docPobierz - Trouw Nutrition
download 
Reklamacja Transkrypt
Pobierz - Trouw Nutrition
ISSN 2080-489X 12/2010 Dwumiesięcznik „Trouw i MY” Nie zawsze winna pasza lek. wet. Krzysztof Sieradzki MBA Optymista z wyboru Anna Klimecka 3 OD REDAKCJI Dwumiesięcznik „Trouw i MY” 12/2010 Szanowni Czytelnicy, TRZODA chlewna w niniejszej publikacji wiele miejsca poświęcamy trzodzie chlewnej. Podpowiadamy za pośrednictwem ekspertów, w jaki sposób ustrzec się błędów organizacyjnych w chlewni. Przedstawiamy najczęstsze choroby zakaźne u świń. Odwiedzimy również hodowcę trzody chlewnej, pana Piotra Baryłkowskiego z Siedlisk. Śnieg leży za oknami, święta za pasem. W 12. numerze biuletynu „Trouw i MY” znajdą Państwo zwyczaje wigilijne oraz przepisy dań rybnych. Z życzeniami świątecznymi dr Jolanta Gdala Błędy w organizacji – pierwotna przyczyna większości chorób i obniżonej opłacalności produkcji trzody chlewnej (cz. I) Wydawca: Prof. dr hab. Zygmunt Pejsak Państwowy Instytut Weterynaryjny – Państwowy Instytut Badawczy Intensyfikacja i komasacja produkcji trzody chlewnej oraz dynamiczny postęp genetyczny, uwidaczniający się w coraz wyższej plenności i mięsności, a także szybko rozwijający się krajowy i międzynarodowy obrót tych zwierząt – będący przyczyną coraz częstszego krążenia w środowisku hodowlanym wielu bezwzględnie, a jeszcze częściej warunkowo chorobotwórczych drobnoustrojów – stały się przyczyną ujawnienia coraz większej liczby chorób zakaźnych, w tym chorób o etiologii wieloczynnikowej i częstym przebiegu subklinicznym. Trouw Nutrition Polska Sp. z o.o. ul. Chrzanowska 21/25 05-825 Grodzisk Mazowiecki telefon: +48 22 755 03 00 fax: +48 22 755 03 72 www.trouwnutrition.pl 03 10 SPIS TREŚCI Redakcja: Redaktor naczelna: dr Jolanta Gdala Redaktorzy naukowi: Prof. dr hab. Zygmunt Pejsak Państwowy Instytut Weterynaryjny – Państwowy Instytut Badawczy Lek. wet. Krzysztof Sieradzki MBA Specjalista prewencji weterynaryjnej i higieny pasz Specjalista chorób trzody chlewnej Błędy w organizacji – pierwotna przyczyna większości chorób i obniżonej opłacalności produkcji trzody chlewnej (cz. I) Nie zawsze winna pasza Czynnik etiologiczny choroby Lek. wet. Krzysztof Sieradzki MBA Nie wszyscy hodowcy i producenci świń Specjalista prewencji weterynaryjnej są w stanie sprostać skutecznemu i efek- i higieny pasz tywnemu ekonomicznie zwalczaniu tego Prof. dr hab. Zygmunt Pejsak Specjalista chorób trzody chlewnej typu chorób. Związane jest to prawdopo- 03 10 Państwowy Instytut Weterynaryjny – dobnie z tym, że w większości przypad- Państwowy Instytut Badawczy ków uwaga w poszukiwaniu przyczyny 06 zachorowań w danym stadzie koncen- 14 truje się przede wszystkim na ustaleniu Optymista z wyboru Zwyczaje wigilijne zakaźnego czynnika etiologicznego cho- Anna Klimecka Anna Klimecka roby, a nie – lub w mniejszym stopniu – Martin&Jacob Sp. z o.o Martin&Jacob Sp. z o.o na poszukiwaniu i ustaleniu błędów organizacyjnych prowadzących do istotnego Opracowanie: obniżenia odporności stada na drobno- 18 08 ustroje warunkowo chorobotwórcze. mamy zazwyczaj do czynienia z zespo- chorób, wywołanych przez jeden, w za- Zapomina się często, że warunkiem łami chorobowymi, a tylko niekiedy sadzie bezwzględnie chorobotwórczy ujawnienia się klinicznej postaci większo- z chorobami wywołanymi wyłącznie drobnoustrój. W rezultacie niejednokrot- Martin&Jacob Sp. z o.o. ści chorób jest pierwotne współdziałanie przez jeden gatunek chorobotwórcze- nie wprowadzenie obok wyżej wymie- ul. Fabryczna 14 D, 53-609 Wrocław czynników środowiskowych obniżają- go drobnoustroju. nionych różnych innych patogenów do www.martin-jacob.com cych naturalną odporność na infekcję. stada pozostaje niezauważone z uwagi Choroby tego typu nazywamy, jak wspo- Błędy organizacyjne mniano, zespołami (syndromami) choro- Przedstawiony mechanizm powstawa- acja taka może utrzymywać się do mo- bowymi o etiologii wieloczynnikowej. nia enzootycznych postaci zakażeń ma mentu, w którym między innymi z powo- W chlewniach średnio- i wielkotowarowych miejsce w odniesieniu do wielu innych du błędów w zarządzaniu związanych Agrociekawostki Nakład: 5000 egzemplarzy ZAMÓW BEZPŁATNĄ PRENUMERATĘ „Trouw i MY” ZADZWOŃ: 71 792 06 90 NAPISZ: [email protected] Po godzinach Krzyżówka śnieżna na bezobjawowy przebieg infekcji. Sytu- 4 5 TRZODA chlewna z nieświadomością wyżej przedstawio- bardziej prosiąt czy też warchlaków z nie- Kosztowne, nych mechanizmów stworzone zostaną pewnego źródła pochodzenia, stanowi są błędy organizacyjne obniżające do- sytuacje sprzyjające ujawnieniu się obja- ogromne ryzyko związane ze wspomnia- brostan zwierząt. Błędy organizacyjne, wów klinicznych zakażenia. nym wcześniej jednoczesnym wprowa- polegające na nieprzestrzeganiu uwa- Najczęstszym błędem organizacyjnym dzeniem czynników chorobotwórczych. runkowań determinujących wystarcza- popełnianym przez krajowych produ- Warto pamiętać o potocznym stwierdze- jący poziom dobrostanu, w tym błędy centów świń jest nieprzestrzeganie za- niu specjalistów od chorób zakaźnych, że w zakresie prawidłowości żywienia (ja- sad bioasekuracji stada, to znaczy ochro- „wirusy, bakterie i pasożyty idą zawsze za kość, technika), rzutują na obniżenie po- ny stada świń przed przypadkowym świniami”. Powyższe wskazuje, że stada ziomu odporności naturalnej na infekcję. wprowadzeniem do niego bezwarunko- powinny być „otwierane” jak najrzadziej W tym zakresie warto, szczególnie obec- wo lub warunkowo chorobotwórczych a wprowadzany do nich nowy materiał nie, zwrócić uwagę na znaczenie my- drobnoustrojów. Należy pamiętać, że biologiczny musi pochodzić z pewnych, kotoksyn w paszach. Pasze zawierające każde „otwarcie” stada i wprowadze- będących pod stałym dobrym nadzorem mykotoksyny mają silne działanie immu- nie do niego loszek czy knurków, a tym weterynaryjnym, stad. nosupresyjne aczkolwiek (osłabiające lekceważone, sprawność „ Błędy w zakresie prawidłowości żywienia rzutują na obniżenie poziomu ” odporności naturalnej na infekcję. naturalnych mechanizmów obronnych). skądinąd pozytywne cechy determinują że w procesie analizy przyczyn występo- Wymieniona grupa błędów organizacyj- częstsze ujawnianie się skutków nega- wania problemów zdrowotnych w stadzie nych sprzyja pojawianiu się postaci kli- tywnych (zespoły chorobowe), których konieczne jest skoncentrowanie uwagi na nicznej zespołów chorobowych wywoła- nie spotykano w tak dużym natężeniu całym „makroorganizmie” nie osobnika, nych przez warunkowo chorobotwórcze wcześniej. Przyczyną powyższego może lecz chlewni, względnie znajdującego się drobnoustroje o niskiej chorobotwórczo- być też zróżnicowana swoista odporność w niej stada, w tym dokonanie przeglądu ści, które w normalnych, prawidłowych bierna (siarowa) prosiąt i większa wrażli- i oceny maksymalnej liczby czynników warunkach nie są w stanie wywołać pro- wość młodych organizmów po odsadze- ryzyka, wynikających z nieprawidłowej cesu chorobowego. niu od lochy na niekorzystne warunki śro- organizacji produkcji, co mogłoby dopro- Postęp genetyczny dowiskowe, w tym przede wszystkim zbyt wadzić do zachwiania statusu zdrowotne- niską temperaturę pomieszczenia, w któ- go stada. Analiza taka powinna umożliwić Sprzyjający obniżaniu odporności natu- rym przebywają prosięta lub warchlaki, co wskazanie tych błędów, które w pierwszej i wprowadzenie prosiąt czy też ralnej świń może stać się również nie- sprzyja biegunkom, a także zaburzeniom kolejności mogą być odpowiedzialne za odzowny postęp genetyczny. Wynikająca ze strony układu oddechowego. wystąpienie choroby. warchlaków z niepewnego źródła loch, w tym mioty liczące ponad 12 „ Każde „otwarcie” stada z tego postępu istotnie wyższa plenność ” pochodzenia stanowi ogromne ryzyko. noworodków oraz wysoka mięsność, a w ślad za tym cienka warstwa tłuszczowa u prosiąt i warchlaków, są z pewnością Nowe podejście do profilaktyki i zwalczania chorób świń cechami wpływającymi na wyższą efek- Biorąc pod uwagę złożoność etiologii tywność produkcji i uzyskiwanie surowca większości zespołów chorobowych świń, pożądanego przez przetwórców mię- konieczna jest weryfikacja podejścia do sa. Z drugiej jednak strony wymienione ich profilaktyki i zwalczania. Wydaje się, W kolejnym numerze przedstawione zostaną najważniejsze parametry ekosystemu hodowlanego, których niedostosowanie do wymagań poszczególnych grup wiekowych i fizjologicznych świń może przyczyniać się do ujawnienia się różnych zespołów chorobowych. 6 7 REPORTAŻ technicznych, nowych rozwiązań. Ponadto wiele czasu pochłaniają prace tzw. papiero– Mój sukces jest śmietanką spijaną z pracy mojego taty, który gospodarzył 40 lat. Jest dla we – przekonuje gospodarz. mnie wzorem do naśladowania. On odziedziczył gospodarstwo po dziadku. Dziadek przybył na te ziemie krótko po wojnie. Dostał ziemię z przydziału. Hodowlą zarodową trzody Program żywieniowy chlewnej opiekuje się już trzecie pokolenie – opowiada Piotr Baryłkowski z miejscowości Pasze są przygotowywane w gospodarstwie Siedliska (gm. Miłkowice, powiat legnicki). w oparciu o własne zboże. Dodatkowo pan Piotr kupuje z Trouw Nutrition Polska kon- Optymista z wyboru centraty Supremus (W 20% i TU 15/10%) oraz prestartery Milkiwean – Precoce i Premium II. Jak sam mówi: – Karmię część na sucho, część na mokro. Na sucho karmię warchlaki, na mokro karmię tuczniki i maciory. Jest to mniej tekst: Anna Klimecka wygodne, przynajmniej półtorej godziny Martin&Jacob Sp. z o.o. schodzi na karmienie. Szybciej jednak widać efekty. Obserwuję mniej strat paszowych. – Podstawowym celem pracy hodowlanej – Do osiągnięcia sukcesu potrzebna jest pasja jest wyhodowanie zdrowej świni, a także, by i determinacja. Trzeba mieć dużo samozapar- odbiorca był zadowolony. Wszystkie koszty cia, dbać o każdy szczegół. Ważne jest mak- ciągle monitoruję. Nie można uciąć na pa- symalne zaangażowanie i oddanie. Mama nie szach, na genetyce! – podkreśla. chciała, bym kontynuował rodzinną tradycję. By zapewnić jak najlepsze wyniki produkcyj- Widziała tatę, jak się poświęcił gospodarze- ne pan Piotr zwraca baczną uwagę na popra- niu. Dążyła, bym ja tego uniknął. Miałem być wę parametrów odchowu – Prosięta są odsa- lekarzem. Wybrałem inaczej. Skończyłem in- dzone ok. 30 dnia życia, średnio 11,5 prosiąt żynierię produkcji. Z zawodu jestem kontrole- odchowanych od maciory na miot. rem jakości. Z potrzeby serca – rolnikiem. – Z sentymentu jest hodowla zarodowa. Kierunek produkcji Mam dużą rozpiętość genetyki. Mam do niej Prosięta są odsadzane około trzydziestego dnia życia. Początkowo karmione są prestarterem dobry dostęp. Jestem posiłkowany Polsusem, z osłoną. Później dochodzą pasze na bazie koncentratów. Piotr Baryłkowski to młody człowiek. Ma 28 mogę się dobrze doradzić. Sukcesem jest, lat. Odziedziczył gospodarstwo w całości że się utrzymałem przez ostatnie dwa lata. dwa lata temu, w 2008 r. Dostał 45 ha ziemi Zwiększyłem stado o paręnaście loch. własnej i 10 ha dzierżawionej. Hodowla opierała się na 30 maciorach zarodowych. Obec- Wspólna praca i obopólne zaangażowanie przedstawiciela i dystrybutora Trouw Nutrition nie ma 42 maciory, 94 hektary. W zeszłym Polska owocuje coraz lepszymi wynikami hodowli: Jarosław Morawski i Piotr Baryłkowski roku rozwinął sektor produkcji roślinnej, zain- Owocna współpraca końcowy przekonały mnie do tych prepa- Piotr Baryłkowski jest dystrybutorem firmy liczyć na pomoc Jarosława Morawskiego – Trouw Nutrition Polska, z którą współpracu- Regionalnego Przedstawiciela Handlowe- ratów – podkreśla. W każdej chwili może je od półtora roku. Kupuje towar do swoje- go Trouw Nutrition Polska. wijać część hodowlaną. zarobku. Jak jest dobry przyrost, świnie są mam dwa knury i dodatkowo posiłkuję się go gospodarstwa, jak również odsprzedaje – Mam dalsze plany rozwoju. Lubię sta- – Trzodę chlewną, tuczniki hodujemy w cy- zdrowe, jak są zdrowe, to i można na tym zaro- inseminacją. innym gospodarzom. Dużym plusem, jak wiać sobie cel i do niego dążyć; im wyżej klu zamkniętym. Prosiaki sami produkujemy, bić. Chlewnie to stare, poniemieckie budynki, Opłacalność produkcji? – Zależy z której twierdzi pan Piotr, jest fakt, że ma możliwość stawiam sobie poprzeczkę, tym bardziej trzymamy i tuczymy, z czego selekcjonowa- adaptowane. W planach mam chlewnię na strony się na to patrzy – podkreśla hodow- sprawdzenia produktu, przetestowania na zwiększam obroty. Wtedy staram się bar- ne są loszki i knurki hodowlane rasy WBP, 600, może 800 tuczników na głęboką ściółkę. ca. – Każdy ma swoją cenę opłacalności na swoich zwierzętach, dokładnego poznania dziej. Lubię, jak się dużo dzieje. – Jestem PBZ, F1. Ostatnio skrzyżowałem F1 z knurem Preferuję tradycyjną metodę krycia knurem, różnych poziomach. Rolnik nie ma wpływu produktu. Początkowo sam prowadził ba- optymistycznie nastawiony, do tej pory Duroc Pietrain – mówi pan Piotr. – Pod uwa- która jest najefektywniejsza. Powiedzmy, jest na cenę, ma za to wpływ na to, jak moż- dania, ważył prosiaki, obserwował ich za- nie zniechęciłem się – bez wahania od- gę biorę cechy wysokiej mięsności, lecz nie najprościej, tylko że przy małej liczbie loch na to obrócić w zysk. Wychodzę z założe- chowanie, skalę przyrostu. – Cena nie była powiedział P. Baryłkowski. Moje hobby zapominam o przyroście. Przyrost jest bardzo można sobie na to pozwolić. Przy dużych nia, że im większy obrót, tym większy zysk. wskaźnikiem – zapewnia rolnik. – Wziąłem to sport. To sprawia mi frajdę, to taki za- ważny, świadczy w głównej mierze o naszym chlewniach to jest nierealne wręcz. Na stanie Dlatego muszę szukać ciągle innowacji pod uwagę parametry jakości. Jakość i efekt strzyk energii dla mnie. westował dużo w sprzęt. Teraz zamierza roz- 8 9 AGROCIEKAWOSTKI Rajski kwiatek pełen żółci Komórki ptaków mają określoną płeć Strelicja, roślina nazywana na całym Determinacja płci u kur odbywa się zu- Wyniki tego eksperymentu dowodzą, że u ptaków nawet zwykłe komórki so- bie bilirubinę, barwnik typowy dla Warto wiedzieć pełnie inaczej niż u ssaków – przekonują naukowcy z Wielkiej Brytanii. Jak się matyczne budujące tkanki ciała mają zwierzęcej żółci. Fasola zawiera błonnik pokarmowy, okazało, u ptaków zwykłe komórki soma- określoną płeć, która wpływa na ich in- Dotychczas uważano, że bilirubina który wpływa na obniżenie poziomu tyczne mają płeć. terakcje ze środowiskiem zewnętrznym występuje wyłącznie w organizmach cholesterolu we krwi oraz chroni przed Michael Clinton z Edinburgh University oraz reakcje na działanie hormonów. zwierząt, gdzie powstaje z rozpadającej rakiem jelita grubego i odbytnicy. wraz z kolegami badał bardzo rzadkie U ssaków determinacja płci przedstawia się hemoglobiny. Bilirubina barwi żółć, Zawarta w grejpfrucie pektyna obni- chimery kurcząt, u których jedna stro- się zupełnie inaczej – tutaj zarodki nie a w przypadku żółtaczki czy sińców na- ża poziom cholesterolu, dzięki czemu na ciała ma cechy męskie, a druga żeń- mają określonej płci, dopóki nie zaczną daje kolor naszej skórze. chroni przed udarem mózgu i zawa- skie. Jak wykazali naukowcy, nawet po działać geny zapoczątkowujące różnico- Jednak zespół Cary Pirone z Florida łem serca. Witamina C, zawarta w tym przeszczepieniu komórek żeńskich do wanie gonad (gruczołów płciowych). International University odkrył bilirubi- owocu, wpływa na obniżenie chole- części męskiej zachowują one swoją nę najpierw w białej odmianie strelicji sterolu we krwi oraz łagodzi objawy (Strelizia nicolai), a następnie w dobrze przeziębienia. świecie „rajskim ptakiem”, ma w so- znanej z naszych kwiaciarni strelicji domowych. Obecność bilirubiny uda- Wcześniej przyjmowano, że zabarwie- Owoce mango są źródłem dużych ilości Strelizia reginae, o charakterystycznych ło się wykryć w działkach kielicha oraz nie nadają strelicji typowe dla roślin błonnika, beta-karotenu oraz witaminy pomarańczowo-niebieskich kwiatach, osnówce nasion strelicji dzięki wyko- karotenoidy. Odkrycie może mieć zna- C i potasu, dlatego spożywanie ich chro- przypominających dziób ptaka. Strelizia rzystaniu czenie choćby dla hodowców nowych, ni przed rozwojem chorób nowotworo- reginae pochodzi z południa Afryki, ale ciśnieniowej chromatografii cieczowej barwnych odmian kwiatów. wych, arteriosklerozy i chorób serca. bywa uprawiana nawet w warunkach (HPLC) oraz spektrometrii masowej. techniki wysokosprawnej/ Źródło: www.pap.pl kurzą tożsamość. Również komórki męskie wprowadzone do żeńskiego otoczenia pozostają komórkami kogucimi. Źródło: www.pap.pl Jedzenie otrąb owsianych pomaga w obniżeniu poziomu cholesterolu we krwi, co zmniejsza ryzyko chorób ser- Problemy niedźwiedzi polarnych ca. Wykazują one także działanie an- Zmiana klimatu zagraża białym niedź- ciwdziałają czynnikom rakotwórczym wiedziom. Zwierzęta nie mogą swo- w organizmie. Natomiast sama witami- bodnie polować. na C zapobiega infekcjom, wpływa na Kanadyjscy naukowcy biją na alarm. obniżenie cholesterolu we krwi, chroni Ocieplenie przed chorobami układu krążenia. tynowotworowe. Zawarte w kalarepie witaminy C i E prze- Prąd z liści na dachu węglowym, np. nanorurkami węglowymi a misie nie mają gdzie czatować na foki. Amerykańscy naukowcy stworzyli sztuczne wych, platynowych. Podobnie jak dzieje się Kanadyjskie media podały, że z obserwa- liście, które pełniąc rolę ogniw słonecznych, w naturze, gdy chlorofil w liściach jest po- cji klimatologów wynika, iż zamarzanie produkują prąd. W dodatku są tańsze i bar- budzany promieniami słonecznymi do syn- wód zatoki, gdzie żyją setki niedźwie- dziej przyjazne środowisku niż standardo- tezy cukrów, potrzebnych roślinie do życia, dzi polarnych, jest opóźnione o trzy do wo używane ogniwa słoneczne bazujące molekuły sztucznych liści pod wpływem czterech tygodni. Specjaliści Canadian na silikonie. Urządzenie składa się z hydro- światła słonecznego ulegają wzbudzeniu Ice Service wskazują, że obecnie grubość żelu (żelu bazującego na wodzie), do któ- i produkują energię, czyli elektryczność. lodu w zatoce jest najmniejsza od 1971 rego wprowadzono cząsteczki wrażliwe na Idea inspirowanych naturą urządzeń do roku. Na razie niedźwiedzie nie głodują, światło w postaci jonów DAS i [Ru(bpy)3]2+. generowania elektryczności może w przy- ale jeśli lód będzie tworzył się tak wolno, W jednym z eksperymentów użyto do tego szłości być alternatywą dla dzisiejszych to pojawi się problem. roślinnego chlorofilu. W żelu umieszczono technologii baterii słonecznych. sprawia, że Zatoka Hudso- na zamarza w tym roku z opóźnieniem, Źródło: www.pap.pl Źródło: www.pap.pl miedziane elektrody, pokryte materiałem lub grafitem, które są tańsze od standardo- Źródło: www.pap.pl 10 11 WETERYNARIA Nie zawsze winna pasza Lek. wet. Krzysztof Sieradzki MBA Specjalista prewencji weterynaryjnej i higieny pasz Specjalista chorób trzody chlewnej Bywają takie sytuacje, w których obserwujemy obniżone tempo przyrostów, pogorszoną konwersję paszy, rozwarstwienie wagowe tuczników. Wtedy często zastanawiamy się, co jest tego przyczyną, i nierzadko pytamy samych siebie, czy to aby nie pasza, którą właśnie kupiliśmy. Czasem tak właśnie bywa. Zasadniczo jednak to tylko pozory. Prawdziwa przyczyna może tkwić w chorobach zakaźnych, trapiących nasze stado. Do głównych, najczęściej obserwowanych w praktyce przyczyn zakaźnych obniżenia efektywności tuczu zaliczyć można zakaźnie zanikowe zapalenie nosa, adenomatozę jelitową i inne krwotoczne choroby przewodu pokarmowego oraz mykoplazmowe zapalenie płuc. „ Dostarczane pasze są coraz lepszej jakości, a dzięki stosowaniu systemów zarządzania (HACCP, ISO) stają Choroby a niska efektywność tuczu namnażają. Wytwarzają substancje, któ- pasz. Wpłynęło to na podniesienie jako- Dla każdego chyba jest oczywiste, że cho- komórek nabłonkowych. Komórki te na- ści oferowanych produktów. Dostarczane roby mają wpływ na pobranie paszy oraz mnażają się i nie obumierają w czasie, pasze są coraz lepszej jakości, a dzięki sto- na samopoczucie zwierząt. Zmiany, którym kiedy powinny. Jest ich coraz więcej, co- sowaniu systemów zarządzania (HACCP, podlega schorowany przewód pokarmo- raz grubszą warstwą przykrywają kosmki ISO) stają się bardziej pewne pod wzglę- wy, wywołują problemy z trawieniem czy jelitowe. Śluzówka jelita cienkiego staje się dem zdrowotnym i stabilniejsze jakościo- wchłanianiem. Jasne jest, że choroby prze- więc grubsza, pofałdowana. Powoduje to, wo. Znaczną poprawę jakości zawdzię- wodu pokarmowego, takie jak: adenoma- że wchłanianie substancji pokarmowych czamy konkurencji między podmiotami toza jelitowa, dyzenteria czy salmonel- staje się trudniejsze. Skoro tak, zwierzęta Produkuje hemolizynę – białko bakteryj- a na rynku pasz. Wokół siebie nie widzę już loza, będą skutkować niską efektywnością nie rosną w takim tempie, jak byśmy tego ne, które jest enzymem powodującym i śmierć. W postaci nietypowej choroby lub w profilaktyce. tak popularnych niegdyś firm produkują- tuczu. Jednak podobne efekty będą miały oczekiwali. Ale okazuje się, że nie dotyczy rozpad erytrocytów – czerwonych krwi- obserwujemy zmniejszone łaknienie, ob- cych byle co, za jak najniższą cenę. Wręcz również takie choroby, jak: mykoplazmo- to wszystkich sztuk. Niektóre rosną nor- nek. Uwolnione z krwinek żelazo wzmaga niżenie przyrostów przy znacznym zuży- Sine uszy odwrotnie, firmy prześcigają się w dostar- we zapalenie płuc czy zakaźne zaniko- malnie. Stado wagowo rozwarstwia się. jeszcze działanie chorobotwórcze bakte- ciu paszy. Zmiany anatomopatologicznie Dość często występującym schorzeniem czaniu coraz we zapalenie nosa, wydawałoby się – nie- Niektóre sztuki już sprzedajemy, a inne rii, które zwiększają wytwarzanie toksyn. polegają na pojawieniu się krwotoczno- mającym wpływ na funkcjonowanie prze- związane z trawieniem. jeszcze muszą długo pozostać w chlew- Zdolność ruchu determinuje proces kolo- martwicowych zmian zapalnych w żo- wodu pokarmowego jest salmonelloza. nizacji okrężnicy i jelita ślepego. Zakaże- łądku i okrężnicy. Szczepień przeciwko U świń choroba najczęściej wywołana lub w ogóle przestają rosnąć, pogarsza Szara biegunka ni. Leczenie polega na stosowaniu antybiotyków. Profilaktykę można prowadzić nie następuje przez kontakt z siewcami, tej chorobie nie prowadzi się. W leczeniu jest przez Salmonella choleraesuis, która się konwersja pasz, pojawiają się upadki. Adenomatoza jelitowa, nazywana cza- w oparciu o program polegający na okre- czy to między świniami, czy z gryzoniami, pozostaje tylko antybiotykoterapia. Pro- cechuje się dużą żywotnością w środowi- Widząc pewne zmiany w przewodzie po- sem rozrostowym zapaleniem jelit, za- sowym stosowaniu antybiotyków lub które mogą też być nosicielami. Odchody filaktyka polega na prawidłowo prowa- sku bytowania zwierząt i ludzi. Wokół nas karmowym, łatwo można zrzucić winę na paleniem jelita biodrowego albo z łaciny prowadzeniu szczepień. mogą także być źródłem zarazka, który dzonym czyszczeniu i dezynfekcji, dera- występuje duża liczba bezobjawowych stosowaną paszę i zmienić dostawcę. Nie- ileilis, wywołana jest przez bakterie. Są tyzacji i właściwej higienie pasz, a także nosicieli i siewców, a błędy żywieniowe stety, zazwyczaj nie rozwiązuje to proble- to spiralne drobnoustroje Lawsonia intra- Czerwona biegunka trafia do świni drogą pokarmową. Krętki chronią się w śluzie kału i mogą łatwo okresowym antybiotyków i środowiskowe prowadzą do ujawnienia mu. Najczęściej powodem nie jest pasza cellularis. Wnikają do wnętrza komórek Bardzo podobna jest dyzenteria, choro- przenosić się ze zwierzęcia na zwierzę. w stadach zagrożonych pojawieniem się objawów klinicznych. Choroba stanowi lecz różne choroby, które mają wpływ na nabłonkowych wyściełających przewód ba bakteryjna wywołana przez krętka, któ- Penetrują śluzówkę i powodują krwa- tej choroby. Dostępne w handlu są do- zagrożenie dla bezpieczeństwa żywno- przyrosty zwierząt. pokarmowy, tzw. enterocytów, i tam się ry nazywa się Brachyspira hyodysenteriae. wą biegunkę, odwodnienie organizmu, datki paszowe, które można zastosować ści i dlatego podlega obowiązkowi Przepisy prawa paszowego wprowadzonego w ostatnim czasie w Polsce w znacznym stopniu uregulowały rynek produkcji doskonalszych wyrobów. Mimo to w swojej praktyce obserwuję sytuacje, gdy świnie różnicują się wagowo się bardziej pewne pod względem re powodują, że zaburzają się procesy ” związane z naturalnym obumieraniem zdrowotnym i stabilniejsze jakościowo. następnie osłabienie, stosowaniu charłactwo jako środek wspomagający w leczeniu 12 13 WETERYNARIA zgłaszania. Należy przez to rozumieć, że na- wątroby są dość charakterystyczne dla tej cho- odporności organizmu. leży zgłosić Powiatowemu Lekarzowi Wete- roby. Obserwujemy charłactwo oraz upadki. Chorują już prosięta 2-3 – tygodniowe, ale rynarii, właściwemu ze względu na lokaliza- Tym samym, w tym zakresie, choroba ta najczęściej warchlaki i tuczniki. Obserwujemy cję hodowli, każdy przypadek salmonellozy może znacznie pogarszać efektywność pro- kaszel głównie rano i po zgonieniu, duszność u świń. Ma to na celu ochronę zdrowia ludz- wadzonego tuczu. oraz stopniową utratę kondycji, bladość skóry, kiego. Człowiek – konsument może być na- Profilaktyka polega na prowadzeniu szczepień nastroszenie sierści. Załamanie stanu zdrowia, rażony na zachorowanie na salmonellozę za ochronnych, a leczenie na stosowaniu właści- utrata apetytu, duszność, gorączka, wyciek pośrednictwem mięsa. wych antybiotyków. Utrzymywanie wysokiej z nosa, chudnięcie oraz upadki są przyczyną Rezerwuarem zarazka są: zwierzęta gospo- higieny pomieszczeń inwentarskich oraz pra- obniżenia efektywności tuczu. Skutkuje to darskie, gryzonie, dzikie ptaki towarzyszące, widłowe warunki zoohigieniczne pomagają brakiem przyrostów przy normalnym spoży- w których przewodzie pokarmowym, płucach w prowadzeniu kontroli tej choroby. Znane ciu paszy, wychudzeniem, pojawieniem się może bytować drobnoustrój. Ale nie tylko też są dodatki paszowe ograniczające zdol- zmian strupowatych na skórze, jej zgrubie- w nim. Również środowisko (ściółka, ścieki) ność bakterii do przyklejania się do nabłonka niem i pofałdowaniem. W płucach widoczne czy pasze (pasza zwierzęca, karma zwierząt jelitowego, które są stosowane jako element są wyraźnie ograniczone ogniska nieżytowe- towarzyszących, żywność człowieka) może pomocniczy w profilaktyce tej choroby. go zapalenia płuc, najczęściej obejmujące być siedliskiem tych drobnoustrojów. Do tego szczytowe partie płatów doczaszkowych. wszystkie te źródła kontaktują się ze sobą Doskonałe szczepionki pozwalają na prowa- i mają na siebie wpływ poprzez środki trans- dzenie profilaktycznych szczepień, a anty- portu, turystykę, migrację ludzi i zwierząt. biotykoterapia zapewnia środki do leczenia Istotnym elementem patogenezy jest adhe- chorych zwierząt. Prowadzenie profilaktyki rencja (przyleganie) do enterocytów, komó- i terapii znacznie usprawnia poprawne zarzą- rek wyściełających przewód pokarmowy. dzanie stadem. Bakterie zasiedlają przewód pokarmowy głównie na odcinku jelita grubego. Doustne Krzywy ryj stosowanie antybiotyków zmienia stosun- Zakaźne zanikowe zapalenie nosa u świń ki ilościowe grup drobnoustrojów i sprzyja (ZZZN – Progressive Atrophic Rhinitis – PAR), zwane też chorobą nosoryjową lub potocz- ujawnieniu się choroby. Bakterie mogą przenikać przez ściany naczyń krwionośnych do krwi i być powodem posocznicy skutkującej Zdjęcie płuca z objawami pneumoparatyfusu „ Profilaktykę można prowadzić w oparciu o program polegający na okresowym stosowaniu antybiotyków sze chlewnie. Wydawałoby się, że choroba ta nagłymi upadkami. Bytujące w jelicie bakterie powinna pójść już w zapomnienie, a jednak powodują obniżenie wchłaniania sodu z jelit zdarza się ciągle. Wywołuje ją bakteria Pasteu- ” lub prowadzeniu szczepień. nie nosoryjówką, bardzo często nawiedza na- Wystający grzbiet rella multocida (Pm), która może wywoływać zmiany chorobowe także u człowieka. Drugą (niszczenie struktury kości) nad osteosyn- choroby jest wydłużenie tuczu od 10 do 14 uzyskiwane efekty produkcyjne. Łączy je czego oczywistym skutkiem jest biegunka. Mykoplazmowe zapalenie płuc to cho- bakterią biorącą udział w powstaniu choroby tezą (budowanie kości), które to zjawisko dni. Jednak według moich obserwacji z prak- wspólna cecha, jaką jest obniżenie przyro- Wywołane toksynami bakteryjnymi stany za- roba wywołana głównie przez Mycoplasma jest Bordetella bronchiseptica (Bbr). Zmiany obserwujemy w wyniku działania toksyn tyki terenowej wynika, że okres ten może być stów. W przypadku pojawienia się objawów palne jelit mają charakter martwiczy na od- hyopneumoniae. Źródłem zakażenia prosiąt chorobowe powodowane są przez toksy- produkowanych przez Pm i Bbr, dochodzi do znacznie dłuższy. Niejednokrotnie widziałem mykoplazmowego zapalenia płuc, salmo- cinku jelita ślepego i okrężnicy. Powoduje to są często maciory nosicielki. Mykoplazmy ny wytwarzane przez dermonekrotyczne zniekształcenia, zaniku małżowin nosowych, świnie z objawami choroby nosoryjowej po- nellozy, zakaźnego zanikowego zapalenia dodatkowe utrudnienie wchłaniania płynów. nie mają ściany komórkowej, co powodu- szczepy Pm i Bbr. Siewcami mogą być świnie, zniekształcenia przegrody nosowej ulegają- zostające w kojcach dłużej od zdrowych ró- nosa, adenomatozy czy dyzenterii – może- Chorują głównie tuczniki ok. 5. miesiąca ży- je, że zwierzę dość trudno uodparnia się po bydło, króliki, kozy, owce oraz ludzie. Zakaże- cej wykrzywieniu i zgrubieniu. Zmiany klinicz- wieśników o około 2 miesięcy. Profilaktyka tej my spodziewać się zahamowania rozwoju cia, ale często obserwujemy zachorowania zakażeniu naturalnym. Drobnoustroje umiej- nie następuje około 2-10 tygodnia życia, ale ne obserwowane u 3-5% osobników stada choroby polega na prowadzeniu szczepień zwierząt i zwiększonego zużycia paszy. Po- u dużo młodszych osobników. Objawem scawiają się w nabłonku rzęskowym układu objawy będą widoczne u starszych zwierząt, świadczą o występowaniu zmian morfome- profilaktycznych, a leczenie na antybiotyko- prawienie sytuacji wymaga konsultacji z le- może być wodnista biegunka przechodząca oddechowego i wywołują tam sklejanie rzę- w tym np. u loch. Czynniki środowiskowe tryczne u 50-70% stada. „Podkrążone oczy” są terapii, mającej na celu zahamowanie szerze- karzem weterynarii w celu ustalenia najlep- do żółtej, osowiałość, zasinienie uszu, ryja, sek, obumieranie i ich zanik. W związku z tym mają wpływ na przebieg choroby. Uszkodze- wynikiem gromadzenia się brudu na skutek nia się choroby w stadzie i ograniczenia strat szych metod postępowania. Rozwiązania brzucha i podwyższona ciepłota ciała (41,0°C). obserwuje się też zanik przeciwbakteryjne- nie, podrażnienie śluzówki różnymi czynni- wzmożonego wypływu łez spowodowane- związanych z wydłużeniem tuczu. problemów spodziewać się będziemy nie Czasem pojawiają się dość charakterystyczne go działania śluzu. Ułatwia to powstawanie kami predysponują do zakażenia, kolonizacji go zapaleniem spojówek lub zatkaniem prze- Przedstawione powyżej jednostki choro- w zmianie paszy, lecz w przeprowadzeniu zmiany w płucach (pneumoparatyfus). odoskrzelowego zapalenia płuc. Mykopla- i powstania objawów choroby. Pod wpły- wodu nosowo-łzowego. Literatura podaje, że bowe, które mogą pojawiać się w naszych leczenia i zastosowaniu, tam gdzie jest to Powiększenie i zasinienie śledziony oraz zmy silnie wpływają na obniżenie ogólnej wem przeważających procesów osteolizy najważniejszym skutkiem ekonomicznym tej gospodarstwach, mogą mieć wpływ na możliwe, zabiegów profilaktycznych. i co za tym idzie – zwiększenie stężenia tych jonów w środowisku wewnątrzjelitowym, 14 15 ZWYCZAJE Zwyczaje wigilijne Dzielenie się opłatkiem Staropolskie opłatki były różnokolorowe i bardzo ozdobne. Dziś opłatki są białe i ozdobnie wytłaczane. Nazwa „opłatek” pochodzi od łacińskiego słowa „oblatum”, czyli dar ofiarny. Dawniej człowiek składał ofiary nieznanym siłom – wodzie, piorunom, wiatrom, trzęsieniom ziemi, by ustrzec się od tego wszystkiego, Nazwa „wigilia” pochodzi z łaciny i oznacza czuwanie, bezsenność, straż, wartę. Przyjęta przez Kościół katolicki, określa zarówno dzień poprzedzający Boże Narodzenie (lub inne ważne święto), jak i uroczystą kolację spożywaną w tym właśnie dniu. co mogło mu zagrażać. Opłatki, jakie my dziś znamy (nebula – mgiełka), pierwsi zaczęli wypiekać zakonnicy z klasztoru benedyktyńskiego we Francji. Stamtąd zwyczaj ten rozpowszechnił się na całą Europę i wraz z chrześcijaństwem przybył także do Polski. W Polsce wieczerza wigilijna rozpoczyna się staną wokół stołu, najstarsza osoba w rodzinie na stole dodatkowe, puste nakrycie. W czasie Kolęda po zapadnięciu zmroku, gdy na niebie poja- bierze z talerzyka biały opłatek, podchodzi do wigilii najważniejszy jest opłatek. Dopiero gdy Nierozłącznym elementem świąt Bożego Narodzenia jest kolęda. Nazwa wia się pierwsza gwiazda. Wtedy cała rodzina każdego, łamie się nim i składa życzenia. W tym podzielimy się opłatkiem, możemy skosztować kolęda pojawiła się dawno temu. Wywodzi się ona od słowa „calendae”, tak gromadzi się w jednym pokoju, przy stole dniu wspomina się wszystkich, którzy nie mogą czerwonego barszczu z uszkami, czarnego bowiem Rzymianie nazywali początek każdego miesiąca. Owe kalendy, nakrytym białym obrusem. Pod nim rozłożo- być z nami. To z myślą o zmarłych i o każdym, maku, brązowych orzechów i srebrnych ryb. szczególnie styczniowe, czyli noworoczne, obchodzili bardzo radośnie, ba- ne jest siano. Kiedy już wszyscy domownicy kto nie ma gdzie spędzić tego wieczoru, leży Przedtem nie wypada śpiewać nawet kolęd. wili się, śpiewali, składali sobie życzenia i obdarowywali prezentami. 16 ZWYCZAJE Kościół katolicki zniósł stary, pogański zwy- gnięto słomkę prostą, to osobę, która ja wy- Na Podlasiu resztki wieczerzy ustawiano koło czaj obchodzenia kalend, zachowała się jed- ciągnęła, czekało życie proste, bez niebez- pieca, a przed nim ławę posypaną piaskiem nak tradycja śpiewania pobożnych pieśni, pieczeństw. Jeśli słomka była pokrzywiona, lub popiołem. Pokarmy te były przeznaczone sławiących narodziny Chrystusa, odwiedza- to daną osobę czekało w przyszłym roku dla zmarłych przodków. Rano, po śladach na nia się w domach, kupowania świątecznych życie kręte. piasku, odgadywano, kto przyszedł w nocy podarunków. W ten sposób do języka na- Na Mazowszu resztki jedzenia dawano zwie- i czy w ogóle przyszedł. szych dziadków weszło łacińskie słowo „ca- rzętom. Wierzono bowiem, że o północy, W wielu rejonach Polski w ten wieczór wy- lendae”, czyli kolęda. przynajmniej niektóre z nich, przemówią ruszali kolędnicy. Obowiązkowo musiały być Najdawniejsze kolędy, które znamy, pocho- ludzkim głosem. Dotyczyło to zwłaszcza by- minimum trzy postaci: bocian, koza i niedź- dzą z wieku XV, a najpopularniejsza z nich to dła, bo ono było obecne przy narodzinach wiedź. Bocian symbolizował nowy rok i nowe kolęda „Anioł pasterzom mówił”. Kolędy ni- Dzieciątka i w nagrodę otrzymało dar mó- życie, koza – płodność, a niedźwiedź – wrogie gdy nie poszły w zapomnienie, bo śpiewali wienia ludzkim głosem w noc wigilijną. siły przyrody, które należało obłaskawić. je z ochotą wszyscy, młodzi i starzy, przekazywano je z pokolenia na pokolenie, a gdy wynaleziono druk, drukowano je i zbiory takich kolęd i pastorałek zwano „kantyczkami”. Kolejne wieki przyniosły nowe kolędy, a największy ich rozkwit datuje się na wiek XVII i XVIII. Wówczas powstały znane do dziś kolędy, jak: „Wśród nocnej ciszy”, „Lulajże, Jezuniu”, „Bóg się rodzi” i inne. Prezenty Święta Bożego Narodzenia to magiczny czas nie tylko dla dzieci. To również czas prezentów. Któż z nas nie lubi dostawać prezentów? Wigilijny zwyczaj obdarowywania się prezentami początek swój bierze jeszcze z rzymskich Saturnaliów. W późniejszych wiekach przez Kościół został nazwany Gwiazdką, gdyż prezenty wręczano, gdy na niebie zauważono pierwszą gwiazdę. Ową gwiazdę utożsamiano z Gwiazdą Betlejemską. Dla dzieci jest to chyba najpiękniejszy wieczór w roku, w którym atmosfera baśni urzeczywistnia się na parę godzin, gdy pod pięknie ubraną choinką, w świetle kolorowych światełek znajdują prezenty, o których marzyły. Po wieczerzy Dawniej po wieczerzy, oprócz śpiewania kolęd, w wielu częściach Polski praktykowano różne zwyczaje. I tak, na Warmii i Mazurach, kiedy jeszcze biesiadnicy siedzieli przy stole, spod obrusa ciągnięto słomki. Jeśli wycią- 17 18 19 PO GODZINACH KULINARIA Wigilijne dania rybne na różne sposoby Krzyżówka śnieżna Ryba po florencku Świeże warzywa, aromatyczna ryba morska i roztopiony żółty ser – to musi dobrze smakować Składniki: 1 kg świeżego lub pół kilograma mrożonego szpinaku, 4 pomidory, 500 g filetów z dorsza, 125 g różyczek brokułów, 125 g marchwi, 1,5 szklanki mleka, łyżka mąki kukurydzianej, 20 dag ostrego żółtego sera, 1 jajko, sól, świeżo zmielony pieprz Sposób przyrządzenia: Świeży szpinak dokładnie opłukać, oczyścić, zalać wodą i gotować przez 3-5 minut. Mrożony rozmrozić i dusić przez 2-3 minuty. Odcedzić i ułożyć na dnie wysmarowanego tłuszczem naczynia do zapiekania. Na szpinaku ułożyć oczyszczone i nasolone wcześniej porcje ryby oraz plastry pomidorów obranych uprzednio ze skórki. Brokuły i pokrajaną w drobną kostkę marchewkę dusić przez 5 minut w szklance mleka. Mąkę kukurydzianą rozprowadzić w połowie szklanki mleka i wlać do rondla z brokułami i marchewką. Wymieszać, doprowadzić do wrzenia i gotować przez minutę. Zestawić z ognia, dodać roztrzepane jajo, doprawić do smaku solą i pieprzem. Tak przygotowanym sosem polać rybę, posypać obficie żółtym serem i zapiekać w temperaturze 200 stopni przez 30 minut. Pstrąg na zielono Pstrąg w sosie z natki pietruszki, oliwy i migdałów nie tylko efektownie wygląda, ale także świetnie smakuje Składniki: 1 duży pstrąg, pęczek natki pietruszki, 1/3 szklanki oliwy z oliwek, garść migdałów, 2 łyżki soku z cytryny, 2 ząbki czosnku, sól, pieprz Sposób przyrządzenia: Pstrąga obrać, oczyścić (pozostawiając głowę), dokładnie umyć i osuszyć, lekko posolić. Migdały przelać wrzątkiem i obrać ze skórek. Umytą i osuszoną natkę pietruszki, oliwę, czosnek, migdały oraz dużą szczyptę soli i nieco mniejszą pieprzu zmiksować na gładki sos. Dodać sok z cytryny i dokładnie wymieszać. Sosem nasmarować wnętrze pstrąga oraz jedną stronę. Piec w natłuszczonej formie w temperaturze 180 stopni ok. 25 minut. Gdy jedna strona jest zrumieniona, delikatnie przełożyć rybę na drugą, a wierzchnią posmarować resztą sosu. Nagrodą za prawidłowe rozwiązanie „Krzyżówki śnieżnej” jest wybrany produkt z oferty Trouw Nutrition Polska. Hasło wraz z adresem i numerem telefonu prosimy przesłać do 29 stycznia 2010 r. na adres: Martin&Jacob Sp. z o.o., ul. Fabryczna 14 D, 53-609 Wrocław. Zwycięzcą „Krzyżówki kasztanowej” został pan Zygmunt Kaczmarek. Serdecznie gratulujemy! Dzieciństwo to czas radości i zabawy. To bardzo ważny okres w życiu prosiąt, bo decyduje o ich przyszłości. Z koncentratami i prestarterami Happy Baby dzieciństwo Twoich zwierząt będzie spokojne i bezpieczne. Happy Baby – szczęśliwe dzieciństwo. w w w. t r o u w n u t r i t i o n . p l
