pedagogika specjalna

Wszystkie materiały tworzone i przekazywane przez Wykładowców NPDN PROTOTO
są chronione prawem autorskim i przeznaczone wyłącznie do użytku prywatnego.
MATERIAŁY
Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO
www.prototo.pl
PEDAGOGIKA SPECJALNA
WPROWADZENIE
RYS HISTORYCZNY

Arystoteles, podejście negatywnej selekcji,

1620 rok - Juan Pablo Bonet - praca poświęcona nauczaniu głuchych,

Jan Amos Komeński, wielki dydaktyk, kształcenie dzieci upośledzonych umysłowo,

1872
rok
pod
kierownictwem
Jana
Popłońskiego
przy
Instytucie
Głuchych
i Ociemniałych roczne seminarium dla nauczycieli dzieci niedosłyszących i głuchych,

1922 rok - dzięki staraniom M. Grzegorzewskiej powołany w Warszawie Państwowy Instytut
Pedagogiki Specjalnej, którego celem było kształcenie nauczycieli-wychowawców dla
wszystkich dzieci, które nie mogły być objęte edukacją szkolnictwa powszechnego,

1970 rok - przekształcenie PIPS w placówkę naukowo-badawczą, studia zawodowe
(trzyletnie) i magisterskie uzupełniające (dwuletnie), kształcenie integracyjne,
www.prototo.pl
RYS HISTORYCZNY

1973
rok
-
wprowadzenie
czteroletnich
studiów
magisterskich,
dynamiczny rozwój,

1991 rok - rozporządzenie Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego,
odebranie pedagogice specjalnej status kierunku studiów,

1994 rok - decyzja uchylona, przywrócenie pedagogiki specjalnej jako
kierunku studiów,

przełom XX i XXI wieku - Jan Pańczyk proponuje dokonanie
nowelizacji kierunków kształcenia na kierunku pedagogika specjalna.
www.prototo.pl
ZMIANY W ZAKRESIE PROWADZONYCH KURSÓW
I SPECJALIZACJI W OBRĘBIE PEDAGOGKI SPECJALNEJ
NA PRZESTRZENI LAT
www.prototo.pl
PEDAGOGIKA SPECJALNA WG K. KIREJCZYKA
„Pedagogika specjalna wyodrębniona z pedagogiki ogólnej
jest nauką o wychowaniu i nauczaniu osób ujemnie lub dodatnio
odchylonych od normy w tym stopniu, iż wymagają one specjalnego
postępowania, w celu zapewnienia im optymalnego, dostępnego dla
nich fizycznego, psychicznego i społecznego rozwoju.”
www.prototo.pl
PEDAGOGIKA SPECJALNA WG O. LIPKOWSKIEGO
„Pedagogika specjalna jako dział pedagogiki w jej najszerszym
znaczeniu, ogranicza się do wychowania jednostek odbiegających od
normy i z zaburzeniami, które bez specjalnej pomocy nie mogłyby
osiągnąć poziomu rozwoju i przystosowania do zadań społecznych
i zawodowych leżących w zakresie ich możliwości. Pedagogika
specjalna
to
więc
teoria
i
praktyka
wychowania
upośledzonych.”
www.prototo.pl
jednostek
PEDAGOGIKA SPECJALNA WG W. DYKCIKA
„Pedagogika
specjalna
jest
nauką
szczegółową
pedagogiki, jej przedmiotem jest opieka, terapia, kształcenie i
wychowanie osób z odchyleniami od normy, najczęściej jednak
mniej sprawnych lub niepełnosprawnych, bez względu na
rodzaj, stopień i złożoność objawów oraz przyczyn zaistniałych
anomalii, zaburzeń, trudności lub ograniczeń.”
www.prototo.pl
PEDAGOGIKA SPECJALNA
Jest
nauką
szczegółową,
której
podmiotem
jest
człowiek
wymagający wsparcia i pomocy w przekraczaniu różnorakich
trudności, utrudniających mu rozwój i funkcjonowanie społeczne.
Zajmuje się osobami w każdym wieku, starając się odpowiadać na
ich szczególne potrzeby: rozwojowe w wieku niemowlęcym,
edukacyjne i wychowawcze w wieku przedszkolnym, szkolnym oraz
dorastania, a także socjalizacyjne i zawodowe w wieku dojrzałym.
www.prototo.pl
PODMIOT PEDAGOGIKI SPECJALNEJ
Ludzie, których rozwój jest lub może być utrudniony w stopniu,
w którym ani jednostka za pomocą własnych mechanizmów
psychicznej
regulacji,
ani
rutynowe
metody
postępowania
pedagogicznego nie są w stanie tych utrudnień wyeliminować
(I. Obuchowska).
www.prototo.pl
PODMIOT PEDAGOGIKI SPECJALNEJ
Osoby ze wszystkimi rodzajami niepełnosprawności, w każdej
sferze (somatycznej, fizycznej, psychicznej i społecznej), z różnych
przyczyn
(dziedziczne,
wrodzone,
nabyte),
oraz
wybitnie
zdolne
i uzdolnione, we wszystkich przedziałach wieku, od urodzenia aż do późnej
starości, oraz z różnych środowisk i sytuacji życiowych, od osób
przebywających w domach rodzinnych, instytucjach ogólnodostępnych,
w placówkach o zróżnicowanych formach integracji po formy segregujące
(A. Hulek)
www.prototo.pl
PRZEDMIOT PEDAGOGIKI SPECJALNEJ
Opieka, terapia, kształcenie i wychowanie osób z odchyleniami od
normy,
najczęściej
jednostek
mniej
sprawnych
lub
niepełnosprawnych, bez względu na rodzaj, stopień i złożoność
objawów oraz przyczyn i skutków zaistniałych anomalii, zaburzeń,
trudności lub ograniczeń.
www.prototo.pl
NORMA
masowość,
pospolitość,
częstość

powszechność,
występowania,

zgodność
z
przyjętymi
wzorcami,
nastawieniami,
konwencjami, oczekiwaniami czy przepisami.
W tym ujęciu jednostki będące podmiotem pedagogiki
specjalnej to te, które nie spełniają kryteriów tzw. normalności.
www.prototo.pl
PODMIOT
PEDAGOGIKI
SPECJALNEJ
Z UWZGLĘDNIENIEM KRYTERIUM NORMY
www.prototo.pl
ZADANIA PEDAGOGIKI SPECJALNEJ
Przywracanie
osobom
„uszkodzonym”
lub
niedostosowanym
społecznie, normy możliwej do osiągnięcia przez wielokierunkowe
oddziaływanie na ich zaburzone warunki biopsychospołeczne dla
umożliwienia
im
znalezienia
należnego
im
miejsca
w społeczeństwie i w życiu osobistym. Zadanie to obejmujemy
terminami: rewalidacja, resocjalizacja, rehabilitacja, readaptacja,
a również niekiedy ortopedagogika.
www.prototo.pl
CELE PEDAGOGIKI SPECJALNEJ
Poznanie prawidłowości i mechanizmu funkcjonowania osób
niepełnosprawnych, zmierzające do ich usprawnienia psychicznego
i fizycznego oraz pełnego włączenia w życie społeczne.
www.prototo.pl
CELE
PEDAGOGIKI
SPECJALNEJ
wg M. GRZEGORZEWSKIEJ
Humanitarny – osobie niepełnosprawnej i słabszej należy zapewnić
szczególne prawo do pomocy w uzyskaniu pełni rozwoju i uznania
w środowisku społecznym.
Ekonomiczny, utylitarny – osobę niepełnosprawną
należy
przygotować jak najlepiej do przyszłych sytuacji w pracy zawodowej
i w miarę możliwości uniezależnić ją od pomocy społecznej.
www.prototo.pl
CELE
PEDAGOGIKI
SPECJALNEJ
wg M. GRZEGORZEWSKIEJ
Wychowawczy - osobę niepełnosprawną należy wszechstronnie
kształcić i umożliwić jej optymalny rozwój, aby jak najlepiej mogła
spełniać swoje zadania społeczne.
Profilaktyczny - zapobieganie zaburzeniom rozwoju społecznego u
dzieci niepełnosprawnych, m.in. poprzez odpowiednią opiekę
zdrowotną, terapię i edukację, pomoc w możliwej do osiągnięcia
niezależności i nawiązywania prawidłowych interakcji z otoczeniem
stanowi szansę na lepsze życie w każdym okresie jego trwania.
www.prototo.pl
PEDAGOGIKA SPECJALNA NA TLE PEDAGOGIKI OGÓLNEJ

nie jest
ani antynomiczna (sprzeczna) ani autonomiczna
w stosunku do pedagogiki ogólnej,

dostosowuje do pedagogiki ogólnej cele, zasady i metody,
zarówno w teorii badawczej, jak i praktyce edukacyjnej,

korzenie pedagogiki specjalnej to pedagogika ogólna, społeczna i
opiekuńcza, tworzące przedzałożeniowość charakterystyczną dla
działań naprawczych i kompensacyjnych.
www.prototo.pl
ZWIĄZKI PEDAGOGIKI SPECJALNEJ Z NAUKAMI PEDAGOGICZNYMI
Pedagogika ogólna
Teoria nauczania
Teoria wychowania
Pedagogika opiekuńcza
Pedagogika porównawcza
Pedagogika społeczna
Pedagogika specjalna
www.prototo.pl
PEDAGOGIKA OGÓLNA I SPECJALNA
•
nauka teoretyczna i praktyczna,
•
nauka empiryczna i społeczna,
•
na jej system naukowy składają się zarówno założenia
teoriopoznawcze, jak i praktyczno-edukacyjne.
www.prototo.pl
SZCZEGÓŁOWE
DZIEDZINY
SPECJALNEJ WG DYKCIKA:
PEDAGOGIKI
1. Pedagogika osób z upośledzeniem umysłowym (oligofrenopedagogika)
2. Pedagogika osób niesłyszących i słabo słyszących (surdopedagogika)
3. Pedagogika osób niewidomych i słabo widzących (tyflopedagogika)
4. Pedagogika osób głuchoniewidomych (surdotyflopedagogika)
5. Pedagogika osób ze sprzężonymi upośledzeniami
6. Pedagogika osób niesprawnych ruchowo
7. Pedagogika osób przewlekle chorych
8. Pedagogika osób odmiennych somatycznie
9. Pedagogika osób z autyzmem i zespołami psychozopodobnymi
10. Pedagogika osób w starszym wieku
11. Pedagogika osób z trudnościami w uczeniu się
12. Pedagogika osób z zaburzeniami mowy
13. Pedagogika osób niedostosowanych społecznie
14. Pedagogika osób zdolnych i uzdolnionych
www.prototo.pl
SZCZEGÓŁOWE DZIEDZINY PEDAGOGIKI SPECJALNEJ
WG O. LIPKOWSKIEGO
Pedagogika ogólna
Oligofrenopedagogika (gr.
oligos - mały, phren -umysł)
pedagogika dotycząca
upośledzeń umysłowych
Surdopedagogika (łac. surdus głuchy) - pedagogika dotycząca
upośledzeń słuchu i mowy
Pedagogika resocjalizacyjna pedagogika traktująca o
zaburzonym zachowaniu na tle
czynników organicznych i
środowiskowych
Pedagogika terapeutyczna pedagogika dotycząca kalectw i
schorzeń przewlekłych
Tyflopedagogika (gr. typhlós ślepy) - pedagogika dotycząca
upośledzeń wzroku
Pedagogika specjalna - teoria i
praktyka wychowania jednostek
upośledzonych
Logopedia - dział pedagogiki specjalnej
uwzględniający wady wymowy
www.prototo.pl
INTERDYSCYPLINARNOŚĆ
I
ROLA
NAUK
POMOCNICZYCH W PEDAGOGICE SPECJALNEJ:
•szerokie i wielostronne spojrzenie oraz ogląd złożonych
zagadnień i zjawisk pedagogicznych,
•podjęcie skuteczniejszych i lepszych działań w praktyce
edukacyjnej,
• nie ograniczanie samodzielności pedagogiki specjalnej, ale
pojęciowe, metodologiczne i merytoryczne wspieranie.
www.prototo.pl
Związki pedagogiki
pedagogiczne
specjalnej
z
naukami
Aspekt
biologiczny
genetyka
fizjologia
anatomia
Aspekt
socjologiczny
socjologia
ogólna
socjologia
wychowania
Aspekt
psychologiczny
psychologia
ogólna
psychologia
rozw.-wych.
Aspekt
prawny
ustawodawstwo
legislacja
prawo cywilne
karne
Aspekt
ekonomiczny
ekonomia
kształcenia
Aspekt
polityczny
polityka
oświatowa
polityka
rodzinna
antropologia
aksjologia
(etyka)
Aspekt
fizjologiczny
technika
architektura
www.prototo.pl
innymi
niż
ASPEKT
PEDAGOGICZNY
PARADYGMATY PEDAGOGIKI SPECJALNEJ
WG I. OBUCHOWSKIEJ
 biograficznego ujmowania niepełnosprawności w podejściu integracyjnospołecznym i dynamicznym,
 pozytywnego myślenia i życiowego ukierunkowania osoby niepełnosprawnej
poprzez skupienie się na posiadanych i nie ujawnionych możliwościach, a nie
deficytach,
 autorewalidacji, indywidualnych działań adaptacyjnych, i samorealizacyjnych,
współwystępujących z metodami i strategiami zewnętrznymi,
 pomocy pomagającemu, poprzez zastosowanie twórczych i poszukujących
metod pracy nauczycieli, przezwyciężanie schematyzmu i rutyny,
www.prototo.pl
PARADYGMATY PEDAGOGIKI
SPECJALNEJ WG I. OBUCHOWSKIEJ
 podmiotowości w metodach oddziaływania, poprzez uwzględnienie
metod i zasad hermeneutyki,
 profilaktyki i integracji w rodzinie,
 antystygmatyzacyjny,
oparcie
zasad
pedagogicznego
oddziaływania na normie funkcjonalnej, wynikającej z jednostkowych
możliwości człowieka,
 pojęciowy, dostrzeganie względności i zmienności pojęć oraz
wielości rozwiązań teoretycznych dotychczasowych modeli praktyki
edukacyjnej,
 zignorowany, rzadko brany pod uwagę, gdyż związany z życiem
seksualnym niepełnosprawnych,
 bytowy, egzystencjalny, związany z prawem aktywnego udziału
w życiu społeczeństwa.
www.prototo.pl