Efektywność kampanii bezpieczeństwa ruchu

[email protected]
Efektywność kampanii bezpieczeństwa ruchu drogowego
– Klub Pancernika Klika w Fotelikach
Streszczenie
W latach 2005-2007 Instytut Transportu Samochodowego realizował europejski projekt
EUCHIRES. W ramach projektu została przeprowadzona pierwsza europejska kampania
skierowana do najmłodszych uczestników ruchu drogowego w wieku 4-12 lat poświęcona
prawidłowemu przewożeniu dzieci w odpowiednich zabezpieczeniach w samochodach
osobowych. W Polsce projekt był realizowany pod hasłem Klub Pancernika Klika
w Fotelikach.
Na początku realizacji projektu w naszym kraju w 2005 roku badania wykazały, że tylko 53%
dzieci było przewożonych właściwie w samochodach osobowych. Wszystkie badania
przeprowadzone po każdym roku kompleksowych działań w ramach kampanii wykazywały
stopniowy wzrost liczby dzieci podróżujących zgodnie z przepisami w samochodach
osobowych. Badania przeprowadzone pod koniec 2007 roku pokazały, że ponad 80% dzieci
w Polsce jest przewożonych prawidłowo podczas każdej podróży samochodem.
Wprowadzenie
Bezpieczeństwo ruchu drogowego jest problemem międzynarodowym. Program Poprawy
Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego na drogach Unii Europejskiej zakłada zmniejszenie
o 50% liczby zabitych do 2010 roku w stosunku do roku 2001. Wymaga to podjęcia wielu
działań organizacyjnych, legislacyjnych, technicznych i edukacyjnych na szczeblu krajowym
jak i Unii Europejskiej.
Dostrzegając powyższy problem Komisja Europejska podjęła decyzję o konieczności
organizowania wspólnych europejskich przedsięwzięć edukacyjnych w zakresie
bezpieczeństwa na drogach. Opierając się na opiniach i zaleceniach ekspertów, na początku
2004 roku rozpisała przetarg na realizację projektu badawczego polegającego na
zorganizowaniu pierwszej wspólnej europejskiej kampanii społecznej kierowanej do dzieci,
której tematem byłyby urządzenia zabezpieczające w pojeździe czyli pasy i foteliki.
Kampanię realizowano w latach 2005-2007. W roku 2005 uczestniczyło w niej 10 krajów UE;
w 2006 – 15 krajów, a w 2007 – kampania była jednocześnie realizowana w 14 krajach Unii.
Projekt otrzymał akronim EUCHIRES (EUropean public awareness campaign on the use of seat
belts and CHIld REstraint Systems). Wspólnym elementem kampanii we wszystkich krajach
był gadżet i jednocześnie symbol kampanii - zabawka pancernik.
Ewaluacja kampanii przeprowadzonej w Polsce potwierdziła skuteczność tego typu działań
edukacyjnych skierowanych do dzieci.
Kampanię w Polsce realizował Instytut Transportu Samochodowego.
Realizacja kampanii
Koncepcja kampanii EUCHIRES prowadzonej w Polsce pod hasłem Klub Pancernika Klika
w Fotelikach powstała w 2005 roku. Kolejne edycje były jej kontynuacją.
Adresatem kampanii, zgodnie z założeniami międzynarodowymi, były dzieci w wieku 4 – 12
lat, a pośrednim rodzice posiadający dzieci w tej grupie wiekowej.
Kampania miała na celu zachęcenie dzieci do stałego stosowania urządzeń zabezpieczających
w pojeździe (foteliki, pasy) bez względu na rodzaj i długość podróży oraz wywieranie przez
dzieci motywacyjnego wpływu na dorosłych do zapinania pasów bezpieczeństwa.
_______________________________________
1
[email protected]
Jednocześnie położono nacisk na przekonanie rodziców do stosowania urządzeń
zabezpieczających dla dzieci w samochodzie i stosowania tych urządzeń w sposób
prawidłowy, biorąc pod uwagę wzrost, wagę i wiek dziecka. Dodatkowym celem kampanii
było wywołanie pozytywnych interakcji rodzice – dzieci w kierunku konieczności dbania
o bezpieczeństwo podczas podróży.
Koncepcja kampanii zakładała znalezienie formy przekazu angażującej zarówno dzieci jak
i dorosłych. Stąd też wielość produktów przygotowanych w ramach kampanii: spot kinowy
i telewizyjny, spot radiowy, materiały propagandowe, zabawka pancernik, gry dla dzieci,
legitymacja klubu, plakaty, strona internetowa, materiały edukacyjne (w tym podręcznik
metodyczny dla nauczycieli, scenariusze zajęć z dziećmi w przedszkolu, klasach I – III i IV –
VI szkoły podstawowej).
Dla potrzeb spotu kampanii zaadoptowano melodię z popularnego serialu Czterej pancerni
i pies, do której napisano tekst zachęcający do zapinania pasów i podróżowania w foteliku.
Melodia z serialu znanego rodzicom z okresu ich dzieciństwa była pretekstem do rozmów
z dziećmi na tematy bezpieczeństwa na drodze. Spot kampanii ma formę rysunkową.
Pancernik pokazuje prawidłowy sposób przewożenia dziecka na tylnym siedzeniu
samochodu. Dziecko i pancernik wspólnie śpiewają piosenkę. Ta sama piosenka jest
elementem spotu radiowego.
Pierwszą edycję kampanii zrealizowano na przełomie października i listopada 2005 roku, ze
szczególnym nasileniem działań medialnych w okresie intensywnych podróży związanych
z dniem zmarłych. Kolejne edycje w 2006 i 2007 roku zorganizowano w okresie wakacji.
Intensywne działania medialne miały miejsce w pierwszych tygodniach lipca i ostatnich
sierpnia; a więc w okresach kiedy dzieci jadą na wakacje, a następnie przed rozpoczęciem
roku szkolnego, gdy z nich wracają. W tych dniach prowadzono nasilone kontrole policyjne
pod kątem zapinania pasów i przewożenia dzieci w fotelikach, podczas których policjanci
rozdawali pancerniki tym dzieciom, które były prawidłowo przewożone w pojazdach.
Zgodnie z założeniami ekspertów europejskich udział policji w kampanii powinien również
mieć znaczenie dla wykreowania wśród dzieci pozytywnego wizerunku policjanta, jako tego,
który dba o bezpieczeństwo i nagradza dobre zachowanie, a nie tylko karze.
Na ulicach większych miast wisiało kilkaset bilbordów promujących akcję. Bilbordy miały
dwie wizualizacje, inną w lipcu i sierpniu. Spot kampanii emitowany był bardzo często
w radiu i telewizji (publiczna oraz kanały dla dzieci) oraz w wybranych kinach przed
seansami filmów dla dzieci. Zarówno dzieci jak i dorośli chętnie odwiedzali stronę
internetową kampanii – www.klubpancernika.pl, na której prowadzono konkursy dla dzieci,
dzieci i rodziców, a w części dla dorosłych dostępne było forum, informacje o fotelikach itd.
Dużym zainteresowaniem cieszyły się scenariusze zajęć dla nauczycieli przedszkoli i szkół
podstawowych związane z tematyką kampanii, jak również ogólnie rozumianą tematyką
bezpieczeństwa ruchu drogowego. Każdy z nauczycieli zainteresowany realizacją akcji
w swojej placówce kontaktował się z pracownikami Instytutu. Wysyłano do niej paczkę
z materiałami kampanii (gry planszowe, plakaty, legitymacja klubu, pancerniki na nagrody,
smycze) jako materiał uzupełniający scenariusze. Pomimo więc ustalonego czasu trwania
kampanii w miesiącach letnich była ona praktycznie realizowana non-stop, dopóki napływały
zgłoszenia z prośbą o materiały i były realizowane wydarzenia z nią związane (udział
w różnych programach TV przez przedstawicieli Instytutu, zajęcia w placówkach
oświatowych itd.). Swój sukces kampania zawdzięcza również doskonałej współpracy
zaangażowanych w nią partnerów - Instytutu Transportu Samochodowego, policji, placówek
oświatowych, władz centralnych i lokalnych.
_______________________________________
2
[email protected]
Ewaluacja kampanii
Ewaluacja zmian w zakresie przewożenia dzieci
W celu oceny skuteczności kampanii w Polsce zostały przeprowadzone badania przed i po
każdej edycji kampanii. Jako metody badawcze obrano badania jakościowe (badanie opinii
dorosłych uczestników ruchu – rodziców dzieci w wieku 4-12 lat) i jakościowe (fokusy wśród
dzieci i ich rodziców).
Badania przed kampanią miały na celu:
• określenie stopnia stosowania urządzeń zabezpieczających do przewożenia dzieci,
• charakterystykę sposobu przewożenia dzieci przed 12 rokiem życia w pojazdach,
• określenie poziomu wiedzy o urządzeniach zabezpieczających dzieci w pojeździe,
• charakterystykę nastawienia dzieci i ich rodziców do urządzeń zabezpieczających.
Wyniki badań przed pierwszą edycją kampanii w 2005 roku
Stosowanie urządzeń zabezpieczających dla dzieci w opinii respondentów
wiek
prawidłowe stosowanie
%
0-1
79
1-4
74
4 - 12
53
Badania przed kampanią przeprowadzono na reprezentatywnych grupach dzieci w wieku 4-12
lat i ich rodziców. W badaniu wykorzystano kwestionariusz ankiety jednolity dla wszystkich
partnerów projektu. Badania wykazały, że w 2005 roku tylko 53% dzieci w grupie wiekowej
4-12 lat jest prawidłowo przewożonych w pojeździe.
Wyniki badań po pierwszej edycji kampanii w 2005 roku
Stosowanie urządzeń zabezpieczających dla dzieci w opinii respondentów
wiek
prawidłowe stosowanie
%
4 - 12
61
_______________________________________
3
[email protected]
Badania prowadzone w 2006 roku po pierwszej edycji kampanii pokazały wzrost o 8%
(z 53% przed kampanią do 61% po I edycji kampanii) stosowania urządzeń
zabezpieczających dla dzieci oraz używania ich prawidłowo.
Wyniki badań po drugiej edycji kampanii w 2006 roku
Stosowanie urządzeń zabezpieczających dla dzieci w opinii respondentów
wiek
prawidłowe stosowanie
%
4 -12
79 %
Po drugiej edycji kampanii Klubu Pancernika badania zrealizowane w 2007 roku potwierdziły
dalszy wzrost stosowania pasów i fotelików u najmłodszych uczestników ruchu, tym razem aż
o 18%. Z 61% po I edycji do 79% po edycji II wzrosło stosowanie urządzeń
zabezpieczających do przewożenia dzieci.
Wyniki badań po trzeciej edycji kampanii w 2007 roku
Stosowanie urządzeń zabezpieczających dla dzieci w opinii respondentów
wiek
prawidłowe stosowanie
%
4 -12
83 %
Badania kończące III edycję kampanii w Polsce potwierdziły, że postawy kierowców
i pasażerów wobec stosowania urządzeń zabezpieczających w pojazdach korzystnie się
wzmocniły, a w szczególności jeśli chodzi o używanie tych urządzeń dla bezpieczeństwa
dzieci. W grupie wiekowej poniżej 12 roku życia w stosunku do poprzedniej edycji kampanii
nastąpił wzrost o kolejne 4% (z 79% przy II edycji do 83% przy edycji III).
_______________________________________
4
[email protected]
Postawy kierowców związane ze stosowaniem urządzeń zabezpieczających w pojeździe
Rodzice deklarowali, że zawsze używają urządzeń zabezpieczających dla dzieci podczas
wyjazdu poza miasto w dłuższą trasę. Mają wówczas mniejsze poczucie bezpieczeństwa, są
zdania, że prawdopodobieństwo wypadku jest większe.
Rzadziej natomiast używają fotelików podczas jazdy w mieście na krótkich odcinkach, gdy
odwożą dziecko na zajęcia pozaszkolne, na zakupy, do szkoły. Mają wówczas większe
poczucie bezpieczeństwa ze względu na małe natężenie ruchu i znajomość terenu. Rodzice
nie zapinają dzieci, gdy jest ich w samochodzie więcej niż fotelików np. przy odbieraniu
dzieci swoich i dzieci znajomych z zajęć pozalekcyjnych.
Rodzice częściej stosują zabezpieczenia przewożąc malutkie dzieci, gdy mają w planach
dłuższą podróż, gdy istnieje możliwość kontroli policyjnej oraz kiedy korzystają z własnego
pojazdu.
Zarówno kobiety jak i mężczyźni podobnie dbają o bezpieczeństwo dzieci.
Kobiety jednak częściej niż mężczyźni używają pasów bezpieczeństwa, lepiej również znają
przepisy prawa o ruchu drogowym o zabezpieczeniach i prawidłowym przewożeniu dzieci.
W grupie kierowców w wieku 40-49 lat rośnie liczba osób zapinających pasy. Wśród
młodych osób w wieku 25-29 lat tendencja do stosowania pasów jest niestety mniejsza.
Dotyczy to również pasażerów.
Osoby z wyższym wykształceniem mają większą wiedzę o konieczności stosowania
i konsekwencjach niestosowania zabezpieczeń w pojeździe. Prawie 80% rodziców z wyższym
wykształceniem deklarowało, że sprawdza czy ich dziecko jest dobrze przypięte; robi tak
tylko 40% rodziców z wykształceniem podstawowym.
100% dorosłych ankietowanych ma świadomość, że zapinanie pasów bezpieczeństwa na
przednich siedzeniach jest obowiązkowe; 94% jest przekonana, że jest to konieczne również
z tyłu.
94% ankietowanych jest zdania, że nie stosowanie pasów bezpieczeństwa na przednich
siedzeniach jest bardzo niebezpieczne (po I edycji kampanii w 2005 roku twierdziło tak 91%);
81% jest tego samego zdania jeśli chodzi o stosowanie pasów bezpieczeństwa z tyłu.
Szczególnie młodzi ludzie w wielu 18-24 lata i z wyższym wykształceniem są świadomi jak
bardzo niebezpieczne może być nie stosowanie pasów podczas podróży samochodem.
84% dorosłych ankietowanych przyznaje, że przypomina pasażerowi z przodu o zapięciu
pasa; 55% ankietowanych przypomina o tym pasażerom siedzącym z tyłu.
Po kampanii 67% biorących udział w badaniach przyznało, że wie iż za nie zapinanie pasów
może otrzymać mandat i punkty karne (po I edycji kampanii w 2005 roku tego samego zdania
było 64% ankietowanych).
Młodsze dzieci – w wieku 4-6 lat rzadziej same zapinają się w pasy; deklaruje to 34%
ankietowanych dzieci; starsze dzieci w wieku 7-12 lat robią to częściej samodzielnie – 73%.
23% dzieci prosi o pomoc dorosłych przy zapięciu pasów. Młodsze dzieci bardziej zgadzają
się z koniecznością podróżowania w zabezpieczeniach podczas jazdy samochodem – nie
odpinają się i nie oszukują.
78% rodziców przed podróżą w terenie zabudowanym upewnia się, że ich dzieci są
prawidłowo zapięte; robi to również 85% rodziców przed podróżą w terenie
niezabudowanym.
Większość dzieci mówiła, że lubi jeździć samochodem. Generalnie niemal wszystkie badane
dzieci deklarowały, że podróżują samochodem w fotelikach lub na podwyższeniach prawie
zawsze. Sytuacje, w których zdarzało się, że nie jeździły w zabezpieczeniach były
sporadyczne np. gdy dorosły zapomniał fotelika, podróż była bardzo krótka, korzystano
z cudzego samochodu.
_______________________________________
5
[email protected]
Dzieci od początku podróżujące w fotelikach traktują to jako normalny, integralny element
jazdy samochodem.
Ocena kampanii
Badania prowadzone wśród rodziców
Przekaz kampanii dotarł do 40% rodziców.
90% ankietowanych rodziców oceniło kampanię dobrze i bardzo dobrze.
75% rodziców kampania przekonała do stosowania zabezpieczeń w samochodzie dla dzieci.
25% ankietowanych rodziców było przekonanych o konieczności stosowania zabezpieczeń
w samochodzie przed kampanią.
Ocean kampanii
%
wiarygodność przekazu
dostarczenie informacji
jasność odbioru
wizualizacja
82
84
84
82
Badania prowadzone wśród dzieci
Większości ankietowanych dzieci (81%) kampania się podobała. Pancernik – gadżet kampanii
podobał się 90% z nich. Przekaz kampanii dotarł do 55% ankietowanych dzieci.
Podsumowanie
Kampania Klub Pancernika Klika w Fotelikach kierowana do dzieci w wieku 4-12 lat miała
na celu propagowanie urządzeń zabezpieczających w samochodzie wśród dzieci i ich
rodziców bez względu na rodzaj i długość podróży. Propagowała odpowiedzialne zachowania
dzieci jako pasażerów samochodów. Możliwość otrzymania gadżetu – pancernika do
przypięcia na pas bezpieczeństwa dziecka miała uczynić podróż samochodem bardziej
atrakcyjną i motywować dziecko do stosowania urządzeń zabezpieczających. Kampania
docierała do adresata wieloma kanałami. Dzieci spotykały się z nią w kinie, telewizji, szkole,
internecie, dowiadywały o niej od policjantów i rodziców. W związku z tym, że Polska jest
dużym krajem, a pancerników było niewiele ponad 40 tys. sztuk, w każdym roku dzieci
musiały się starać, aby otrzymać maskotkę kampanii; brać udział w konkursach, wykazywać
się inicjatywą, a przede wszystkim podróżować prawidłowo. Zachęcały tym samym do
aktywności swoich rodziców.
Wyniki kampanii są obiecujące. Większość rodziców została przekonana do stosowania
zabezpieczeń w pojazdach. Badania wykazały, że w Polsce wśród rodziców dzieci wzrosła
liczba osób zapinających pasy bezpieczeństwa podczas jazdy samochodem. W 2007 roku
83% dzieci było prawidłowo przewożonych w samochodzie. To bardzo duży sukces kampanii
– wzrost o 32% w okresie 3 lat realizacji. Każda kampania, aby przyniosła pożądany efekt
musi być sukcesywnie powtarzana. Mamy nadzieję, że Klub Pancernika ma przed sobą
jeszcze wiele edycji.
Po kilku latach dowiemy się czy skierowanie tego typu działań do dzieci wykreuje nam nowego
młodego Europejczyka, dla którego przestrzeganie przepisów ruchu drogowego nie jest
uciążliwością tylko zwykłym dobrym nawykiem.
_______________________________________
6
[email protected]
Literatura
Koncepcja badawcza programu edukacyjno-informacyjnego skierowanego do dzieci oraz
dorosłych, Fabryka Komunikacji Społecznej dla Instytutu Transportu Samochodowego,
grudzień 2004
Badania opinii w zakresie korzystania z urządzeń zabezpieczających dzieci podczas jazdy
samochodem, TNS OBOP dla Instytutu Transportu Samochodowego, luty 2005
Badania opinii w zakresie korzystania z urządzeń zabezpieczających dzieci podczas jazdy
samochodem. Raport z badań jakościowych, Instytut Transportu Samochodowego, kwiecień
2005
Strategia kształcenia w zakresie bezpieczeństwa przewożenia dzieci, Instytut Transportu
Samochodowego, czerwiec 2005
Badanie efektywności kampanii Klub Pancernika Klika w Fotelikach, TNS OBOP dla
Instytutu Transportu Samochodowego, grudzień 2005
Dąbrowska-Loranc M., Wacowska-Ślęzak J., EUCHIRES Raport z kampanii 2005
Public Profits, Przeprowadzenie badań sondażowych kierowców i dzieci - Klub Pancernika
Klika w Fotelikach, Warszawa 2006
Dąbrowska-Loranc M., Wacowska-Ślęzak J., EUCHIRES Raport z kampanii 2006
TNS OBOP, Badanie efektywności kampanii Klub Pancernika Klika w Fotelikach dla
Instytutu Transportu Samochodowego, Warszawa 2007
Dąbrowska-Loranc M., Wacowska-Ślęzak J., EUCHIRES Raport z kampanii 2007
_______________________________________
7