Jak zatrudnić nianię, czyli umowa uaktywniająca.

Jak zatrudnić nianię, czyli umowa uaktywniająca.
Z uwagi na wysokie koszty pracy,
rodzin nie może pozwolić sobie na
razie „zatrudnienie” takiej opiekunki
zawierania pisemnej umowy lub
społecznego.
głównie koszty ubezpieczenia społecznego, wiele
zatrudnienie opiekunki do dziecka. W najlepszym
odbywa się w ramach tzw. „szarej strefy” czyli bez
zgłoszenia zatrudnionej niani do ubezpieczenia
Wychodząc naprzeciw licznym postulatom społecznym, Sejm uchwalił w dniu 4 lutego
2011 roku Ustawę o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3. Celem powyższej ustawy
(potocznie zwanej ustawą żłobkową) jest m.in. tworzenie warunków dla rozwoju
zróżnicowanych form opieki nad małymi dziećmi, wspieranie rodziców w planach
prokreacyjnych jak i w procesie wychowywania dzieci a także umożliwienie rodzicom i
opiekunom dzieci podjęcia aktywności zawodowej.
W rozdziale 6 przywołanej ustawy żłobkowej, zatytułowanym „Niania”, który wszedł w
życie 1 października 2011 r. wprowadzone zostały regulacje pozwalające na
zatrudnienie na preferencyjnych warunkach opiekunki do dziecka (zwanej przez
ustawę: nianią).
Umowa uaktywniająca
Podstawą zatrudnienia niani na preferencyjnych warunkach jest nowy rodzaj umowy,
nazwanej przez ustawodawcę - umową uaktywniającą.
Umowę uaktywniającą zawiera niania z rodzicami lub rodzicem samotnie
wychowującym dziecko. Nianią może być wyłącznie osoba fizyczna (zarówno kobieta
jak i mężczyzna), która osobiście sprawuje opiekę nad dzieckiem realizując funkcje
opiekuńcze, wychowawcze i edukacyjne. Nianią może być również osoba spokrewniona
z rodzicami dziecka np. matka, siostra, ciotka.
Przez rodzica samotnie wychowującego dziecko rozumie się rodzica będącego panną,
kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem albo rodzica, w stosunku do
którego orzeczono separację, a także rodzica pozostającego w związku małżeńskim,
jeżeli jego małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę
pozbawienia wolności. Ilekroć w ustawie mowa jest o rodzicach, należy przez to
rozumieć także opiekunów prawnych oraz ewentualne inne osoby, którym sąd powierzył
sprawowanie opieki nad dzieckiem.
Zatrudnienie w ramach umowy uaktywniającej może dotyczyć opieki sprawowanej nad
dzieckiem w wieku od ukończenia 20 tygodnia życia do zakończenia roku szkolnego, w
którym dziecko kończy trzeci rok życia. W wyjątkowych wypadkach, gdy niemożliwe lub
utrudnione jest objęcie dziecka wychowaniem przedszkolnym, okres ten przedłuża się o
jeden rok.
Strona | 1
Treść umowy uaktywniającej
Umowę uaktywniającą należy zawrzeć z zachowaniem formy pisemnej. W treści umowy
uaktywniającej powinny zostać określone następujące elementy:
1) strony umowy,
2) cel i przedmiot umowy,
3) czas i miejsce sprawowania opieki,
4) liczbę dzieci powierzonych opiece,
5) obowiązki niani,
6) wysokość wynagrodzenia oraz sposób i termin jego wypłaty,
7) czas, na jaki umowa została zawarta,
8) warunki, sposób zmiany i rozwiązania umowy.
Celem i przedmiotem umowy uaktywniającej jest zlecenie niani sprawowania opieki nad
dzieckiem lub dziećmi, które należy wyraźnie wymienić w umowie. Umowa powinna
wskazywać czas (tj. dni i godziny) oraz miejsce sprawowania opieki. Z umowy winno
jasno wynikać czy opieka będzie sprawowana w miejscu zamieszkania dziecka, w
miejscu zamieszkania niani czy też w innym jeszcze miejscu. Dookreślić należy ponadto
zakres obowiązków niani, który prócz sprawowania opieki obejmować może także
prowadzenie odpowiednich do wieku dziecka zajęć edukacyjnych wspierających
prawidłowy rozwój psychomotoryczny dziecka.
Do niezbędnych elementów umowy uaktywniającej należy zaliczyć również określenie
czasu na jaki umowa została zawarta z uwzględnieniem, że opieka nad dzieckiem na
podstawie umowy uaktywniającej w rozumieniu ustawy, może być sprawowana
zasadniczo do zakończenia roku szkolnego, w którym dziecko kończy 3 rok życia, a w
wyjątkowych przypadkach – 4 rok życia. Umowa może być jednak zawierana na okresy
krótsze (np. 6 lub 10 miesięcy) i następnie przedłużana na kolejny okres.
W postanowieniach końcowych umowy uaktywniającej zawiera się zwykle warunki
zmiany i rozwiązania umowy takie jak wymóg zachowania formy pisemnej, długość
okresu wypowiedzenia czy sytuacje, w których strony mogą rozwiązać umowę bez
zachowania okresu wypowiedzenia.
Umowa uaktywniająca jest rodzajem umowy o świadczenie usług, do której w razie
potrzeby należy stosować odpowiednio, zawarte w Kodeksie cywilnym przepisy o
umowie zlecenia. Przykładowo, w razie braku określenia w umowie okresu
wypowiedzenia umowy uaktywniającej, zastosowanie może znaleźć art. 746 §3
Kodeksu cywilnego, który mówi, że nie można z góry zrzec się uprawnienia do
wypowiedzenia zlecenia z ważnych powodów. Podobnie §1 i §2 powołanego przepisu, w
świetle których dający zlecenie (w tym przypadku rodzic, lub rodzice) może je
wypowiedzieć w każdym czasie, ale powinien wówczas zwrócić przyjmującemu zlecenie
(niania) wydatki, jeśli ten poczynił takowe w celu należytego wykonania zlecenia. W
razie odpłatnego zlecenia zleceniodawca obowiązany jest nadto uiścić przyjmującemu
zlecenie część wynagrodzenia odpowiadającą jego dotychczasowym czynnościom, a
jeżeli wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, powinien także naprawić
ewentualnie poniesioną przez przyjmującego zlecenie szkodę. Przyjmujący zlecenie
również może je wypowiedzieć w każdym czasie, jednakże gdy zlecenie jest odpłatne, a
wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, ponosi on odpowiedzialność za
ewentualną szkodę wyrządzoną zleceniodawcy.
Strona | 2
Korzyści z umowy uaktywniającej
Niewątpliwą zaletą ustawy żłobkowej wprowadzającej umowę uaktywniającą jest
stworzenie rodzinom możliwości formalnego zatrudnienia opiekunki do dziecka bez
ponoszenia dodatkowych kosztów ubezpieczenia społecznego takiej osoby. Rozwiązanie
to daje szansę wielu osobom, które zajmują się na co dzień sprawowaniem opieki nad
dziećmi, na podjęcie legalnego zatrudnienia w oparciu o umowę uaktywniającą i
zwiększenie ich ochrony socjalnej.
Dzięki wprowadzonej regulacji, składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i
wypadkowe oraz na ubezpieczenie zdrowotne, od podstawy stanowiącej
kwotę nie wyższą niż wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę (w roku
2012 minimalne wynagrodzenie za pracę wynosi 1.500 zł) opłaca za nianię Zakład
Ubezpieczeń Społecznych.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych opłaca powyższe składki, tylko w przypadku gdy
spełnione są łącznie następujące warunki:
1) niania została zgłoszona przez rodzica do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia
zdrowotnego,
2) rodzice albo rodzic samotnie wychowujący dziecko są zatrudnieni, świadczą usługi na
podstawie umowy cywilnoprawnej stanowiącej tytuł do ubezpieczeń społecznych lub
prowadzą pozarolniczą działalność,
3) dziecko nie jest umieszczone w żłobku, klubie dziecięcym oraz nie zostało objęte
opieką sprawowaną przez dziennego opiekuna.
W razie utraty przez rodziców albo rodzica samotnie wychowującego dziecko
zatrudnienia, zaprzestania świadczenia usług lub prowadzenia pozarolniczej
działalności, składki opłacane są jeszcze przez okres 3 miesięcy od dnia zaistnienia tych
przyczyn.
Jeżeli zgodnie z umową uaktywniającą niania otrzymywać ma wynagrodzenie wyższe
niż minimalne wynagrodzenie za pracę, wówczas składki na ubezpieczenia emerytalne,
rentowe i wypadkowe oraz na ubezpieczenie zdrowotne od kwoty stanowiącej różnicę
pomiędzy
wynagrodzeniem
przewidzianym
w
tej
umowie
a
minimalnym
wynagrodzeniem za pracę opłaca rodzic zatrudniający nianię.
Niania może również, na swój wniosek, przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia
chorobowego. Składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe niani finansowane są w
całości ze środków własnych niani i to niezależnie od tego czy wynagrodzenie
zagwarantowane w umowie uaktywniającej jest wyższe od minimalnego wynagrodzenia
za pracę czy nie. Składki te odprowadzane są jednak do ZUSu przez rodzica jako
płatnika składek.
Niania objęta zostaje dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym od dnia wskazanego
we wniosku o objęcie ubezpieczeniem, pod warunkiem, że zgłoszenie do
obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych zostanie złożone w ciągu
siedmiu dni od powstania obowiązku ubezpieczeń. W innym przypadku objęcie
ubezpieczeniem chorobowym nastąpi od dnia wskazanego we wniosku przy czym nie
wcześniej niż od dnia złożenia tego wniosku.
Strona | 3
Za nianię nie opłaca się składek na Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych
Świadczeń Pracowniczych ani na Fundusz Emerytur Pomostowych.
Zgłoszenie do ubezpieczeń
Rodzice mają obowiązek zgłoszenia niani do ubezpieczeń w ciągu 7 dni od dnia
powstania obowiązku ubezpieczeń, czyli od dnia rozpoczęcia wykonywania opieki nad
dzieckiem. Zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego
dokonuje się na druku ZUS ZUA, a jeśli niania podlega tylko ubezpieczeniu
zdrowotnemu – na druku ZUS ZZA.
Przy zgłaszaniu niani do ubezpieczeń, również jeden z rodziców powinien zgłosić się na
druku ZUS ZFA jako płatnik składek, aby możliwe było prawidłowe ewidencjonowanie
przez ZUS danych służących do rozliczania opłacanych za nianię składek. Zgłoszenia
rodzica jako płatnika składek nie należy dokonywać jeśli rodzic jest już zarejestrowany
jako płatnik składnik, np. opłaca już składki na własne ubezpieczenie lub za innych
ubezpieczonych.
Poznań, dnia 19.03.2012 r.
Konrad Kaszubiak
adwokat
Strona | 4