Analiza zadluzenia

Analiza zadłuŜenia
Analiza zadłuŜenia określa znaczenie kapitałów obcych w finansowaniu danego
przedsiębiorstwa. Ustalenie udziału kapitałów obcych w finansowaniu aktywów pozwala
stwierdzić czy występująca struktura kapitału nie stanowi zagroŜenia dla niezaleŜności
finansowej danego podmiotu gospodarczego. Jednym z istotnych celów analizy zadłuŜenia
jest równieŜ określenie kosztów i opłacalności korzystania z kapitałów obcych. Wyniki
analizy powinny umoŜliwić zarówno ocenę polityki finansowej przedsiębiorstwa, jak i
odpowiedź na pytanie, czy będzie ono w stanie spłacić swoje długi w odpowiednim terminie i
w wymaganej wielkości1.
Analizę zadłuŜenia przeprowadzają, oprócz osób zarządzających finansami danej
jednostki, takŜe wierzyciele i potencjalni kredytodawcy. Wówczas celem badania jest ocena
ryzyka związanego z kapitałami juŜ zaangaŜowanymi w przedsiębiorstwie bądź ryzyka
związanego z udostępnieniem mu na pewien okres własnych kapitałów2. Analiza zadłuŜenia
pozwala równieŜ określić moŜliwość pozyskania kapitałów obcych oraz warunki, na jakich
będą one udostępniane3.
Ocena zadłuŜenia przedsiębiorstwa
Do oceny zadłuŜenia przedsiębiorstwa metodą wskaźnikową wykorzystuje się dane
zawarte w bilansach. Dzięki temu moŜna określić, w jakim stopniu kapitały obce zostały
wykorzystane do finansowania jego aktywów4.
Podstawowe wskaźniki zadłuŜenia przedsiębiorstwa to:
•
Wskaźnik ogólnego zadłuŜenia,
•
Wskaźnik zadłuŜenia kapitału własnego,
•
Wskaźnik udziału zobowiązań powyŜej jednego roku w zobowiązaniach
ogółem,
1
•
Wskaźnik zadłuŜenia długoterminowego,
•
Wskaźnik zadłuŜenia krótkoterminowego,
W. Gabrusiewicz: Podstawy analizy…, s. 271.
M. Nowak: Ocena wiarygodności kontrahenta na podstawie sprawozdań finansowych, „Monitor
Rachunkowości i Finansów” 10/2002, s. 58.
3
L. Gęsiorkiewicz: Analiza ekonomiczno-finansowa przedsiębiorstw, Oficyna Wydawnicza Politechniki
Warszawskiej, Warszawa 2002, s. 137.
4
P. Gołaszewski, P. Urbanek, E. Walińska: Analiza sprawozdań finansowych, Fundacja Rozwoju
Rachunkowości w Polsce, Łódź 2001, s. 50.
2
•
Wskaźnik zadłuŜenia rzeczowych aktywów trwałych.
Wskaźnik ogólnego zadłuŜenia jest relacją zobowiązań ogółem do aktywów ogółem.
Obrazuje on, w jakim stopniu całkowite długi przedsiębiorstwa są zabezpieczone jego
aktywami. Im wyŜszy jest wskaźnik ogólnego zadłuŜenia, tym wyŜsze jest ryzyko finansowe,
a tym samym wyŜsze są trudności związane z pozyskaniem kapitałów obcych. Z drugiej
strony, wysoka wartość wskaźnika świadczy, Ŝe przedsiębiorstwo w duŜym stopniu
wykorzystuje efekt dźwigni finansowej, pozwalającej uzyskać wyŜszą rentowność kapitałów
własnych5. Według standardów zachodnich w firmie, w której nie została zachwiana
równowaga pomiędzy kapitałem własnym a kapitałem obcym wskaźnik ten powinien
oscylować w przedziale 0,57-0,676. W przedsiębiorstwach charakteryzujących się złą sytuacją
ekonomiczno-finansową, cechujących się wysoką stratą (przewyŜszającą kapitały/fundusze
własne, które przyjmują wartość ujemną) wskaźnik ogólnego zadłuŜenia osiąga wartość
większą od 17.
Wskaźnik zadłuŜenia całkowitego to relacja całości zobowiązań do kapitału
własnego, a więc informuje o pokryciu zobowiązań kapitałami własnymi8. W Stanach
Zjednoczonych przyjmuje się racjonalny poziom wskaźnika dla małych przedsiębiorstw na
poziomie 3, co oznacza, Ŝe majątek powinien być finansowany w 75% ze źródeł obcych, a w
25% ze źródeł własnych9.
Wskaźnik udziału zobowiązań powyŜej jednego roku w zobowiązaniach ogółem
obrazuje, jaka jest struktura kapitałów obcych w badanej jednostce gospodarczej.
Wskaźnik zadłuŜenia krótkoterminowego (relacja zobowiązań krótkoterminowych
do majątku ogółem) informuje, w jakim stopniu majątek zabezpiecza długi bieŜące.
Wskaźnik zadłuŜenia długoterminowego (wskaźnik długu bądź ryzyka) jest
niezwykle istotny przy ocenie zadłuŜenia. Obliczany jest jako stosunek zobowiązań
długoterminowych do kapitału własnego. Jego optymalny poziom zawiera się w przedziale
0,5-1,0. W wielu przypadkach instytucje finansowe odmawiają udzielenia kredytu
przedsiębiorstwom, w których wartość wskaźnika przekracza górną granicę tego przedziału10.
5
Analiza ekonomiczno-finansowa…, op. cit., s. 245-247.
J. Ostaszewski: Analiza finansowa, Centrum Informacji MenadŜera, Warszawa 1998, s. 53.
7
R. Machała: Praktyczne zarządzanie finansami firmy, PWN, Warszawa 2001, s. 407.
8
Analiza finansowa w zarządzaniu przedsiębiorstwem, pod red. M. Walczaka, Difin, Warszawa 2003, s. 333.
9
M. Sierpińska, T. Jachna: Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych, Wydawnictwo Naukowe
PWN, Warszawa 2004, s. 167.
10
L. Gąsiorkiewicz: Analiza ekonomiczno-finansowa przedsiębiorstw, Oficyna Wydawnicza Politechniki
Warszawskiej, Warszawa 2002, s. 137.
6
Wskaźnik zadłuŜenia aktywów trwałych jest to stosunek rzeczowych aktywów
trwałych do zobowiązań długoterminowych. Aktywa trwałe stanowią główne zabezpieczenie
kredytów i poŜyczek.
Analiza zdolności przedsiębiorstwa do obsługi zadłuŜenia
Wskaźniki zdolności przedsiębiorstwa do obsługi zadłuŜenia obliczane są na
podstawie danych z rachunku zysków i strat oraz z rachunku przepływów pienięŜnych. Dzięki
nim moŜliwe jest określenie czy przedsiębiorstwo to jest zdolne do spłaty i obsługi swojego
długu11. Do analizy zdolności przedsiębiorstwa do obsługi długu stosuje się następujące
wskaźniki:
•
Wskaźnik pokrycia obsługi długu (2 sposoby obliczeń),
•
Wskaźnik pokrycia zobowiązań odsetkowych,
•
Wskaźnik pokrycia zobowiązań ogółem nadwyŜką finansową.
Formuły obliczeń poszczególnych wskaźników przedstawia tabela 4.
Tabela 1. Wskaźniki zdolności przedsiębiorstwa do obsługi zadłuŜenia.
Nazwa wskaźnika
Formuła obliczeniowa
Wskaźnika pokrycia obsługi
długu II
Krotność
Wskaźnik pokrycia obsługi
długu I
Wskaźnik pokrycia
zobowiązań odsetkowych
Wskaźnik pokrycia
zobowiązań ogółem
nadwyŜka finansową
%
Źródło: Opracowanie własne na podstawie M. Jankowiak: Ocena sytuacji finansowej metodą
wskaźnikową. W: Analiza finansowa i opodatkowanie przedsiębiorstw. Red. T. Juja, Wydawnictwo Forum
Naukowe, Poznań 2007, s. 106.
Wskaźnik pokrycia obsługi długu moŜna obliczyć w dwóch wersjach. W pierwszej
w liczniku ujmuje się zysk osiągnięty przed spłatą odsetek i opodatkowaniem, a w
mianowniku kwotę obsługi długu. W literaturze światowej podkreśla się, iŜ budŜet ma zawsze
11
P. Gołaszewski, P. Urbanek, E. Walińska: op. cit., s. 50.
pierwszeństwo przed zobowiązaniami z tytułu kredytów. Uwzględnia to druga wersja
wskaźnika, gdzie w liczniku bierze się pod uwagę zysk pozostający w przedsiębiorstwie po
opodatkowaniu, natomiast mianownik pozostaje taki sam12.
Wskaźnik pokrycia zobowiązań odsetkowych obrazuje stopień pokrycia płatności
odsetkowych przez zysk przed spłatą odsetek i opodatkowaniem (EBIT). Wysokość graniczna
tego wskaźnika jest określana na róŜnym poziomie. Wysokość minimalna tego wskaźnika to
1,2. Bank Światowy przyjmuje za minimum 1,3 a jego optymalny poziom jako 2,5. Oznacza
to, Ŝe wtedy nawet, gdy wpływy z działalności spadną o 50% to i tak przedsiębiorstwo będzie
zdolne do spłaty kredytu w granicach minimalnego wskaźnika13.
Wskaźnik pokrycia zobowiązań ogółem nadwyŜką finansową dostarcza informacji ile
przedsiębiorstwo mogłoby spłacić zobowiązań ogółem z wygospodarowanej nadwyŜki.
Istotna jest równieŜ odwrotność tego wskaźnika. Informuje, bowiem ile lat potrzebowałoby
badane przedsiębiorstwo na spłatę wszystkich swoich zobowiązań, gdyby przeznaczyło na ten
cel całość nadwyŜki finansowej (przy załoŜeniu, Ŝe wysokość nadwyŜki w kolejnych latach
byłaby taka sama).
12
13
M. Sierpińska, T. Jachna: op. cit., s. 170-171.
TamŜe, s. 171.