym
aktualnie przez wszystkie wojewódzkie inspektoraty ochrony środowiska w kraju.
Ocena przydatności do bytowania ryb
Podstawę oceny stanowi rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 października 2002 r.
w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb
w warunkach naturalnych (Dz. U. Nr 176, poz. 1455).
Woda spełnia wymagania określone w załączniku do rozporządzenia, jeżeli w wyniku pobierania
próbek stale w tym samym miejscu w okresie 12 miesięcy, z częstotliwością nie mniejszą niż
określona w załączniku do rozporządzenia:
• w 95 % próbek zostały spełnione wymagania dotyczące tej wody w zakresie wskaźników:
wartości pH, pięciodobowego biochemicznego zapotrzebowania tlenu (BZT5), amoniaku, azotu
amonowego, azotynów, całkowitego chloru pozostałego, cynku ogólnego i miedzi rozpuszczonej;
jeżeli próbki do oznaczania powyższych wskaźników były pobierane z częstotliwością mniejszą
niż 1 próbka na miesiąc, wymagania muszą być spełnione w każdej próbce,
• wymagania w zakresie temperatury były spełniane w okresach stanowiących łącznie co najmniej
98 % czasu,
• w 50 % próbek zostały spełnione wymagania w zakresie rozpuszczonego tlenu,
• zostało spełnione wymaganie dotyczące średniorocznej wartości zawiesiny ogólnej.
Dokonując obliczeń, o których mowa wyżej nie uwzględnia się wyników analiz niespełniających
wymagań określonych w załączniku do rozporządzenia, jeżeli naruszenie wymagań nastąpiło na
skutek powodzi lub innych klęsk żywiołowych.
Dokonując obliczenia średniorocznej wartości zawiesiny ogólnej, dopuszcza się pominięcie
wyników analiz z próbek pobranych podczas wyjątkowych warunków pogodowych, takich jak
intensywne opady atmosferyczne, intensywne topnienie śniegu oraz susza.
W przypadku, gdy badanie wykaże, że wartości wskaźników jakości wody są lepsze niż wartości
tych wskaźników określone w załączniku do rozporządzenia, częstotliwość pobierania próbek wody
i pomiaru wartości tych wskaźników może zostać zmniejszona.
Regularnych badań wody nie przeprowadza się, jeżeli woda jest niezanieczyszczona i nie ma
ryzyka pogorszenia jej jakości.
W przypadku, gdy badanie wody wykaże, że wartości wskaźników jakości wody są gorsze niż
wartości tych wskaźników określone w załączniku do rozporządzenia, należy ustalić, czy jest to wynik
błędów w pomiarach, skutek zjawiska naturalnego czy też zanieczyszczenie wody.
Ocena przydatności wody do spożycia
Podstawę oceny stanowi rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002 r. w sprawie
wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę
przeznaczoną do spożycia (Dz. U. Nr 204 poz. 1728).
5
Wymagania, jakim powinny odpowiadać kategorie jakości wody A1-A3, określa załącznik
nr 1 do ww. rozporządzenia.
Wody spełniają wymagania, jeżeli w wyniku pobierania próbek wody w miejscu jej ujmowania,
w regularnych odstępach czasu z częstotliwością nie mniejszą niż określona w załączniku nr 2 do
rozporządzenia:
1. w 95 % próbek nie zostały przekroczone właściwe dla danej kategorii jakości wody wartości
dopuszczalne wskaźników jakości wody oznaczone gwiazdką (*) w załączniku nr 1 do
rozporządzenia, a w 90 % próbek wartości dopuszczalne pozostałych wskaźników jakości wody,
2. w odniesieniu do pozostałych 5 % lub 10 % próbek, w których wartości dopuszczalne
wskaźników jakości wody zostały przekroczone:
- otrzymane wartości wskaźników, z wyjątkiem temperatury, pH, tlenu rozpuszczonego
i wskaźników mikrobiologicznych, nie odbiegają więcej niż o 50 % od wartości
dopuszczalnych wskaźników jakości wody,
- nie wynika zagrożenie dla zdrowia człowieka,
- w kolejnych próbkach wody, pobranych w regularnych odstępach czasu, nie stwierdzono
przekroczenia wartości dopuszczalnych wskaźników jakości wody.
Przy obliczaniu wartości procentów próbek, o których mowa wyżej nie uwzględnia się
przekroczeń wartości granicznych wskaźników, jeżeli są one skutkiem powodzi lub innych klęsk
żywiołowych albo wyjątkowych warunków pogodowych, takich jak intensywne opady atmosferyczne,
intensywne topnienie śniegu albo wysokie temperatury powietrza.
Ocena wrażliwości wód na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych
i podatności na eutrofizację
Podstawę oceny stanowi rozporządzenie Ministra Środowiska z 23 grudnia 2002 r. w sprawie kryteriów
wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz.U. Nr 241 poz. 2093).
Dokument określa m.in. wartości kryterialne zawartości azotanów w wodach (w szczególności
w wodzie ujmowanej na potrzeby zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia) oraz
wykaz wskaźników i wartości kryterialne do oceny eutrofizacji wód śródlądowych.
Za wody wrażliwe na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych uznaje się wody
zanieczyszczone oraz wody zagrożone zanieczyszczeniem, jeżeli nie zostaną podjęte działania
ograniczające bezpośredni lub pośredni zrzut do tych wód azotanów i innych związków azotowych
mogących przekształcić się w azotany, pochodzących z działalności rolniczej.
Za wody zanieczyszczone uznaje się:
• śródlądowe wody powierzchniowe, a w szczególności wody, które pobiera się lub zamierza się
pobierać na potrzeby zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia i wody podziemne,
w których zawartość azotanów wynosi powyżej 50 mg NO3/l;
• śródlądowe wody powierzchniowe, wody w estuariach oraz morskie wody wewnętrzne i morza
terytorialnego, wykazujące eutrofizację, którą skutecznie można zwalczać przez zmniejszenie
dawek dostarczanego azotu.
Za wody zagrożone zanieczyszczeniem uznaje się:
• śródlądowe wody powierzchniowe, a w szczególności wody, które pobiera się lub zamierza się
pobierać na potrzeby zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia i wody podziemne,
w których zawartość azotanów wynosi od 40 do 50 mg NO3/l i wykazuje tendencję wzrostową;
• śródlądowe wody powierzchniowe, wody w estuariach oraz morskie wody wewnętrzne i morza
terytorialnego, wykazujące tendencję do eutrofizacji, którą skutecznie można zwalczać przez
zmniejszenie dawek dostarczanego azotu.
Przy ocenie stopnia i rodzaju zanieczyszczenia wód podziemnych związkami azotu, poza
wartością azotanów, uwzględnia się również wartości wskaźników: tlen rozpuszczony, azot amonowy
i azot azotynowy.
Przy ocenie stopnia eutrofizacji śródlądowych wód powierzchniowych i morskich stosuje się
wskaźniki określone w załączniku nr 1 do rozporządzenia. Za wody podatne na eutrofizację uznaje się
6
wody, w których stężenia średnioroczne fosforu ogólnego przekraczają dopuszczalny poziom fosforu
ogólnego (stężenie średnioroczne powyżej 0,25 mg P/dm3), azotu azotanowego (powyżej
2,2 mgNNO3/dm3), azotu ogólnego (powyżej 5 mg N/dm3) i chlorofilu „a” (powyżej 25 μg/m3), a także,
gdy w wodach stojących przezroczystość spada poniżej 2 m. Innymi wskaźnikami eutrofizacji są:
długotrwałe zakwity wody (powodowane często przez sinice, okrzemki i zielenice), masowy rozwój
glonów poroślowych, odtlenienie hypolimnionu w jeziorach (wraz z występowaniem siarkowodoru),
redukcja różnorodności i obfitości makrofitów, fauny bezkręgowej oraz ryb.
1.2.
Ocena jakości wód powierzchniowych płynących
W 2006 roku na terenie powiatu suwalskiego ziemskiego badaniami objęto rzeki: Czarną Hańczę
(w ramach corocznego monitoringu operacyjnego) w dwóch punktach pomiarowo-badawczych oraz
polsko-litewskie rzeki graniczne – Szeszupę i Szelmentkę w granicznych punktach pomiarowokontrolnych (coroczny monitoring diagnostyczny). W ramach monitoringu operacyjnego ostatnie
badania rzeki Czarnej Hańczy na całej długości wykonane były w 2004 roku, w 5 punktach
pomiarowo-kontrolnych. Rospuda-Netta (wraz z dopływem Szczeberka) na odcinku od jeziora
Bolesty do ujścia do Biebrzy została zbadana w 2005 roku, w 9 punktach pomiarowo-badawczych, w
tym w jednym punkcie na terenie powiatu suwalskiego.
CZARNA HAŃCZA
Rzeka Czarna Hańcza jest lewobrzeżnym dopływem Niemna II rzędu. Całkowita długość rzeki
wynosi 141,7 km, w tym 107,8 km w granicach Polski. Powierzchnia zlewni rzeki na obszarze Polski
wynosi 1744 km2. Źródła rzeki znajdują się w okolicy Rogożajn Wielkich. Rzeka płynie początkowo
w kierunku południowym, przepływa przez jeziora: Jegliniszki, Hańczę i Wigry. Od jeziora Wigry
płynie w kierunku południowo-wschodnim do granicy polsko-białoruskiej i następnie uchodzi do
Niemna na terenie Białorusi. Końcowym odcinkiem rzeki biegnie trasa Kanału Augustowskiego.
Malownicze fragmenty zlewni rzeki i jej okolic zostały objęte ochroną w ramach Suwalskiego Parku
Krajobrazowego i Wigierskiego Parku Narodowego. Główne dopływy Czarnej Hańczy to: Wiatrołuża,
Pawłówka, Wierśnianka, Marycha, Kalna, Kanał Augustowski, Maleszówka, Wołkuszanka.
W 2004 roku WIOŚ Białystok Delegatura w Suwałkach przeprowadziła badania Czarnej Hańczy
i jej dopływu – Wiatrołuży łącznie w dziewięciu punktach pomiarowo-kontrolnych (na odcinkach
o łącznej długości 95,4 km), z których sześć zlokalizowanych jest na terenie powiatu suwalskiego,
a w 2006 roku – w dwóch punktach.
Wykaz punktów pomiarowo-kontrolnych i klasyfikacja wód rzeki
Czarnej Hańczy i Wiatrołuży na terenie powiatu suwalskiego ziemskiego
Lp
1.
Nazwa
punktu
km
biegu
rzeki
Stara Hańcza 135,8
Rodzaj
sieci
Klasyfikacja
ogólna
wody
Rok badań
O
IV
przed
j.Hańcza
2.
wodowskaz
Wróbel, za
j.Hańcza
(2004)
Wskaźniki
kwalifikujące
O
III
(2004)
min.
max.
śred.
ChZT-Mn
6,9
20,8
18,1
OWO (TOC)
14,8
17,6
17,4
6
11000
6353
Lb. b. coli fek.
4
11000
5190
Barwa
30
60
60
ChZT-Cr
18,4
86,0
80,5
ChZT-Mn
4,3
7,8
Odczyn pH
8,0
8,6
Azot Kjeldahla
0,33
1,55
Zasadowość
72,8
163,5
73,1
Ind. sap. fitopl
1,46
1,94
1,94
Og. lb. b. coli
3
1100
636
Og. lb. b. coli
130,8
Wartości wskaźnika
kwalifikującego
Lb. b. coli fek.
ChZT-Cr
7
Przydatność do
bytowania ryb
Nieprzydatna
ze względu na:
azotyny, tlen
rozpuszczony
7,6
Przydatna do
8,0 – 8,6 bytowania ryb
karpiowatych
1,09
3
460
235
7,4
45,9
38,8
Uwagi
V klasa:
ChZT-Cr,
barwa
IV klasa:
ChZT-Cr
Lp
3.
Nazwa
punktu
m. Turtul
km
biegu
rzeki
Rodzaj
sieci
Klasyfikacja
ogólna
wody
Rok badań
127,9
O
III
(2004)
4.
wodowskaz
Bród Stary
112,0
O
III
(2006)
Wskaźniki
kwalifikujące
Barwa
wodowskaz
Sobolewo
96,5
O
III
(2006)
m. Tartak
0,2
O
III
(2004)
śred.
5
20
17
4,8
7,4
7,4
1,6
3,7
3,4
Azot Kjeldahla
0,40
1,40
1,15
Ind sap. fitopl.
1,64
2,05
2,05
Og. lb. b. coli
3
1100
754
Lb. b. coli fek.
3
1100
546
ChZT-Cr
10,9
46,5
39,2
ChZT-Mn
2,2
9,9
9,47
Azot Kjeldahla
0,45
1,12
1,115
Żelazo
0,01
0,49
0,49
Id. sap. fit.
1,26
1,74
1,74
Lb. b. coli fek.
3
2400
1698
Og. lb. b. coli
43
2400
2400
10
30
30
ChZT-Cr
12,7
46,7
44,11
BZT5
0,76
3,8
3,53
ChZT-Mn
2,1
8,1
8,05
Azot Kjeldahla
0,55
1,5
1,397
Azotany
3,03
15,74
15,006
Azotyny
0,016
0,325
0,307
Id. sap. fit.
1,59
1,66
1,66
Og. lb. b. coli
1100
2400
2400
10
30
30
ChZT-Cr
14
56,6
47,20
Fosforany
0,054
1,35
0,967
210
2400
2400
Lb. b. coli fek.
Wiatrołuża,
max.
BZT5
Barwa
6.
min.
ChZT-Mn
Barwa
5.
kwalifikującego
Barwa
0
20
15
ChZT-Mn
5,6
7,9
7,8
Ind. sap. fitopl
1,56
1,70
1,70
3
1100
754
11,7
49,3
42,2
Og. lb. b. coli
ChZT-Cr
Przydatność do
bytowania ryb
Przydatna do
bytowania ryb
karpiowatych
Uwagi
IV klasa:
ChZT-Cr
Nieprzydatna ze IV klasa:
względu na:
barwa,
azotyny
ChZT-Cr
Nieprzydatna ze
względu na:
azotyny, fosfor
ogólny
IV klasa:
barwa,
ChZT-Cr,
fosforany,
lb. b. coli
fek.
Nieprzydatna ze IV klasa:
ChZT-Cr
względu na:
azotyny
Punkt w Starej Hańczy
Czarna Hańcza przed jeziorem Hańcza w 2004 r. odpowiadała IV klasie czystości ze względu na
stan sanitarny (ogólna liczba bakterii coli i liczba bakterii coli typu fekalnego), wartości utlenialności
(ChZT-Mn) i ogólnego węgla organicznego. Wysokie wartości chemicznego zapotrzebowania tlenu
(ChZT-Cr) i barwy wody wg skali platynowej sięgały poziomu V klasy czystości. Pozostałe parametry
zanieczyszczenia wód mieściły się w granicach I – III klas czystości.
Podczas poprzednich badań stanu czystości rzeki w tym punkcie w 2000 r. notowano niższe
wartości chemicznego zapotrzebowania tlenu.
Wg oceny metodą bezpośrednią spośród 12 analizowanych prób połowa z nich charakteryzowała
się niezadowalającą jakością wody (IV klasa), a połowa charakteryzowała się złą jakością wód
(V klasa) głównie ze względu na intensywną barwę wody oraz wysokie wartości chemicznego
zapotrzebowania tlenu (ChZT-Cr) i utlenialności (ChZT-Mn).
8
Mimo niekorzystnych wyników badań wydaje się, że stan czystości wody w tym punkcie
wynika raczej z przyczyn naturalnych, o czym świadczą podwyższone wartości żelaza i manganu oraz
obniżone stężenia tlenu rozpuszczonego wskazujące na możliwość zasilania rzeki przez wody
podziemne (źródła).
Czarna Hańcza w tym punkcie w 2004 roku nie nadawała się do bytowania ryb w warunkach
naturalnych ze względu na ponadnormatywne stężenia azotynów oraz niską zawartość tlenu
rozpuszczonego.
Wodowskaz Wróbel
Stan czystości Czarnej Hańczy poniżej jeziora Hańcza w 2004 r. odpowiadał III klasie czystości
ze względu na stan sanitarny (ogólna liczba bakterii coli i liczba bakterii coli typu fekalnego), wartości
utlenialności (ChZT-Mn), odczynu wody i zasadowości ogólnej oraz stężenia azotu Kjeldahla.
Również wartość indeksu saprobowego fitoplanktonu sięgała poziomu III klasy czystości. Wysokie
wartości chemicznego zapotrzebowania tlenu (ChZT-Cr) odpowiadały IV klasie czystości. Pozostałe
parametry zanieczyszczenia wód mieściły się w granicach I – II klas czystości.
wartości chemicznego zapotrzebowania tlenu i utlenialności oraz niższe stężenia azotu Kjeldahla.
Wg oceny metodą bezpośrednią spośród 12 analizowanych prób 1 z nich charakteryzowała się
dobrą jakością wody (II klasa), 7 prób (58 %) – zadowalającą jakością wody (III klasa), a 4 próby
(33 %) – niezadowalającą jakością wody (IV klasa), przy czym głównym wskaźnikiem
kwalifikującym było chemiczne zapotrzebowanie tlenu (ChZT-Cr).
Czarna Hańcza w tym punkcie w 2004 roku nadawała się do bytowania ryb karpiowatych
w warunkach naturalnych, przy czym wskaźnikiem ograniczającym bytowanie ryb łososiowych jest
stężenie azotynów.
Punkt w Turtulu
Stan czystości Czarnej Hańczy poniżej zalewu w Turtulu w 2004 r. odpowiadał III klasie
czystości ze względu na stan sanitarny (ogólna liczba bakterii coli i liczba bakterii coli typu
fekalnego), wartości utlenialności (ChZT-Mn), biochemicznego zapotrzebowania tlenu (BZT5)
i barwy wody oraz stężenia azotu Kjeldahla. Również wartość indeksu saprobowego fitoplanktonu
sięgała poziomu III klasy czystości. Wysokie wartości chemicznego zapotrzebowania tlenu (ChZT-Cr)
odpowiadały IV klasie czystości. Pozostałe parametry zanieczyszczenia wód mieściły się w granicach
I – II klas czystości.
Wg oceny metodą bezpośrednią spośród 12 analizowanych prób 10 z nich (83 %)
charakteryzowała się zadowalającą jakością wody (III klasa), a 2 próby (17 %) – niezadowalającą
jakością wody (IV klasa), przy czym głównymi wskaźnikami kwalifikującymi były chemiczne
zapotrzebowanie tlenu (ChZT-Cr) i utlenialność (ChZT-Mn).
Czarna Hańcza w tym punkcie w 2004 roku nadawała się do bytowania ryb karpiowatych
w warunkach naturalnych, przy czym wskaźnikiem ograniczającym jest stężenie azotynów i wartość
biochemicznego zapotrzebowania tlenu (BZT5).
Wodowskaz Bród Stary
Czarna Hańcza poniżej ujścia ścieków z Jeleniewa w 2006 r. odpowiadała III klasie czystości ze
względu na wartości utlenialności (ChZT-Mn), stężenia azotu Kjeldahla i żelaza ogólnego oraz stan
sanitarny (ogólna liczba bakterii coli i liczba bakterii coli typu fekalnego) i wartości indeksu
saprobowego fitoplanktonu. Wysokie wartości barwy wody wyrażonej w skali platynowej i
chemicznego zapotrzebowania tlenu (ChZT-Cr) odpowiadały IV klasie czystości. Pozostałe parametry
zanieczyszczenia wód mieściły się w granicach I – II klasy czystości.
charakteryzowały się dobrą jakością wody (II klasa), 6 prób (50 %) – zadowalającą jakością wody (III
klasa), a 4 próby (33 %) – niezadowalającą jakością wody (IV klasa).
naturalnych, przy czym wskaźnikiem ograniczającym jest ponadnormatywne stężenie azotynów.
Ocena podatności wód na eutrofizację nie wykazała przekroczeń wartości granicznych
wskaźników kryterialnych.
9
Podczas badań stanu czystości rzeki w tym punkcie w poprzednich latach notowano wyższe
wartości biochemicznego zapotrzebowania tlenu (BZT5), ogólnego węgla organicznego, niższe
wartości chemicznego zapotrzebowania tlenu (ChZT-Cr i ChZT-Mn), azotu Kjeldahla oraz barwy.
Punkt w Sobolewie
W punkcie poniżej ujścia ścieków z oczyszczalni miejskiej w Suwałkach wody Czarnej Hańczy
przed wpływem do jeziora Wigry w 2006 roku odpowiadały III klasie czystości ze względu na
wartości biochemicznego zapotrzebowania tlenu (BZT5), utlenialności (ChZT-Mn), stężenia azotu
Kjeldahla, azotanów i azotynów oraz ogólną liczbę bakterii coli i wartości indeksu saprobowego
fitoplanktonu. Wysoka wartość barwy wody wyrażonej w skali platynowej, chemicznego
zapotrzebowania tlenu (ChZT-Cr) fosforanów i liczby bakterii coli typu fekalnego odpowiadały IV
klasie czystości. Pozostałe parametry zanieczyszczenia wód mieściły się w granicach I – II klasy
czystości.
Podczas badań stanu czystości rzeki w tym punkcie w poprzednich latach notowano generalnie
niższe wartości chemicznego zapotrzebowania tlenu (ChZT-Cr) oraz wyższe stężenia fosforanów,
choć wahania w poszczególnych latach wskazują na duży wpływ jakości pracy oczyszczalni miejskiej
na jakość Czarnej Hańczy. Ogólnie w stosunku do lat poprzednich stan czystości rzeki w tym punkcie
pod względem wskaźników fizyko-chemicznych ulega systematycznej poprawie. We wcześniejszych
latach nastąpiło znaczne obniżenie zawartości związków biogennych w ściekach pochodzących ze
zmodernizowanej i rozbudowanej oczyszczalni ścieków w Suwałkach, a szczególnie zdecydowanie
obniżyła się zawartość związków fosforu (głównego pierwiastka eutroficznego) po uruchomieniu
III stopnia oczyszczania.
charakteryzowały się zadowalającą jakością wody (III klasa), 7 prób (58 %) – niezadowalającą
jakością wody (IV klasa), a 1 próba (8 %) – złą jakością wody (V klasa).
naturalnych, przy czym wskaźnikami ograniczającymi są ponadnormatywne stężenie azotynów
i fosforu ogólnego.
Wiatrołuża – punkt w Tartaku
Stan czystości Wiatrołuży (Piertanki) przed jej ujściem do jeziora Wigry w 2004 r. odpowiadał
III klasie czystości ze względu na ogólną liczbę bakterii coli opisującą stan sanitarny, wartości
utlenialności (ChZT-Mn), barwy wody i indeksu saprobowego fitoplanktonu. Wysokie wartości
chemicznego zapotrzebowania tlenu (ChZT-Cr) odpowiadały IV klasie czystości. Pozostałe parametry
zanieczyszczenia wód mieściły się w granicach I – II klas czystości.
Podczas poprzednich badań stan czystości rzeki w tym punkcie w 2000 r. notowano niższe
wartości chemicznego zapotrzebowania tlenu (ChZT-Cr) oraz wyższe wartości biochemicznego
zapotrzebowania tlenu (BZT5) i stężenia azotu Kjeldahla.
jakością wody (IV klasa), przy czym głównym wskaźnikiem kwalifikującym było chemiczne
zapotrzebowanie tlenu (ChZT-Cr) i utlenialność (ChZT-Mn).
Wiatrołuża w tym punkcie w 2004 roku nie nadawała się do bytowania ryb w warunkach
naturalnych, ze względu na ponadnormatywne stężenie azotynów.
Źródła zanieczyszczeń
Głównym źródłem punktowym zanieczyszczeń wód Czarnej Hańczy jest miasto Suwałki. Od
1992 roku prawie wszystkie ścieki z miasta kierowane są do oczyszczalni miejskiej, zaś od 1997 roku
oczyszczalnia pracuje w układzie technologicznym zapewniającym tzw. III stopień oczyszczania
ścieków (usuwanie związków biogennych), co wpłynęło na znaczne obniżenie ilości związków
fosforu w odprowadzanych ściekach.
10
Wnioski:
1. Czarna Hańcza w latach 2004-2006 została zaklasyfikowana do wód III klasy,
określonych jako wody o zadowalającej jakości w 4 punktach pomiarowo-kontrolnych,
charakteryzujących odcinek od jeziora Hańcza do jeziora Wigry.
2. Odcinek źródłowy Czarnej Hańczy od jeziora Jegliniszki do jeziora Hańcza,
kontrolowany w jednym punkcie pomiarowo-kontrolnym w 2004 roku, został zaliczony
do wód IV klasy o niezadowalającej jakości.
3. Na stan czystości Czarnej Hańczy w górnej części badanego odcinka mają wpływ
rozproszone i przestrzenne źródła zanieczyszczeń – spływy z pól uprawnych, spływy
zanieczyszczonych wód z zagród rolniczych itd.
4. Czarna Hańcza ulega wyraźnemu wpływowi ścieków z oczyszczalni miejskiej
w Suwałkach, jednak modernizacja oczyszczalni zaowocowała znacznym obniżeniem
zawartości związków fosforu i azotu w odprowadzanych do Czarnej Hańczy ściekach.
5. Przy stosowanej obecnie metodzie oceny jakości wód głównymi parametrami
decydującymi o klasyfikacji rzeki w poszczególnych punktach pomiarowo-kontrolnych
były wskaźniki charakteryzujące zawartość materii organicznej (chemiczne
zapotrzebowanie tlenu (ChZT-Cr), utlenialność (ChZT-Mn), ogólny węgiel organiczny –
OWO oraz barwa, a także stan sanitarny.
6. Wody Czarnej Hańczy w 2006 roku nie spełniały wymagań, jakie powinny spełniać
wody śródlądowe będące środowiskiem dla życia ryb w warunkach naturalnych.
Decydowały o tym głównie stężenia azotynów i fosforu ogólnego.
7. Niskie stężenia średnioroczne w 2006 roku wybranych związków biogennych (azotu i
fosforu) nie wykazują podatności Czarnej Hańczy na eutrofizację.
ROSPUDA-NETTA
Rzeka Netta, zwana w górnym odcinku Rospudą, o długości 102,5 km i powierzchni zlewni
1336,1 km2 jest prawostronnym dopływem Biebrzy. Za początek Rospudy przyjęto ciek wypływający
z jeziora Młynówek znajdującego się około 10 km na północny zachód od Filipowa. Rzeka płynie
dość wąską doliną w kierunku południowym i południowo-wschodnim mijając szereg jezior
o stromych i wysokich brzegach (Czarne, Rospuda Filipowska, Kamienne, Długie Filipowskie,
Garbaś, Głębokie, Sumowo, Okrągłe Bakałarzewskie, Bolesty) i uchodzi do jeziora Rospuda
Augustowska połączonego z jeziorem Necko. Z jeziora Necko wspólnym szlakiem z Kanałem
Augustowskim, a później jako Kanał Bystry płynie do jeziora Sajno. Z jeziora Sajno, już jako Netta,
płynie w kierunku południowym zasilając w wodę położony obok Kanał Augustowski, łącząc się
z nim ostatecznie w okolicy wsi Sosnowo i uchodzi przez jaz piętrzący do Biebrzy obok śluzy
w Dębowie. Zlewnia ukształtowana przez zlodowacenie bałtyckie w większości zbudowana jest z glin
zwałowych oraz piasków i żwirów sandrowych. Górny odcinek Rospudy przebiega przez pagórkowate
tereny Pojezierza Zachodniosuwalskiego, dolny odcinek Rospudy i początek Netty znajduje się na
Równinie Augustowskiej, zaś dolny odcinek Netty przebiega przez podmokłe obszary Kotliny
Biebrzańskiej.
Główne dopływy Rospudy na terenie powiatu suwalskiego ziemskiego to: Zuśnianka, Jaworek,
Garbas, Czerwonka, Kanał Rynie oraz Szczeberka, która uchodzi do Rospudy na terenie powiatu
augustowskiego.
Rzeka Rospuda na obszarze powiatu suwalskiego stanowi atrakcyjny szlak turystyki wodnej
i jest odbiornikiem ścieków przemysłowych i komunalnych z Filipowa, Bakałarzewa i Raczek.
Badania monitoringowe rzeki na odcinku od jeziora Bolesty do ujścia do Biebrzy prowadzone są
w cyklu kilkuletnim. W 2005 roku przeprowadzono badania w 8 punktach pomiarowo-kontrolnych na
odcinku od jeziora Bolesty do ujścia do Biebrzy oraz dopływu Szczeberki w jednym punkcie, w tym
na terenie powiatu suwalskiego ziemskiego badania przeprowadzono w dwóch punktach pomiarowokontrolnych: wodowskaz Raczki i Chodorki (poniżej Dowspudy). Na omawianym odcinku rzeka była
badana w 1997 r., a na całej długości (od jeziora Kamiennego) rzeka była badana w 1989 roku.
Oceny stanu czystości rzeki dokonano w oparciu o metodę statystyczną obliczając percentyl
90 dla wskaźników kontrolowanych raz w miesiącu i przyjmując wartość najgorszą dla wskaźników
11
kontrolowanych z mniejszą częstotliwością. O stanie czystości decydowała klasa czystości obejmująca
90 % ocenianych wskaźników z odrzuceniem 10 % najgorszych klas.
Rospudy na terenie powiatu suwalskiego ziemskiego
Lp
1.
Nazwa
punktu
wodowskaz
Raczki
km
biegu
rzeki
Rodzaj
sieci
Klasyfikacja
ogólna
Rok badań
62,9
O
III
(2005)
kwalifikującego
min.
max.
śred.
Przydatność
do bytowania
ryb
BZT5
1,7
3,5
3,5
Azot Kjeldahla
0,57
1,37
1,36
Ind. sap. fitopl.
1,67
2,23
2,23
Nieprzydatna IV klasa:
ze względu
barwa,
na: azotyny
ChZT-Mn,
ChZT-Cr
3
1100
754
Lb. b. coli fek.
3
460
235
Barwa
5
30
25
ChZT-Mn
6,0
13,0
12,8
ChZT-Cr
12,2
40,4
36,1
BZT5
1,0
3,7
3,2
ChZT-Mn
6,3
13,2
11,6
Azot Kjeldahla
0,54
1,19
1,08
Ind. sap. fitopl
1,67
2,05
2,05
Og. lb. b. coli
43
1100
636
Lb. b. coli fek.
15
2400
1698
Barwa
10
30
25
21,5
40,6
39,8
Wskaźniki
kwalifikujące
Og. lb. b. coli
2.
Chodorki,
poniżej ujścia
ścieków z
Dowspudy
58,0
O
III
(2005)
ChZT-Cr
Uwagi
ze względu
barwa,
na: azotyny
ChZT-Cr
Wodowskaz Raczki
Rospuda w tym punkcie w 2005 r. odpowiadała III klasie czystości ze względu na wartości
biochemicznego zapotrzebowania tlenu (BZT5), stężenia azotu Kjeldahla oraz stan sanitarny (ogólna
liczba bakterii coli i liczba bakterii coli typu fekalnego) i wartości indeksu saprobowego fitoplanktonu.
Wysokie wartości barwy wody wyrażonej w skali platynowej oraz utlenialności (ChZT-Mn)
i chemicznego zapotrzebowania tlenu (ChZT-Cr) odpowiadały IV klasie czystości. Pozostałe
parametry zanieczyszczenia wód mieściły się w granicach I – II klas czystości.
Podczas badań stanu czystości rzeki w tym punkcie w 1997 r. notowano nieznacznie niższe
wartości utlenialności (ChZT-Mn) i chemicznego zapotrzebowania tlenu (ChZT-Cr), wartości
pozostałych wskaźników były zbliżone.
charakteryzowały się zadowalającą jakością wody (III klasa), a 4 próby (33 %) – niezadowalającą
zapotrzebowanie tlenu (ChZT-Cr) i utlenialność (ChZT-Mn) przy mniejszym udziale barwy wody,
stanu sanitarnego i indeksu saprobowego fitoplanktonu.
Rospuda w tym punkcie nie nadaje się do bytowania ryb w warunkach naturalnych, przy czym
wskaźnikiem ograniczającym jest ponadnormatywne stężenie azotynów.
Punkt w Chodorkach
Rospuda poniżej ujścia ścieków z Raczek w 2005 r. odpowiadała III klasie czystości ze względu
na wartości biochemicznego zapotrzebowania tlenu (BZT5), utlenialności (ChZT-Mn), stężenia azotu
Kjeldahla oraz stan sanitarny (ogólna liczba bakterii coli i liczba bakterii coli typu fekalnego)
i wartości indeksu saprobowego fitoplanktonu. Wysokie wartości barwy wody wyrażonej w skali
platynowej oraz chemicznego zapotrzebowania tlenu (ChZT-Cr) odpowiadały IV klasie czystości.
Pozostałe parametry zanieczyszczenia wód mieściły się w granicach I – II klas czystości.
12
Podczas badań stanu czystości rzeki w tym punkcie w 1997 r. notowano niższe wartości
utlenialności (ChZT-Mn), chemicznego zapotrzebowania tlenu (ChZT-Cr), azotanów i azotynów oraz
wyższe wartości biochemicznego zapotrzebowania tlenu (BZT5), fosforu ogólnego i fosforanów.
charakteryzowały się zadowalającą jakością wody (III klasa), a 4 próby (33 %) – niezadowalającą
jakością wody (IV klasa), przy czym głównym wskaźnikiem kwalifikującym było było chemiczne
zapotrzebowanie tlenu (ChZT-Cr) i utlenialność (ChZT-Mn) przy mniejszym udziale barwy wody,
stanu sanitarnego i indeksu saprobowego fitoplanktonu.
Rospuda w tym punkcie nie nadaje się do bytowania ryb w warunkach naturalnych, przy czym
wskaźnikiem ograniczającym jest ponadnormatywne stężenie azotynów.
Głównymi punktowymi źródłami zanieczyszczeń wód Rospudy na omawianym odcinku są
oczyszczalnie w Dowspudzie (UG Raczki), Bakałarzewie i Filipowie.
Wnioski:
1. Rospuda-Netta w 2005 r. została zaklasyfikowana do wód III klasy określonych jako wody
o zadowalającej jakości.
2. Na stan czystości górnego odcinka Rospudy mają wpływ rozproszone i przestrzenne źródła
zanieczyszczeń – spływy z pól uprawnych, spływy zanieczyszczonych wód z zagród
rolniczych, etc.
3. Przy stosowanej obecnie metodzie oceny jakości wód głównymi parametrami decydującymi
o klasyfikacji rzeki w poszczególnych punktach pomiarowo-kontrolnych były wskaźniki
charakteryzujące zawartość materii organicznej, przede wszystkim chemiczne zapotrzebowanie tlenu (ChZT-Cr), utlenialność (ChZT-Mn), ogólny węgiel organiczny (OWO) oraz barwa
i stan sanitarny.
SZESZUPA
Rzeka Szeszupa jest lewostronnym dopływem Niemna o długości 297,6 km, z tego 24 km
górnego odcinka rzeki znajduje się na terenie Polski. Źródła rzeki znajdują się na terenie Suwalskiego
Parku Krajobrazowego w pobliżu zalewu na Czarnej Hańczy w Turtulu (około 500 m od doliny
Czarnej Hańczy). Rzeka płynie umiarkowanym, przeplatanym bystrzami nurtem na dnie rozległej,
szerokiej doliny (Zagłębienie Szeszupy) zbierając po drodze niewielkie strumienie odprowadzające
wodę z licznych jezior i torfowisk. Mija łańcuch płytkich jezior (Gulbin, Okrągłe, Krejwelek,
Przechodnie, Postawelek, Pobondzie) i po kilku kilometrach wpływa na obszar Republiki Litwy.
Główne dopływy Szeszupy na terenie Polski to: Potopka i Wigra oraz Szelmentka.
Zlewnia Szeszupy i jej dopływu Szelmentki w granicach Polski o powierzchni 300,4 km2,
położona na Pojezierzu Wschodniosuwalskim obejmuje silnie pofałdowany obszar wysokich wzgórz z
kulminacjami do prawie 300 m n.p.m., pokryty licznymi, niewielkimi zagłębieniami (Garb Wiżajn)
oraz głębokich dolin i rynien, często wypełnionych jeziorami, ograniczonymi wysokimi i stromymi
skarpami wysoczyzn lodowcowych.
Rzeka jest odbiornikiem ścieków komunalnych z Rutki-Tartak. Badania rzeki prowadzone są
w cyklu kilkuletnim, a w punkcie granicznym corocznie w ramach monitoringu wód granicznych we
współpracy z litewskimi służbami ochrony środowiska. W 2004 roku w ramach monitoringu
operacyjnego przeprowadzono badania w pięciu punktach pomiarowo-kontrolnych łącznie na
odcinkach o długości około 13,5 km od Jeziora Okrągłego do granicy państwa razem z ujściowym
odcinkiem dopływu Potopka., a w 2006 r. w ramach corocznego monitoringu diagnostycznego
w granicznym punkcie pomiarowo-kontrolnym.
90 dla wskaźników kontrolowanych raz w miesiącu i przyjmując wartość najgorszą dla wskaźników
kontrolowanych z mniejszą częstotliwością. O stanie czystości decydowała klasa obejmująca 90 %
ocenianych wskaźników z odrzuceniem 10 % najgorszych klas.
13
Szeszupy i Potopki na terenie powiatu suwalskiego ziemskiego
Lp
1.
2.
Nazwa
punktu
wodowskaz
Kleszczówek
Postawelek
km
biegu
rzeki
Rodzaj
sieci
Klasyfikacja
ogólna
Rok badań
288,2
O
III
(2004)
282,0
O
III
(2004)
3.
4.
5.
6.
Pobondzie,
poniżej jez.
Pobondzie
Potopka,
przed ujściem
do Szeszupy
281,0
O
III
(2004)
0,4
O
III
(2004)
Folusz,
278,0
poniżej RutkiTartak
O
wodowskaz
Poszeszupie
D
275,2
III
(2004)
III
(2006)
Wskaźniki
kwalifikujące
kwalifikującego
min.
max.
śred.
Przydatność
do bytowania
ryb
Uwagi
Barwa
5
20
17
BZT5
1,1
3,7
3,3
ChZT-Mn
Azot Kjeldahla
Og. lb. b. coli
Ind. sap. fitopl.
ChZT-Cr
5,7
0,60
21
30
18,4
8,4
1,20
1100
60
86,0
8,2
1,06
754
60
80,5
Barwa
Tlen rozp.
ChZT-Mn
Azot Kjeldahla
Ind. sap. fitopl
Og. lb. b. coli
Lb. b. coli fek.
ChZT-Cr
5
5,8
5,9
0,39
1,57
12
4
19,3
20
11,3
9,4
1,26
2,44
1100
460
36,5
20
5,9
9,0
1,23
2,44
754
293
36,3
ze względu
ChZT-Cr
na: azotyny
Barwa
ChZT-Mn
BZT5
Azot Kjeldahla
Og. lb. b. coli
Lb. b. coli fek.
ChZT-Cr
Ind. sap. fitopl.
5
5,6
1,0
0,41
13
1
16,8
1,51
20
8,2
5,8
1,59
2400
1100
33,3
2,59
20
8,2
4,3
1,46
1698
636
32,7
2,59
Przydatna do IV klasa:
bytowania ryb ChZT-Cr,
karpiowatych Ind. sap.
fitopl.
barwa,
ze względu
Og.lb.b.
na: azotyny
coli, Lb.b.
coli fek.
ze względu
ChZT-Cr,
na: azotyny
Ind. sap.
fitopl.
ChZT-Mn
4,4
10,6
10,0
ChZT-Cr
Azot Kjeldahla
Ind. sap. fitopl
Og. lb. b. coli
Lb. b. coli fek.
Barwa
12,9
0,53
1,59
43
3
5
27,4
1,39
2,16
11000
11000
25
26,6
1,25
2,16
6356
5190
25
Barwa
ChZT-Mn
ChZT-Cr
Azot Kjeldahla
Ind. sap. fitopl
Og. lb. b. coli
Lb. b. coli fek.
BZT5
5
4,6
11,9
0,40
1,77
43
4
20
9,4
26,9
1,60
2,31
4600
1100
20
9,0
26,3
1,36
2,31
4600
1100
Nieprzydatna
ze względu
na: azotyny
0,48
4,1
3,94
ChZT-Mn
Azot Kjeldahla
Mangan
Id. sap. fit.
Lb. b. coli fek.
4
0,57
0,009
1,64
3
23
5
12,2
9,5
1,72
0,191
1,88
460
2400
30
51,1
9,28
1,455
0,149
1,88
460
2400
25
43,05
Barwa,
ze względu
ChZT-Cr
na: azotyny
Og. lb. b. coli
Barwa
ChZT-Cr
Wodowskaz Kleszczówek
Stan czystości Szeszupy poniżej Jeziora Okrągłego w 2004 r. odpowiadał III klasie czystości ze
względu na ogólną liczbę bakterii coli opisującą stan sanitarny, wartości utlenialności (ChZT-Mn),
biochemicznego zapotrzebowania tlenu (BZT5) i barwy wody oraz stężenia azotu Kjeldahla. Wysokie
14
wartości chemicznego zapotrzebowania tlenu (ChZT-Cr) i indeksu saprobowego fitoplanktonu
odpowiadały IV klasie czystości. Pozostałe parametry zanieczyszczenia wód mieściły się w granicach
I – II klas czystości.
wartości chemicznego zapotrzebowania tlenu oraz wyższe stężenia azotanów.
charakteryzowało się zadowalającą jakością wody (III klasa), a 3 próby (25 %) – niezadowalającą
zapotrzebowanie tlenu (ChZT-Cr) i utlenialność.
Szeszupa w tym punkcie w 2004 r. nie nadawała się do bytowania ryb w warunkach
naturalnych, przy czym wskaźnikiem ograniczającym było ponadnormatywne stężenie azotynów.
Punkt w Postawelku
Stan czystości Szeszupy przed jeziorem Pobondzie w 2004 r. odpowiadał III klasie czystości ze
względu na stan sanitarny (ogólna liczba bakterii coli i liczba bakterii coli typu fekalnego), wartości
utlenialności (ChZT-Mn), barwy wody i indeksu saprobowego fitoplanktonu oraz stężenia azotu
Kjeldahla. Również niska zawartość tlenu rozpuszczonego odpowiadała III klasie czystości. Wysokie
wartości chemicznego zapotrzebowania tlenu (ChZT-Cr) sięgały IV klasy czystości. Pozostałe
parametry czystości wód mieściły się w granicach I – II klas czystości.
wartości chemicznego zapotrzebowania tlenu i utlenialności oraz wyższe stężenia azotanów, azotu
Kjeldahla i chlorofilu „a”. Lepsze było także natlenienie wody.
zapotrzebowanie tlenu (ChZT-Cr) i utlenialność.
Punkt w Pobondziu
Stan czystości Szeszupy poniżej jeziora Pobondzie w 2004 r. odpowiadał III klasie czystości ze
utlenialności (ChZT-Mn), biochemicznego zapotrzebowania tlenu (BZT5) i barwy wody oraz stężenia
azotu Kjeldahla. Wysokie wartości chemicznego zapotrzebowania tlenu (ChZT-Cr) i indeksu
saprobowego fitoplanktonu odpowiadały IV klasie czystości. Pozostałe parametry czystości wód
mieściły się w granicach I – II klas czystości.
wartości biochemicznego zapotrzebowania tlenu (BZT5), utlenialności i azotu Kjeldahla oraz wyższe
stężenia azotanów, fosforanów i chlorofilu „a”. Lepsze było również natlenienie wody.
jakością wody (IV klasa), przy czym głównymi wskaźnikami kwalifikującymi były chemiczne
zapotrzebowanie tlenu (ChZT-Cr) i utlenialność oraz barwa wody wg skali platynowej.
Szeszupa w tym punkcie w 2004 r. nadawała się do bytowania ryb karpiowatych w warunkach
naturalnych, przy czym wskaźnikami ograniczającymi bytowanie ryb łososiowatych były
podwyższone stężenia azotynów i wartości biochemicznego zapotrzebowania tlenu (BZT5) oraz
obniżona zawartość tlenu rozpuszczonego.
Potopka w Rutce-Tartak
Stan czystości Potopki przed ujściem do Szeszupy w 2004 r. odpowiadał III klasie czystości ze
względu na wartości chemicznego zapotrzebowania tlenu (ChZT-Cr), utlenialności (ChZT-Mn)
i indeksu saprobowego fitoplanktonu oraz stężenia azotu Kjeldahla. Wysokie wartości barwy wody
oraz stan sanitarny (ogólna liczba bakterii coli i liczba bakterii coli typu fekalnego) sięgały IV klasy
czystości. Pozostałe parametry czystości wód mieściły się w granicach I – II klasy czystości.
15
stężenia azotanów, azotynów i chlorofilu „a” oraz zdecydowanie wyższe wartości chemicznego
zapotrzebowania tlenu, utlenialności, stężenia azotu Kjeldahla i fosforanów.
jakością wody (IV klasa), przy czym głównym wskaźnikiem kwalifikującym była barwa wody wg
skali platynowej przy dużym udziale chemicznego zapotrzebowania tlenu (ChZT-Cr) i utlenialności.
Potopka w tym punkcie w 2004 r. nie nadawała się do bytowania ryb w warunkach naturalnych,
przy czym wskaźnikiem ograniczającym było ponadnormatywne stężenie azotynów.
Punkt w Foluszu
Stan czystości Szeszupy poniżej Rutki-Tartak w 2004 r. odpowiadał III klasie czystości ze
chemicznego zapotrzebowania tlenu (ChZT-Cr), utlenialności (ChZT-Mn), barwy wody i indeksu
saprobowego fitoplanktonu oraz stężenia azotu Kjeldahla. Pozostałe parametry czystości wód mieściły
się w granicach I – II klasy czystości.
Podczas poprzednich badań stanu czystości rzeki w tym punkcie w 1999 r. notowano wyższe
wartości chemicznego zapotrzebowania tlenu (ChZT-Cr), biochemicznego zapotrzebowania tlenu
(BZT5), azotanów i azotu Kjeldahla oraz niższe stężenia azotynów i wartości utlenialności (ChZTMn).
Wg oceny metodą bezpośrednią wszystkie analizowane próby (100 %) charakteryzowały się
zadowalającą jakością wody (III klasa), przy czym głównymi wskaźnikami kwalifikującymi były
chemiczne zapotrzebowanie tlenu (ChZT-Cr) i utlenialność przy dużym udziale barwy wody i stężenia
azotu Kjeldahla.
Wodowskaz Poszeszupie (monitoring wód granicznych)
Stan czystości Szeszupy w punkcie granicznym w 2006 r. odpowiadał III klasie czystości ze
względu na wartości biochemicznego zapotrzebowania tlenu (BZT5), utlenialności (ChZT-Mn),
stężenia azotu Kjeldahla i manganu oraz stan sanitarny (ogólna liczba bakterii coli i liczba bakterii coli
typu fekalnego) i wartości indeksu saprobowego fitoplanktonu. Wysokie wartości barwy wody
wyrażonej w skali platynowej i chemicznego zapotrzebowania tlenu (ChZT-Cr) odpowiadały IV
klasie czystości. Pozostałe parametry zanieczyszczenia wód mieściły się w granicach I – II klasy
czystości.
chemicznego zapotrzebowania tlenu (ChZT-Cr) i stężenia związków azotu, związków fosforu,
zawiesiny i siarczanów oraz wyższe stężenia ogólnego węgla organicznego, azotu Kjeldahla, miedzi,
żelaza i chlorofilu „a”.
Wg oceny metodą bezpośrednią spośród 12 analizowanych prób 1 z nich (8 %) charakteryzowała
się dobrą jakością wody (II klasa), 7 prób (58 %) – zadowalającą jakością wody (III klasa), a 4 próby
(33 %) – niezadowalającą jakością wody (IV klasa).
W zlewni Szeszupy znajdują się dwa zarejestrowane zrzuty zanieczyszczeń: z gminnej
oczyszczalni ścieków w Rutce-Tartak oraz oczyszczalni ścieków przejścia granicznego BudziskoKalvarija. Ponadto duży wpływ wywierają na rzekę ścieki deszczowe oraz spływy powierzchniowe
z terenów uprawnych.
16
Wnioski:
1. Szeszupa podczas badań w 2004 i 2006 roku została zaklasyfikowana do wód III klasy
określonych jako wody o zadowalającej jakości na odcinku od jeziora Okrągłego do granicy
państwa.
2. Stan czystości Szeszupy kształtują przede wszystkim rozproszone i przestrzenne źródła
zanieczyszczeń – spływy z pól uprawnych, spływ zanieczyszczeń z zagród rolniczych.
3. Oczyszczalnia ścieków w Rutce-Tartak zlikwidowała część rozproszonych źródeł
zanieczyszczeń, którymi najczęściej bywają nieszczelne zbiorniki bezodpływowe
(tzw. szamba) odbierające ścieki z pojedynczych domów i zagród. Zaowocowało to
zmniejszeniem zawartości materii organicznej i związków biogennych w Potopce i Szeszupie
poniżej Rutki-Tartak.
o klasyfikacji rzeki były wskaźniki charakteryzujące zawartość materii organicznej, przede
wszystkim chemiczne zapotrzebowanie tlenu (ChZT-Cr), utlenialność (ChZT-Mn),
biochemiczne zapotrzebowanie tlenu (BZT5) oraz barwa wody.
5. Wody Szeszupy w profilu granicznym w 2006 r. nie spełniały wymagań jakie powinny
spełniać wody śródlądowe będące środowiskiem dla życia ryb karpiowatych w warunkach
naturalnych. Decydowały o tym podwyższone stężenia azotynów.
6. Niskie stężenia średnioroczne z 2006 r. związków biogennych (azotu i fosforu) nie wykazują
podatności Szeszupy w punkcie granicznym na eutrofizację.
SZELMENTKA
Szelmentka jest prawostronnym dopływem Szeszupy o długości około 24 km. Ujście Szelmentki
znajduje się na terenie Litwy, około 2 km od granicy polsko-litewskiej. Szelmentka przepływa
w górnym biegu przez dwa duże jeziora rynnowe: Szelment Wielki i Szelment Mały.
Zlewnia Szelmentki w granicach Polski położona na Pojezierzu Wschodniosuwalskim obejmuje
silnie pofałdowany obszar wysokich wzgórz oraz głębokich dolin i rynien, często wypełnionych
jeziorami, ograniczonymi wysokimi i stromymi skarpami wysoczyzn lodowcowych.
Badania rzeki prowadzone są corocznie w punkcie granicznym w ramach diagnostycznego
monitoringu wód granicznych we współpracy z litewskimi służbami ochrony środowiska.
90 dla wskaźników kontrolowanych raz w roku i przyjmując wartość najgorszą dla wskaźników
kontrolowanych z mniejszą częstotliwością. O stanie czystości decydowała klasa obejmująca 90 %
ocenianych wskaźników z odrzuceniem 10 % najgorszych klas.
Szelmentki na terenie powiatu suwalskiego ziemskiego
Lp
Nazwa
punktu
1. Smolnica
(Kupowo)
km
biegu
rzeki
Rodzaj
sieci
Klasyfikacja
ogólna
Rok badań
5,5
D
III
(2006)
Wskaźniki
kwalifikujące
kwalifikującego
min.
max.
Tlen rozp.
3,8
13,7
5,20
BZT5
1,1
4,6
3,74
OWO
9,2
13,4
13,4
Azot Kjeldahla
0,58
1,90
1,608
Id. sap. fit.
1,65
1,88
1,88
4
2400
2400
3,65
3,65
3,65
Og. lb. b. coli
Id. bioróżn.
śred.
Barwa
10
30
30
ChZT-Mn
8,9
18,0
15,84
ChZT-Cr
25,3
49,7
49,54
17
Przydatność
do bytowania
ryb
Uwagi
Nieprzydatna
ze względu
na: tlen rozp.,
azotyny
IV klasa:
barwa,
ChZT-Mn,
ChZT-Cr
Punkt w Kupowie
Stan czystości Szelmentki w punkcie granicznym w 2006 r. odpowiadała III klasie czystości ze
względu na wartości biochemicznego zapotrzebowania tlenu (BZT5), ogólnego węgla organicznego
(OWO), stężenia azotu Kjeldahla, zawartości tlenu rozpuszczonego oraz stan sanitarny (ogólna liczba
bakterii coli i liczba bakterii coli typu fekalnego) i wartości indeksu saprobowego fitoplanktonu.
Wysokie wartości barwy wody wyrażonej w skali platynowej, utlenialności (ChZT-Mn)
i chemicznego zapotrzebowania tlenu (ChZT-Cr) odpowiadały IV klasie czystości. Pozostałe
parametry zanieczyszczenia wód mieściły się w granicach I – II klasy czystości.
chemicznego zapotrzebowania tlenu (ChZT-Cr), biochemicznego zapotrzebowania tlenu (BZT5)
i stężeń azotu ogólnego, fosforanów i fosforu ogólnego oraz wyższe stężenia amoniaku, azotu
Kjeldahla, azotanów, siarczanów i chlorofilu „a”. Pogorszyło się także natlenienie wody.
charakteryzowały się zadowalającą jakością wody (III klasa), 9 prób (75 %) – niezadowalającą
jakością wody (IV klasa), a 1 próba (8 %) – złą jakością wody (V klasa).
Szelmentka w tym punkcie w 2006 roku nie nadawała się do bytowania ryb w warunkach
naturalnych, przy czym wskaźnikami ograniczającymi były ponadnormatywne stężenie azotynów oraz
niska zawartość tlenu rozpuszczonego.
W zlewni Szelmentki znajduje się jeden zarejestrowany zrzut zanieczyszczeń: oczyszczalnia
Ośrodka Szkoleniowo-Wypoczynkowego „Szelment” w Szelmencie koło Jeleniewa. Na terenie zlewni
mieszczą się także oczyszczalnie przydomowe.
Wnioski:
1. Szelmentka w punkcie granicznym w 2006 r. została zaklasyfikowana do wód III klasy
określonych jako wody o zadowalającej jakości.
2. Stan czystości Szelmentki w punkcie granicznym kształtują przede wszystkim rozproszone
i przestrzenne źródła zanieczyszczeń – spływy zanieczyszczonych wód z pól uprawnych,
zagród.
o klasyfikacji rzeki były wskaźniki charakteryzujące zawartość materii organicznej, przede
wszystkim chemiczne zapotrzebowanie tlenu (ChZT-Cr), utlenialność (ChZT-Mn), ogólny
węgiel organiczny (OWO) oraz barwa wody.
4. Wody Szelmentki w profilu granicznym w 2006 roku nie spełniały wymagań jakie powinny
spełniać wody śródlądowe będące środowiskiem dla życia ryb w warunkach naturalnych.
Decydowały o tym podwyższone stężenia azotanów i niska zawartość tlenu rozpuszczonego.
5. Niskie stężenia średnioroczne związków biogennych (azotu i fosforu) w 2006 roku nie
wykazują podatności Szelmentki w punkcie granicznym na eutrofizację.
18
1.3.
Ocena jakości wód jezior
Metodyka badań, klasyfikacja i ocena jakości jezior
Aktualnie brak przepisów wykonawczych dotyczących ogólnej klasyfikacji i oceny stanu jezior
(prace legislacyjne są w toku). Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska stosują się, zgodnie
z zaleceniem Głównego Inspektora Ochrony Środowiska do „Wytycznych monitoringu
podstawowego jezior” (PIOŚ 1994), określających zakres, sposób wykonywania badań, klasyfikację
i ocenę podatności na degradację jezior.
Badania jezior WIOŚ Białystok Delegatura w Suwałkach z uwagi na możliwości technicznofinansowe wykonuje w cyklach kilkuletnich (dla jezior powyżej 100 ha jest to okres pięcioletni).
Pobór prób z jezior odbywa się dwa razy w roku: podczas cyrkulacji wiosennej oraz stagnacji letniej.
Klasę jakości wód i kategorię podatności na degradację akwenów określa się przyrównując średnią
arytmetyczną wartości uzyskanych z przypisania dla każdego wskaźnika odpowiednio: 1 pkt. –
I klasie/kategorii, 2 pkt. – II klasie/kategorii, 3 pkt. – III klasie/kategorii, 4 pkt. – poza klasą/poza
kategorią (planowana IV klasa/kategoria) do wartości granicznych średniej punktacji wskaźników
klasyfikacji wód lub podatności na degradację:
Klasa/ kategoria I ≤ 1, 50 pkt.,
Klasa /kategoria II ≤ 2,50 pkt.,
Klasa/kategoria III ≤ 3,25 pkt.,
Poza klasą/kategorią (planowana IV klasa/kategoria) > 3,25 pkt.
W systemie oceny jakości wód jeziorowych wskaźniki fizykochemiczne i biologiczne oraz ich
normatywy zostały dobrane tak, by uwzględnić specyfikę wód jezior – przede wszystkim sezonowość
zmian warunków fizyczno-chemicznych wód. O ocenie ogólnej stanu czystości wód jeziora decydują
wszystkie wskaźniki – odrębnie dla każdego wskaźnika wyznacza się klasę jakości wód, przy czym te,
które przekraczają przyjęte normatywy mają znaczenie weryfikujące.
Kryteria oceny jakości wód jeziorowych obejmują:
- średnie nasycenie hypolimnionu tlenem (w przypadku pełnej stratyfikacji jeziora) lub
zawartość tlenu rozpuszczonego nad dnem (przy braku stratyfikacji),
- wskaźniki zawartości związków organicznych, czyli chemiczne zapotrzebowanie tlenu
(ChZT) i pięciodobowe biochemiczne zapotrzebowanie tlenu (BZT5),
- wskaźniki zawartości różnorodnych form pierwiastków biogennych, głównie azotu
i fosforu (fosforany, fosfor całkowity, azot mineralny, azot amonowy, azot całkowity),
- wskaźnik zawartości substancji nieorganicznych, głównie rozpuszczonych w wodzie soli –
przewodność elektrolityczna właściwa,
- wskaźniki produkcji pierwotnej zbiornika, pośrednio określające biomasę planktonu:
zawartość chlorofilu „a” i sucha masa sestonu,
- wskaźnik przezroczystości wody – widzialność krążka Secchiego,
- wskaźnik czystości bakteriologicznej wód – miano coli typu kałowego,
- całoroczne terenowe obserwacje biologiczne (występowanie śnięć ryb lub masowej
śmiertelności innych organizmów),
- wskaźniki toksyczne – cyjanki, fenole, metale ciężkie, pestycydy,
- analizę hydrobiologiczną (badanie ilościowe i jakościowe planktonu, obserwacja litoralu).
W sytuacjach, gdy zawartość którejś z toksycznych substancji przekracza wartości dopuszczalne
lub występuje masowa śmiertelność organizmów wodnych, akwen ocenia się jako pozaklasowy.
Klasyfikację dodatkowo weryfikuje także wskaźnik sanitarny.
Poza ujętymi w systemie oceny jakości jezior wskaźnikami dodatkowo monitoruje się następujące
wskaźniki: odczyn (pH), barwę wody, zasadowość, wapń, magnez, sód, potas, chlorki, siarczany.
Wszystkie oznaczenia wykonywane są zgodnie z obowiązującymi normami. Ocenę wskaźników
dodatkowych oraz wskaźników stanu czystości dopływów wykonywano do chwili obecnej zgodnie
z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 roku w sprawie klasyfikacji dla
prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz
sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód (Dz. U. Nr 32, poz. 284).
19
Kryteria oceny podatności na degradację jezior uwzględniają cechy morfometrycznohydrograficzno-zlewniowe:
- średnią głębokość zbiornika,
- stosunek objętości do długości linii brzegowej jeziora,
- procent stratyfikacji wód,
- iloraz powierzchni dna czynnego do objętości epilimnionu,
- procent wymiany wody w roku,
- iloraz powierzchni zlewni całkowitej i objętości jeziora (współczynnik Schindlera),
- sposób zagospodarowania zlewni bezpośredniej.
Ważnym elementem sieci hydrograficznej są jeziora. Według „Katalogu jezior Polski” w obrębie
powiatu suwalskiego znajduje się około 140 jezior (o powierzchni powyżej 1 ha) o łącznej
powierzchni sięgającej 60 – 63 km2, z których WIOŚ Białystok Delegatura w Suwałkach w ramach
monitoringu diagnostycznego przebadała dotychczas 69 zbiorników. Powierzchnia jezior powiatu
suwalskiego jest zróżnicowana, największym zbiornikiem tego obszaru jest jezioro Wigry – 2118,3 ha
(około 1800 ha w granicach powiatu suwalskiego). Wśród zbiorników występuje 14 jezior
o powierzchni powyżej 100 ha i 9 jezior o powierzchni 50 – 100 ha. Pod względem głębokości
maksymalnej na tym terenie pierwsze miejsce zajmuje jezioro Hańcza – 108,5 m (najgłębsze jezioro
Polski), większość akwenów nie jest głęboka – jedynie 4 jeziora ma głębokość przekraczającą 50 m
(Hańcza, Wigry, Ożewo, Białe Filipowskie), a 17 jezior ma głębokość w zakresie 25 – 50 m.
Spośród jezior powiatu suwalskiego Rada Powiatu Uchwałą nr XI/64/03 z dnia 24 września
2003r. objęła 40 zbiorników zakazem używania obiektów pływających wyposażonych w silniki
spalinowe.
Spośród 69 jezior powiatu suwalskiego przebadanych przez WIOŚ do 2006 r. ogólny stan
czystości większości z nich odpowiadał II klasie czystości (48 jezior) – jeziora średnio
zanieczyszczone w granicach umiarkowanej eutrofii. Wody najwyższej jakości (I klasa)
występowały w 6 jeziorach (Hańcza, Białe Wigierskie, Białe Filipowskie, Ożewo, Dunajewo
i Linówek. Pozostałe zbiorniki charakteryzowały się nadmiernym zanieczyszczeniem – stan czystości
15 akwenów mieścił się w granicach III klasy czystości. Stan sanitarny wszystkich dotychczas
badanych akwenów był dobry.
Poniżej przedstawiono opisy głównych jezior powiatu suwalskiego ziemskiego skontrolowanych
w latach 2004 – 2006.
Jezioro Hańcza – najgłębsze w Polsce polodowcowe jezioro rynnowe, zajmujące część rozległej
rynny lodowcowej z typowym kotłem jeziornym. Głębokość maksymalna jeziora wynosi 108,5 m,
głębokość średnia – 36,7 m. Powierzchnia zwierciadła wody jest dość duża – 311,4 ha, a objętość
zbiornika sięga 120.364 tys. m3. Misa jeziorna jest wydłużona, dno bardzo zróżnicowane z wieloma
stromymi stokami i rozległymi progami. Jezioro leży z dala od zakładów przemysłowych, nie posiada
ujęć wody powierzchniowej ani zarejestrowanych bezpośrednich źródeł zanieczyszczeń wód. Akwen
użytkowany przez Polski Związek Wędkarski został zakwalifikowany do typu wód sielawowosiejowych. Zbiornik objęty jest ochroną rybacką w formie „łowiska specjalnego” oraz ochroną prawną
w formie wodno-krajobrazowego rezerwatu przyrody „Jezioro Hańcza”, a od 1976 r. wchodzi w skład
Suwalskiego Parku Krajobrazowego. Zlewnia jeziora odwadniana jest przez sieć cieków i rowów
melioracyjnych, a jej główną osią jest rzeka Czarna Hańcza. Badania prowadzone w latach 1991,
1996, 1997, 2000 oraz 2005 wykazały, że jezioro wykazuje w zasadniczej swojej części cechy
zbiornika typu mezotroficznego, a stan czystości odpowiadał I klasie czystości (1,20 pkt.).
Przezroczystość wody jeziora oscylowała średnio w granicach 5,4 m i nawet podczas wystąpienia tzw.
„zakwitu” – zwiększonego rozwoju planktonu nie spadała poniżej 3,6 m. Natlenienie hypolimnionu
było dość wysokie, a zawartość związków biogennych lokowała się na poziomie mezotrofii. Jezioro
Hańcza jest dość odporne na degradację. Korzystna dla jeziora jest duża głębokość średnia, mała ilość
wymienianej wody w ciągu roku oraz stosunkowo mała powierzchnia zlewni całkowitej przy dużej
objętości wód jeziora.
20
Charakterystyka jezior powiatu suwalskiego ziemskiego badanych przez WIOŚ
Lp.
Nazwa jeziora
Powierzchnia
[ha]
Głębokość
maks. [m]
Lata badań
Kategoria podatności na degradację
Klasa czystości
Jeziora Suwalskiego Parku Krajobrazowego i pobliskie
1 Hańcza
311,4
108,5
1991, 1996, 1997,
2000, 2005
1
2 Szurpiły
80,9
46,8
1984, 1985, 2003
2
3 Kluczysko
3,6
13,6
1984, 1985, 2003
2
4 Jeglówek
19,6
26,5
1984, 1985, 2003
2
1,6
8,2
2003
3
6 Kopane
15,1
18,7
1984, 1985
2
7 Udziejek
6,1
7,2
1984, 1985
3
8 Szelment Wielki
356,1
45,0
9 Szelment Mały
168,5
28,5
30,0
8,0
1984, 1985
3
6,1
1984, 1985
NON
1984, 1985
2-3
5 Jeglóweczek
10 Sumowo
11 Udryn
6,06
1984, 1985, 1999,
2005
1984, 1985, 1999,
2005
1
2
12 Jałowo
15,2
15,5
13 Gulbin
7,4
9,4
1985, 1986, 2000
NON
14 Okrągłe Kleszczowieckie
15,8
8,0
1985, 1986, 2000
NON
15 Kojle
15,4
33,0
1985, 1986, 2002
2
16 Perty
20,0
31,0
1985, 1986, 2002
2
17 Jaczno
39,7
25,0
1985, 1986, 2001
2
18 Kamenduł
25,5
24,5
1985, 1986, 2001
2
19 Łopuszek
ok. 2,0
1986
-
20 Białe
8,5
16,0
1986
-
19,5
26,0
1986
-
22 Prowinek
2,8
4,0
1986
-
23 Płonszyn
2,95
7,1
1986
-
24 Krejwelek
9,5
6,0
1987, 2000
NON
25 Przechodnie
25,5
5,4
1987, 2000
NON
26 Postawelek
3,4
4,8
1987, 2000
NON
27 Pobondzie
53,1
(16,5)
1987, 2002
3
28 Czarne Kleszczowieckie
6,2
5,2
1987, 2000
3
29 Białe Kleszczowieckie
9,8
11,5
1987, 2000
3
30 Linówek (rezerwat)
2,6
5,6
2118,3
73,0
1984-86, 2004
2
100,2
34,0
1985, 1986, 2004
1
9,2
9,6
1985, 1986
-
21 Potopy
2003
NON
1
2
3
2
2
2
2
2
2
3
2
2
2
2
2
2
2
2
2
3
2
2
3
2
2
2
3
2
2
1
Jeziora Wigierskie
31 Wigry
32 Białe Wigierskie
33 Suchar Wielki
34 Muliczne
25,7
11,3
35 Długie Wigierskie
80,0
14,8
36 Okrągłe Wigierskie
12,2
12,8
1985, 1986,
2001 – 2006
1985, 1986,
1999 – 2006
1985, 1986,
2001 – 2006
21
2
2
1
3
2
2
2
2
2
Lp.
Nazwa jeziora
37 Staw Wigierski
Powierzchnia
[ha]
Głębokość
maks. [m]
Lata badań
Kategoria podatności na degradację
22,2
14,2
1985, 1986
-
5,0
11,3
1985, 1986
-
228,2
38,0
1987, 2004
2
40 Białe Pierciańskie
6,0
24,0
1987
-
41 Królówek
9,9
4,5
1987
-
42 Omułówek
14,2
5,5
1987
-
43 Leszczewek
21,0
6,5
1987
-
138,4
28,5
1981,1998
2
45 Czarne k. Krzywego
23,4
8,8
1981, 1998
3
46 Zielone k. Krzywego
7,7
6,0
1998
25,6
15,0
1981, 1998
3
48 Czarne Filipowskie
40,7
28,1
1990
-
49 Rospuda Filipowska
341,7
38,9
1990, 2005
1
50 Kamienne
44,1
20,0
1990
-
51 Wysokie k. Rospudy
24,1
26,5
1990
-
52 Długie Filipowskie
23,0
5,0
1990
-
152,5
48,0
1990, 2005
2
54 Głębokie k. Garbaś
10,0
17,5
1990
-
55 Sumowo Bakałarz.
88,2
13,6
1990, (2000 – TT)
-
56 Okrągłe Bakałarz.
43,7
4,7
1990, (2000 – TT)
-
57 Bolesty
138,8
16,2
1990, 2006
(2000 – TT),
-
58 Mieruńskie Wielkie
189,4
25,5
1990, 2005
2
50,8
6,6
1990
-
132,4
53,0
1991, 2005
2
61 Przystajne
31,5
15,9
1991
2
62 Czostków
20,1
9,4
1991
3
63 Krzywe k. Przerośli
51,25
21,3
1991
2
64 Boczne k. Przerośli
58,3
33,5
1991
2
65 Dunajewo (graniczne)
26,0
3,8
2004
3
66 Ożewo (Użewo)
55,0
55,5
1989, 2000
2
114,4
39,9
1989, 2000
2
50,0
23,2
1989
-
293,1
5,3
38 Czarne Wigierskie
39 Pierty
44 Krzywe Wigierskie
47 Koleśne
NON
Klasa czystości
3
2
2
2
3
2
3
2
2
2
2
Jeziora rzeki Rospudy-Netty
53 Garbaś
2
2
2
2
3
2
3
3
2
3
2
Jeziora ciągu rzeki Bludzi
59 Kościelne
60 Białe Filipowskie
2
1
3
3
2
2
Pozostałe jeziora
67 Okmin
68 Jemieliste
69 Wiżajny
1995, 2000
Uwaga: parametry jakości dotyczą ostatniego roku badań danego jeziora,
(2000 – TT) – pomiary profili termiczno-tlenowych bez oceny jeziora
22
NON
1
1
2
2
2
Jezioro Białe Filipowskie – polodowcowe jezioro rynnowe o dużej głębokości maksymalnej
sięgającej 52 m i głębokości średniej wynoszącej 17,1 m. Powierzchnia zwierciadła wody jest
umiarkowanie duża – 132,4 ha, a objętość zbiornika sięga 22.667,3 tys. m3. Misa jeziorna jest
wydłużona, dno zróżnicowane z wieloma stromymi stokami i rozległymi progami. Jezioro leży z dala
od zakładów przemysłowych, nie posiada ujęć wody powierzchniowej ani zarejestrowanych
bezpośrednich źródeł zanieczyszczeń wód. Akwen użytkowany przez Polski Związek Wędkarski
został zakwalifikowany do typu wód sielawowo-siejowych. Zlewnia jeziora odwadniana jest przez
rzekę Bludzię, dopływ Błędzianki (dorzecze Pregoły). Badania prowadzone w 2005 r. wykazały, że
jezioro wykazuje cechy zbiornika typu mezotroficznego, a stan czystości odpowiadał I klasie
czystości (1,07 pkt.). Przezroczystość wody jeziora oscylowała średnio w granicach 5,0 – 6,1 m.
Natlenienie hypolimnionu było wysokie (powyżej 60 %), a zawartość związków biogennych lokowała
się na poziomie mezotrofii. Jezioro Białe Filipowskie jest dość odporne na degradację. Korzystna dla
jeziora jest duża głębokość średnia, mała ilość wymienianej wody w ciągu roku oraz stosunkowo mała
powierzchnia zlewni całkowitej przy dużej objętości wód jeziora.
Jezioro Rospuda Filipowska – polodowcowe jezioro rynnowe o dość dużej głębokości
maksymalnej – 38,9 m. Powierzchnia zwierciadła wody jest dość duża – 341,7 ha, a objętość
zbiornika sięga 49.731,8 tys. m3. Misa jeziorna jest wydłużona, dno zróżnicowane z wieloma
grzbietami i górkami podwodnymi. Jezioro leży z dala od zakładów przemysłowych, nie posiada ujęć
wody powierzchniowej ani zarejestrowanych bezpośrednich źródeł zanieczyszczeń wód. Akwen
użytkowany przez Polski Związek Wędkarski został zakwalifikowany do typu wód sielawowych.
Zlewnia jeziora odwadniana jest przez rzekę Rospudę, górny bieg Netty (dorzecze Wisły). Badania
prowadzone w 2005 r. wykazały, że jezioro wykazuje cechy zbiornika typu mezotroficznego, a stan
czystości odpowiadał II klasie czystości (1,87 pkt.). Przezroczystość wody jeziora oscylowała średnio
w granicach 1,9 – 3,9 m. Natlenienie hypolimnionu było dość niskie (średnio 9 %), a zawartość
związków biogennych lokowała się na poziomie mezotrofii. Jezioro Rospuda Filipowska jest dość
odporne na degradację. Korzystna dla jeziora jest duża głębokość średnia, mała ilość wymienianej
wody w ciągu roku oraz stosunkowo mała powierzchnia zlewni całkowitej przy dużej objętości wód
jeziora.
Jezioro Garbaś – polodowcowe jezioro rynnowe o dużej głębokości maksymalnej – 48,0 m
i głębokości średniej sięgającej 20,9 m. Powierzchnia zwierciadła wody jest umiarkowanie duża –
152,2 ha, a objętość zbiornika sięga 31.809,7 tys. m3. Misa jeziorna jest wydłużona, dno średnio
zróżnicowane z rozległym, głębokim basenem w części centralnej akwenu. Jezioro jest w pośrednim
oddziaływaniu ścieków ze Spółdzielni Mleczarskiej „Rospuda” w Filipowie poprzez rzekę Rospudę.
Jezioro nie posiada ujęć wody powierzchniowej ani zarejestrowanych bezpośrednich źródeł
zanieczyszczeń wód. Akwen użytkowany przez Polski Związek Wędkarski został zakwalifikowany do
typu wód sielawowych. Zlewnia jeziora odwadniana jest przez rzekę Rospudę, górny bieg Netty
(dorzecze Wisły). Badania prowadzone w 2005 r. wykazały, że jezioro wykazuje cechy zbiornika typu
umiarkowanie eutroficznego, a stan czystości odpowiadał II klasie czystości (2,33 pkt.).
Przezroczystość wody jeziora oscylowała średnio w granicach 2,5 – 1,4 m. Natlenienie hypolimnionu
było dość niskie (średnio 15 %), a zawartość związków biogennych lokowała się na poziomie
mezotrofii lub umiarkowanej eutrofii. Jezioro Garbaś jest umiarkowanie podatne na degradację.
Korzystna dla jeziora jest duża głębokość średnia i duża objętość wody, mała powierzchnia dna
czynnego, mała ilość wymienianej wody w ciągu roku oraz stosunkowo mała powierzchnia zlewni
całkowitej przy dużej objętości wód jeziora.
Jezioro Mieruńskie Wielkie – polodowcowe jezioro rynnowe o umiarkowanej głębokości
maksymalnej – 25,5 m. Powierzchnia zwierciadła wody jest umiarkowanie duża – 189,4,7 ha,
a objętość zbiornika sięga 12.717,9 tys. m3. Misa jeziorna jest wydłużona, dno bardzo zróżnicowane
z wieloma grzbietami i górkami podwodnymi. Jezioro leży z dala od zakładów przemysłowych, nie
posiada ujęć wody powierzchniowej ani zarejestrowanych bezpośrednich źródeł zanieczyszczeń wód.
Akwen użytkowany przez Polski Związek Wędkarski został zakwalifikowany do typu leszczowego.
Zlewnia jeziora odwadniana jest przez ciek Jaworek, dopływ Rospudy (dorzecze Wisły). Badania
prowadzone w 2005 r. wykazały, że jezioro wykazuje cechy zbiornika o umiarkowanej eutrofii, a stan
czystości odpowiadał II klasie czystości (2,33 pkt.). Przezroczystość wody jeziora oscylowała średnio
23
w granicach 2,2 m. Hypolimnion był odtleniony, a zawartość związków biogennych lokowała się na
poziomie eutrofii. Jezioro Mieruńskie Wielkie jest umiarkowanie podatne na degradację. Korzystna
dla jeziora jest umiarkowana głębokość średnia, mała ilość wymienianej wody w ciągu roku oraz
stosunkowo mała powierzchnia zlewni całkowitej.
Jezioro Bolesty – bardzo wydłużone polodowcowe jezioro rynnowe o umiarkowanej głębokości
maksymalnej – 16,2 m. Powierzchnia zwierciadła wody jest umiarkowana – 138,8,7 ha, a objętość
zbiornika sięga 9.716,4 tys. m3. Misa jeziorna jest bardzo wydłużona przypominająca dolinę rzeczną
o stromych stokach, dno umiarkowanie zróżnicowane. Jezioro leży z dala od zakładów
przemysłowych, nie posiada ujęć wody powierzchniowej ani zarejestrowanych bezpośrednich źródeł
zanieczyszczeń wód. Akwen użytkowany przez Polski Związek Wędkarski został zakwalifikowany do
typu leszczowego. Zlewnia jeziora odwadniana jest przez rzekę Rospudę, górny bieg Netty (dorzecze
Wisły). Badania prowadzone w 2006 r. wykazały, że jezioro wykazuje cechy zbiornika typu
eutroficznego, a stan czystości odpowiadał III klasie czystości (2,73 pkt.). Przezroczystość wody
jeziora oscylowała średnio w granicach 1,6 m. Hypolimnion był odtleniony, a zawartość związków
biogennych lokowała się na poziomie eutrofii. Jezioro Bolesty jest podatne na degradację.
Jezioro Szelment Wielki – polodowcowe jezioro rynnowe o dość dużej powierzchni – 356,1 ha.
Jezioro można podzielić na trzy wyraźne plosa i wydzieloną Zatokę Czarne. Głębokość maksymalna
wynosi 45,0 m, a głębokość średnia sięga 15 m. Akwen jest bardzo wydłużony, o dobrze rozwiniętej
linii brzegowej z wieloma zatoczkami. Misa jeziora jest bardzo zróżnicowana z wieloma głęboczkami,
wypłyceniami i górkami podwodnymi. Brzegi jeziora są wysokie, miejscami urwiste, a strefa filoralu
wąska. Jezioro leży z dala od zakładów przemysłowych, nie posiada ujęć wody powierzchniowej ani
zarejestrowanych bezpośrednich źródeł zanieczyszczeń wód. W zlewni jeziora zlokalizowany jest
Ośrodek Szkoleniowo-Wypoczynkowy „Szelment” wyposażony w kanalizację i oczyszczalnię
ścieków odprowadzającą ścieki do zagłębienia terenowego. Akwen został zakwalifikowany do typu
wód sielawowych. Zlewnia jeziora odwadniana jest przez rzekę Szelmentkę, dopływ Szeszupy
(dorzecze Niemna). Badania prowadzone w 2005 r. wykazały, że jezioro wykazuje cechy zbiornika
mezotroficznego i umiarkowanie eutroficznego, a stan czystości odpowiada II klasie czystości
(2,00 pkt.). Przezroczystość wody jeziora oscylowała średnio w granicach 3,5 m. Natlenienie
hypolimnionu było umiarkowane zmienne od 0,8 % do 43,7 % (średnio 21,9 %), a zawartość
związków biogennych lokowała się na poziomie mezotrofii i umiarkowanej eutrofii. Jezioro Szelment
Wielki jest dość odporne na degradację. Korzystna dla jeziora jest duża głębokość średnia, mała
powierzchnia dna czynnego, mała ilość wymienianej wody w ciągu roku oraz stosunkowo mała
powierzchnia zlewni całkowitej przy dużej objętości wód jeziora.
Jezioro Szelment Mały – polodowcowe jezioro rynnowe o umiarkowanej powierzchni –
168,5 ha. Głębokość maksymalna wynosi 28,5 m, a głębokość średnia sięga 7,5 m. Akwen jest
wydłużony, o dobrze rozwiniętej linii brzegowej z wieloma zatoczkami. Misa jeziora jest bardzo
zróżnicowana z wieloma głęboczkami, wypłyceniami i górkami podwodnymi. Brzegi jeziora są
wysokie, a strefa litoralu umiarkowanie wąska. Jezioro leży z dala od zakładów przemysłowych, nie
posiada ujęć wody powierzchniowej ani zarejestrowanych bezpośrednich źródeł zanieczyszczeń wód.
Akwen został zakwalifikowany do typu wód sielawowych. Zlewnia jeziora odwadniana jest przez
rzekę Szelmentkę, dopływ Szeszupy (dorzecze Niemna). Badania prowadzone w 2005 r. wykazały, że
jezioro wykazuje cechy zbiornika mezotroficznego i umiarkowanie eutroficznego, a stan czystości
odpowiada II klasie czystości (1,93 pkt.). Przezroczystość wody jeziora oscylowała średnio
w granicach 3,1 m. Natlenienie hypolimnionu było bardzo niskie (średnio 0,8 %), a zawartość
związków biogennych lokowała się na poziomie mezotrofii i umiarkowanej eutrofii. Jezioro Szelment
Mały jest umiarkowanie podatne na degradację. Korzystna dla jeziora jest dość duża głębokość
średnia, mała powierzchnia dna czynnego, umiarkowana wymienianej wody w ciągu roku oraz
umiarkowana powierzchnia zlewni całkowitej przy dość dużej objętości wód jeziora.
Jezioro Wigry – największe w województwie podlaskim jezioro polodowcowe typu rynnowowytopiskowego o nieregularnym kształcie. Powierzchnia zwierciadła wody jest bardzo duża –
2.118,3 ha, a objętość zbiornika sięga 336.726,7 tys. m3. Głębokość maksymalna jeziora wynosi
73,0 m, głębokość średnia – 15,9 m. Misa jeziorna jest bardzo zróżnicowana o urozmaiconym dnie
24
z licznymi głęboczkami, rozległymi basenami, płyciznami i górkami podwodnymi oraz kilkoma
wyspami o łącznej powierzchni 68,4 ha. Linia brzegowa jest silnie rozwinięta – występują liczne
zatoki i zatoczki. Jezioro nie posiada ujęć wody powierzchniowej ani zarejestrowanych bezpośrednich
źródeł zanieczyszczeń wód, natomiast znajduje się w pośrednim oddziaływaniu ścieków z Suwałk
poprzez rzekę Czarną Hańczę. Akwen został zakwalifikowany do typu wód sielawowych. Zbiornik
wchodzi w skład Wigierskiego Parku Narodowego. Zlewnia jeziora odwadniana jest przez sieć cieków
i rowów melioracyjnych, a jej główną osią jest rzeka Czarna Hańcza (dorzecze Niemna). Badania
prowadzone w 2004 r. wykazały, że jezioro wykazuje w zasadniczej swojej części cechy zbiornika
typu mezotroficznego, a stan czystości odpowiadał II klasie czystości (2,00 pkt.). Przezroczystość
wody jeziora oscylowała średnio w granicach 3,2 m. Natlenienie hypolimnionu było umiarkowane
(średnio 14,2 %), a zawartość związków biogennych lokowała się na poziomie mezotrofii lub
umiarkowanej eutrofii. Jezioro Wigry jest dość odporne na degradację. Korzystna dla jeziora jest duża
głębokość średnia, stosunkowo mała powierzchnia dna czynnego, umiarkowana ilość wymienianej
wody w ciągu roku oraz umiarkowana powierzchnia zlewni całkowitej przy bardzo dużej objętości
wód jeziora.
Jezioro Pierty – jezioro polodowcowe, położone na północ od jez. Wigry. Powierzchnia
zwierciadła wody jest dość duża – 228,2 ha, a objętość zbiornika sięga 23.677 tys. m3. Głębokość
maksymalna jeziora wynosi 38,0 m, głębokość średnia – 10,4 m. Misa jeziorna jest wydłużona, dno
zróżnicowane. Jezioro leży z dala od zakładów przemysłowych, nie posiada ujęć wody
powierzchniowej ani zarejestrowanych bezpośrednich źródeł zanieczyszczeń wód. Akwen został
zakwalifikowany do typu wód sielawowych. Zbiornik wchodzi w skład Wigierskiego Parku
Narodowego. Zlewnia jeziora odwadniana jest przez sieć cieków i rowów melioracyjnych, a jej
główną osią jest rzeka Wiatrołuża (Piertanka) uchodząca do jez. Wigry – zlewnia Czarnej Hańczy
(dorzecze Niemna). Badania prowadzone w 2005 r. wykazały, że jezioro wykazuje w zasadniczej
swojej części cechy zbiornika typu mezotroficznego, a stan czystości odpowiadał II klasie czystości
(1,93 pkt.). Przezroczystość wody jeziora oscylowała średnio w granicach 3,1 m. Hypolimnion był
odtleniony, a zawartość związków biogennych lokowała się na poziomie umiarkowanej eutrofii lub
mezotrofii. Jezioro Pierty jest dość odporne na degradację. Korzystna dla jeziora jest dość duża
głębokość średnia, stosunkowo mała powierzchnia dna czynnego, umiarkowana ilość wymienianej
wody w ciągu roku oraz umiarkowana powierzchnia zlewni całkowitej przy dużej objętości wód
jeziora.
Jezioro Białe Wigierskie – polodowcowe jezioro wypełniające kotlinę wyodrębnioną z praWigier przy południowej części jeziora. Powierzchnia zwierciadła wody jest umiarkowana – 100,2 ha,
a objętość zbiornika sięga 13.193,5 tys. m3. Głębokość maksymalna jeziora wynosi 34,0 m, głębokość
średnia – 13,2 m. Misa jeziorna jest lekko wydłużona, dno zróżnicowane z głęboczkami
i wypłyceniem w części centralnej jeziora. Jezioro leży z dala od zakładów przemysłowych wśród
lasów Puszczy Augustowskiej otaczającej Wigry, nie posiada ujęć wody powierzchniowej ani
zarejestrowanych bezpośrednich źródeł zanieczyszczeń wód. Akwen został zakwalifikowany do typu
wód sielawowo-siejowych. Zbiornik wchodzi w skład Wigierskiego Parku Narodowego i objęty jest
ochroną dodatkową jako obszar o zerowej aktywności. Jezioro znajduje się w zlewni Jeziora Wigry.
Badania prowadzone w 2004 r. wykazały, że jezioro wykazuje cechy zbiornika typu mezotroficznego,
a nawet oligotroficznego, a stan czystości odpowiadał I klasie czystości (1,07 pkt.). Przezroczystość
wody jeziora oscylowała średnio w granicach 7,2 m, a w czasie badań letnich sięgnęła nawet 8,8 m.
Natlenienie hypolimnionu było dość wysokie (średnio 41,9 %), a zawartość związków biogennych
lokowała się na poziomie mezotrofii. Jezioro Białe Wigierskie jest dość odporne na degradację.
Korzystna dla jeziora jest duża głębokość średnia, znikoma ilość wymienianej wody w ciągu roku,
mała powierzchnia dna czynnego oraz bardzo mała powierzchnia zlewni całkowitej przy dużej
objętości wód jeziora.
25
1.4.
Emisja zanieczyszczeń do wód
Źródła zanieczyszczeń w zlewni Czarnej Hańczy
Głównym źródłem punktowym zanieczyszczeń wód Czarnej Hańczy jest miasto Suwałki. Od
1992 roku prawie wszystkie ścieki z miasta kierowane są do oczyszczalni miejskiej. Od 1997 roku
oczyszczalnia wyposażona jest w tzw. III stopień oczyszczania ścieków (usuwanie związków
biogennych), co wpłynęło na znaczne obniżenie ilości związków fosforu w odprowadzanych ściekach.
Wykaz źródeł zanieczyszczeń w zlewni rzeki Czarna Hańcza na terenie powiatu suwalskiego ziemskiego i
powiatu suwalskiego grodzkiego – dane z kontroli w latach 2004 – 2006
Lp
Miejscowość,
nazwa zakładu
Ilość
Typ oczyszczalni ścieków
Ładunek
dobowy
3
[m /d]
1
2
3
4
miejscowość Jeleniewo
Urząd Gminy w
mechanicznoJeleniewie
biologiczna z
– oczyszczalnia
podwyższonym
gminna (2006 r.)
usuwaniem związków
azotu i fosforu;
metoda osadu
czynnego
miejscowość Suwałki
mechanicznoPrzedsiębiorstwo
biologiczna z
Wodociągów i
Kanalizacji sp. z o.o. podwyższonym
usuwaniem związków
w Suwałkach –
azotu i fosforu;
miejska
metoda osadu
oczyszczalnia
czynnego
ścieków (2006 r.)
Inne (odbiornik pośredni – ziemia )
Suwalskie Kopalnie mechanicznobiologiczna z
Surowców
Mineralnych sp. z o.o. podwyższonym
usuwaniem biogenów
(2005 r.)
miejscowość Szypliszki
mechanicznoSpółdzielnia
biologiczna z
Mieszkaniowa w
podwyższonym
Przebrodzie usuwaniem biogenów
oczyszczalnia
ścieków przy osiedlu
mieszkaniowym w
Czerwonce (2005 r.)
42
9560
10
10
Uwagi
[kg/d]
BZT5 – 1,1
zawiesina – 0,7
azot og. – 2,4
fosfor og. – 0,3
BZT5 – 39,2
zawiesina – 90,5
azot og. – 76,6
fosfor og. – 2,4
Stan formalnoprawny uregulowany.
Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne
ważne do 31.12.2010 r.
Podczas kontroli gospodarki wodnościekowej zakładu w kwietniu 2006 r.
stwierdzono przekroczenie
dopuszczalnych warunków
odprowadzania ścieków do środowiska.
Zakład poprawił pracę oczyszczalni.
ważne do 2.01.2017 roku. Podczas
kontroli gospodarki wodno-ściekowej nie
stwierdzono naruszenia wymaganych
warunków wprowadzania ścieków do
środowiska.
BZT5 – 0,05
ważne do 31.12.2012 r. Podczas kontroli
Zawiesina – 0,21
gospodarki wodno-ściekowej nie
ChZT-Cr – 0,26
stwierdzono naruszenia wymaganych
warunków ochrony środowiska
BZT5 – 0,05
ChZT-Cr – 0,32
zawiesina – 0,06
azot og. – 0,23
fosfor og. – 0,10
ważne do 31.03.2013 r. Podczas kontroli
gospodarki wodnej stwierdzono
przekroczenie dopuszczalnego stężenia
fosforu ogólnego w odprowadzanych
ściekach oczyszczonych.
Oczyszczalnia miejska w Suwałkach
Miejska oczyszczalnia ścieków wraz z systemem głównych kolektorów sieci kanalizacyjnej
w Suwałkach to oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna z podwyższonym usuwaniem biogenów.
Głównymi urządzeniami oczyszczalni są:
- piaskownik dwukomorowy poziomy oraz separator piasku,
- trzy osadniki wstępne,
- komora biologicznej defosfatacji,
- komora denitryfikacji osadu czynnego,
- trzy komory nitryfikacji-denitryfikacji,
- cztery osadniki wtórne,
- zamknięte komory fermentacyjne,
- grawitacyjny zagęszczacz osadu surowego,
- stacja odwadniania osadów wyposażona w wirówki, stację przygotowania polielektrolitu
i mieszalnik osadu z wapnem,
26
- plac składowy do deponowania odwodnionych i zwapnowanych osadów,
- zbiornik biogazu.
Osad nadmierny po przebadaniu użytkowany jest rolniczo.
Przepustowość oczyszczalni – 25600 m3/d. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest rzeka
Czarna Hańcza.
Inwestycje związane z ochroną wód realizowane na terenie miasta Suwałki w 2006 r.
Na terenie miejskiej oczyszczalni ścieków w Suwałkach Przedsiębiorstwo Wodociągów i
Kanalizacji w Suwałkach w 2006 r. zmodernizowało fragment sieci kanalizacji deszczowej.
Wybudowano nowy separator zawiesin i zanieczyszczeń ropopochodnych. Pozwoli to na ograniczenie
ładunku zanieczyszczeń, które do odbiornika przedostawały się wraz z wodami opadowymi i
roztopowymi.
Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w Suwałkach w 2006 r. w jednej z największych
przepompowni ścieków w Suwałkach, zlokalizowanej na terenie osiedla domków jednorodzinnych,
zrealizowało nowy biofiltr. Pozwoliło to na ograniczenie emisji odorów i zmniejszenie uciążliwości
obiektu dla mieszkańców.
Inne inwestycje podjęte w 2006 roku przez zakłady odprowadzające ścieki do kanalizacji
miejskiej:
• „ANIMEX Grupa Drobiarska” Sp. z o.o. w Suwałkach
W 2006 r. na terenie zakładu w Suwałkach zakończono prace związane z budową nowej
podczyszczalni ścieków. Do podczyszczalni trafiają ścieki produkcyjne – z uboju drobiu i przetwórni
mięsa, a także ścieki komunalne. Wydajność instalacji wynosi ok. 150 m3/h. W skład obiektu wchodzą
następujące elementy: krata mechaniczna, sito bębnowe, zbiornik wyrównawczy, flokulator, flotator, a
także zbiornik osadu i wirówka do odwadniania osadu. Inwestycja miała na celu zmniejszenie stężeń
zanieczyszczeń w ściekach odprowadzanych do kanalizacji miejskiej (tłuszcze, zawiesiny, substancje
szkodliwe dla środowiska wodnego) i dostosowanie się do obowiązujących obecnie warunków
prawnych.
• „MALOW” Sp. z o.o. w Suwałkach
W 2006 r. na terenie zakładu wybudowano nową podczyszczalnię ścieków. Do podczyszczalni
trafiają ścieki produkcyjne w ilości około 30 m3/d. W skład obiektu wchodzą następujące elementy:
zintegrowany zespół osadnika i separator, zbiornik pompowni, zbiornik reakcji, zbiornik zagęszczania
osadu, prasa filtracyjna. Inwestycja miała na celu zmniejszenie stężeń zanieczyszczeń w ściekach
odprowadzanych do kanalizacji miejskiej – w szczególności substancji szczególnie szkodliwych dla
środowiska wodnego i dostosowanie się do obowiązujących obecnie warunków prawnych w tym
zakresie.
Oczyszczalnia gminna w Jeleniewie
Obiekt został oddany do użytku w 1998 r. Oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna
z podwyższonym usuwaniem związków biogennych działa na bazie wielofunkcyjnego reaktora osadu
czynnego typu „Hydrocentrum”. Maksymalny przepływ dobowy – 195 m3, przepływ średni ustalony
w trakcie przeprowadzanych kontroli – 45 m3/d. Osad nadmierny po zagęszczeniu w workownicy
Draimad – Teknobag składowany jest na terenie oczyszczalni i wywożony na wysypisko odpadów.
Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest rzeka Czarna Hańcza.
Oczyszczalnia zakładowa Suwalskich Kopalni Surowców Mineralnych
Obiekt wybudowany w latach osiemdziesiątych dwudziestego wieku. Jest to oczyszczalnia
mechaniczno-biologiczna z usuwaniem biogenów na bazie złoża biologicznego typu BIOCLERE.
Maksymalny przepływ dobowy 14,0 m3, przepływ średni, ustalony w trakcie kontroli to 10,0 m3/d.
Odbiornikiem ścieków jest ziemia (drenaż rozsączający w zlewni Czarnej Hańczy).
27
Spółdzielnia Mieszkaniowa w Przebrodzie – oczyszczalnia ścieków przy osiedlu w Czerwonce
Obiekt został zbudowany w latach dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku. Jest to oczyszczalnia
mechaniczno-biologiczna z usuwaniem biogenów – reaktor wielofunkcyjny typu BIOCLERE,
dodatkowo wyposażony w filtr żwirowy. Osad nadmierny powstający w oczyszczalni wywożony jest
na wysypisko odpadów. Przepustowość oczyszczalni 37,0 m3/d. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest rów melioracyjny w zlewni rzeki Wiatrołuży, lewostronnego dopływu Czarnej Hańczy.
Źródła zanieczyszczeń w zlewni Rospudy-Netty
Głównymi punktowymi źródłami zanieczyszczeń wód Rospudy na omawianym odcinku są
oczyszczalnie w Dowspudzie (UG Raczki), Bakałarzewie i Filipowie.
Wykaz źródeł zanieczyszczeń w zlewni rzeki Rospudy na terenie powiatu suwalskiego ziemskiego – dane z
kontroli w latach 2004 – 2005
Lp
Miejscowość,
nazwa zakładu
Typ
oczyszczalni
Ilość
ścieków
Ładunek
dobowy
3
[kg/d]
[m /d]
1
2
3
miejscowość Filipów
Spółdzielnia
mechanicznoMleczarska
biologiczna z
„Rospuda” w
podwyższonym
Filipowie
usuwaniem
związków azotu i
fosforu; metoda
osadu czynnego;
miejscowość Bakałarzewo
Urząd Gminy w
mechanicznoBakałarzewie
biologiczna z
gminna oczyszczalnia podwyższonym
ścieków
usuwaniem
związków azotu i
fosforu; metoda
osadu czynnego
miejscowość Raczki
Urząd Gminy w
mechanicznoRaczkach
biologiczna z
ścieków w
usuwaniem
Dowspudzie
związków azotu i
fosforu; metoda
osadu czynnego
Uwagi
205,5
Stan formalnoprawny uregulowany. Zakład
posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do
BZT5 – 0,17
30.09.2015 r.
zawiesina – 1,23
Podczas kontroli gospodarki wodno-ściekowej
azot og. – 0,53
zakładu nie stwierdzono naruszenia
fosfor og. – 1,1
wymaganych warunków wprowadzania
ścieków do środowiska.
50
BZT5 – 0,27
31.12.2008 r.
zawiesina – 0,3
azot og. – 0,17
zakładu we wrześniu 2006 r. nie stwierdzono
fosfor og. – 0,009
przekroczeń warunków wprowadzania ścieków
do środowiska.
200
BZT5 – 0,86
zawiesina – 1,2
fosfor og. – 0,9
01.03.2013 r.
Oczyszczalnia ścieków Spółdzielni Mleczarskiej „Rospuda” w Filipowie
Obiekt został zbudowany pod koniec lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku. Jest to oczyszczalnia
mechaniczno-biologiczna z podwyższonym usuwaniem związków biogennych, której głównymi
elementami są: zbiornik wstępnego napowietrzania, komory osadu czynnego typu „Promlecz”,
osadnik wtórny oraz stacja dozowania preparatu PIX do chemicznego strącania fosforu, a także stacja
odwadniania i wapnowania osadu. Przepustowość maksymalna oczyszczalni wynosi 500 m3/d,
natomiast średnia 205,0 m3/d. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest rzeka Rospuda.
Gminna oczyszczalnia ścieków w Bakałarzewie
Gminna oczyszczalnia ścieków wraz z systemem głównych kolektorów sieci kanalizacyjnej
w Bakałarzewie to oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna z podwyższonym usuwaniem biogenów.
Głównym urządzeniem oczyszczalni jest komora osadu czynnego, o działaniu cyklicznym w której
następuje usuwanie ze ścieków związków organicznych oraz azotu i fosforu. Osad nadmierny
odwadniany jest mechanicznie przy pomocy workownicy Draimad-Teknobag. Przepustowość
oczyszczalni: średnia – 200 m3/d, maksymalna – 260 m3/d. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest
rzeka Czerwonka, dopływ jeziora Bolesty, leżącego w ciągu rzeki Rospudy – Netty.
28
Gminna oczyszczalnia ścieków w Dowspudzie (UG Raczki)
Od 2003 r., po modernizacji, gminna oczyszczalnia ścieków, zlokalizowana w Dowspudzie, jest
oczyszczalnią mechaniczno-biologiczną z podwyższonym usuwaniem biogenów. Jej głównym
elementem jest blok oczyszczania biologicznego, w skład którego wchodzi komora osadu czynnego
oraz osadnik wtórny. Usuwanie związków fosforu wspomagane jest preparatem PIX. Przepustowość
średnia oczyszczalni wynosi – 230 m3/d, maksymalna – 300 m3/d. Przy oczyszczalni zlokalizowano
punkt zlewny nieczystości płynnych, dowożonych taborem asenizacyjnym. Do odwadniania osadów
nadmiernych zastosowano prasę hydrauliczną. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest rzeka
Rospuda.
Źródła zanieczyszczeń w zlewni Szeszupy
W zlewni Szeszupy znajduje się jeden zarejestrowany (kontrolowany przez służby ochrony
środowiska), bezpośredni zrzut zanieczyszczeń – gminna oczyszczalnia ścieków w Rutce-Tartak oraz
jeden pośredni zrzut ścieków – oczyszczalnia ścieków przy przejściu granicznym Budzisko-Kalvarija.
Wykaz źródeł zanieczyszczeń w zlewni rzeki Szeszupy na terenie powiatu suwalskiego ziemskiego– dane z
Lp
Miejscowość,
nazwa zakładu
Typ
oczyszczalni
Ilość
ścieków
Ładunek
dobowy
3
[kg/d]
[m /d]
1
2
miejscowość Rutka-Tartak
Urząd Gminy w RutcemechanicznoTartak
biologiczna z
– oczyszczalnia gminna
podwyższonym
usuwaniem
związków azotu i
fosforu; metoda
osadu czynnego
mechanicznoZarząd Przejść
Granicznych Województwa biologiczna z
podwyższonym
Podlaskiego w
usuwaniem
Białymstoku Sekcja
biogenów
Obsługi Przejścia
Granicznego w Budzisku
gmina Szypliszki oczyszczalnia ścieków
Uwagi
BZT5 – 0,7
30.10.2014 r.
zawiesina – 1,16
Podczas kontroli nie stwierdzono
ChZT-Cr – 4,0
przekroczenie dopuszczalnych warunków
ochrony środowiska.
41
BZT5 – 6,81
ChZT-Cr – 0,62
zawiesina – 0,09
azot og. – 0,62
fosfor og. – 0,09
15,0
posiada pozwolenie wodnoprawne ważne
do 31.07.2014 r. Podczas kontroli
gospodarki wodnej stwierdzono
przekroczenie dopuszczalnych stężeń azotu
ogólnego i fosforu ogólnego w ściekach
oczyszczonych. Wprowadzono dozowanie
koagulantu PIX.
Gminna oczyszczalnia ścieków w Rutce-Tartak
Obiekt został zbudowany pod koniec lat dziewęćdziesiątych ubiegłego wieku. Jest to
oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna z podwyższonym usuwaniem związków biogennych,
działająca na bazie reaktora osadu czynnego typu „Hydrocentrum”, wyposażona w osadnik wtórny
oraz stację dozowania preparatu PIX do chemicznego strącania fosforu. Osad nadmierny zagęszczany
jest w workownicy typu Draimad-Teknobag, dodatkowo odwadniany na poletkach ociekowych i
wywożony na gminne składowisko odpadów. Przepustowość maksymalna oczyszczalni wynosi 150
m3/d, natomiast średnia 60 m3/d. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest rzeka Szeszupa.
Zarząd Przejść Granicznych Województwa Podlaskiego w Białymstoku Sekcja Obsługi Przejścia
Granicznego w Budzisku – oczyszczalnia ścieków
Obiekt został zbudowany w latach dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku, zmodernizowany w roku
2002. Jest to oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna na bazie reaktora wielofunkcyjnego typu SBR,
ze stacją dozowania koagulantu PIX. Osad nadmierny zagęszczany jest mechanicznie w workownicy
typu Draimad-Teknobag i wywożony na wysypisko odpadów. Przepustowość oczyszczalni max 120
m3/d, średnia 80 m3/d. Odbiornikiem ścieków jest rów melioracyjny, znajdujący się w zlewni rzeki
Szeszupy po stronie litewskiej.
29
Źródła zanieczyszczeń w zlewni Szelmentki
W zlewni Szelmentki znajduje się jeden zarejestrowany zrzut zanieczyszczeń: oczyszczalnia
Ośrodka Szkoleniowo-Wypoczynkowego „Szelment” w Szelmencie koło Jeleniewa. Na terenie zlewni
mieszczą się także oczyszczalnie przydomowe (ścieki do gruntu), m.in. przy Szkole Podstawowej
w Becejłach.
Wykaz źródeł zanieczyszczeń w zlewni rzeki Szelmentki na terenie powiatu suwalskiego ziemskiego – dane z
Lp
Miejscowość,
nazwa zakładu
Typ
oczyszczalni
Ilość
ścieków
Ładunek
dobowy
3
[kg/d]
[m /d]
1
miejscowość Szelment
Ośrodek
mechanicznoWypoczynkowobiologiczna,
Szkoleniowy
filtr glebowo„Szelment” w
roślinny z wierzbą
Szelmencie k.
Salix viminalis
Jeleniewa
15
Uwagi
BZT5 – 0,03
31.12.2008 r.
zawiesina – 0,09
ChZT-Cr – 0,33
Oczyszczalnia w Szelmencie
Obiekt został zbudowany pod koniec lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku, zmodernizowany
w latach dziewięćdziesiątych. Oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna z podwyższonym usuwaniem
związków biogennych składa się z osadnika gnilnego, separatora tłuszczu, 2 filtrów piaskowych, filtra
glebowo-roślinnego obsadzonego wierzbą Salix viminalis z dodatkowym filtrem chemicznym.
Przepustowość oczyszczalni wynosi 37,6 m3/d. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest zagłębienie
terenowe (ziemia) w zlewni jez. Szelment Wielki.
Źródła zanieczyszczeń w zlewni Wizgi (dopływu Jeziora Wisztynieckiego)
Gminna oczyszczalnia ścieków w Wiżajnach
Obiekt został zbudowany w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku, gruntownie
zmodernizowany w 2002 roku. Jest to oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna na bazie
wielofunkcyjnego reaktora osadu czynnego typu „Hydrocentrum”, ze stacją dozowania koagulantu
PIX, stacją odwadniania osadu Draimad-Teknobag. Maksymalna przepustowość oczyszczalni wynosi
– 267 m3/d, średnia 205 m3/d. Odbiornikiem ścieków jest rów melioracyjny, w zlewni Wizgi –
dopływu Jeziora Wisztynieckiego.
Lp
Miejscowość,
nazwa zakładu
Typ
oczyszczalni
Ilość
ścieków
Ładunek
dobowy
3
[kg/d]
[m /d]
1
miejscowość Wiżajny
Urząd Gminy Wiżajny mechanicznogminna oczyszczalnia biologiczna z
ścieków
podwyższonym
usuwaniem
biogenów
40,0
Uwagi
BZT5 – 0,72
ChZT-Cr – 5,0
31.12.2014 r. Podczas kontroli gospodarki
Zawiesina – 0,43 wodnej nie stwierdzono naruszenia
ścieków do środowiska
Źródła zanieczyszczeń w zlewni Bludzi
Gminna oczyszczalnia ścieków w Przerośli
Obiekt został zbudowany pod koniec lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku. Jest to oczyszczalnia
mechaniczno-biologiczna na bazie reaktora wielofunkcyjnego typu BIOGEST ze zbiornikiem
zagęszczania osadu nadmiernego i stacją dozowania koagulantu PIX. Maksymalna przepustowość
oczyszczalni to 75 m3/d. Odbiornikiem ścieków jest rzeka Bludzia.
30
Lp
Miejscowość,
nazwa zakładu
Typ
oczyszczalni
Ilość
ścieków
Ładunek
dobowy
3
[kg/d]
[m /d]
1
miejscowość Przerośl
mechanicznoUrząd Gminy
biologiczna z
Przerośl
usuwaniem
ścieków
biogenów
75,0
BZT5 – 0,7
ChZT-Cr – 7,2
zawiesina – 1,5
azot og. – 1,6
fosfor og. – 0,1
Uwagi
wodnej nie stwierdzono naruszenia
Źródła zanieczyszczeń w zlewni Marychy
Gminna oczyszczalnia ścieków w Szypliszkach
Obiekt został zbudowany w latach dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku. Jest to oczyszczalnia
mechaniczno-biologiczna, na bazie wielofunkcyjnego reaktora osadu czynnego typu „Hydrocentrum”,
ze stacją dozowania koagulantu PIX, stacją odwadniania osadu Draimad - Teknobag. Maksymalna
przepustowość oczyszczalni – 195 m3/d, średnia 150 m3/d. Odbiornikiem ścieków jest ciek wodny
w zlewni jez. Boksze, znajdujący się w zlewni Marychy.
Lp
1
Miejscowość,
nazwa zakładu
Typ
oczyszczalni
mechanicznoUrząd Gminy
biologiczna z
Szypliszki gminna
podwyższonym
oczyszczalnia
usuwaniem
ścieków
biogenów
1.5.
Ilość
ścieków
Ładunek
dobowy
3
[m /d]
[kg/d]
17,0
BZT5 – 0,07
ChZT-Cr – 0,92
zawiesina – 0,18
azot og. – 0,12
fosfor og. – 0,09
Uwagi
wodnej nie stwierdzono naruszenia
Wody podziemne
Podstawą klasyfikacji były:
1. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji dla
prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz
sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód (DZ. U. Nr 32, poz. 284).
2. Rozporządzenie Ministra zdrowia z dnia 19 listopada 2002 r. w sprawie wymagań dotyczących
jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. Nr 203, poz. 1718).
W ramach krajowej sieci monitoringu wód podziemnych, obsługiwanej przez Państwowy
Instytut Geologiczny na zlecenie Inspekcji Ochrony Środowiska, na terenie powiatu suwalskiego
wytypowano do badań w 2005 roku 8 punktów pomiarowych. Pobór prób przeprowadzono raz w roku
w okresie sierpień/wrzesień. Zakres oznaczeń obejmował następujące wskaźniki: amoniak, arsen, azot
amonowy, azot azotanowy, azot azotynowy, bar, bor, brom, chlorki, chrom, cyjanki, cynk, fluorki,
fosfor, fosforany, glin, kadm, kobalt, lit, magnez, mangan, miedź, molibden, nikiel, odczyn pH, ołów,
potas, przewodność elektrolityczna, siarczany, SiO2, sód, stront, suma substancji rozpuszczonych,
twardość ogólna, tytan, wanad, wapń, węgiel organiczny, wodorowęglany, zasadowość ogólna, żelazo
ogólne, rtęć, tlen rozpuszczony. Opróbowanie sieci i oceny wyników dokonał Zakład Hydrologii
i Geologii Inżynierskiej PIG w Warszawie, a analizy laboratoryjne wykonało Centralne Laboratorium
Chemiczne PIG w Warszawie.
31
K
K
K
K
1152
K
1672
K
Klasa wód
2004
745
843
856
1061
Obszary
GZWP
K
Użytkowanie
terenu
12
Sidorówka – 1/
Jeleniewo,[sw.1]
Sidorówka – 3 (2)/
Jeleniewo,[sw.3]
Raczki / Raczki, [sw]
Suwałki/Suwałki, [sw]
Wiżajny/Wiżajny, [sw]
Sidorówka – 4 (3)/
Jeleniewo,[sw]
Sidorówka – 9/
Jeleniewo,[sw]
Suwałki/Suwałki,
[sw.3B]
Typ ośrodka
K
szerokość
Wody
11
długość
Głębokość
stropu
Rodzaj sieci
Miejscowość/Gmina
[sw]-studnia
wiercona
[p]-piezometr
[sk]-studnia kopana
Stratygrafia
Nr otworu
w sieci
JAKOŚĆ WÓD PODZIEMNYCH – SIEĆ KRAJOWA 2005 R.
22˚54’20’’
54˚13’59’’
Q
126,0
W
1
5
poza
III
FET
-
Wskaźniki
przekracz.
w 2004 r.
normy dla
wód
przeznacz.
do spożycia
przez ludzi
FET, Mn
22˚54’20’’
54˚13’59’’
Q
24,0
G
1
5
poza
II
-
-
Brak przekr.
22˚45’08’’
22˚55’18’’
22˚52’50’’
22˚54’20’’
53˚59’51’’
54˚07’52’’
54˚22’44’’
54˚13’59’’
Q
Q
Q
K2
31,0
67,8
64,0
300,0
W
W
W
W
1
1
1
3
3
7
7
5
poza
poza
poza
poza
II
II
III
V
FET
FET
-
NH4, K
FET, Mn
Brak przekr.
FET, Mn, As
NH4
22˚54’20’’
54˚13’59’’
J3
471,0
W
3
3
V
HCO3, F
F, Na, B
22˚57’16’’
54˚05’16’’
Q
37,0
W
1
5
II
C_org., Na,
B
-
-
FET, Mn
Współrzędne
geograficzne
Wskaźniki w zakresie
stężeń odpowiadających
wodzie o niskiej jakości
Klasa IV
Klasa V
objaśnienia skrótów i symboli:
Klasa wód: II – wody dobrej jakości, III – wody zadawalającej jakości, IV – wody niezadawalającej
jakości. Rodzaj sieci: R – regionalna, K – krajowa, Q – Czwartorzęd, W – wgłębne – wody poziomów artezyjskich i subartezyjskich, G – gruntowe –
wody płytkiego krążenia o swobodnym zwierciadle wody Typ ośrodka 1 – warstwa porowa, Użytkowanie terenu – dominujący sposób
użytkowania w promieniu 500 m od punktu badawczego 1 – lasy, 2 – użytki zielone, 3 – grunty orne – gospodarka rozdrobniona, 4 – grunty orne –
gospodarka wielkopolowa, 5 – nieużytki naturalne, 6 – nieużytki antropogeniczne, 7 – obszary zabudowane
Z 8 przebadanych otworów w sieci krajowej na terenie powiatu suwalskiego 6 studni
charakteryzowało się dobrym stanem wód (klasa II i III), w 2 otworach stwierdzono zły stan wód
(klasa V). W wodach zaliczonych do trzeciej klasy czystości na poziomie czwartej klasy występowały
stężenia: żelaza (Sidorówka-1, Raczki, Wiżajny). W wodach dwóch studni, zaklasyfikowanych do
V klasy – wód o złej jakości – przekroczone były stężenia: fluoru (wskaźnika z grupy toksycznych)
i wodorowęglanów w otworze Sidorówka-9 oraz amoniaku i potasu – w otworze Sidorówka-4.
W części otworów badawczych przekroczone zostały normy wód przeznaczonych do picia w zakresie
stężeń żelaza ogólnego oraz manganu.
Część punktów badawczych z sieci krajowej i sieci regionalnej, leżące na terenie powiatu
suwalskiego ziemskiego wchodzi równocześnie w skład polsko-litewskiej sieci badawczej, działającej
na warunkach uzgodnionych pomiędzy Ministerstwem Środowiska RP a Służbą Geologiczną Litwy.
Punkty badawcze z sieci regionalnej monitoringu jakości wód podziemnych stanowią
uzupełnienie sieci krajowej. W ramach monitoringu regionalnego w 2005 roku badaniami objęto
cztery studnie leżące na terenie powiatu suwalskiego. WIOŚ Białystok Delegatura w Suwałkach
przeprowadziła badania raz w roku w okresie wrzesień/październik. Zakres oznaczeń obejmował
następujące wskaźniki: temperatura, przewodnictwo właściwe, odczyn, tlen rozpuszczony, amoniak,
azotany, azotyny, chlorki, siarczany, fosforany, wodorowęglany, sód, potas, wapń, magnez, mangan,
żelazo ogólne.
R
22°37′16,8″ 54°10′41,7″
22° 58′33,6″ 54°19′10,5″
Q
Q
39,0
23,2
W
W
1
1
7
7
-
II
II
FET
FET
-
Wskaźniki
przekracz.
w 2004 r.
normy dla
wód
przeznacz.
do spożycia
przez ludzi
FET, Mn
FET, Mn
23° 03′58,1″ 54°15′22,9″
Q
17,0
W
1
7
-
III
HCO3, FET
-
FET, Mn
22° 57′53,4″ 54°02′08,2″
Q
27,5
G
1
2
-
I
-
-
Brak przekr.
Współrzędne
geograficzne
długość
Wskaźniki
w zakresie stężeń
odpowiadających
wodzie o niskiej
jakości
Klasa wód
2004
61
Obszary
GZWP
R
Użytkowanie
terenu
57
Filipów/Filipów [sw]
Rutka-Tartak/RutkaTartak [sw]
Szypliszki/Szypliszki
[sw]
Płociczno/Suwałki [sw]
Typ ośrodka
R
R
Wody
55
56
szerokość
Głębokość
stropu
Rodzaj sieci
Miejscowość/Gmina
[sw]-studnia
wiercona
[p]-piezometr
[sk]-studnia kopana
Stratygrafia
Nr otworu
w sieci
JAKOŚĆ WÓD PODZIEMNYCH – SIEĆ REGIONALNA 2005 R.
Klasa IV
Klasa V
Wody ze studni w miejscowościach: Filipów, Rutka-Tartak, Szypliszki i Płociczno
zakwalifikowano do I – III klas czystości wód (wody bardzo dobrej, dobrej i zadawalającej jakości).
Jednocześnie w studniach występowały wysokie stężenia żelaza (poza Płocicznem) na poziomie
IV klasy, a w Szypliszkach dodatkowo wysoka zawartość wodorowęglanów. Stężenia żelaza
i manganu przekraczały również normy wyznaczone dla wód przeznaczonych do spożycia przez ludzi.
32
2.
Ochrona powietrza
2.1.
Emisja zanieczyszczeń do powietrza
Emisja zanieczyszczeń do powietrza na terenie miasta Suwałki oraz powiatu suwalskiego
ziemskiego pochodzi przede wszystkim z energetycznego spalania paliw – węgla i oleju opałowego
oraz drewna, a także z różnego rodzaju procesów technologicznych.
Największe instalacje do energetycznego spalania opału należą do Przedsiębiorstwa Energetyki
Cieplnej Sp. z o. o. w Suwałkach, które posiada dwie ciepłownie węglowe o łącznej mocy cieplnej
132,25 MW i 27,9 MW
•
•
Ciepłownia Główna o mocy 132,25 MW wyposażona jest w 4 kotły WR-25, za każdym kotłem
zamontowane są urządzenia odpylające. W przypadku trzech kotłów jest to dwustopniowy system
odpylania, składający się z dwóch muticykonów typu MOS oraz czterech baterii cyklonów –
o skuteczności odpylania ponad 95 %. Za czwartym kotłem umieszczona jest bateria cyklonów
o skuteczności odpylania 93%. Dwustopniowe systemy odpylania są urządzeniami nowymi,
zamontowanymi w latach 1999-2002.
Ciepłownia Centrum o łącznej mocy 27,9 MW - znajdują się tu dwa kotły WR-10. Za kotłami
zamontowane są dwustopniowe systemy odpylania spalin, składające się z odpylacza typu MOS
oraz odpylacza ADM. Skuteczność odpylania wynosi ok. 95 %. W najbliższym czasie nie
przewiduje się zmiany systemu odpylania.
Mniejsze instalacje energetycznego spalania paliw to kotłownie pracujące głównie na potrzeby
technologiczne właścicieli tych obiektów. Właścicielami największych obiektów energetycznego
spalania paliw na terenie miasta Suwałki są:
• Spółdzielnia Mleczarska „SUDOWIA” ul. Wojska Polskiego 110 c - kotłownia olejowa
o wydajności 12,8 MW,
• PPUH „LAKTOPOL” Zakład Produkcyjny nr 1, ul. Wojska Polskiego 110 - kotłownia
olejowa o wydajności 10,5 MW,
• „ANIMEX Grupa Drobiarska” Spółka z o. o. w Suwałkach, ul. Wojska Polskiego 112 a kotłownia olejowa o wydajności 5,2 MW,
• Wytwórnia Podkładów Strunobetonowych „KOLBET” S. A., ul. Mjr Hubala 5
- kotłownia węglowa o wydajności 5,8 MW,
• „PREFABET-SUWAŁKI” Sp. z o. o., ul. Sejneńska 63 - kotłownia węglowa o wydajności
2,7 MW,
na terenie powiatu ziemskiego:
• TARTAK PŁOCICZNO Sp. z o. o. w Płocicznie - kotłownia opalana drewnem,
o wydajności 2,4 MW,
• Spółdzielnia Mleczarska ROSPUDA w Filipowie - kotłownia opalana węglem i olejem,
o wydajności cieplnej 2,67 MW.
Na terenie Fabryk Mebli „FORTE” Oddziału w Suwałkach, przy ul. Północnej 30 znajduje się
instalacja spalania odpadów poprodukcyjnych – odpadów z różnego rodzaju płyt drewnopochodnych.
Wyposażona jest ona w dwa kotły typu BI COMB SGM/ASH produkcji firmy FERROLLI,
o pojedynczej mocy cieplnej 5,51 MW. Za kotłami zamontowane są urządzenia odpylające –
multicyklony o skuteczności odpylania ok. 85 %. Dodatkowo na trenie kotłowni znajduje się kocioł
WR-2,5 Claughan, w którym również spalane są odpady poprodukcyjne (drewnopochodne).
Urządzenia odpylające znajdujące się za tym kotłem mają skuteczność odpylania wynoszącą ok. 75 %.
Moc cieplna zainstalowanych tam urządzeń wynosi 14,87 MW.
W Samodzielnym Publicznym Szpitalu Wojewódzkim w Suwałkach, przy ul. Szpitalnej 60,
znajduje się kotłownia o wydajności cieplnej 10,42 MW, opalana olejem opałowym. Zlokalizowana
jest tu również spalarnia odpadów niebezpiecznych, pochodzących ze szpitala oraz obiektów
medycznych z terenu miasta i okolic. Jest to obiekt przestarzały. Planowana jest modernizacja
spalarni. W chwili obecnej trwają prace wstępne nad realizacją tego przedsięwzięcia.
33
•
•
Instalacjami, w których spalane jest paliwo w celach technologicznych są:
należąca do Przedsiębiorstwa Drogowo Mostowego S.A. w Suwałkach, Wytwórnia Mas
Bitumicznych zlokalizowana przy ul. Bakałarzewskiej, która wyposażona jest w palnik
o wydajności cieplnej 9,7 MW, opalany olejem opałowym,
należąca do WZiKB „BARBARA” S. A. w Dąbrowie Górniczej instalacja suszarni kruszywa,
znajdująca się w Zakładzie w Dubowie II, wyposażona w palnik gazowy o wydajności cieplnej
2 MW.
Znaczny udział w przemyśle, na terenie miasta Suwałki i powiatu suwalskiego ziemskiego, mają
zakłady zajmujące się przetwarzaniem drewna i wyrobów drewnopochodnych, produkujących głównie
meble oraz stolarkę budowlaną (drzwi, okna, itp.). Emisja z procesów technologicznych, w przypadku
tych obiektów, powstaje podczas obróbki mechanicznej (głównie pyły drzewne) oraz z procesu
powlekania powierzchni wyrobami lakierniczymi. W znacznej większości zakładów stosowane są
wysokosprawne urządzenia odpylające, które minimalizują emisję pyłu do powietrza. Z procesu
malowania drewna wydostają się do powietrza różnego rodzaju substancje, w tym rozpuszczalniki
organiczne. W znacznej większości do powlekania drewna stosuje się wodorozcieńczalne wyroby
lakiernicze. Zakłady te mają własne kotłownie, opalane odpadami drewna litego, powstającymi
podczas produkcji.
Największe obiekty, na terenie których prowadzi się produkcję w oparciu o surowiec drzewny to:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
PORTA KMI SYSTEM Sp. z o. o., Oddział PORTA KMI FORNIR w Suwałkach, ul. Wojska
Polskiego 114 b,
FM „FORTE” Oddział w Suwałkach, ul Północna 30,
Centrum Dystrybucji Mazowsze Sp. z o. o. w Suwałkach, ul. Wojska Polskiego 110,
Zakład Stolarki Budowlanej „CAL” Sp. z o. o. w Suwałkach, ul. Piaskowa 5,
Przedsiębiorstwo „DREWKAR” w Suwałkach, ul. Platynowa,
„LUTOSTAŃSKI” Sp. z o. o. w Suwałkach, ul. Wojska Polskiego 118 d,
„ADB Furniture” Sp. j. w Suwałkach, ul. Sejneńska 57,
„TARTAK PŁOCICZNO” Sp. z o. o. w Płocicznie,
„SĘKPOL” Lewończyk Sp. j w Suwałkach, ul. Sejneńska 83,
PPHU „LARIX” Sp. z o. o. Zakład Produkcyjny w Brodzie Nowym.
Na terenie miasta Suwałki znajduje się kilka zakładów zajmujących się obróbką mechaniczną i
powlekaniem metali. W procesach tych do powietrza emitowane są pyły metali oraz rozpuszczalni
organiczne. Największe zakłady zajmujące się tego rodzaju działalnością to:
•
•
•
•
HK POM w Suwałkach Zakład w Kukowie,
PKS S.A. Suwałkach, ul. Wojska Polskiego 100,
„MALOW” Sp. z o. o. w Suwałkach, ul. Wojska Polskiego 100,
Przedsiębiorstwo Produkcyjne „GASSTECH” ul. Diamentowa 4.
2.2.
Monitoring imisji
Aktualne wymogi prawne dotyczące oceny jakości powietrza określają sposób prowadzenia
badań, polegający na uzyskaniu dla wszystkich stref (powiatów) województwa informacji
o poziomach substancji w powietrzu w odniesieniu do standardów jakości, identyfikacji obszarów
wymagających poprawy jakości powietrza (co najmniej do dopuszczalnych poziomów substancji),
a następnie monitorowanie skuteczności programów naprawczych, tam gdzie są one wymagane.
W związku z powyższym Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku
w 2003 roku przeprowadził na terenie województwa podlaskiego serię całorocznych badań imisji
stężeń dwutlenku siarki, dwutlenku azotu i benzenu metodą pasywną. W powiecie suwalskim
ziemskim do badań wytypowano jeden punkt pomiarowo-badawczy w Jeleniewie. Przyjęto, że jest on
reprezentatywny dla całej strefy – powiatu suwalskiego. Natomiast w strefie – miasto Suwałki było to
5 punktów na terenie miasta. W Suwałkach od 1992 roku pracuje Stacja Monitoringu Podstawowego
34
Zanieczyszczenia Powietrza Atmosferycznego, a od 2005 r. zastosowano automatyczny system
pomiaru i analizy zanieczyszczeń.
Uregulowania prawne
Obecnie podstawowymi aktami prawnymi, określającymi obowiązki, zasady i kryteria w zakresie
prowadzenia ochrony powietrza w Polsce są:
- Ustawa – Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. z 2006 r. Nr 129, poz. 902
z późniejszymi zmianami),
- Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r. w sprawie oceny poziomów
substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 87, poz. 798),
- Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r. w sprawie dopuszczalnych
poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych substancji w
powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji (Dz.
U. Nr 87, 796),
- Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 kwietnia 2006 r. w sprawie zakresu i sposobu
przekazywania informacji dotyczących zanieczyszczenia powietrza – (Dz. U. Nr 63, poz. 445),
- Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 lipca 2000 r. w sprawie wprowadzenia Nomenklatury
Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych (NTS) – (Dz. U. Nr 58, poz. 685, z
późniejszymi zmianami),
- Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 lipca 2002 r. w sprawie szczegółowych wymagań,
jakim powinny odpowiadać programy ochrony powietrza – (Dz. U. Nr 115, poz. 1003).
Wartości kryterialne obowiązujące w latach 2005 – 2006
Podstawę oceny jakości powietrza, zgodnie z art. 89 ustawy Prawo ochrony środowiska stanowi:
•
dopuszczalny poziom substancji w powietrzu (w niektórych przypadkach, określono dozwoloną
liczbę przekroczeń dopuszczalnego poziomu),
•
dopuszczalny poziom substancji w powietrzu powiększony o margines tolerancji (dozwolone
przypadki przekroczeń poziomu dopuszczalnego odnoszą się także do jego wartości powiększonej
o margines tolerancji).
Wprowadzenie w zapisach prawnych marginesów tolerancji, które co roku ulegają obniżeniu, ma
na celu stworzenie okresu dostosowawczego i złagodzenie w czasie wymogów osiągnięcia wartości
docelowych. Należy jednak podkreślić, że wartość dopuszczalna powiększona o margines tolerancji
nie stanowi tymczasowego stężenia dopuszczalnego, a jedynie złagodzenie wartości kryterialnych do
podejmowania określonych działań w okresie przejściowym przed terminem osiągnięcia norm
docelowych.
Ochrona zdrowia – wartości kryterialne substancji w powietrzu
Substancja
Benzen
Dopuszczalny
Okres
poziom substancji
uśredniania
w powietrzu
wyników pomiarów
[µg/m3]
Wartość
marginesu
tolerancji w
latach
2005/2006
Dopuszczalny poziom
Dopuszczana częstość
substancji w powietrzu
przekroczenia dopuszczalnego
powiększony o margines
poziomu w roku
tolerancji za lata 2005/2006
kalendarzowym
3
[µg/m ]
Rok kalendarzowy
5
5/4
10/9
-
jedna godzina
200
50/40
250/240
18 razy
rok kalendarzowy
40
10/8
50/48
-
jedna godzina
350
0
350
24 razy
24 godziny
125
0
125
3 razy
Ołów
rok kalendarzowy
0,5
0
0,5
-
Ozon
8 godzin
120
0
120
25 dni*
24 godziny
50
0
50
35 razy
rok kalendarzowy
40
0
40
-
8 godzin
10.000
0
10.000
-
Dwutlenek azotu
Dwutlenek siarki
Pył zawieszony
PM 10
Tlenek węgla
35
Ochrona roślin – wartości kryterialne substancji w powietrzu na terenie kraju
Substancja
Okres uśredniania wyników pomiarów
3
Dopuszczalny poziom substancji w powietrzu [µg/m ]
Tlenki azotu
rok kalendarzowy
30
Dwutlenek siarki
rok kalendarzowy
20
okres wegetacyjny (1 V – 31 VII)
24.000 μg/m ·h
Ozon
3
Ochrona roślin – wartości kryterialne substancji w powietrzu dla obszarów parków narodowych
Substancja
3
Okres uśredniania wyników pomiarów
Dopuszczalny poziom substancji w powietrzu [µg/m ]
Tlenki azotu
rok kalendarzowy
20
Dwutlenek siarki
rok kalendarzowy
15
Monitoring automatyczny
Charakterystyka monitoringu automatycznego na Stacji Monitoringu Zanieczyszczenia Powietrza
Atmosferycznego w Suwałkach
Badanie polega na samoczynnym poborze próbki powietrza, automatycznej analizie i zdalnego
przesyłania wyników analizy do jednostki monitorującej. Program badawczy obejmował
automatyczny pomiar zanieczyszczeń następujących substancji: dwutlenek siarki (SO2), tlenki azotu
(NOx) i pył zawieszony PM 10, od marca 2006 roku prowadzono wstępne pomiary zawartości metali
ciężkich (arsen, kadm, nikiel, rtęć, ołów) oraz benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM 10. Wyniki
badań były uśredniane i porównywane z odpowiednimi wartościami kryterialnymi zgodnie
z rozporządzeniami dotyczącymi jakości powietrza.
Zestawienie średnich wyników dwutlenku azotu, dwutlenku siarki i pyłu zawieszonego PM 10
w Suwałkach w 2006 r.
3
Substancja
Dwutlenek
azotu
Dwutlenek
siarki
Pył zawieszony
PM 10
Średnie wartości stężeń w µg/m
V
VI
VII
VIII
IX
I
II
III
IV
X
XI
XII
ROK
19,8
22,6
26,4
16,5
10,7
11,0
16,6
17,9
22,0
15,1
12,7
10,0
16,8
2,1
1,9
2,5
1,2
0,5
0,3
0,8
0,9
1,5
2,6
-
-
1,4
32,4
34,3
32,3
32,2
27,4
19,5
29,6
20,3
28,8
22,7
17,2
21,0
26,5
Wszystkie badane stężenia były stosunkowo niewielkie, w przypadku stężeń pyłu zawieszonego
PM 10 notowano przekroczenia normatywu, jednak ich liczba mieściła się w określonej przepisami
dopuszczalnej częstości przekroczeń. Analiza zawartości metali ciężkich i benzo(a)pirenu w pyle
zawieszonym PM 10 wykazała, że uzyskane stężenia były niskie i nie przekraczały wartości
dopuszczalnych.
W przypadku dwutlenku siarki widoczna jest sezonowość. Stężenia w sezonie grzewczym były
wyższe niż w sezonie letnim. Wskazuje to na pochodzenie dwutlenku siarki głównie ze źródeł
energetycznego spalania paliw.
Źródłem emisji dwutlenku azotu i benzenu do powietrza są przede wszystkim pojazdy
poruszające się ciągami komunikacyjnymi, co potwierdza nieznaczna zmienność sezonowa stężeń
tych zanieczyszczeń.
Na podstawie przeprowadzonych pomiarów strefy miasta Suwałki oraz powiatu suwalskiego
ziemskiego zaklasyfikowano do strefy A, czyli strefy o poziomach stężeń, które nie przekraczają
wartości dopuszczalnych z uwzględnieniem dozwolonych częstości przekroczeń. Wymaganym
działaniem dla tej strefy jest utrzymanie jakości powietrza w strefie na tym samym lub lepszym
poziomie.
36
Monitoring pasywny
Charakterystyka metody pasywnej
Zastosowana metoda analityczna wykorzystuje pasywne pobieranie próbek. Badanie polega na
ekspozycji w badanym powietrzu próbnika pasywnego, wykonanego z barwionego na czarno
polietylenu, umożliwiającego wyeliminowanie wpływu światła słonecznego na ilość absorbowanej
w nim substancji. Zanieczyszczenia podczas ekspozycji otwartego próbnika przedostawały się
w drodze dyfuzji do jego wnętrza, gdzie były pochłaniane przez materiał absorbujący. Eksponowano
po 3 próbniki dla każdego zanieczyszczenia (SO2, NO2, C6H6) w jednym punkcie, co pozwoliło
określić uśrednione jednostkowe stężenia zanieczyszczeń. Po okresie jednomiesięcznej ekspozycji
próbki poddano analizie. Uzyskane dane z ekspozycji próbników przeliczono na stężenia
średnioroczne i porównano bezpośrednio z wartościami dopuszczalnymi.
Miasto Suwałki
Monitoring imisji metodą pasywną dla powiatu grodzkiego Suwałki przeprowadzono
w 5 punktach. W poniższej tabeli przedstawiono wyniki rocznych badań.
Zestawienie średnich wyników dwutlenku azotu, dwutlenku siarki i benzenu uzyskanych z badań
przeprowadzonych metodą pasywną w Suwałkach w okresie od lutego 2003 r. do stycznia 2004 r.
Substancja
Dwutlenek
azotu
Dwutlenek
siarki
Benzen
3
Średnie wartości stężeń w µg/m
Nr
punktu
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
I
ROK
1
23,3
16,3
13,0
12,0
9,3
6,3
14,7
15,3
18,7
22,7
26,7
26,7
17,1
2
17,7
12,7
6,0
8,0
6,7
5,0
9,0
11,0
13,0
21,7
18,7
22,7
12,7
3
16,0
12,3
8,3
8,0
5,7
5,0
8,7
10,0
11,3
19,3
14,3
15,3
11,2
4
19,3
13,7
10,3
8,7
6,3
6,0
8,7
11,3
12,3
18,3
15,7
17,0
12,3
5
28,0
24,0
22,0
24,0
18,0
13,5
18,3
24,7
20,3
30,0
23,0
34,0
23,3
1
5,3
5,0
4,0
1,3
0,7
0,7
1,0
1,0
1,3
3,3
17,7
8,7
4,2
2
3,3
2,0
2,7
1,0
0,7
0,0
0,0
1,0
1,7
2,0
5,3
6,3
2,2
3
4,0
3,3
2,3
1,0
0,3
0,0
0,0
1,0
2,0
2,3
6,3
7,3
2,5
4
6,0
5,0
4,0
1,3
1,0
0,0
0,0
1,0
2,3
2,3
8,3
9,0
3,4
5
4,0
2,7
2,7
1,0
1,0
1,0
0,3
1,3
1,7
2,0
5,3
4,0
2,3
1
4,1
4,6
4,2
2,3
1,0
1,3
1,8
1,2
4,2
4,1
5,6
5,2
3,3
2
1,7
2,5
2,6
2,2
2,5
1,4
bp
1,9
2,8
3,6
4,0
3,6
2,6
3
3,7
3,6
3,5
2,9
2,0
1,4
2,6
4,0
3,5
4,6
2,1
5,0
3,2
4
4,9
4,6
4,5
6,4
2,4
1,8
1,8
3,2
3,9
4,8
6,4
5,9
4,2
5
2,8
3,3
3,4
3,2
2,3
2,3
2,4
1,5
4,2
4,8
5,1
4,1
3,3
ŚR.
15,3
2,9
3,3
WYKAZ PUNKTÓW POMIAROWYCH:
1. Suwałki, ul. Bukowa 26,
2. Suwałki, ul. Putry 4,
3. Suwałki, ul. Sobieskiego 22,
4. Suwałki, ul. Krakowska 9,
5. Suwałki, ul. Utrata przy restauracji McDonald’s.
Średnie stężenie NO2 dla miasta Suwałki wyniosło 15,3 μg/m3, tj. 38 % wartości dopuszczalnej.
Wartości stężeń średniorocznych dwutlenku siarki (SO2) w Suwałkach były niewielkie i wahały się od
2,2 μg/m3 do 4,2 μg/m3.
Podobnie wartości stężeń średniorocznych benzenu (C6H6) w Suwałkach były niewysokie
i wahały się od 2,6 μg/m3 do 4,2 μg/m3. Średnie stężenie C6H6 dla miasta Suwałki wyniosło 3,3 μg/m3,
tj. 66 % wartości dopuszczalnej.
Na podstawie przeprowadzonych pomiarów wg metody pasywnej powiat suwalski grodzki
(miasto Suwałki) zaklasyfikowano do strefy A, czyli strefy o poziomach stężeń, które nie
przekraczają wartości dopuszczalnych z uwzględnieniem dozwolonych częstości przekroczeń.
37
Powiat suwalski ziemski (Jeleniewo – ul. Słoneczna 10)
Punkt monitoringu imisji metodą pasywną dla powiatu suwalskiego ziemskiego zlokalizowano
w Jeleniewie. W poniższej tabeli przedstawiono wyniki rocznych badań.
Zestawienie średnich wyników dwutlenku azotu, dwutlenku siarki i benzenu uzyskanych z badań
przeprowadzonych metodą pasywną w Jeleniewie, przy ul. Słonecznej 10
w okresie od lutego 2003 r. do stycznia 2004 r.
Substancja
Dwutlenek
azotu
Dwutlenek
siarki
Benzen
Średnie wartości stężeń w µg/m3
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
I
ROK
8,7
7,0
5,0
6,0
4,0
3,0
5,3
6,3
7,7
13,0
11,3
11,7
7,4
3,0
4,3
1,0
0,7
0,0
0,0
0,0
1,0
1,3
1,0
7,0
7,7
2,3
2,1
1,8
2,2
1,7
1,8
2,1
1,4
1,4
1,8
3,0
3,6
3,1
2,2
Wszystkie badane stężenia były niskie, w żadnym wypadku nie zostały przekroczone stężenia
dopuszczalne. Na podstawie przeprowadzonych pomiarów powiat suwalski ziemski
zaklasyfikowano do strefy A, czyli strefy o poziomach stężeń, które nie przekraczają wartości
dopuszczalnych z uwzględnieniem dozwolonych częstości przekroczeń.
3.
Gospodarka odpadami
3.1.
Składowiska odpadów
Na terenie miasta Suwałki oraz powiatu suwalskiego ziemskiego funkcjonuje 6 gminnych
składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne: Bakałarzewo, Filipów, Jeleniewo, Raczki,
Rutka Tartak, Wiżajny, jedno składowisko odpadów obojętnych w Suwałkach, a także Zakład
Utylizacji Odpadów Komunalnych w Suwałkach.
W 2006 r. w fazie rekultywacji pozostawało składowisko odpadów w Szypliszkach – obiekt
zaprzestał przyjmowania odpadów w 2005 r., zaś zakończenie procesu rekultywacji zaplanowano na
koniec kwietnia 2007 r.
Na wyżej wymienione składowiska odpadów w 2006 r. trafiło łącznie 16068,07 Mg odpadów.
1. Składowisko odpadów we wsi Czerwonka, zarządzającym i właścicielem jest Gmina
Bakałarzewo.
Składowisko położone jest na gruntach wsi Czerwonka, w lesie, w odległości około 1,5 km od
miejscowości Bakałarzewo. Od 1997 roku służy gminie Bakałarzewo. Zajmuje ono ogólną
powierzchnię 2,075 ha, z możliwością podziału na 6 sektorów. Do eksploatacji przygotowany jest
obecnie sektor o powierzchni 0,2 ha, uszczelniony folią, wyposażony w drenaż odprowadzający
odcieki ze składowiska do zbiornika na odcieki. Na składowisku są drogi dojazdowe, zasieki na
surowce wtórne oraz budynek socjalny dla obsługi składowiska. Składowisko posiada pełne
ogrodzenie z siatki o wysokości około 2 m, zamykane bramą, dozór prowadzony jest w wyznaczonych
godzinach, w zależności od potrzeb.
Dzięki zainstalowanym trzem piezometrom prowadzony jest monitoring wód podziemnych.
Ponadto monitoring składowiska obejmuje badanie ilości i jakości odcieków ze składowiska, badanie
wielkości opadu atmosferycznego pomiary kontrolne osiadania powierzchni składowiska, oraz
kontrolę struktury i składu masy składowiska.
Składowisko działa w oparciu o decyzje, wydane przez Starostę Suwalskiego: nr OSR-V7643/25/02 z dnia 13.12.2002 r., zatwierdzającą instrukcję eksploatacji oraz decyzję nr OŚR.V.761074/05 z dnia 20.12.2005 r., zezwalającą na prowadzenie działalności w zakresie unieszkodliwiania
odpadów na gminnym składowisku w Czerwonce.
W 2006 roku na składowisku złożono 270,2 Mg odpadów zmieszanych.
Na składowisku nie wykonuje się segregacji odpadów. Na terenie gminy prowadzona jest tzw.
selektywna zbiórka odpadów „u źródła” przez firmy odbierające odpady.
38
Na terenie gminy działają dwie firmy usługowe, odbierające odpady z nieruchomości
i posiadające zezwolenia, wydane na podstawie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach.
2. Składowisko odpadów w Filipowie III, zarządzającym i właścicielem jest Gmina Filipów.
Składowisko położone w odległości 2 km od Filipowa, przeznaczone jest dla miasta i gminy
Filipów. Posiada ono powierzchnię całkowitą 0,68 ha, od 4.12.1995 roku użytkuje się uszczelnioną
folią kwaterę o powierzchni 0,25 ha. Obiekt jest ogrodzony siatką o wysokości ok. 1,5 m, zamykany,
dozorowany, posiada drenaż i zbiornik na odcieki. Dwie firmy odbierające odpady z terenu gminy
Filipów prowadzą tzw. selektywną zbiórkę odpadów „u źródła” zgodnie z posiadanymi zezwoleniami,
wydanymi przez Wójta Gminy, w oparciu o ustawę o utrzymaniu czystości i porządku w gminach.
Obecnie prowadzi się pełny monitoring składowiska: monitoring wód podziemnych (3
piezometry), badanie ilości i jakości odcieków, pomiary kontrolne osiadania powierzchni składowiska,
badanie wielkości opadu atmosferycznego oraz kontrolę struktury i składu masy składowanych
odpadów.
W 2006 roku na składowisko złożono około 265,22 Mg odpadów.
Składowisko posiada decyzje, wydane przez Starostę Suwalskiego: z dnia 13.12.2002 r. nr
OŚR-V-7643/23/02, zatwierdzającą instrukcję eksploatacji składowiska oraz decyzję z dnia
19.01.2006 r. nr OŚR.V.7610-80/05, zezwalającą na prowadzenie działalności w zakresie
unieszkodliwiania odpadów na gminnym składowisku w Filipowie III.
3. Składowisko odpadów we wsi Ludwinowo, przeznaczone dla gminy Raczki, którego
zarządzającym jest Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Raczkach,
a właścicielem jest Gmina Raczki.
Składowisko odpadów znajduje się we wsi Ludwinowo, w odległości około 4 km od Raczek,
posiada powierzchnię 1,17 ha. Wysypisko w 1997 roku zostało zmodernizowane – poprzez podział na
kwatery i odprowadzenie ścieków drenażem do zbiornika na odcieki z sektora przeznaczonego do
eksploatacji o powierzchni 0,3 ha. Składowisko jest ogrodzone siatką o wysokości ok. 1,5 m oraz
zamknięte bramą wjazdową. Pas zieleni stanowią posadzone drzewa i krzewy. Na składowisku nie
prowadzi się segregacji odpadów.
W 2006 roku na składowisku złożono 234 Mg odpadów zmieszanych.
Usługi odbioru odpadów na terenie gminy świadczy tylko jedna firma spoza terenu gminy oraz
zarządzający składowiskiem czyli ZGKiM w Raczkach. Firmy te prowadzą selekcję odpadów tzw.
„u źródła”. W 2005 roku, w celu monitorowania składowiska, wykonano 3 otwory piezometryczne do
badania wód podziemnych. Dodatkowo prowadzi się rejestr wielkości opadu atmosferycznego oraz
wykonano badanie struktury i składu masy składowanych odpadów.
Składowisko działa w oparciu o decyzję Starosty Suwalskiego z 14.01.2003 r. nr OSR-V7643/28/02, zatwierdzającą instrukcję eksploatacji.
Działania kontrolne prowadzone przez Delegaturę WIOŚ w Suwałkach spowodowały, że
zarządzający składowiskiem wystąpił do Starosty Suwalskiego z wnioskiem o wydanie decyzji o
zamknięciu składowiska. Starosta Suwalski decyzją nr OSR.V.7610-40/06 z dnia 19.07.2006 r.
wyraził zgodę na zamknięcie gminnego składowiska odpadów komunalnych w Ludwinowie z dniem
31.12.2006 r. i ostateczne zakończenie rekultywacji do 31.11.2008 r.
4. Składowisko odpadów w Baranowie, zarządzającym i właścicielem jest Gmina Rutka
Tartak.
Składowisko przeznaczone jest dla gminy Rutka Tartak, położone w odległości 1,5 km od Rutki
Tartak, posiada powierzchnię całkowitą 0,63 ha, ale użytkuje się jedną kwaterę o pow. 0,27 ha,
posadowioną w wyrobisku pożwirowym. Składowisko działa od 1986 r., ale zostało zmodernizowane
w 1995 r. – wykonano ogrodzenie, podział na kwatery, brodzik dezynfekcyjny oraz ustawiono
barakowóz dla obsługi składowiska. Ogrodzenie składowiska stanowią płot i siatka z bramą. Na
składowisku nie prowadzi się segregacji odpadów. Prowadzona jest tzw. selekcja „u źródła” przez
dwie firmy odbierające odpady z terenu gminy Rutka Tartak, zgodnie z posiadającymi zezwoleniami,
wydanymi przez Wójta Gminy w oparciu o ustawę o utrzymaniu czystości i porządku w gminach.
39
Obecnie prowadzi się monitoring składowiska: badania wód podziemnych (3 piezometry),
pomiary kontrolne osiadania powierzchni składowiska, badanie wielkości opadu atmosferycznego
oraz kontrolę struktury i składu masy składowanych odpadów.
W 2006 roku na składowisku złożono około 70,35 Mg odpadów.
Składowisko posiada decyzje, wydane przez Starostę Suwalskiego: z dnia 9.12.2002 r. nr OSRV-7643/21/02, zatwierdzającą instrukcję eksploatacji oraz decyzję z dnia 12.12.2005 r. nr
OŚR.V.7610-67/05 zezwalającą na prowadzenie działalności w zakresie unieszkodliwiania odpadów
na gminnym składowisku w Baranowie.
5. Składowisko odpadów w Wiżajnach, zarządzającym i właścicielem jest Gmina Wiżajny.
Składowisko położone jest w Wiżajnach, w odległości ok. 4 km od centrum Wiżajn, służy
gminie Wiżajny od 1992 r. Zajmuje ono powierzchnię 0,12 ha, z której wyodrębniono 2 kwatery.
Obecnie użytkuje się już drugą kwaterę. Składowisko posiada pełne ogrodzenie – płot o wysokości ok.
1,5 m, zamykane jest szlabanem, dozór prowadzony jest przez pracownika gminy, który przyjmuje
odpady na zgłoszenie dwóch firm odbierających odpady. One też zobowiązane są do selektywnego
odbierania odpadów, zgodnie z posiadanymi zezwoleniami na odbiór odpadów.
W 2006 roku na składowisku złożono 163,12 Mg odpadów.
Dzięki trzem zainstalowanym piezometrom prowadzi się monitoring wód podziemnych,
przeprowadzono także kontrolę struktury i składu masy składowiska oraz zamontowano deszczomierz
w celu badania wielkości opadu atmosferycznego.
Składowisko działa w oparciu o decyzję, wydaną przez Starostę Suwalskiego: z dnia
13.12.2002r. nr OSR-V-7643/24/02, zatwierdzającą instrukcję eksploatacji. Składowisko nie posiada
decyzji zezwalającej na prowadzenie działalności w zakresie unieszkodliwiania odpadów na gminnym
składowisku.
W wyniku kontroli prowadzonych w 2006 r. Delegatura Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony
Środowiska w Suwałkach zobowiązała Gminę do podjęcia działań zmierzających do rekultywacji
składowiska.
6. Składowisko odpadów w miejscowości Wołownia, przeznaczone dla gminy Jeleniewo,
którego zarządzającym i właścicielem jest Gmina Jeleniewo.
Składowisko odpadów znajduje się w miejscowości Wołownia, w lesie, w odległości ok. 0,5 km
od Jeleniewa, posiada powierzchnię 0,83 ha, podzielone było na 4 kwatery. Funkcjonuje od 1995 r.
Składowisko jest ogrodzone siatką o wysokości ok. 1,5 m i bramą wraz ze szlabanem. Składowisko
nie jest urządzone zgodnie z posiadaną dokumentacją. Na składowisku nie prowadzi się segregacji
odpadów. Nie prowadzi się monitoringu składowiska.
W 2006 roku na składowisku złożono 269,90 Mg odpadów zmieszanych.
Usługi odbioru odpadów na terenie gminy świadczy tylko jedna firma. Firma ta prowadzi na
terenie gminy tzw. selektywną zbiórkę odpadów „u źródła”.
Składowisko działa w oparciu o decyzję Starosty Suwalskiego z dnia 04.12.2002 r. nr OSR-V7643/27/02, zatwierdzającą instrukcję eksploatacji. Składowisko nie posiada zezwolenia na
prowadzenie działalności w zakresie unieszkodliwiania odpadów. Nie podjęło również działań
zmierzających do jego zamknięcia i rekultywacji.
7. Składowisko odpadów w Suwałkach (Sobolewo), zarządzającym jest Przedsiębiorstwo
Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. w Suwałkach.
Składowisko położone jest przy ul. Utrata w Suwałkach, przy drodze Suwałki – Płociczno,
w odległości około 3 km od centrum. Zajmuje ono powierzchnię około 6 ha. Składowisko pełni
funkcję składowiska odpadów obojętnych od 1995 r. Od 1968 roku było składowiskiem odpadów
komunalnych. Obecnie składuje się tu odpady mineralne w celu zapełnienia czaszy składowiska. Jest
to jeden z etapów jego rekultywacji. Na składowisku znajduje się waga oraz budynek obsługi
składowiska. Składowisko posiada pełne ogrodzenie siatką o wysokości ok. 2 m, zamykane jest
bramą, dozór prowadzony jest w wyznaczonych godzinach, w zależności od potrzeb.
Prowadzi się monitoring składowiska: badanie wód podziemnych, pomiary kontrolne osiadania
powierzchni składowiska, badanie wielkości opadu atmosferycznego.
40
W 2006 roku na składowisku złożono 4971 Mg odpadów mineralnych.
Składowisko działa w oparciu o decyzje, wydane przez Urząd Miejski w Suwałkach: z dnia
19.12.2002r. nr OSGK.II.7615-51/02, zatwierdzającą instrukcję eksploatacji, decyzję z dnia
10.02.2003 r. nr OSGK.I.7615-2/1/03, zezwalającą na użytkowanie składowiska oraz decyzję z dnia
07.07.2005r. nr OSGK.I.7635-31/05, zezwalającą na prowadzenie działalności w zakresie
unieszkodliwiania odpadów na składowisku.
8. Zakład Utylizacji Odpadów Komunalnych w Suwałkach, właścicielem jest Urząd Miasta
w Suwałkach, a zarządzającym Zakład Utylizacji Odpadów Komunalnych w Suwałkach.
Zakład powstał w 1994 r. i przyjmuje odpady z miasta i gminy Suwałki oraz innych gmin.
Zajmuje on powierzchnię 3 ha. Na terenie zakładu eksploatowana jest instalacja służąca do
kompostowania odpadów, składowisko balastu, budynek do segregacji odpadów, brodzik
dezynfekcyjny, waga i budynek przyjmującego odpady. Składowisko posiada uszczelnienie folią i
drenaż wraz ze zbiornikiem na odcieki. Teren zakładu jest ogrodzony siatką o wysokości 2 m,
zamykany bramą oraz dozorowany.
Zakład przyjmuje odpady zmieszane oraz odpady segregowane. Segregację odpadów prowadzi
się ponadto na terenie obiektu – na linii technologicznej oraz na placu składowym przy wysypisku.
Do ZUOK w 2006 r. dostarczono ogółem 16750 Mg odpadów. Z ww. ilości odpadów odzyskano
820 Mg surowców wtórnych, 15134 Mg odpadów wprowadzono do biostabilizatora w celu poddania
kompostowaniu, a 796 Mg złożono na składowisku.
Po procesie kompostowania w 2006 roku wyprodukowano 4488 Mg masy rekultywacyjnej do
uszlachetnienia, natomiast 9028 Mg stanowił balast, który trafił na składowisko przy kompostowni.
Monitoring składowiska odpadów prowadzony przez ZUOK polega na badaniu wielkości opadu
atmosferycznego, badaniu wód podziemnych i odciekowych, kontroli struktury i składu masy
składowanych odpadów oraz kontroli osiadania powierzchni składowiska.
Zakład działa w oparciu o decyzje Wojewody Podlaskiego: z dnia 16.11.2006r.
nr ŚR.I.KA.66141/3/06 – pozwolenie zintegrowane na eksploatację instalacji do unieszkodliwiania
odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne oraz decyzję z dnia 23.04.2007r. nr ŚR.I.JW.66222/2/07
zatwierdzającą instrukcję eksploatacji składowiska odpadów.
Na terenie miasta i gminy działają cztery firmy odbierające odpady, na podstawie zezwoleń na
odbiór odpadów, wydanych przez Miasto lub Gminę Suwałki, zgodnie z ustawą o utrzymaniu
czystości i porządku w gminach.
3.2.
Odpady niebezpieczne
W prowadzonej przez WIOŚ Białystok Delegaturę w Suwałkach bazie danych SIGOP-D ujętych
jest dwadzieścia siedem zakładów wytwarzających odpady niebezpieczne, znajdujących się na terenie
suwalskiego powiatu grodzkiego. W 2006 r. wytworzyły one w sumie 208,306 Mg odpadów
niebezpiecznych, z których 36,951 Mg przekazano do odzysku, a 163,208 Mg przekazano do
unieszkodliwienia. Odpady tymczasowo magazynowane u wytwórców stanowiły 57,678 Mg.
Zestawienie danych obrazujące gospodarkę odpadami niebezpiecznymi przedstawiono poniżej:
Odpady niebezpieczne (Mg)
liczba zakładów
wytwarzających
odpady
niebezpieczne
27
w tym :
wytworzone
tymczasowo
magazynowane
przekazane do
odzysku
unieszkodliwione
208,306
57,678
36,951
163,208
Suma odpadów zagospodarowanych w 2006 roku (magazynowanych, poddanych odzyskowi lub
unieszkodliwionych) wynosi 257,837 Mg. Różnica (49,531 Mg) w ilości odpadów wytworzonych
i zagospodarowanych wynika z faktu zagospodarowania odpadów z lat ubiegłych, które były
tymczasowo magazynowane u wytwórców odpadów niebezpiecznych.
41
Zakłady wytwarzający największe ilości odpadów niebezpiecznych (powyżej 1 Mg/rok) to:
1. Samodzielny Publiczny Szpital Wojewódzki w Suwałkach – 83,64 Mg,
2. „MALOW” Sp. z o. o. w Suwałkach – 49,09 Mg,
3. Produkcyjny Ośrodek Maszynowy Sp. z o. o. w Suwałkach – 15,68 Mg,
4. „GASSTECH” Przedsiębiorstwo Produkcyjne Sp. z o. o. w Suwałkach – 11,83 Mg,
5. PKS w Suwałkach Spółka Akcyjna – 7,51 Mg,
6. Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o. o. w Suwałkach – 6,9 Mg,
7. PHUP „ Motozbyt” Sp. z o.o. w Suwałkach – 5,24 Mg,
8. „ETAR” s.c. w Suwałkach – 4,53 Mg,
9. Przedsiębiorstwo Usługowo-Handlowe Motoryzacji „MOTOZBYT” Sp. z o. o. w Ełku Filia
Nr 2 w Suwałkach – 3,64 Mg,
10. Fabryki Mebli „FORTE” Oddział w Suwałkach – 2,95 Mg,
11. Spółdzielnia Mleczarska „SUDOWIA” w Suwałkach – 2,68 Mg,
12. „AUTO SALON EUCAR” Sp. z o. o. w Suwałkach – 2,32 Mg,
13. Spółdzielnia Kółek Rolniczych w Suwałkach – 1,89 Mg,
14. „PEUGEOT” autoryzowany dealer – „AUTO SERWIS” Sp. z o.o. w Suwałkach – 1,59 Mg,
15. Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Sp. z o. o. w Suwałkach – 1,54 Mg,
16. Specjalistyczny Psychiatryczny Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej
w Suwałkach – 1,34 Mg,
17. „AUTO-LAKUS” Sp. J. w Suwałkach – 1,23 Mg,
18. Suwalskie Kopalnie Surowców Mineralnych Sp. z o. o. w Suwałkach – 1,14 Mg,
19. Wojewódzka Stacja Pogotowia Ratunkowego SP ZOZ w Suwałkach – 1,12 Mg.
Bilans wytworzonych w 2006 r. odpadów przy uwzględnieniu ich pochodzenia (grupy – według
katalogu odpadów) przedstawia się następująco:
9 odpady medyczne i weterynaryjne – 78,537 Mg,
9 odpady z produkcji, przygotowania, obrotu i stosowania powłok ochronnych (farb, lakierów,
emalii ceramicznych), kitu, klejów, szczeliw, farb drukarskich – 31,321 Mg,
9 oleje odpadowe i odpady ciekłych paliw – 25,498 Mg,
9 odpady z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych oraz infrastruktury
drogowej (materiały izolacyjne zawierające azbest) – 19,985 Mg,
9 odpady nieujęte w innych grupach (głównie : filtry olejowe, płyny hamulcowe, płyny
zapobiegające zamarzaniu, odpady urządzeń elektrycznych i elektronicznych, baterie i
akumulatory) – 17,531 Mg,
9 odpady z chemicznej obróbki i powlekania powierzchni metali oraz innych materiałów –
13,130 Mg,
9 odpady z kształtowania oraz fizycznej i mechanicznej obróbki powierzchni metali i tworzyw
sztucznych – 11,730 Mg,
9 odpady z instalacji i urządzeń służących zagospodarowaniu odpadów, z oczyszczalni
ścieków oraz z uzdatniania wody (odpady – popioły ze spalarni odpadów medycznych) –
4,950 Mg,
9 odpady opakowaniowe; sorbenty, tkaniny do wycierania, materiały filtracyjne i ubrania
ochronne nieujęte w innych grupach – 3,816 Mg,
9 odpady z przemysłu fotograficznego i usług fotograficznych – 1,808 Mg.
W prowadzonej przez WIOŚ Białystok Delegaturę w Suwałkach bazie danych nie ujęto
zakładów wytwarzających odpady niebezpieczne, znajdujących się na terenie powiatu ziemskiego
suwalskiego, ponieważ wytworzyły one nieznaczne ilości odpadów niebezpiecznych.
42
4.
Hałas
4.1.
Kryteria oceny hałasu komunikacyjnego – wymagania
wynikające z przepisów prawnych
Uregulowania prawne dotyczące zagadnienia ochrony przed hałasem zawiera ustawa z dnia
27 kwietnia 2001 roku – Prawo ochrony środowiska.
Wartości dopuszczalnych poziomów hałasu (równoważnych poziomów dźwięku A w dB
oznaczanych jako LAeq) w środowisku zarówno dla pory dziennej, jak i nocnej zawarte są
w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 29 lipca 2004 roku w sprawie dopuszczalnych
poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 178, poz. 1841). Poziomy zawarte w poniższej tabeli
odnoszą się do terenów wymagających ochrony przed hałasem. Czas odniesienia przyjęty
w rozporządzeniu:
- 16 godzin dnia (6:00–22:00) lub 8 godzin nocy (22:00–6:00) dla komunikacyjnych źródeł
hałasu (drogowego, kolejowego),
- 8 najniekorzystniejszych godzin dnia lub 1 najniekorzystniejsza godzina nocy (dla
pozostałych źródeł z wyjątkiem hałasu emitowanego z samolotów w locie).
Wartości poziomów dopuszczalnych są zależne od funkcji urbanistycznej, jaką spełnia dany
teren. Ich zakres podzielono na 4 klasy. Dla terenów wymagających intensywnej ochrony przed
hałasem określane są najniższe poziomy dopuszczalne, natomiast dla terenów, gdzie ochrona przed
hałasem nie jest zagadnieniem krytycznym poziomy dopuszczalne są najwyższe.
Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu
z wyłączeniem hałasu powodowanego przez linie elektroenergetyczne oraz starty, lądowania i przeloty statków
powietrznych (wg załącznika do rozporządzenia MŚ z 29.07.2004 r. (Dz. U. Nr 178, poz. 1841).
Lp.
Przeznaczenie terenu
1. a. Obszary A ochrony uzdrowiskowej
b. Tereny szpitali poza miastem
a. Tereny wypoczynkowo-rekreacyjne poza
miastem
2. b. Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej
c. Tereny zabudowy związanej ze stałym lub
wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzieży
a. Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego
3. b. Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej z usługami rzemieślniczymi
c. Tereny zabudowy zagrodowej
a. Tereny w strefie śródmiejskiej miast
powyżej 100 tys. mieszkańców ze zwartą
4.
zabudową mieszkaniową i koncentracją
obiektów administracyjnych, handlowych
i usługowych
Dopuszczalny poziom hałasu wyrażony równoważnym poziomem dźwięku A w dB
drogi lub linie kolejowe
pozostałe obiekty i grupy źródeł hałasu
pora nocy – przedział
pora dnia – przedział
pora dnia – przedział
pora nocy – przedział
czasu odniesienia równy czasu odniesienia równy
czasu odniesienia
czasu odniesienia równy
8 najmniej korzystnym
równy
1 najmniej korzystnej
8 godzinom
godzinom dnia
16 godzinom
godzinie nocy
50
45
45
40
55
50
50
40
60
50
55
45
65
55
55
45
Minister Środowiska w rozporządzeniu z dnia 9 stycznia 2002 r. (Dz. U. Nr 8, poz. 81) określił
wartości progowe hałasu w środowisku, których przekroczenie powoduje zaliczenie obszaru, na
którym poziom hałasu przekracza poziom dopuszczalny, do kategorii terenu zagrożonego hałasem.
Zgodnie z art. 118 ust. 6 ustawy Prawo ochrony środowiska przez teren zagrożony hałasem rozumie
się teren, dla którego przekroczone są poziomy hałasu w stopniu wymagającym podjęcia w pierwszej
kolejności przedsięwzięć ochronnych. Dla wszystkich źródeł hałasu, z wyłączeniem statków
powietrznych, wielkością podlegającą ocenie jest równoważny poziom dźwięku A (w dB), określany
w przypadku dróg lub linii kolejowych przedziałem czasu odniesienia równym 16 godzinom dnia
i 8 godzinom nocy, natomiast dla pozostałych obiektów i grup źródeł hałasu przyjęte przedziały
43
odniesienia to 8 najniekorzystniejszych godzin dnia, kolejno po sobie następujących (pora dnia)
i 1 najniekorzystniejsza godzina nocy (pora nocy).
Wartości progowe poziomu hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu,
z wyłączeniem hałasu powodowanego przez starty, lądowania i przeloty statków powietrznych
(wg załącznika do rozporządzenia MŚ z 9.01.2002 r., (Dz. U. Nr 8, poz. 81).
Lp.
Przeznaczenie terenu
Wartość progowa poziomu hałasu wyrażony równoważnym poziomem dźwięku A [dB]
drogi lub linie kolejowe
pozostałe obiekty i grupy źródeł hałasu
pora nocy — przedział
pora dnia — przedział pora nocy — przedział
pora dnia — przedział
czasu odniesienia czasu odniesienia równy czasu odniesienia równy czasu odniesienia równy
8 najmniej korzystnym
równy 16 godzinom
8 godzinom
1 najmniej korzystnej
godzinom dnia
godzinie nocy
1. Obszary A ochrony uzdrowiskowej
60
50
50
45
2. Tereny wypoczynkowo-rekreacyjne poza
miastem
a. Tereny zabudowy związanej ze stałym lub
wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzieży
3.
b. Tereny zabudowy szpitalnej i domów opieki
społecznej
60
50
-
-
65
60
60
50
4. Tereny zabudowy mieszkaniowej
75
67
67
57
4.2.
Metodyka pomiaru hałasu
Stosowano zasadę, aby jeden punkt pomiarowy był wystarczający dla jednorodnego,
z akustycznego punktu widzenia, odcinka trasy komunikacyjnej. Oznacza to, że odcinek tej trasy
powinien być jednorodny z punktu widzenia:
- jednorodności ruchu drogowego (parametrów ruchu, przy czym jednorodność ruchu jest
rozpatrywana głównie ze względu na udział i charakter ruchu ciężkiego),
- parametrów geometrycznych trasy,
- jednorodności układu zabudowy wzdłuż trasy (jednorodności zagospodarowania
otoczenia) − jako warunek dodatkowy.
Pomiary hałasu komunikacyjnego wykonano zgodnie z załącznikiem nr 2 do rozporządzenia
Ministra Środowiska z dnia 23 stycznia 2003 r. w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia
pomiarów poziomów w środowisku substancji lub energii przez zarządzającego drogą, linią kolejową,
linią tramwajową, lotniskiem, portem (Dz. U. 03.35.308 z dnia 28 lutego 2003 r.) Zawiera on
referencyjną metodykę wykonywania okresowych pomiarów hałasu w środowisku dla dróg, linii
tramwajowych, urządzeń na terenach portów oraz kryteria lokalizacji punktów pomiarowych.
Badania akustyczne wykonano przy wykorzystaniu analizatora akustycznego SVAN
945 nr 3545, posiadającego I klasę dokładności firmy SVANTEK. Wymieniona aparatura posiadała
ważne świadectwo legalizacji. Tor pomiarowy SVAN-a 945 kalibrowano przed serią pomiarową
wykonywaną w danym dniu, kalibratorem akustycznym typu SV 30 nr 2565 firmy SVANTEK.
Miernik SVAN 945 ustawiono na charakterystykę korekcyjną A (charakteryzującą zbliżone do
rzeczywistego odczucia hałasu ucha ludzkiego).
Poziomy hałasu rejestrowano w odległości standardowej tj. 1 m od krawędzi drogi na wysokości
1,2 – 1,5 m od jej poziomu w tzw. reprezentatywnym dniu pomiarowym (dni powszednie, w których
ma miejsce typowy, przeciętny ruch samochodowy). Miernik ustawiano na charakterystykę
korekcyjną A (charakteryzującą zbliżone do rzeczywistego odczucia hałasu ucha ludzkiego).
Każdorazowo prowadzono rejestrację natężenia ruchu pojazdów. Wyznaczano natężenie ruchu
dzielone na pojazdy lekkie (samochody osobowe, dostawcze i motocykle) i ciężkie (samochody
ciężarowe, autobusy, ciągniki i inne hałaśliwe pojazdy specjalne). W przypadku rejestracji hałasu na
wysokości linii zabudowy (pomiary w ramach tzw. “szczególnej uciążliwości” hałasu) mikrofon
pomiarowy znajdował się w odległości 1,5 m od elewacji budynków.
Dla pory dziennej pomiary hałasu komunikacyjnego wykonano metodą pomiarów bezpośrednich
(z wykorzystaniem próbkowania), polegającą na terenowych pomiarach hałasu (próbki
44
dziesięciominutowe) w reprezentatywnych okresach badań i wyznaczeniu równoważnego poziomu
dźwięku LAeq.
Pomiary hałasu komunikacyjnego dla pory nocnej w Suwałkach oraz pór dziennej i nocnej
w przypadku Szypliszek wykonano metodą pośrednią, czyli metodą pomiarów pojedynczych zdarzeń
akustycznych (przejazd jednego pojazdu). Metoda polega na terenowych pomiarach ekspozycyjnych
poziomów dźwięku dla pojedynczych zdarzeń akustycznych oraz wyznaczeniu równoważnego
poziomu dźwięku w danym punkcie pomiarowym na podstawie średnich ze zmierzonych poziomów
ekspozycyjnych, połączonych uprzednio w klasy pojazdów.
Wszystkie uzyskane dane ewidencjonowane są w systemie kontrolowania i ewidencji obiektów
emitujących hałas (wdrożony zarządzeniem Nr 79 z dnia 22.12.1992 r. Głównego Inspektora Ochrony
Środowiska) wraz z komputerową bazą danych OPH (Ochrona Przed Hałasem). Głównym celem
uruchomienia systemu ewidencji jest uzyskanie jednolitych, wiarygodnych danych na temat emisji
hałasu do środowiska, zbieranych, gromadzonych i przetwarzanych wg zunifikowanych zasad i metod.
Dane gromadzone w bazie OPH dotyczą hałasu drogowego, kolejowego i przemysłowego. Dane te są
podstawą do następujących działań:
- opracowań przeglądowych o stanie środowiska akustycznego w różnych rejonach kraju,
- kształtowania właściwej polityki w zakresie ochrony środowiska przed hałasem
(opracowanie programów terenowych).
4.3.
Historia akustycznych badań na terenie Suwałk
Badania hałasu komunikacyjnego na terenie miasta Suwałki zostały zapoczątkowane w latach
osiemdziesiątych z inicjatywy Ośrodka Badań i Kontroli Środowiska w Suwałkach. W późniejszym
okresie badania te kontynuował Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Suwałkach poprzez
Pracownię Terenową w Giżycku, a następnie od 1999 r. pomiary hałasu drogowego prowadzone są
przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegaturę w Suwałkach.
W 2000 r. zostały wykonane badania hałasu na terenie miasta Suwałki. Celem wykonanych pomiarów
akustycznych było określenie warunków panujących w bezpośrednim sąsiedztwie tras
komunikacyjnych miasta i uaktualnienie informacji o uciążliwości akustycznej analizowanych ulic
w porze dziennej. Główne wnioski wynikające z przeprowadzonych badań przedstawiały się
następująco:
•
miasto Suwałki w porze dziennej cechował powszechny dyskomfort akustyczny, wahający
się między dużą (zakres: 63 ≤ LAeq ≤ 70 dB), a bardzo dużą uciążliwością (zakres: LAeq >
70 dB) w subiektywnej skali opracowanej przez Państwowy Zakład Higieny,
•
średnia ze zmierzonych wartości równoważnego poziomu hałasu dla całego terenu
objętego badaniami, w porze dziennej (w odległości 1 m od krawężnika), wynosiła
71,7 dB,
•
największą uciążliwość w klimacie akustycznym Suwałk powodowały ulice: Pułaskiego –
71,9 dB, Utrata – 73,5 dB czyli trakt tranzytowy biegnący przez miasto,
•
klimat akustyczny wzdłuż ulic jest silnie zależny od udziału pojazdów ciężkich
w strumieniu ruchu – strumień pojazdów na trasie tranzytowej: ul. Utrata ok. 650 poj/h
w tym ok. 100 poj. ciężkich (dane za 2001 r.), ul. Pułaskiego ok. 1000 poj/h w tym około
100 poj. ciężkich
4.4.
Wyniki badań pilotażowych poziomów progowych w Suwałkach
W 2004 r. wykonano w Suwałkach badania hałasu w 2 punktach pomiarowych. Oba punkty
zlokalizowane były przy budynkach mieszkalnych i rozmieszczone wzdłuż trasy tranzytowej. Celem
pomiarów było stwierdzenie, czy przekraczane są poziomy progowe hałasu. Punkty wytypowano na
podstawie wcześniej przeprowadzonych badań. Pomiary przeprowadzono w porze dziennej, jak
i nocnej. W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono, co następuje:
• w porze dziennej nie występują przekroczenia wartości poziomów progowych hałasu (75 dB dla
zabudowy mieszkaniowej). Bliski tej wielkości wynik uzyskano w punkcie zlokalizowanym
45
•
•
przy ul. Utrata 53 – 74,5 dB. Należy sądzić, że istnieje w tym punkcie możliwość przekraczania
wielkości progowej m.in. ze względu, iż leży on w przedziale niepewności uzyskanego wyniku.
w porze nocnej stwierdzono przekroczenie wartości progowej hałasu – 67 dB (zabudowa
mieszkaniowa) w 1 punkcie pomiarowym w Suwałkach (punkt przy ul. Utrata 53). Uzyskano
następujący wynik pomiarowy: 72,5 dB. Główną przyczyną wysokiej wartości zmierzonego
poziomu dźwięku był ruch tranzytowy, czyli przejazdy rozpędzonych tirów w porze nocnej.
w każdym z punktów pomiarowych przekraczane są wartości dopuszczalne poziomów
dźwięku: 55 dB i 60 dB dla pory dziennej (zabudowa jednorodzinna, zabudowa jednorodzinna i
usługi rzemieślnicze) oraz 45 dB i 50 dB dla pory nocnej.
Wyniki badań pilotażowych poziomów progowych w Suwałkach w 2004 r.
Punkt nr 1
ul. Utrata 53
1,5 m
3m
7m
4
74,8 dB/ 11 h
73,7 dB/ 5 h
74,5 dB
542 poj./1 h
198 poj./1 h
72,5 dB
92 poj./1 h
83 poj./1h
Punkt – skraj jezdni
Punkt – linia zabudowy
Wysokość budynku
Liczba osób
Pomiar dzienny/czas
Poziom równoważny – dzień
Liczba pojazdów lekkich – dzień
Liczba pojazdów ciężkich – dzień
Poziom równoważny – noc
Liczba pojazdów lekkich
Liczba pojazdów ciężkich
4.5.
Punkt nr 2
ul. Podhorskiego
7m
8m
8m
8
66,8 dB/ 13 h
66,0 dB/ 3 h
66,7 dB
1310 poj./1 h
236 poj./1 h
62,0 dB
123 poj./1 h
97 poj./1 h
Hałas komunikacyjny w miejscowości Szypliszki
W 2003 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatura
w Suwałkach przeprowadziła badania hałasu pochodzącego od komunikacji drogowej w miejscowości
Szypliszki. Głównym celem pomiarów było określenie klimatu akustycznego w bezpośrednim
sąsiedztwie trasy tranzytowej E8, wiodącej do granicy z Litwą (przejście graniczne w Budzisku) oraz
uzyskanie informacji o uciążliwości akustycznej podczas pory dziennej drogi nr 651 w punktach
zlokalizowanych przy szkole w Słobódce oraz przy terenie zabudowy jednorodzinnej. Wszystkie
pomiary wykonywano w dni powszednie, w porze dziennej, przy braku opadów atmosferycznych,
w temperaturach dodatnich oraz przy wietrze nie przekraczającym 3 m/s. Pomiarów poziomu
równoważnego dźwięku dokonano przy drogach:
• krajowej E8 (2 punkty pomiarowe),
• wojewódzkiej Nr 651 (2 punkty pomiarowe).
W punktach 1 i 2 prowadzono obserwację dla całej doby (w rozbiciu na godziny), w punktach
3 i 4 tylko dla pory dziennej.
Lokalizacja punktów pomiarowych do planu akustycznego miejscowości Szypliszki (2003 rok)
Nr
pkt
Ulica
1
Suwalska
2
3
Kościuszki
4
Słobódka
Długość
Rodzaj
Przyporządkowany
odcinka
nawierzchni
odcinek ulicy
(km)
skrzyżowanie
z ul. Kościuszki
– wjazd od Suwałk
skrzyżowanie
z ul. Kościuszki
– wylot na Budzisko
skrzyżowanie
z ul. Suwalską
– wylot na Becejły
Zespół Szkół w
Słobódce
Liczba mieszkańców
narażona na hałas
pkt.
przeciwna
pom.
strona
Ilość budynków
pkt. przeciwna
pom.
strona
Teren
Ilość
pasm
ruchu
0,150
A
40
24
8
4
2b
2
0,150
A
4
80
1
3
2b, 3a
2
0,450
A
60
-
12
-
2b
2
0,100
A
356
12
1
3
2b, 2c
2
46
W bezpośrednim sąsiedztwie tras komunikacyjnych klimat akustyczny w Szypliszkach jest
niekorzystny. W każdym punkcie pomiarowym stwierdzono przekroczenie wartości dopuszczalnych.
Sumaryczne zestawienie wielkości przekroczeń podano w poniższych tabelach. Jak wskazują dane
z tabeli największy wpływ na poziom hałasu w miejscowości Szypliszki ma znaczny udział taboru
ciężkiego w ogólnym ruchu pojazdów.
Porównanie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku ze zmierzonymi wartościami poziomu dźwięku
Numer
punktu
Ulica
1
2
3
4
Suwalska
Kościuszki
Słobódka
Zmierzony poziom
hałasu [dB]
Teren
2b
2b, 3a
2b
2b, 2c
Dopuszczalny poziom hałasu
w środowisku [dB]
Δ LAeq
Dzień
Noc
Dzień
Noc
Dzień
Noc
71,2
69,7
62,4
61,0
70,8
68,5
-
55
55
55
55
45
45
45
45
16,2
14,7
7,4
6
25,8
23,5
-
Najniższą spośród zarejestrowanych w porze dziennej wartość poziomu równoważnego hałasu –
równą 61,0 dB stwierdzono przy Zespole Szkół w Słobódce, maksymalną natomiast, wynoszącą
71,2 dB przy ul. Suwalskiej w punkcie nr 1.
Najwyższy stopień degradacji klimatu akustycznego środowiska dotyczy drogi tranzytowej E8,
gdzie średnia wartość LAeq wynosi 70,5 dB. Najkorzystniejszy klimat akustyczny istnieje wzdłuż trasy
651 – średnia wartość LAeq wynosi 61,8 dB.
Uśrednione poziomy hałasu przy poszczególnych trasach miejscowości Szypliszki
Droga
Numery punktów pomiarowych
wojewódzka 651
E8
3,4
1,2
LAeqśr (dB)
Dzień
61,8
70,5
Noc
69,8
Natężenie ruchu w miejscowości Szypliszki
Całkowita liczba pojazdów
Udział % pojazdów ciężkich
Numer punktu
pomiarowego
Pora dnia
Pora nocy
Pora dnia
Pora nocy
1
2
3
4
3021
2341
906
1084
834
811
-
40,0
50,8
8,1
9,5
68,0
68,6
-
Główne wnioski wynikające z przeprowadzonych badań w Szypliszkach przedstawiają się
następująco:
•
Szypliszki w porze dziennej cechuje duży dyskomfort akustyczny, wahający się między
bardzo dużą (zakres: LAeq ≥ 70 dB), a średnią uciążliwością (zakres: 52 ≤ LAeq ≤ 62 dB)
w subiektywnej skali opracowanej przez Państwowy Zakład Higieny,
•
średnia ze zmierzonych wartości równoważnego poziomu hałasu dla całego terenu
objętego badaniami, w porze dziennej (w odległości 1 m od krawężnika), wynosi
68,0 dB,
•
największą uciążliwość w klimacie akustycznym miejscowości Szypliszki powoduje
droga E8 - średnia wartość LAeq = 70,5 dB (pora dzienna), co kwalifikuje tereny
przylegające do niej do klasy o bardzo dużym zagrożeniu hałasem,
•
wartości progowe mogą być przekraczane na całej długości ulicy Suwalskiej (punkty nr
1 i nr 2) w porze nocnej, gdzie mamy do czynienia z terenem zabudowy mieszkaniowej
(wynik średni 69,8 dB; dopuszczalna 67 dB).
47
4.6. Możliwości ograniczenia hałasu drogowego
Walkę z hałasem drogowym można prowadzić dwutorowo:
•
poprzez ograniczenie emisji akustycznej podstawowych źródeł hałasu tj. w tym
przypadku komunikacji samochodowej,
•
poprzez działania zmierzające do ograniczenia przenikania hałasu do środowiska.
Pierwsza metoda polega na:
•
wprowadzeniu ograniczeń prędkości ruchu pojazdów,
•
poprawie jakości i ewentualnej wymianie nawierzchni jezdni w ramach prowadzonych
prac remontowych,
•
zmianie organizacji ruchu.
Drugą możliwość walki z hałasem realizuje się przez:
•
stosowanie ekranów akustycznych tj. naturalnych lub sztucznych przeszkód
zakłócających propagację fali akustycznej na drodze pomiędzy źródłem a punktem
obserwacji,
•
specyficzne kształtowanie linii zabudowy i bryły powstających budynków, w celu
zminimalizowania wpływu hałasu drogowego,
•
zwiększenie izolacyjności akustycznej przegród zewnętrznych w budynkach,
a w szczególności w stolarce okiennej.
Obniżenie uciążliwości hałasu należy prowadzić wykorzystując powyższe metody jednocześnie.
Badania pilotażowe szczególnych uciążliwości hałasu drogowego wykazały, że w Suwałkach jedyną
skuteczną metodą walki z hałasem jest budowa obwodnicy, a do czasu jej powstania wskazane byłoby
ograniczenie prędkości pojazdów i zastosowanie ekranu akustycznego na odcinku od ulicy
Wigierskiej do ulicy L. Waryńskiego.
W przypadku Szypliszek klimat akustyczny miejscowości kształtowany jest przez ruch lokalny
oraz ruch pojazdów z i do przejścia granicznego w Budzisku. Działania ograniczające hałas
w pierwszym rzędzie powinny skupić się na wprowadzeniu ograniczeń prędkości pojazdów i jej
kontroli – zwłaszcza w porze nocnej, zwiększeniu izolacyjności akustycznej w budynkach poprzez
wymianę stolarki okiennej oraz ewentualnej budowie obwodnicy.
4.7.
Hałas przemysłowy
Hałas przemysłowy na terenie miasta Suwałki oraz powiatu suwalskiego ziemskiego stanowi
zagrożenie o charakterze lokalnym, występujące głównie w na terenach sąsiadujących z dzielnicami
przemysłowymi, a także w przypadku niewłaściwej lokalizacji zakładów przemysłowych i
usługowych – w sąsiedztwie zabudowy mieszkaniowej.
Na omawianym terenie jedynie 3 jednostki posiadają decyzje o dopuszczalnym poziomie hałasu:
- Pizzeria – Galeria „ROZMARINO” w Suwałkach,
- Zespół Szkół Nr 6 w Suwałkach – tor kartingowy,
- Suwalskie Kopalnie Surowców Mineralnych w Suwałkach – Zakład Górniczy w Sobolewie.
Uciążliwość Pizzerii – Galerii „ROZMARINO” w Suwałkach wiąże się z korzystanie ze sprzętu
nagłaśniającego podczas koncertów, które odbywają się w lokalu. W związku z wybudowaniem w
2005r. ekranu akustycznego ustały skargi mieszkańców sąsiadującego osiedla mieszkaniowego.
Uciążliwość toru kartingowego przy Zespole Szkół Nr 6 w Suwałkach, dla mieszkańców
pobliskiego osiedla mieszkaniowego, wynika z emisji hałasu podczas odbywających się tam
zawodów. Prowadzone pomiary wykazują przekroczenia wartości dopuszczalnych, określonych w
obowiązujących przepisach oraz w decyzji o dopuszczalnym poziomie hałasu.
48
W Zakładzie Górniczym w Sobolewie Suwalski Kopalni Surowców Mineralnych Sp. z o. o. w
Suwałkach źródłem hałasu jest koparka RK-400, system taśmociągów oraz zakład przeróbki
mechanicznej kruszywa. Praca tych urządzeń i instalacji powoduje przekroczenia dopuszczalnych
wartości hałasu w środowisku. Zakład podjął działania w celu wyciszenia obiektu. Ich zakończenie
planowane jest na 31 lipca 2008 r.
5.
Ochrona środowiska przed awariami
Awarie zagrażające środowisku mogą nastąpić zarówno na terenie obiektów przemysłowych, jak
również poza nimi, np.: w wyniku wypadków kolejowych i drogowych, szczególnie w transporcie
materiałów niebezpiecznych.
5.1.
Identyfikacja źródeł awarii i analiza zagrożeń substancjami
chemicznymi
Na terenie powiatu suwalskiego grodzkiego występuje siedem zakładów znajdujących się
w prowadzonym przez WIOŚ Białystok Delegaturę w Suwałkach „Rejestrze potencjalnych sprawców
poważnych awarii”, tj. Spółdzielnia Mleczarska „SUDOWIA”, PPHU „LAKTOPOL” Zakład
Produkcyjny Suwałki, „ANIMEX Grupa Drobiarska” Suwałki, Browar Północny Sp. z o. o. Suwałki
(obecnie w stanie likwidacji), które w procesie technologicznym stosują w instalacji chłodniczej
substancję niebezpieczną, tj. amoniak.
Ponadto w ww. rejestrze znajdują się zakłady posiadające gaz propan-butan, tj.:
„PETROLINVEST” Suwałki – zaliczany do zakładów dużego ryzyka, „POL ENERGY” Suwałki –
zaliczany do zakładów zwiększonego ryzyka (aktualnie nie prowadzi działalności, zbiorniki
opróżnione z gazu) oraz Rozdzielnia Gazu w Suwałkach na osiedlu Północ.
Natomiast na terenie powiatu suwalskiego ziemskiego występuje jeden tego typu zakład, tj.
Spółdzielnia Mleczarska „ROSPUDA” w Filipowie, stosująca w technologii chłodniczej amoniak.
Przedmiotowe zakłady są objęte przez WIOŚ Białystok Delegaturę w Suwałkach szczególnym
nadzorem, poprzez prowadzenie kontroli minimum raz w roku, również wspólnie z Państwową Strażą
Pożarną.
Wśród podmiotów stanowiących potencjalne zagrożenie środowiska znajdują się stacje paliw,
funkcjonujące w systemie otwartym lub na potrzeby własne zakładu. Na terenie miasta Suwałki
znajduje się 10 stacji paliw, natomiast na terenie powiatu suwalskiego ziemskiego 8. Eksploatacja
tych stacji stwarza zagrożenie dla środowiska w przypadku rozszczelnienia się zbiornika lub instalacji
paliwowej oraz podczas rozładunków paliw z cystern samochodowych do zbiorników magazynowych
lub tankowania do pojazdów samochodowych.
5.2.
Zagrożenia poważną awarią w transporcie
Największe zagrożenia poważnymi awariami występują podczas transportu paliw płynnych do
ich odbiorców, w tym stacji paliw oraz w przewozie materiałów niebezpiecznych tranzytem przez
omawiany teren do Przejścia Granicznego w Budzisku. Szczególne zagrożenie występuje na drodze
krajowej Nr 8 od granicy z powiatem augustowskim do PG w Budzisku.
Duże zagrożenie stwarza również transport przez Kolejowe Przejście Graniczne PKP Stacja
Trakiszki. Przedmiotowe PG odprawia substancje niebezpieczne, a szczególnie gaz propan-butan,
przewożony w cysternach kolejowych.
5.3.
Występowanie poważnych awarii
W okresie obejmującym niniejsze opracowanie na terenie powiatów suwalskiego grodzkiego
i ziemskiego nie notowano poważnych awarii. Notowano jedynie zdarzenia o znamionach
poważnych awarii podczas wypadków drogowych, w wyniku których nastąpiło rozszczelnienie
zbiorników paliwa i skażenie poboczy dróg. Przedmiotowe zdarzenia nie miały istotnego wpływu na
środowisko.
49
6.
Działalność kontrolna
Działalność kontrolna prowadzona jest przez Delegaturę w Suwałkach Wojewódzkiego
Inspektoratu Ochrony Środowiska na podstawie obowiązujących przepisów prawnych, a przede
wszystkim w oparciu o przepisy ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska.
Zasadniczymi kierunkami działań kontrolnych (inspekcyjnych) są:
− kontrola przestrzegania przepisów o ochronie środowiska i racjonalnym użytkowaniu jego
zasobów,
− kontrola przestrzegania decyzji ustalających warunki użytkowania środowiska,
− kontrola eksploatacji urządzeń chroniących środowisko przed zanieczyszczeniem,
− kontrola realizacji inwestycji, w tym udział w postępowaniu dotyczącym lokalizacji
inwestycji, udział w przekazywaniu do eksploatacji obiektów, które mogą pogorszyć stan
środowiska.
W wyniku kontroli, w celu wymuszenia na jednostkach organizacyjnych podejmowania działań,
które w konsekwencji mają spowodować zmniejszenie ich wpływu na środowisko, organy Inspekcji,
zgodnie z przysługującymi kompetencjami, mogą zastosować różnego rodzaju środki dyscyplinujące,
między innymi :
− wydać zarządzenie pokontrolne,
− wydać decyzję wyznaczającą termin usunięcia zaniedbań, a w przypadku jej nie
zrealizowania nawet decyzję wstrzymującą działalność,
− wymierzyć karę pieniężną za naruszanie warunków korzystania ze środowiska,
− skierować wystąpienia do innych organów o podjęcie działań związanych z ich
właściwością,
− nałożyć karę grzywny,
− skierować wniosek do sądu grodzkiego lub do organów ścigania.
Działalność kontrolna prowadzona jest w oparciu o roczne plany kontroli.
W 2006 roku planowa działalność kontrolna prowadzona była w ramach 17 kierunków działań:
1. Wypełnianie wymagań ochrony środowiska przez prowadzących instalacje wymagające
pozwolenia zintegrowanego
2. Wypełnianie przez inwestorów wymagań ochrony środowiska
3. Przestrzeganie wymagań w zakresie eksploatacji składowisk odpadów
4. Ocena wypełniania wymagań ochrony środowiska przez prowadzących instalacje do
unieszkodliwiania odpadów – ze szczególnym uwzględnieniem spalarni odpadów
niebezpiecznych, w tym medycznych i weterynaryjnych oraz ocena użytkowania
funkcjonujących autoklawów
5. Ocena prawidłowości postępowania z odpadami, w tym z odpadami niebezpiecznymi, a także
przestrzegania wymogów prawnych dotyczących międzynarodowego obrotu odpadami
6. Przestrzeganie wymagań w zakresie postępowania z substancjami stwarzającymi szczególne
zagrożenie dla środowiska – PCB i azbest
7. Przestrzeganie przepisów o opakowaniach i odpadach opakowaniowych, a także przepisów w
zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz uiszczania opłaty produktowej
8. Ograniczanie uciążliwości związanych z ponadnormatywną emisją hałasu do środowiska
9. Ograniczenie zanieczyszczeń emitowanych do powietrza ze źródeł energetycznych i
technologicznych – w tym lotnych związków organicznych (LZO), a także substancji
zubożających warstwę ozonową (SZWO)
10. Eliminacja odprowadzania niedostatecznie oczyszczonych ścieków do wód powierzchniowych
lub do ziemi oraz wprowadzania substancji szczególnie szkodliwych do kanalizacji i środowiska
wodnego; nadzór nad wdrażaniem Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych
11. Realizacja obowiązków wynikających z przeciwdziałania poważnym awariom oraz przepisów
dotyczących substancji i preparatów chemicznych
12. Ograniczenie uciążliwości dla środowiska niewielkich obiektów w skali gmin, w tym
rodzinnych ogrodów działkowych
50
13. Przestrzeganie wymagań ochrony środowiska w rolnictwie, w tym wymagań związanych ze
stosowaniem środków chemicznych i nawozów
14. Ocena realizacji przez gminy zadań w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi
15. Przestrzeganie wymagań prawnych przez podmioty podlegające przepisom o recyklingu pojazdów
wycofanych z eksploatacji
16. Przestrzeganie wymagań ustawy o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym
17. Spełnianie zasadniczych wymagań ochrony środowiska przez wyroby wprowadzane na rynek
6.1.
Działalność kontrolna prowadzona na terenie powiatów
suwalskiego grodzkiego i suwalskiego ziemskiego
W ewidencji podmiotów objętych działalnością kontrolną, prowadzonej przez Delegaturę WIOŚ
w Suwałkach ujęte są 402 podmioty z omawianego terenu – 256 jednostek zlokalizowanych na terenie
powiatu suwalskiego grodzkiego oraz 146 jednostek z terenu powiatu suwalskiego ziemskiego.
Wśród nich znajdują się między zarówno zakłady przemysłowe, jak i innego typu obiekty:
− składowiska odpadów,
− oczyszczalnie ścieków,
− obiekty turystyczno-wypoczynkowe,
− stacje paliw,
− gospodarstwa rolne.
Największe źródła emisji zanieczyszczeń oraz obiekty, które mogą oddziaływać na środowisko
opisano w części dotyczącej monitoringu emisji zanieczyszczeń do środowiska.
Na terenie powiatów suwalskiego grodzkiego i suwalskiego ziemskiego w 2006 r.
przeprowadzono łącznie 183 kontrole, w tym 146 kontroli planowych oraz 37 kontroli doraźnych.
Wśród zrealizowanych kontroli doraźnych, było 27 kontroli interwencyjnych przeprowadzonych
na interwencję (wniosek) mieszkańców, związaną z różnego typu uciążliwością dla ludzi i środowiska
pobliskich zakładów przemysłowych, obiektów rzemieślniczych oraz małych kotłowni itp.
W przypadku 125 kontrolowanych obiektów stwierdzono nieprawidłowości związane z
niewypełnianiem wymagań ochrony środowiska.
Wydano 114 zarządzeń pokontrolnych zawierających 282 obowiązki. Skierowano 17 wystąpień
do innych organów. W 32 przypadkach zastosowano pouczenia, zaś w 15 przypadkach nałożono karę
grzywny w postaci mandatu karnego.
Podczas prowadzonych kontroli najczęściej stwierdzano następujące nieprawidłowości:
− brak decyzji – zezwoleń na prowadzenie działalności związanej z unieszkodliwianiem
odpadów poprzez ich składowanie,
− użytkowanie ww. składowisk w sposób odbiegający od określonego w instrukcjach
eksploatacji składowisk – m.in. niewłaściwie realizowany monitoring składowisk,
− nieuregulowany stan formalnoprawny w zakładach – brak pozwoleń wodnoprawnych na
pobór wody, na odprowadzanie wód opadowych i roztopowych, brak decyzji dot.
gospodarowania odpadami lub niezgodności zapisów decyzji ze stanem faktycznym,
− brak ewidencji odpadów,
− nie stosowanie się do przepisów ustawy o opakowaniach i odpadach opakowaniowych a
także przepisów w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz uiszczania opłaty
produktowej (brak odrębnej ewidencji opakowań, nieosiąganie obowiązujących
poziomów recyklingu odpadów opakowaniowych, nie składanie obowiązujących
sprawozdań, nienaliczanie lub nieterminowe uiszczanie opłaty produktowej),
− brak lub nieprawidłowe prowadzenie zbiorczych zestawień danych o zakresie
korzystania ze środowiska, nieprzesyłanie ww. zestawień właściwym organom,
− brak lub nieprawidłowe naliczanie opłat za korzystanie ze środowiska,
− brak kart urządzeń – w przypadku urządzeń zawierających substancje zubożające
warstwę ozonową.
51
Prowadzono również wspólne działania kontrolne z innymi organami – w ramach spraw
rozpatrywanych przez Delegaturę, a także przez te organy, m.in. :
• z pracownikami Starostwa Powiatowego w Suwałkach – kontrole składowisk odpadów w
Bakałarzewie i Wiżajnach oraz miejsca składowania odpadów eternitu w gminie Bakałarzewo,
• z pracownikami Urzędu Miejskiego w Suwałkach wspólne oględziny miejsc, na które zwożono
odpady na terenie Suwałk,
• z pracownikami Urzędu Gminy Rutka Tartak wspólna kontrola gospodarstwa rolnego
stwarzającego uciążliwość dla sąsiadów,
• z przedstawicielami Powiatowego Inspektoratu Nadzoru Budowlanego Powiatu Ziemskiego
Suwałki – kontrole fermy w celu określenia stanu technicznego obiektów i zgodności ich
wykonania z pozwoleniami na budowę,
Współpraca prowadzona była również w zakresie rozpatrywania wniosków o wydanie pozwoleń
zintegrowanych. W 2006 r. odbyły się 4 spotkania na temat wniosków złożonych w Urzędzie
Miejskim w Suwałkach przez zakłady („ANIMEX Grupa Drobiarska”, Przedsiębiorstwo Energetyki
Cieplnej, Spółdzielnia Mleczarska „SUDOWIA”, PPHU „LAKTOPOL”), w 2 przypadkach połączone
z oględzinami instalacji podlegających obowiązkowi posiadania pozwoleń. Inicjatorem spotkań byli
pracownicy Urzędu Miejskiego w Suwałkach, uczestniczyli w nich również przedstawiciele zakładów,
a także jednostek opracowujących wniosek. Wspólna ocena wniosków przyczyniła się do zwrócenia
uwagi na różnorodne aspekty funkcjonowania zakładów, wyjaśnienia wątpliwości co do zapisów
zawartych we wnioskach.
W 2006 r. na większą niż wcześniej skalę współpracowano z Placówką Straży Granicznej w
Budzisku w zakresie transgranicznego przemieszczania odpadów. Dokonywano wymiany informacji
oraz uzgodnień na temat rodzaju, klasyfikacji transportowanych towarów (odpad czy nie) oraz
możliwości ich przemieszczania. Po ww. uzgodnieniach Straż Graniczna dokonała zawrócenia do
nadawcy 8 transportów odpadów w związku z brakiem wymaganej decyzji Głównego Inspektora
Ochrony Środowiska.
W podobnym zakresie współdziałano z Urzędem Celnym w Suwałkach. Rola WIOŚ polegała tu
na zajęciu stanowiska czy sprowadzony do kraju uszkodzony pojazd (samochód) jest odpadem oraz
czy w związku z tym podlega przepisom związanym z transgranicznym przemieszczaniem odpadów.
Przeprowadzane kontrole pozwalają również na sformułowanie kilku ogólnych wniosków,
dotyczących stanu wypełniania wymagań ochrony środowiska na terenie miasta Suwałki oraz powiatu
suwalskiego ziemskiego w 2006 r.:
1. następuje zamykanie składowisk odpadów komunalnych, które nie spełniają wymagań
technicznych stawianych tego typu obiektom, funkcjonujących na terenie powiatu suwalskiego
ziemskiego; w 2006 r. w fazie rekultywacji było składowisko odpadów gminy Szypliszki,
natomiast decyzję o zamknięciu składowiska wydano Gminie Raczki; w planach jest zamkniecie
składowisk gmin Wiżajny i Filipów; wymagań technicznych i prawnych w zakresie ochrony
środowiska nie spełnia również składowisko odpadów gminy Jeleniewo,
2. w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi na uwagę zasługuje zbyt słabo rozwinięty
system selektywnej zbiórki odpadów w poszczególnych gminach; zmiany w ustawie o odpadach
oraz w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, wprowadzone w 2005 r.,
wymusiły dokonanie zmian w obowiązujących zasadach utrzymania czystości i porządku i
podjęcie na większą skalę selektywnej zbiórki odpadów komunalnych oraz innych, w tym
niebezpiecznych; gminy mają więc trudne zadanie do zrealizowania,
3. niezbędne jest dokonanie modernizacji i przebudowy spalarni odpadów medycznych przy
Samodzielnym Publicznym Szpitalu Wojewódzkim w Suwałkach; istniejący obiekt nie spełnia
obowiązujących wymagań technicznych oraz prawnych,
4. istniejące oczyszczalnie ścieków komunalnych spełniają obecnie swoje zadania zgodnie ze
stawianymi im wymaganiami,
5. ścieki opadowe i roztopowe z terenu miasta Suwałki są w coraz lepszym stopniu oczyszczane,
wyloty kanalizacji deszczowej zabezpieczane są poprzez zastosowanie separatorów
zanieczyszczeń.
52
7.
Współpraca z Litwą
Współpraca pomiędzy służbami ochrony środowiska Rzeczpospolitej Polskiej i Republiki Litwy
została zapoczątkowana w 1992 roku, zgodnie z podpisanym Porozumieniem między Ministerstwem
Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa RP i Departamentem Ochrony Środowiska
RL, które prawnie uregulowało stosunki dwustronne w sprawie współpracy w dziedzinie ochrony
środowiska, a w szczególności: monitoringu poszczególnych elementów środowiska, przedsięwzięć
mających na celu zapobieganie zanieczyszczeniu wód granicznych, prawnych i ekonomicznych
aspektów polityki środowiskowej, uzgadniania lokalizacji obiektów w strefie przygranicznej
(mogących mieć wpływ na transgraniczne zanieczyszczenie środowiska) oraz współpracy służb
inspekcyjnych obu stron. Załącznikiem do tego Porozumienia był pierwszy plan współpracy
pomiędzy MOŚZNiL RP i DOŚ RL na rok 1992, w latach następnych plany współpracy podpisywano
w cyklach dwuletnich.
W latach 2005 – 2006 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku
kontynuował współpracę ze służbami ochrony środowiska Republiki Litwy, zgodnie z założeniami
planów współpracy między Ministerstwem Środowiska Rzeczpospolitej Polskiej i Ministerstwem
Środowiska Republiki Litwy na lata 2005 – 2006, a także ustaleń zawartych w protokołach ze spotkań
Polsko-Litewskiej Komisji Międzyrządowej do spraw Współpracy Transgranicznej.
W latach 2005 – 2006 kontynuowano badania rzek Szeszupy i Szelmentki (oraz Marychy po
polskiej stronie) w granicznych punktach pomiarowo-kontrolnych. Program i zakres badań był zgodny
z programem monitoringu diagnostycznego rzek. Podczas każdego cyklu badawczego dwukrotnie w
ciągu roku wykonane zostały międzylaboratoryjne badania porównawcze. W 2004 roku
przeprowadzone zostały pomiary morfometryczne oraz badania i ocena stanu czystości granicznych
jezior: Bałędzis i Dunajewo. Po zakończeniu rocznych cykli badawczych strony przekazały sobie
nawzajem opracowane komunikaty o stanie czystości wód granicznych. W 2006 roku przeprowadzono
również dwukrotnie w ciągu roku wspólne badania jeziora Gaładuś po stronie polskiej, zgodnie z
obowiązującymi metodykami. W ramach dwustronnej współpracy dokonano aktualizacji
inwentaryzacji źródeł mogących stanowić zagrożenie dla środowiska w strefie przygranicznej, po obu
stronach granicy, oraz systemu wzajemnego informowania w przypadkach wystąpienia poważnych
awarii. Wspólnie wydano dwujęzyczne opracowanie „Ocena stanu środowiska obszarów
przygranicznych Polski i Litwy w latach 1994 – 2003”.
Akceptował:
Dział Monitoringu, Dział Inspekcji
WIOŚ Białystok Delegatura w Suwałkach
mgr inż. Wiesława Blusiewicz
p. o. Kierownika Delegatury w Suwałkach
53

inspekcja ochrony środowiska

Transkrypt

Podobne dokumenty

Wirtualna wystawa poświęcona ofiarom Obławy Augustowskiej

1968 - miasto Suwałki

Ola z ulicy Krzywej - Muzeum Okręgowe w Suwałkach

nabór-końcowe ogłoszenie

plakat wydarzenia

tabela nr 6 - turystyka.rtf

Regulamin międzyszkolnego konkursu recytatorskiego poezji religijnej