doc01 WrocStudia Polit 9.indd - Wrocławskie Studia Politologiczne
download 
Reklamacja Transkrypt
01 WrocStudia Polit 9.indd - Wrocławskie Studia Politologiczne
231 go w politologii, w tym umiejętne połączenie metod analizy ekonomicznej i politologicznej. Autor odnosi się krytycznie do wielu obiegowych sądów, stara się o własne diagnozy i wyważone oceny różnych aspektów polityki w PRL w różnych okresach istnienia państwa. Praca Bloka nie ma w założeniu charakteru historycznego, lecz politologiczny, nie sięga do źródeł archiwalnych, ale wykorzystuje rezultaty licznych badań empirycznych autorów polskich i zachodnich, źródła prawa, analizy statystyczne, raporty, ekspertyzy, obserwacje i doświadczenia własne autora z praktyki gospodarczej. Książka napisana jest w formie analitycznej narracji, omawia i krytycznie analizuje prace imponującej liczby badaczy i teoretyków zajmujących się różnymi wycinkami procesów transformacyjnych w Polsce i w Europie Środkowej i Wschodniej w okresie ostatnich kilkunastu lat. Jest ona wartościowa przede wszystkim z naukowego, ale także publicystycznego punktu widzenia. Napisana została językiem naukowym, ale, co warto podkreślić, przystępnym również dla czytelników spoza środowiska nauk społecznych. RECENZJE w okresie I i II Rzeczypospolitej oraz prezentuje szeroki obraz transformacji społecznej w III RP. Autor dowodzi, że struktury społeczne i świadomość obywateli wywierały (i nadal wywierają) istotny wpływ na charakter transformacji ekonomicznej i politycznej w naszym kraju. Słusznie stwierdza pod koniec rozprawy, że społeczeństwo obywatelskie sensu stricto znajduje się w Polsce nadal w fazie powstawania, jednak zasadnicza część tego procesu już się dokonała, w szczególności na płaszczyźnie upodmiotowienia i zdolności do ekspresji politycznej nowych grup interesów i ruchów społecznych. Niedawne wydarzenia na polskiej scenie politycznej, w szczególności wybory parlamentarne w 2007 roku, wydają się potwierdzać tę diagnozę. Książka Zbigniewa Bloka z pewnością wzbogaciła stan wiedzy naukowej i teorii polityki w obszarze procesów przemian w polskim systemie politycznym, społeczeństwie i gospodarce. Jest ona istotnym osiągnięciem naukowym podsumowującym długi etap badań teoretycznych i empirycznych profesora Bloka nad zagadnieniami transformacji systemowej. Warto w szczególności podkreślić metodologiczne i teoretyczne zasługi autora dla rozwijania podejścia interdyscyplinarne- Andrzej W. Jabłoński „Europa – ziemia obiecana? Doświadczenia krajów europejskich w integracji imigrantów” Elżbieta Stadtmüller, Patrycja Matusz-Protasiewicz (red.) Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2007, ss. 203 Namysł nad migracjami międzynarodowymi, ich konsekwencjami społeczno-ekonomicznymi oraz sytuacją cudzoziemców stał się obecnie tematem wielu debat, dyskusji, posiedzeń. Świat, a właściwie w jego imieniu najważniejsze organizacje międzynarodowe, stał się świadomy konieczności podjęcia próby zrozumienia tego zjawiska, ujarzmie- nia jego negatywnych skutków oraz próby maksymalizacji korzyści z niego płynących. Sekretarz Generalny ONZ Kofi Annan w swoim raporcie przygotowanym na sesję plenarną spotkania wysokiego szczebla na forum Zgromadzenia Ogólnego na temat migracji międzynarodowych i rozwoju (14–15 września 2006 roku, Nowy Jork), zauważył, Wrocławskie Studia Politologiczne 9, 2008 © for this edition by CNS 01 WrocStudia Polit 9.indd 231 2008-11-24 14:18:45 RECENZJE 232 że dopiero zaczynamy rozumieć, co należy uczynić, aby migracja w sposób stały służyła rozwojowi. Jego zdaniem każdy z nas trzyma w ręku kawałek układanki, jaką jest migracja, nikt jednak nie zna pełnego jej obrazu. Nadszedł czas, by wspólnie ją ułożyć. W 2007 roku ukazała się publikacja Europa – ziemia obiecana? Doświadczenia krajów europejskich w integracji imigrantów, pod redakcją Elżbiety Stadtmüller i Patrycji Matusz-Protasiewicz, stanowiąca zbiór artykułów dotyczących aktualnych zjawisk związanych z integracją imigrantów w wybranych krajach europejskich. Całość poprzedza krótkie wprowadzenie będące refleksją nad tym, jak ważnym i złożonym zjawiskiem są migracje ludności oraz jak istotnym elementem jest konstruowanie odpowiadającej rzeczywistym potrzebom polityki integracji ludności napływowej ze społeczeństwem przyjmującym, która jest warunkiem sine qua non uniknięcia konfliktów społeczno-ekonomicznych na linii imigranci–ludność przyjmująca. Opracowanie składa się z ośmiu autonomicznych artykułów łączących się z zagadnieniem. Każdy tekst przytacza różnorodną i bogatą literaturę. Oprócz wielu opracowań polskojęzycznych w bibliografii tej publikacji można znaleźć wiele pozycji zagranicznych. Książkę rozpoczyna tekst Magdaleny Lesińskiej Imigranci jako grupa wykluczona w perspektywie polityki państwa przyjmującego. Przedmiotem artykułu jest pozycja ludności napływowej w kraju przyjmującym z perspektywy formalnoprawnej, jak również z perspektywy kulturowej i ekonomicznej. Za cel autorka postawiła sobie próbę odpowiedzi na pytanie, jakich praw imigranci są pozbawieni? Wraz z napływem cudzoziemców, jak zauważa, dochodzi do intensyfikacji napięć społeczno-ekonomicznych zarówno po stronie ludności autochtonicznej, jak i napływowej. Wzmagają się nastroje ksenofobiczne, postawy antyimigracyjne, dochodzi do aktów przemocy i wandalizmu na tle rasowym i religijnym. Państwo przyjmujące, chcąc łagodzić te zjawiska, zobligowane jest do stworzenia i implementacji odpowiedniej polityki włączenia cudzoziemców do wszystkich sfer życia społeczno-ekonomicznego w celu minimalizacji negatywnych zjawisk towarzyszących migracjom, takich np., jak izolacja czy wykluczenie. Jak pokazuje jednak autorka, integracja obcokrajowców z ludnością przyjmującą jest procesem bardzo trudnym i długookresowym. W drugim artykule, również autorstwa Magdaleny Lesińskiej, Polityka Niemiec wobec imigrantów – od systemu Gastarbeitera do systemu kraju imigracji, ukazane jest przeobrażenie niemieckiej koncepcji polityki integracji cudzoziemców, jakie nastąpiło w ostatnich latach. Autorka przybliża czytelnikowi charakter i przebieg debaty politycznej poprzedzającej te zmiany oraz skutki tychże zmian dla mieszkających na terytorium Niemiec obcokrajowców. W tekście ukazana jest ewolucja państwa niemieckiego, które przez długi okres, aż do końca lat dziewięćdziesiątych, starało się marginalizować problem obecności cudzoziemców, a rząd niemiecki skutecznie unikał określania Niemiec jako państwa migracyjnego. Początek nowego wieku przyniósł zmianę jakościową w podejściu władz niemieckich i niemieckiej opinii publicznej do kwestii migracji międzynarodowych, co zaowocowało wprowadzeniem wielu zmian legislacyjnych ułatwiających m.in. nabycie obywatelstwa czy karty stałego pobytu przez obcokrajowców. Trzeci tekst autorstwa Patrycji Matusz-Protasiewicz, zatytułowany Wpływ filaryzacji na kształtowanie polityki wobec imigrantów w Holandii, analizuje holenderską politykę integracji obcokrajowców. Autorka wskazuje, jak ważny dla kształtu i skuteczności prowadzonej przez państwo polityki wobec ludności napływowej jest ustrój państwa, jego historia oraz struktura społeczna. P. Matusz-Protasiewicz ukazuje wpływ procesu filaryzacji społeczeństwa holenderskie- Wrocławskie Studia Politologiczne 9, 2008 © for this edition by CNS 01 WrocStudia Polit 9.indd 232 2008-11-24 14:18:45 233 ców, a przez to ograniczać negatywne z perspektywy integracji cudzoziemców opisane zjawisko. Aktywność władz lokalnych w tym obszarze zilustrowana jest przykładem mobilizacji imigrantów podczas strajków głodowych z 2001 roku z Barcelony. Sylwia Sycz w artykule Imigrantki – zjawisko feminizacji migracji opisuje ważne z perspektywy przemian ilościowo-jakościowych procesu migracji zjawisko wzrostu liczby kobiet wśród migrującej ludności. Migracja kobiet dotychczas polegała na towarzyszeniu mężowi. Dziś gros kobiet samodzielnie podejmuje i urzeczywistnia decyzję o migracji, kobiety nie przemieszczają się za mężem czy w zdobyciu męża, lecz głównie w celach zarobkowych. Według A. Phizacklea z około 170 milionów osób zamieszkujących poza krajem pochodzenia ponad połowę stanowią kobiety. Wzrostowi udziału kobiet w migracjach towarzyszy jednoczesny spadek liczby mężczyzn opuszczających swój kraj urodzenia. Dzieje się tak dlatego, że przemiany strukturalne w gospodarce redukują zapotrzebowanie na pracę mężczyzn. Autorka podejmuję próbę wskazania miejsca, jakie zajmują kobiety we współczesnych badaniach nad migracjami. Publikację zamyka artykuł Wojciecha Kalocińskiego Uwarunkowania polityki azylowej państw europejskich w kontekście międzynarodowym i historycznym, ukazujący uchodźstwo jako jedno z istotnych form współczesnych migracji międzynarodowych. Autor wskazuje, jak szczególne miejsce ta forma migracji zajmuje w europejskie tradycji ochrony praw człowieka. Obok uwarunkowań formalnoprawnych instytucji azylu ukazane są również jej przeobrażenia historyczne oraz tradycja państw europejskich wobec tej kategorii. Na zakończenie chciałbym przedstawić kilka refleksji, które nasunęły mi się po przeczytaniu niniejszej pozycji. Opracowanie zbiorowe Europa – ziemia obiecana? Doświadczenia krajów europejskich w integracji imigrantów pod redakcją Elżbiety Stadtmüller i Patrycji RECENZJE go na kształtowanie się polityki integracji imigrantów w Holandii, która do niedawna uznawana była za jedną z najskuteczniejszych w krajach Europy Zachodniej. W kolejnym artykule tej samej autorki: Edukacja jako jedno z narzędzi polityki integracji imigrantów ze społeczeństwem przyjmującym – doświadczenia Holandii, podjęto próbę wyjaśnienia istoty i znaczenia edukacji jako skutecznego narzędzia integrującego obcokrajowców z państwem przyjmującym. P. Matusz-Protasiewicz ukazuje, jak edukacja, szczególnie drugiego i trzeciego pokolenia imigrantów, wpływa na poprawę pozycji cudzoziemców w społeczeństwie przyjmującym, ogranicza marginalizację, wykluczenie i ułatwia poznanie się i lepsze zrozumienie obu stron, tj. obcokrajowców i autochtonów uczestniczących w procesie integracji. Autorka posługuje się w tekście konkretnymi przykładami działań realizowanych przez władze holenderskie z obszaru edukacji. Piąty z kolei artykuł Maríi Margaridy Marques i Maríi João Valente Rosa, zatytułowany Integracja imigrantów w Portugalii: szczególny przypadek czy przykład opóźnienia?, przybliża czytelnikowi kwestię integracji ekonomicznej imigrantów w Portugalii. Autorki, próbując spojrzeć z szerszej perspektywy, poszukują odpowiedzi na pytanie: Czy istnieje południowy model integracji cudzoziemców, który różni się od innych europejskich koncepcji integracji obcokrajowców? María Bruquetas Callejo w kolejnym artykule Mobilizacja imigrantów w Barcelonie w 2001 roku i ustanowienie polityki integracyjnej na szczeblu lokalnym opisuje sytuację obcokrajowców w Hiszpanii. Stawia sobie za cel próbę odnalezienia przyczyn obecności swoistego „deficytu obywatelskości” wśród imigrantów, wyrażającego się małym zainteresowaniem ludności napływowej sprawami publicznymi i udziałem w życiu społeczności lokalnych. Dodatkowo autorka opisuje, jakie działania podejmują władze lokalne, by aktywizować grupę docelową, czyli obcokrajow- Wrocławskie Studia Politologiczne 9, 2008 © for this edition by CNS 01 WrocStudia Polit 9.indd 233 2008-11-24 14:18:45 RECENZJE 234 Matusz-Protasiewicz wpisuje się w nurt refleksji nad pozytywnymi i negatywnymi aspektami migracji międzynarodowych w kontekście projektowania i realizacji polityki integracji ludności napływowej ze społecznością przyjmującą zarówno poszczególnych państw europejskich, jak i całego kontynentu. Jest to opracowanie interdyscyplinarne, z pogranicza politologii, socjologii i stosunków międzynarodowych. Artykuły zawarte w recenzowanej pozycji spełniają wszelkie wymogi metodologii, są napisane w ciekawy sposób. Autorzy recenzowanej pozycji są specjalistami w dziedzinie opisywanych przez siebie zagadnień, od wielu lat pośrednio lub bezpośrednio zajmują się kwestią migracji i integracji cudzoziemców. Powoduje to, że czytelnik już od samego początku odnosi pozytywne wrażenie co do kompetencji autora w danej kwestii – czego dowodami są częste nawiązania do literatury przedmiotu (w tym obcojęzycznej), rozważań teoretycznych o migracjach, jak również dzięki przykładom wydarzeń z życia politycznego i społecznego poszczególnych krajów. Dodatkowym atutem jest korzystanie przez autorów artykułów z form graficznych, takich jak tabele czy wykresy. Są one użytecznymi narzędziami syntetyzującymi przedstawiane dane liczbowe, pozwalającymi dodatkowo zobrazować skalę poszczególnych procesów. Niestety, jako że publikacja została wydana w 2007 roku, a niektórzy z autorów posługują się danymi statystycznymi z końca lat dziewięćdziesiątych lub z początków XXI wieku (co w przypadku tak dynamicznego zjawiska, jak migracje, jest niewystarczające), powoduje to, że przedstawione wnioski mogą być mniej lub bardziej nieaktualne. Najistotniejszy i właściwie jedyny zarzut dotyczy poziomu ogólności poszczególnych tekstów. Artykuły ze względu na swoje ograniczenia formalne nie wyczerpują opisywanych zagadnień, lecz jedynie zawierają poszerzoną analizę zagadnienia. Autorzy są tego świadomi i na wstępie informują, iż publikacja powinna być potraktowana jako zachęta do dalszych studiów nad kwestią polityki integracji cudzoziemców. Każde z opisywanych zagadnień ze względu na swoją złożoność i wieloaspektowość mogłoby być tematem monografii, stąd próba opisania zagadnień takich, jak feminizacja migracji, obszary wykluczenia cudzoziemców itd. w formie artykułu, pozwala jedynie zarysować problem na poziomie mniej lub bardziej ogólnym. Wszelkie moje, mniej lub bardziej krytyczne, uwagi nie osłabiają zdecydowanie pozytywnej oceny recenzowanej publikacji. Zasługuje ona na wnikliwą lekturę i analizę. Z pewnością będzie cennym źródłem inspiracji dla badaczy zajmujących się zjawiskiem migracji międzynarodowych. Będzie również istotnym źródłem wiedzy o zjawisku migracji dla studentów socjologii, politologii i stosunków międzynarodowych. Michał Kilijański „Etyka wobec współczesnych dylematów” Krzysztof Kalka, Andrzej Papuziński (red.) Bydgoszcz 2006 Publikacja zbiorowa Etyka wobec współczesnych dylematów stanowi reakcję na problemy człowieka XXI wieku. Omawia dylematy, które pojawiają się niezależnie od okresu historycznego, ale szczególną uwagę poświęca tym zagadnieniom, które są charakterystyczne wyłącznie dla czasów współczesnych. Nie ma ona ambicji rozwiązania Wrocławskie Studia Politologiczne 9, 2008 © for this edition by CNS 01 WrocStudia Polit 9.indd 234 2008-11-24 14:18:45
