DUSZPASTERSTWO W SŁUŻBIE CZŁOWIEKOWI

KOMISJA DO SPRAW DUSZPASTERSTWA
DUSZPASTERSTWO
W SŁUŻBIE CZŁOWIEKOWI
DZIEDZICTWO – Kilka najważniejszych kart z dziejów duszpasterstwa na Mazowszu Płockim – Duszpasterstwo diecezjalne u progu odnowy
posoborowej
BILANS DNIA DZISIEJSZEGO – Nova et vetera – Grupy, wspólnoty, ruchy, stowarzyszenia i zrzeszenia katolickie w duszpasterstwie – Duszpasterstwo
młodzieży – Nowe inicjatywy
WYZWANIA DUSZPASTERSKIE
WSKAZANIA, ZARZĄDZENIA I POSTULATY – Wskazania ogólne – Duszpasterstwo dzieci – Duszpasterstwo młodzieży – Duszpasterstwo akademickie Duszpasterstwo harcerzy i harcerek – Duszpasterstwo misyjne – Duszpasterstwo sanktuaryjne i pielgrzymkowe – Duszpasterstwo rolników –
Duszpasterstwo służby zdrowia – Duszpasterstwo chorych – Duszpasterstwo niepełnosprawnych – Duszpasterstwo hospicyjne – Duszpasterstwo osób
sprawujących służbę publiczną (parlamentarzystów, samorządowców) – Duszpasterstwo policjantów i straży miejskiej – Duszpasterstwo strażaków –
Duszpasterstwo kombatantów – Duszpasterstwo prawników – Duszpasterstwo pracodawców, rzemieślników i poszukujących pracy – Duszpasterstwo
obcokrajowców – Duszpasterstwo sportowców – Duszpasterstwo trzeźwości – Duszpasterstwo nieprzystosowanych społecznie – Duszpasterstwo
więzienne
WSTĘP
Człowiek drogą Kościoła
1. W encyklice Redemptor hominis św. Jan Paweł II stwierdził, że „człowiek jest drogą Kościoła”. Oznacza to, że „Kościół
nie może odstąpić od człowieka, którego «los» – to znaczy wybranie i powołanie, narodziny i śmierć, zbawienie lub
odrzucenie – w tak ścisły i nierozerwalny sposób zespolone są z Chrystusem” (RH 14). Dlatego podstawowym zadaniem
Kościoła, bez względu na czasy i okoliczności, jest otwieranie człowieka na osobiste i intymne spotkanie z Chrystusem, który
jest „wczoraj i dziś, ten sam także na wieki” (Hbr 13, 8).
Cel duszpasterstwa
2. To „nieodstępowanie” od człowieka Kościół realizuje poprzez zorganizowaną zbawczą działalność, zwaną
duszpasterstwem. Jego celem jest skutecznie prowadzić ludzi żyjących „tu i teraz” do spotkania z Bogiem w wierze, nadziei
i miłości. Dlatego Kościół głosi słowo Boże, by Dobra Nowina o Zbawieniu rozszerzała się na wszystkie strony świata; dlatego
sprawuje sakramenty, aby żywy Jezus przenikał ludzką codzienność; dlatego podejmuje posługę miłości ( caritas)
i świadectwo chrześcijańskiego życia, by otoczyć troską zwłaszcza tych, „którzy się źle mają” (Mt 9, 12). Chodzi o to „[…], by
duszpasterstwo zwyczajne we wszystkich swych formach było bardziej ekspansywne i otwarte, by doprowadziło
pracujących w duszpasterstwie do nieustannego przyjmowania postawy ‘wyjścia’ i w ten sposób sprzyjało pozytywnej
odpowiedzi ze strony wszystkich, którym Jezus ofiaruje swoją przyjaźń” (EG 27).
Podmiot duszpasterstwa – odpowiedzialni w Kościele partykularnym
3. Duszpasterstwem w Kościele Płockim kieruje Biskup Diecezjalny, wspomagany przez Diecezjalną Radę Duszpasterską
i Wydział Duszpasterski Kurii Diecezjalnej, przy udziale innych wydziałów Kurii Diecezjalnej, kompetentnych w zakresie
poszczególnych duszpasterstw (zob. Statut Diecezjalnej Rady Duszpasterskiej). Nie należy wszakże zapominać, że
podmiotem duszpasterstwa jest cały Kościół partykularny: prezbiterzy, osoby konsekrowane i świeccy, chociaż
w zróżnicowanym stopniu i zakresie (zob. DA 2-4). „Każdy ochrzczony – przypomina papież Franciszek – niezależnie
od swojej funkcji w Kościele i stopnia wykształcenia w wierze, jest aktywnym podmiotem ewangelizacji i czymś
niestosownym byłoby myślenie o schemacie ewangelizacji prowadzonej przez wykwalifikowanych pracowników, podczas
gdy reszta wiernego ludu byłaby tylko odbiorcą ich działań. […] Każdy chrześcijanin jest misjonarzem w takiej mierze,
w jakiej spotkał się z miłością Boga w Chrystusie Jezusie” (EG 120).
Wezwanie do nawrócenia pastoralnego
4. W duszpasterstwie chodzi nie tylko o nowe formy działalności, ale także o nawrócenie pastoralne, czyli o zmianę
myślenia wszystkich członków Kościoła, aby z ewangeliczną odwagą pozyskiwać nowych uczniów Chrystusa. W tym właśnie
duchu Komisja ds. duszpasterstwa XLIII Synodu Płockiego spogląda na przeszłość naszego duszpasterstwa diecezjalnego,
dokonuje bilansu dnia dzisiejszego, diagnozuje wyzwania i zagrożenia, wreszcie formułuje wskazania i postulaty.
DZIEDZICTWO
Kilka najważniejszych kart z dziejów duszpasterstwa
na Mazowszu Płockim
Dziewięć wieków „płockiego duszpasterstwa”
5. „W 940-letnich dziejach – napisał Biskup Piotr Libera w dziele Mocarze Krzyża Świętego – Kościołem Płockim
kierowało 81 biskupów diecezjalnych, których wspomagało 37 biskupów pomocniczych oraz setki kapłanów, zakonników,
zakonnic... Życie liturgiczne i umysłowe uświetniały i uświetniają 3 kapituły. Odbyły się 42 synody diecezjalne. Od 1594 roku
kapłanów Diecezji kształciło i kształci seminarium duchowne, najpierw w Pułtusku, a potem w Płocku. Zmieniały się granice
Diecezji, zmieniał podział na dekanaty, parafie, zmieniali biskupi, przychodziły nowe pokolenia. Ale postawiony
przed X wiekami na Wzgórzu Tumskim Krzyż stał i, dzięki Bogu, wciąż tu stoi...”. Kościół Płocki początku III Tysiąclecia jest
świadom, że wchodzi w tę bogatą historię, która wyrażała się przede wszystkim w trosce duszpasterskiej o wiernych
zamieszkujących teren północnego Mazowsza. Troska ta, w zależności od czasów i okoliczności, przybierała różne formy.
W naszym opisie dziedzictwa wymieniamy tylko formy najbardziej charakterystycznych dla „płockiego duszpasterstwa”,
wspominamy osoby najbardziej zasłużone.
Wdzięczna pamięć i szacunek dla minionych pokoleń
6. Upamiętniając dziedzictwo pastoralne Diecezji Płockiej, nie można zapomnieć rzesz wiernych świeckich, trwających
w wierze w swoich gniazdach rodzinnych i wychowujących w niej młode pokolenia Mazowszan; kapłanów, ofiarnie
i pokornie posługujących we wspólnotach parafialnych i innych ośrodkach duszpasterskich, pamiętających o powiedzeniu:
„Jeden sieje, a drugi zbiera”; zakonników i zakonnic, dających świadectwo modlitwy, kontemplacji i organicznej pracy wśród
prostych ludzi. „Życie religijne na dawnym Mazowszu – wspominał Bł. Abp Nowowiejski w dziele Płock. Monografia
historyczna – było bujne, herezji nie dopuszczano, kościoły dostatecznie obsługiwały ludność. Najwięcej kościołów
parafialnych przybyło w wiekach XIV, XIII i XII [...]. Tworząc (erygując) nowe parafie, należało je uposażyć, kościoły
wystawić, wydzielić nowe parafie z dawniejszych, dawnym kościołom za uszczuplone dochody dać inne. Czynili to
dobrodzieje prywatni, niekiedy księża, najczęściej robił to biskup kosztem swoich gruntów i dziesięcin [...]. Obok kościołów
parafialnych było wiele kościołów zakonnych, z których, pomimo wielu supresyj, jeszcze w pierwszej połowie XIX-go wieku
widzimy 17 klasztorów męskich o 160 zakonnikach i 4 żeńskie o 65 zakonnicach”.
Cechy charakterystyczne dawnego „płockiego duszpasterstwa”
7. Cechą charakterystyczną duszpasterstwa na Mazowszu była przez całe wieki więź Kościoła ze społeczeństwem, mocno
– choć niekiedy niezbyt głęboko – osadzonego w dziedzictwie chrześcijańskim. Do wiary katolickiej przyznawała się zawsze
zdecydowana większość mieszkańców miast, miasteczek i wsi Mazowsza. Silna była tradycyjna pobożność maryjna,
katolicyzm masowy, kult świętych i cześć dla zmarłych. Zarówno wiara, jak i moralność odwoływała się nie tyle do wolnego
wyboru czy sumienia jednostkowego, lecz do tradycji, jedności wspólnoty, poczucia wstydu wobec opinii mieszkańców
parafii. Ksiądz, duszpasterz cieszył się niemałym autorytetem, chociaż zazwyczaj negatywnie oceniano jego zbyt mocny
„sojusz z dworem”. Kościół Płocki, odpowiadając na wymagania płynące z tego typu religijności, organizował
duszpasterstwo, zorientowane na „przeciętnego katolika”. W duszpasterstwie tym wiodącą rolę odgrywali księża, niewielkie
natomiast było zaangażowanie świeckich, co często skutkowało ich biernością ewangelizacyjną.
Rola sanktuariów i miejsc pielgrzymkowych
8. Nic więc dziwnego, że duszpasterze Mazowsza starali się docierać przede wszystkim do ludzkich serc i sumień. Dlatego
tak znaczącą rolę odgrywały tu naznaczone tradycją żywego kultu sanktuaria maryjne: Czerwińsk, Obory, Osiek, Przasnysz,
Sierpc, Skępe, Smardzewo, Żuromin oraz sanktuaria ku czci świętych: św. Stanisława Kostki w Rostkowie i św. Antoniego
w Ratowie, które dzisiaj na nowo rozkwitają, przyciągając rzesze pielgrzymów. Ważnymi ośrodkami kultu są również
parafie, w których od wielu pokoleń wierni oddają szczególną cześć świętym wizerunkom Boga, Maryi i świętych. Należą
do nich miejscowości: Dobrzyków, Drogiszka – par. Niedzbórz, Duczymin, Grzebsk, Kępa Polska, Koziebrody, Łopacin, Mława
– par. św. Jana Kantego, Opinogóra, Płock – par. św. Jakuba, Studzianka – par. Żałe, Święte Miejsce, Popowo, Żurawin – par.
Mochowo (zob. Instrukcja o sanktuariach). Ziemia nasza usiana jest: kapliczkami, krzyżami, figurami, drogami krzyżowymi,
stacjami różańcowymi, które są prawdziwymi pomnikami żywej wiary i serdecznej pobożności. Przez wieki kształtowała się
przy nich godna szacunku tradycja wspólnego odprawiania nabożeństw majowych i czerwcowych, odmawiania różańca,
śpiewania Gorzkich Żali, żegnania zmarłych itp.
Święci, męczennicy
9. Swoją wiarą opromienili naszą ziemię w dawnych czasach święci: św. Wojciech, św. Jadwiga Śląska, św. Jacek Odrowąż,
św. Stanisław Kostka, św. Andrzej Bobola, św. Siostra Faustyna Kowalska i św. Jan Paweł II, a także błogosławieni: bł.
Władysław z Gielniowa, bł. Honorat Koźmiński, bł. Bolesława Lament, bł. Maria Teresa Kowalska, bł. Klara Szczęsna i bł. br.
Tymoteusz Trojanowski. Na naszą pamięć szczególnie zasługują męczennicy Mazowsza, którzy przez wieki dali świadectwo
wiary i miłości w obliczu najazdów Pomorzan, Prusów, Litwinów i Krzyżaków; wobec rosyjskiego i pruskiego zaborcy;
wobec najazdu bolszewickiego w 1920 roku, którego terenem były rozległe połacie Diecezji; wreszcie wobec obu wojen
światowych. W nowszych czasach Kościół Płocki z wielką czcią wspomina w tym męczeńskim orszaku dwóch wybitnych
pasterzy: Arcybiskupa Antoniego Juliana Nowowiejskiego i jego Biskupa pomocniczego Leona Wetmańskiego. Ci dwaj wielcy
pasterze zostali beatyfikowani 13 czerwca 1999 roku przez św. Jana Pawła II, stając na czele 108 Błogosławionych
Męczenników niemieckiego totalitaryzmu na ziemiach polskich w latach 1939-1945. Ich pasterska posługa w niełatwych
czasach międzywojennych oraz świadectwo męczeńskiej śmierci jest „niezwykłym darem Opatrzności” dla naszego Kościoła.
Boże Miłosierdzie na „mapie wiary” Kościoła Płockiego
10. Arcybiskup Nowowiejski, jeszcze jako ksiądz, założył w naszym mieście zakład Anioła Stróża i sprowadził do niego
Siostry Matki Bożej Miłosierdzia. To właśnie w tym miejscu, w latach, w których rodziły się i rozwijały największe w dziejach
ideologie zła: hitlerowski, bezbożny nazizm i stalinowski, ateistyczny komunizm, św. Siostra Faustyna Kowalska otrzymała
objawienie, którego zapis w „Dzienniczku” jest dzisiaj powszechnie znany: „Ujrzałam Pana Jezusa ubranego w szacie białej.
Jedna ręka wzniesiona do błogosławieństwa, a druga dotykała szaty na piersiach. Z uchylenia szaty na piersiach wychodziły
dwa wielkie promienie, jeden czerwony, a drugi blady. [...] Po chwili powiedział mi Jezus: wymaluj obraz [...] z podpisem:
Jezu, ufam Tobie. Pragnę, aby ten obraz czczono najpierw w kaplicy waszej i na całym świecie”. Wizja Jezusa Miłosiernego
zapoczątkowała przekaz Orędzia Bożego Miłosierdzia, w którym Bóg odsłania do głębi tajemnicę swej miłosiernej miłości
do człowieka.
Duszpasterstwo diecezjalne u progu odnowy posoborowej
W PRL-u
11. W latach Polski Ludowej, chociaż model duszpasterstwa masowego zasadniczo nie zmienił się, jego głównym celem
stało się zachowanie autonomii Kościoła i jego oddziaływania moralnego, podtrzymywanie więzi ze społeczeństwem,
nadawanie nowych form katechezie dzieci i młodzieży, przenikanie kultury pierwiastkami religijnymi, troska o przetrwanie
– często w sposób nielegalny – bractw, stowarzyszeń, kół ministranckich i sodalicji katolickich. Ważną funkcję duszpasterską
pełniły w tym okresie rekolekcje i misje parafialne, zorientowane często na autentyczną, intelektualną apologię wiary, oraz
tzw. akcje duszpasterskie, takie jak odpusty, pielgrzymki, peregrynacje, działania trzeźwościowe. Za integracją tych działań
na terenie całej Diecezji z ramienia kolejnych Biskupów Płockich odpowiadali referenci ds. duszpasterstwa, a w późniejszym
czasie dyrektorzy Wydziału Duszpasterskiego: ks. Piotr Dudziec, ks. Władysław Celmerowski, ks. Marian Batogowski, ks.
Stanisław Kuźniewski i ks. Wacław Gapiński.
Odnowa soborowa
12. Szczególnym impulsem w refleksji pastoralnej, a tym samym w poszukiwaniu nowych i skutecznych form
duszpasterskich, był Sobór Watykański II, który jeden ze swoich najbardziej znaczących dokumentów – Konstytucję
Gaudium et spes w całości poświęcił duszpasterstwu Kościoła w świecie współczesnym. Informacje o dokonaniach
soborowych docierały do wiernych Diecezji przede wszystkim drogą listów pasterskich i komunikatów Biskupa Płockiego.
W parafiach organizowano czuwania, wspierające modlitewnie dzieło Soboru. Zainteresowaniem wiernych cieszyła się
reforma liturgii Mszy Świętej, z wielkim zaangażowaniem wprowadzana przez duszpasterzy. Księża starli się wdrażać
w życie programy duszpasterskie, opracowywane przez powołaną do istnienia w latach 70. XX wieku Komisję Duszpasterską
Konferencji Episkopatu Polski.
Ruch Światło-Życie
13. Znaczącym dziedzictwem Kościoła Płockiego w zakresie duszpasterskiej troski o ludzi młodych jest działalność Ruchu
Światło-Życie. Duży wkład w jego zaszczepienie na teren Diecezji Płockiej mieli księża Remigiusz Łebkowski i Jan Decyk.
W roku 1974 pierwsze zorganizowane grupy wzięły udział w ogólnopolskiej oazie rekolekcyjnej. Cztery lata później została
zorganizowana pierwsza oaza diecezjalna w Gliczarowie, w której wzięło udział około 40 osób. Szczyt popularności ruchu
oazowego w Diecezji przypadał na lata 80. i lata 90. XX wieku. Na początku lat 90-tych XX wieku w Diecezji Płockiej Ruch
Światło-Życie był obecny w 98 parafiach, co stanowiło 36,3 % ogółu parafii. Wielka w tym zasługa
odpowiedzialnych/moderatorów – księży: Romualda Jaworskiego, Wiesława Gutowskiego, Henryka Lewandowskiego,
Marka Makowskiego, Sławomira Wiśniewskiego, a w wolnej już Polsce: Tomasza Opalińskiego, Jacka Kędzierskiego, Tomasza
Lewickiego, Adama Brzezińskiego, Krzysztofa Rucińskiego (obecnie) oraz setek animatorek i animatorów – sióstr
zakonnych, kleryków i osób świeckich.
Peregrynacja obrazu Matki Bożej Częstochowskiej
14. Duże znaczenie pastoralne dla wszystkich wspólnot parafialnych i zakonnych w Diecezji Płockiej miała peregrynacja
Obrazu Matki Bożej Częstochowskiej, która rozpoczęła się w niedzielę 30 listopada 1975 roku w kościele klasztornym ojców
Pasjonistów w Przasnyszu. W uroczystościach inaugurujących peregrynację wzięli udział: kard. Stefan Wyszyński,
duchowieństwo diecezjalne i zakonne oraz wierni świeccy, zwłaszcza z rejonu Przasnysza i Ciechanowa. Peregrynacja
Obrazu Matki Bożej Częstochowskiej w parafiach Diecezji Płockiej zakończyła się 7 listopada 1976 roku w katedrze,
a następnie Obraz został przekazany archidiecezji poznańskiej. Ten wyjątkowy rok nawiedzenia przyniósł błogosławione
owoce w życiu wielu osób, wspólnot parafialnych i całej Diecezji.
Dar św. Jana Pawła II
15. Wyjątkowym i doniosłym wydarzeniem, którego wpływu na profil duszpasterstwa diecezjalnego nie sposób
przecenić, był wybór arcybiskupa Krakowa Karola Wojtyły na urząd Biskupa Rzymu. Papież Polak w swojej pasterskiej
posłudze wytyczył nowe szlaki w poszukiwaniu skutecznych form prowadzenia człowieka do spotkania z Jezusem
Chrystusem w Kościele. Jego pielgrzymki do Ojczyzny były duchowym impulsem dla poszczególnych wspólnot diecezjalnych
i całego Kościoła w Polsce, zwłaszcza w kwestiach dotyczących właściwego rozumienia wolności, troski o rodzinę i życie
ludzkie od poczęcia do naturalnej śmierci, wierności Ewangelii i Bożym Przykazaniom.
W noc stanu wojennego
16. Wymowna karta płockiego duszpasterstwa została zapisana w czasach stanu wojennego i dogorywania systemu
komunistycznego w naszym kraju. Szczególnie ks. Roman Marcinkowski, ks. Tadeusz Łebkowski w parafii pod wezwaniem
św. Jana Chrzciciela w Płocku, ks. Józef Kraszewski i księża salezjanie na płockiej „Stanisławówce”, a także wielu innych
duszpasterzy, sióstr zakonnych, kleryków i osób świeckich podtrzymywało wiarę i nadzieję umęczonego Narodu, niosło
pomoc rodzinom internowanych, bohatersko przeciwstawiało się bezprawiu i dyktaturze. Wtedy właśnie w Diecezji Płockiej,
w której zdecydowana większość parafii ma charakter wiejski, rozkwitło duszpasterstwo rolników, krzewiące postawy
patriotyczne i budzące autentyczne poczucie godności ludzi wsi.
Piesza Pielgrzymka z Płocka na Jasną Górę
17. Ważną rolę w formacji duchowej i pastoralnej odgrywała i wciąż odgrywa organizowana od ponad 30 lat Piesza
Pielgrzymka z Płocka na Jasną Górę. Trwające dziewięć dni „rekolekcje w drodze”– choć zmniejsza się liczba pątników – są
ciągle dla wielu ważnym etapem wewnętrznego rozwoju. Tradycją „płockiej pielgrzymki” jest błogosławienie par
małżeńskich w Głogowcu, sprawowanie Mszy Świętej na Górze św. Małgorzaty, podczas której księża neoprezbiterzy
udzielają błogosławieństwa prymicyjnego; organizowanie „wieczoru patriotycznego” w Kaszewicach; przyjmowanie
szkaplerza Najświętszej Maryi Panny; włączanie się w duchową adopcję dziecka poczętego; podejmowanie postanowień
abstynenckich itp. Organizacją pierwszej pieszej pielgrzymki z Płocka na Jasną Górę w 1982 roku zajęli się księża: Andrzej
Zembrzuski, Marek Smogorzewski, Tadeusz Łebkowski i Jan Kaźmierczak. Na przestrzeni ponad 30 lat „płockiej pielgrzymki”
jej głównymi przewodnikami/kierownikami byli księża: Marek Smogorzewski, Janusz Mackiewicz, Wojciech Iwanowski,
Jacek Dudkiewicz, Andrzej Redmer, Andrzej Pieńdyk, Jarosław Tomaszewski i Jacek Prusiński (obecnie).
Zakony w „płockim duszpasterstwie”
18. Istotny wkład w duszpasterstwo w Diecezji Płockiej wniosły zakony męskie i żeńskie. Wiele sióstr zakonnych
pracowało w prowadzonych przez swe zgromadzenia przedszkolach, domach dziecka (służki, pasjonistki) i szpitalach
(szarytki) oraz w szpitalach państwowych (pasjonistki, misjonarki Świętej Rodziny). Ponieważ władze komunistyczne –
głównie w latach 50. i 60. XX wieku – upaństwowiły dzieła apostolskie zakonów i usunęły siostry zakonne ze szpitali,
zgromadzenia żeńskie podjęły różne posługi apostolskie i charytatywne w parafiach Diecezji. Pomimo szykan władz,
powstawały nowe domy zakonne i nowe dzieła, między innymi kapucyński Ośrodek Apostolstwa Trzeźwości (OAT)
w Zakroczymiu (1968).
BILANS DNIA DZISIEJSZEGO
Nova et vetera
Główne kierunki duszpasterstwa diecezjalnego po roku 1989
19. Mówiąc o dniu dzisiejszym, mamy na myśli Kościół Płocki w wolnej, demokratyzującej się Polsce. Po 1989 roku,
zachowując wiele tradycyjnych form duszpasterskich, Biskupi Płoccy, a także odpowiedzialni za duszpasterstwo na poziomie
diecezjalnym: bp Roman Marcinkowski, ks. Kazimierz Dziadak, ks. Marek Smogorzewski, ks. Mirosław Tabaka, ks. Janusz
Kochański, ks. Roman Bagiński, ks. Jarosław Kamiński (obecnie) i liczni duszpasterze starają się: budzić odpowiedzialność
za wolny wybór wiary, utrwalać szacunek dla wartości chrześcijańskich, poszukują form obecności Kościoła w świecie
wolnej kultury, pluralistycznych mediów oraz coraz mocniejszego liberalizmu ekonomicznego, wychowawczego i moralnego.
Dlatego w pierwszym okresie po 1989 roku szczególnie istotną formą oddziaływania duszpasterskiego stały się różnego
rodzaju grupy, wspólnoty, ruchy, stowarzyszenia i zrzeszenia katolickie. Niezmiernie ważnym wyzwaniem dla
duszpasterstwa – także w związku z wejściem katechezy do szkół – była i pozostaje troska o młodzież. Dużą wagę
przywiązuje się do formowania świeckich liderów małych grup religijnych, ruchów i stowarzyszeń, działających we
wspólnotach parafialnych. Powstają znaczące formy i placówki kultury chrześcijańskiej. Priorytetem działalności
duszpasterskiej Kościoła staje się rodzina.
Działalność duszpasterska Biskupa Zygmunta Kamińskiego
20. Biskupem Płockim w latach duszpasterskiego zagospodarowywania odzyskanej po pięćdziesięciu latach
niepodległości był Biskup Zygmunt Kamiński. „Miłość Chrystusa i Jego Ewangelia – powtarzał – każe nam iść nie do zakrystii,
nie do kruchty, lecz w szeroki świat, świat ludzkich spraw i kultury, aby jak zaczyn go przemieniać, jak światło go
oświetlać”.W tym duchu Biskup Kamiński przygotowywał pielgrzymkę św. Jana Pawła II do Płocka, zwołał XLII Synod
Diecezjalny i organizował: pierwsze w Polsce Stowarzyszenie Rodzin Katolickich, pierwszą w naszym kraju rozgłośnię
katolicką, Caritas Diecezjalną, Akcję Katolicką, Klub Inteligencji Katolickiej, Tygodnie Kultury Chrześcijańskiej, diecezjalne
fora młodzieży, dni patronalne św. Zygmunta w Płocku, Kolegium Teologiczne, powielkanocne spotkania pastoralne
duchownych i świeckich, wakacyjne obozy Caritasdla dzieci. Wiele z tych organizacji i form duszpasterstwa przetrwało
do dnia dzisiejszego, przynosząc znaczący Boży plon.
Pielgrzymka św. Jana Pawła II do Płocka
21. W dniach 7-8 czerwca 1991 roku pielgrzymował do Płocka św. Jan Paweł II. 7 czerwca, w Uroczystość Najświętszego
Serca Pana Jezusa, na placu celebry, usytuowanym nieopodal stadionu Wisły Płock, Ojciec święty sprawował uroczystą Mszę
Świętą i wygłosił homilię. Tego samego dnia po południu, po raz pierwszy w Polsce, św. Jan Paweł II spotkał się z więźniami
w płockim Zakładzie Karnym. O godz. 18.00 przewodniczył w katedrze płockiej Nabożeństwu czerwcowemu, a wieczorem
ukazał się w oknie domu biskupiego i skierował do licznie zgromadzonej młodzieży krótkie przemówienie. Następnego dnia
rano, św. Jan Paweł II ponownie przemówił do wiernych, którzy zgromadzili się, by pożegnać Papieża Polaka.
42 XLII Synod Diecezji Płockiej
22. Obecność Ojca Świętego św. Jana Pawła II w Płocku podczas IV pielgrzymki do Ojczyzny była dobrą sposobnością, aby
zamknąć XLII Synod Diecezjalny, zwołany przez Biskupa Zygmunta Kamińskiego w 1987 roku. Podpisane przez Papieża
uchwały synodalne wytyczały także kierunki posługi duszpasterskiej Kościoła Płockiego, który – podobnie jak cały Kościół
w Polsce – znalazł w się w nowej rzeczywistości społeczno-politycznej. Podczas Nabożeństwa czerwcowego Papież
powiedział do osób zgromadzanych w płockiej bazylice katedralnej: „Na przestrzeni dziewięciu wieków swego istnienia
Kościół Płocki wielokrotnie zbierał się na synodach, które – jak sam grecki wyraz wskazuje – miały ukazywać mu ‘wspólną
drogę’ myślenia i postępowania, wiary i życia. […] Synod obecny podejmuje wyzwanie nowych czasów. Jest bardziej niż
synody dawniejsze dziełem wspólnym całego ludu Bożego. Potwierdzając ważność dawnych zasad życia kościelnego,
równocześnie otwiera się w stronę nowych zadań. Pogłębia świadomość Kościoła w jego wewnętrznej, bosko-ludzkiej
konstytucji, a równocześnie otwiera ten Kościół w jego posłannictwie ku światu”.
Peregrynacja obrazu Jezusa Miłosiernego
i rozwój kultu Miłosierdzia Bożego
23. W latach 1991-1999 miała miejsce peregrynacja obrazu Jezusa Miłosiernego w parafiach Kościoła Płockiego. Był to
błogosławiony czas swego rodzaju rekolekcji diecezjalnych, przygotowujących do obchodów Roku Jubileuszowego 2000lecia chrześcijaństwa. Przekazywaniu obrazu z jednej parafii do drugiej towarzyszyły rzesze wiernych, dla których
nawiedzenie Jezusa Miłosiernego było doświadczeniem darmowej miłości Boga. W niewielkiej kaplicy klasztornej
przy Starym Rynku, każdego dnia, wielu płocczan i pielgrzymów na kolanach, z różańcem w ręku, gromadzi się w Godzinie
Miłosierdzia, prosząc „o przebłaganie za grzechy nasze i całego świata”. W 2000 roku Biskup Płocki Stanisław Wielgus
wyniósł kaplicę do rangi sanktuarium diecezjalnego. 19 kwietnia 2009 roku Biskup Płocki Piotr Libera poświęcił kamień
węgielny pod rozbudowę tego sanktuarium.
Nawiedzenie Diecezji Płockiej przez Matkę Bożą
w znaku Figury Fatimskiej
24. Od 29 czerwca do 6 lipca 1996 roku odbywało się nawiedzenie Diecezji Płockiej przez Matkę Bożą w znaku Figury
Fatimskiej. Figura dotarła do trzydziestu miejsc w Diecezji, „w których – jak pisał Biskup Kamiński w specjalnym Telegramie
do św. Jana Pawła II – gromadziły się tysiące wiernych witając Ją z wiarą i miłością, ze łzami radości i wielkim szacunkiem,
z jakim wita się Panią i Królową, a zarazem najlepszą z Matek”. Nawiedzenie zakończyła uroczysta Msza Święta, podczas
której nastąpił Akt Oddania Diecezji Płockiej pod opiekę Matce Bożej.
Działalność zakonna
25. Po upadku systemu komunistycznego zakony żeńskie na nowo podjęły pracę w szkołach i szpitalach, prowadzą
przedszkola i dzieła charytatywne na terenie Diecezji. Duże wzbogacenie duszpasterstwa Płocka stanowi różnorodna
posługa salezjanów. Salezjanie, bernardyni, karmelici, pasjoniści i pallotyni prowadzą parafie oraz sanktuaria maryjne –
w Czerwińsku, Skępem, Oborach, Przasnyszu i Sierpcu. Oprócz prowadzenia swoich dzieł apostolskich męskie wspólnoty
zakonne – w tym także franciszkanie konwentualni z Wyszogrodu i kapucyni – służą pomocą duszpasterską w parafiach
Diecezji i głoszą rekolekcje parafialne.
Grupy, wspólnoty, ruchy, stowarzyszenia
i zrzeszenia katolickie w duszpasterstwie
Żywotność wspólnot
26. Żywotność wspólnot, które mają już dłuższą tradycję (tercjarze, Koła Żywego Różańca, Akcja Katolicka,
Stowarzyszenie Rodzin Katolickich, Klub Inteligencji Katolickiej, Ruch Światło-Życie, Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży,
Katolicka Odnowa w Duchu Świętym, Katolickie Stowarzyszenie „Civitas Christiana”, harcerze itp.), jak i tych, które powstały
niedawno (Ruch Rodzin Nazaretańskich – Laboratorium Wiary, Wojsko Gedeona, Wspólnota Trudnych Małżeństw „Sychar”,
Diecezjalna Szkoła Nowej Ewangelizacji pw. św. Łukasza w Płocku) jest cennym dobrem Kościoła Płockiego. To właśnie
w nich dorastają dojrzali i świadomi swojej wiary katolicy świeccy, którzy jako liderzy uczestniczą w apostolskim
posłannictwie Kościoła. Wielu z nich również aktywnie bierze udział w powołanej przez Biskupa Płockiego Piotra Liberę
Radzie Ruchów i Stowarzyszeń Katolickich Diecezji Płockiej (zob. Statut Diecezjalnej Rady Ruchów i Stowarzyszeń
Katolickich Diecezji Płockiej). Chodzi bowiem o to, aby głos świeckich był wyraźnie słyszalny w Kościele, a współczesne
parafie stawały się prawdziwymi i rzeczywistymi „wspólnotami wspólnot”.
Płockie Dni Pastoralne
27. Szczególnie cenną inicjatywą, wspierającą formację stałą kapłanów i wspomagającą kształcenie liderów wspólnot
i stowarzyszeń w Diecezji, są Płockie Dni Pastoralne, organizowane od ponad 20 lat przez Wydział Duszpasterski Kurii
Diecezjalnej. Każdego roku organizatorzy starają się zaproponować tematykę, która wymaga głębszej refleksji naukowej
i podjęcia konkretnych inicjatyw duszpasterskich. Podczas spotkań jest czas na: prelekcję zaproszonych specjalistów,
dyskusję, wymianę doświadczeń i podzielenie się przemyśleniami na temat omawianego zagadnienia.
Fenomen Kół Żywego Różańca, pielgrzymka do Smardzewa
28. Najliczniejszą, formalną grupę religijną w Diecezji, liczącą prawie 23 tysiące osób, są Koła Żywego Różańca. Co dwa
lata organizowana jest diecezjalna pielgrzymka zelatorów i członków tych kół do sanktuarium Matki Bożej Różańcowej
w Smardzewie. W ramach pielgrzymki pątnicy korzystają z sakramentu pokuty, uczestniczą w konferencji ascetycznej,
nabożeństwie różańcowym i Mszy Świętej, która jest ukoronowaniem spotkania pielgrzymkowego.
Duszpasterska troska o strażaków
29. W ostatnich latach w Diecezji Płockiej, szczególnie dzięki zaangażowaniu ks. Andrzeja Zakrzewskiego, prężnie rozwija
się duszpasterstwo strażaków. Co dwa lata organizowana jest diecezjalna pielgrzymka strażaków, która cieszy się coraz
większym zainteresowaniem braci strażackiej. Dotychczas takie pielgrzymki odbyły się do sanktuarium Matki Bożej Bolesnej
w Oborach i sanktuarium Zwiastowania Najświętszej Marii Panny w Skępem. Ponadto w okresie Adwentu i Wielkiego Postu
strażacy uczestniczą w „Zamyśleniach Strażackich”, a w okresie Uroczystości Wszystkich Świętych w „Zaduszkach
Strażackich”, które organizują duszpasterze strażaków. Warto dodać, że staraniem Wydziału Duszpasterskiego i Płockiego
Instytutu Wydawniczego został wydany pierwszy w Polsce Rytuał strażacki. Jest on konkretną pomocą liturgicznoduszpasterską skierowaną do księży kapelanów straży pożarnych i duszpasterzy, którzy posługują wśród strażaków.
Bogactwo ruchu pielgrzymkowego
30. W czasach, w których panuje kult hedonizmu, pielgrzymi przypominają, że zaparcie się samego siebie i pójście
za krzyżem jest prawdziwą drogą ucznia Chrystusa. Warto podkreślić, że ruch pielgrzymkowy w Diecezji Płockiej, to nie
tylko piesza pielgrzymka z Płocka na Jasną Górę i pielgrzymka dzieci i młodzieży do Przasnysza i Rostkowa. To także: piesze
pielgrzymki, zwłaszcza z Płocka, do Skępego; piesza pielgrzymka z Bieżunia do Niepokalanowa w intencji trzeźwości Narodu
Polskiego; diecezjalna pielgrzymka strażaków; piesza pielgrzymka z Płocka do Słupna oraz z Żuromina do Działdowa –
miejsc związanych z Błogosławionymi Biskupami Męczennikami II wojny światowej Antonim Julianem Nowowiejskim
i Leonem Wetmańskim; diecezjalna pielgrzymka zelatorów i członków Kół Żywego Różańca do sanktuarium Matki Bożej
Różańcowej w Smardzewie; piesza pielgrzymka rodzin z parafii św. Stanisława Kostki w Płocku do kościoła św. Jakuba
w Płocku Imielnicy, w którym znajdują się relikwie św. Joanny Beretty Molli, i wiele innych parafialnych pielgrzymek
do lokalnych sanktuariów.
Duszpasterstwo młodzieży
Diecezjalny duszpasterz młodzieży
31. Za realizację duszpasterstwa młodzieży w Diecezji odpowiada mianowany przez Biskupa Płockiego diecezjalny
duszpasterz młodzieży, którego wspierają dekanalni duszpasterze (zob. Wytyczne dotyczące Diecezjalnego Duszpasterstwa
Młodzieży Studnia).
Młodzieżowa Rada Duszpasterska
32. Organem doradczym Biskupa Płockiego w kwestiach dotyczących szeroko rozumianej troski duszpasterskiej
o młodzież jest powołana w 2012 roku Młodzieżowa Rada Duszpasterska Diecezji Płockiej (zob. Statut Młodzieżowej Rady
Duszpasterskiej). W jej skład wchodzą asystenci kościelni i liderzy ruchów, wspólnot i stowarzyszeń młodzieżowych
działających na terenie Diecezji Płockiej (Ruch Światło-Życie, Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży, Wojsko Gedeona,
Fundacja Studnia, Ruch Rodzin Nazaretańskich – Laboratorium Wiary, Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej,
Duszpasterstwo Akademickie „Petroklezja”). Podczas spotkań Rady analizowane są zagadnienia dotyczące młodzieży oraz
przedkładane Biskupowi Płockiemu propozycje rozwiązań, mających na celu wypracowanie skutecznych i atrakcyjnych form
docierania z Dobrą Nowiną do młodzieży.
Duszpasterstwo Studnia
33. Z inicjatywy Biskupa Piotra Libery powstało w Płocku Diecezjalne Duszpasterstwo Młodzieży Studnia, które
podejmuje wiele cennych inicjatyw duszpasterskich, adresowanych do ludzi młodych. Festiwal Młodych, Światowy Dzień
Młodzieży Diecezji w Niedzielę Palmową, pielgrzymki, spotkania formacyjno-integracyjne, to tylko niektóre z nich. 25
czerwca 2012 roku Biskup Płocki poświęcił nowe Młodzieżowe Centrum Edukacyjno-Wychowawcze Studnia w Płocku.
Ruch Światło-Życie
34. Ruch Światło-Życie (oaza) nie cieszy się już dzisiaj tak dużym zainteresowaniem jak w latach 80. i 90. XX wieku.
Od kilku jednak lat dostrzegalny jest wzrost liczby dzieci i młodzieży, biorących udział w rekolekcjach wakacyjnych,
organizowanych przez diecezjalnego moderatora Ruchu Światło-Życie.
Pielgrzymka Dzieci i Młodzieży do Przasnysza i Rostkowa
35. Od 1983 roku we wrześniu odbywa się pielgrzymka dzieci i młodzieży do Przasnysza i Rostkowa, miejsc związanych
z życiem św. Stanisława Kostki. Dzięki nowym inicjatywom i pomysłom duszpasterskim gromadzi ona obecnie około 10 tys.
dzieci i młodzieży. Przybywają na nią również pielgrzymi z sąsiednich diecezji, głównie łomżyńskiej, warszawskiej, łowickiej,
warmińskiej i toruńskiej. W programie spotkania jest Eucharystia, nabożeństwo ewangelizacyjne, piesza pielgrzymka
z Przasnysza do Rostkowa i koncert zespołu grającego muzykę chrześcijańską.
Nowe inicjatywy
Marsze dla Życia i Rodziny
36. Od 2012 roku środowiska prorodzinne organizują w Płocku Marsz dla Życia i Rodziny. Marsz jest promocją wartości
uniwersalnych, do których należą życie i rodzina, zbudowana na związku małżeńskim kobiety i mężczyzny. Wychodząc
na ulicę, płocczanie pragną dać świadectwo, że są ludźmi, którzy cieszą się życiem i kochają swoje rodziny. Warto podkreślić,
że również inne miasta w Diecezji otwierają się na tę formę troski o ludzkie życie, małżeństwo i rodzinę.
Orszaki Trzech Króli
37. Wielkim zainteresowaniem cieszą się Orszaki Trzech Króli, które od kilku lat w Uroczystość Objawienia Pańskiego
przechodzą ulicami Płocka oraz kilkunastu innych miejscowości Diecezji, by pokłonić się nowonarodzonemu Zbawicielowi
świata. Ten nowy zwyczaj jest interesującą propozycją na rodzinne świętowanie dnia Trzech Króli, który po kilkudziesięciu
latach ponownie jest w Polsce dniem wolnym od pracy.
Płockie drogi ku jedności chrześcijan
38. Kościół Płocki podejmuje ciekawe inicjatywy w kwestii jedności chrześcijan oraz dialogu międzyreligijnego.
Szczególnie znaczący jest w tym względzie obchód Tygodnia Modlitw o Jedność Chrześcijan w Płocku, w którego organizację
zaangażowane są: Kuria Diecezjalna, Parafia Kościoła Starokatolickiego Mariawitów, Parafia Prawosławna Przemienienia
Pańskiego, Parafia Ewangelicka, Klub Inteligencji Katolickiej, Koło Naukowe i Koło Misyjne Wyższego Seminarium
Duchownego. Wysiłki te są małym „lokalnym” krokiem do tego, aby nastała jedna owczarnia i jeden pasterz (J 10, 16; zob.
dekret synodalny Kościół Płocki w trosce o dialog ekumeniczny i międzyreligijny).
WYZWANIA DUSZPASTERSKIE
Wyzwania związane z odzyskaniem niepodległości
39. Także na Mazowszu Płockim i w Ziemi Dobrzyńskiej, po odzyskaniu przez Polskę suwerenności, szybko okazało się, że
wolność i demokracja, jeśli nie są zbudowane na niezmiennych wartościach, obracają się przeciwko człowiekowi i są
źródłem dramatów w wymiarze indywidualnym i społecznym. Proces pełzającej sekularyzacji „[…] zmierza do sprowadzenia
wiary i Kościoła do sfery prywatnej i wewnętrznej. Ponadto, negując wszelką transcendencję, powoduje on wzrastającą
deformację etyczną, osłabienie poczucia grzechu osobistego i społecznego oraz stopniowy wzrost relatywizmu, co wywołuje
ogólną dezorientację, zwłaszcza w okresie dojrzewania i młodości, tak bardzo narażonym na zranienie przez zmiany”
(EG 64). Są to te obszary życia, które dla współczesnych duszpasterzy powinny być przedmiotem szczegółowej analizy
pastoralnoteologicznej tak, aby podejmowane działania były przemyślane i skuteczne.
Zagrożenia małżeństwa i rodziny
40. Największe wyzwanie duszpasterskie stanowi dzisiaj „zamach” na uświęconą przez Jezusa Chrystusa instytucję
małżeństwa i rodziny: tzw. wolne związki, małżeństwa cywilne, małżeństwa „na próbę”, związki partnerskie osób tej samej
płci, adopcja dzieci w ramach homozwiązków, ideologia gender itp. Proces ten pogłębia lansowana przez środowiska
liberalne aborcja i eutanazja; propagowanie rozwiązłego stylu życia i rozwodów (2010 rok – 61,3 tys. w Polsce),
antykoncepcji i „świadomego rodzicielstwa”; promocja technik sztucznej prokreacji, zwłaszcza procedury in vitro. W Diecezji
Płockiej aż 72 % katolików uważa stosowanie środków antykoncepcyjnych za dopuszczalne lub dopuszczalne pod pewnymi
warunkami („to zależy”), a 60 % dopuszcza lub dopuszcza pod pewnymi warunkami procedurę zapłodnienia in vitro.
Procedury te i poglądy nie tylko są niezgodne z nauczaniem Kościoła katolickiego w kwestiach bioetycznych, ale zagrażają
fundamentom cywilizacji zachodnioeuropejskiej, których nikt w historii na taką skalę nie ośmielił się kwestionować.
„Postmodernistyczny i zglobalizowany indywidualizm sprzyja stylowi życia osłabiającego wzrost i stabilność więzi między
osobami i deformuje więzi rodzinne” (EG 66; zob. dokument synodalny Obrona i promocja rodziny w Diecezji Płockiej).
Demografia
41. Efektem promocji zachowań antyrodzinnych jest między innymi drastycznie zmniejszająca się ilość narodzin –
od ponad 20 lat w Polsce nie ma zastępowalności pokoleń. Utrzymujący się taki stan rzeczy sprawia, że polskie
społeczeństwo w dużym tempie się starzeje. Dlatego z jednej strony należy zachęcać, zwłaszcza młode małżeństwa, by
otworzyły się na dar dziecka i widziały w nim błogosławieństwo samego Boga, a nie przeszkodę w realizacji na przykład
planów zawodowych. Z drugiej zaś strony troską duszpasterską należy otoczyć seniorów, których z każdym rokiem
przybywa.
Młodzież
42. Niezmiernie ważnym wyzwaniem dla duszpasterstwa jest troska o młodzież, o której św. Jan Paweł II mówił, że jest
przyszłością i nadzieją Kościoła. Tymczasem coraz więcej młodych osób próbuje szukać osobistego kontaktu z Bogiem
pomijając Kościół, który często jawi się im jako zbędna i bezduszna instytucja. Dlatego istotnym zadaniem współczesnych
duszpasterzy jest ukazanie oblicza Kościoła, który z jednej strony jest instytucją zakorzenioną w Tradycji, z drugiej zaś
wspólnotą zgromadzoną wokół żywego Boga. Chodzi o to, aby młodzi ludzie doświadczyli, że Kościół jest ich domem,
w którym panuje akceptacja, bezpieczeństwo i miłość. W przeciwnym razie narażeni będą na subiektywizm religijny lub
działania sekt oferujących atrakcyjne, ale fałszywe drogi zbawienia. Warto postawić sobie pastoralne pytania: dlaczego
młodzież, która objęta jest szkolną katechizacją w tak niewielkim stopniu decyduje się na pogłębioną przynależność
do wspólnoty Kościoła? Czy jest to jedynie przejaw młodzieńczego buntu? A może w „[…] zwyczajnych strukturach młodzi
często nie znajdują odpowiedzi na swoje niepokoje, potrzeby, problemy i zranienia? Nam, dorosłym, niełatwo ich cierpliwie
słuchać, zrozumieć ich niepokoje i ich żądania, nauczyć się mówić zrozumiałym dla nich językiem. Z tego samego powodu
propozycje wychowawcze nie przynoszą oczekiwanego owocu” (EG 105; zob. Przesłanie Synodu Młodych Kościoła
Płockiego).
New Age
43. Dużym niepokojem napawa ekspansja i „atrakcyjność” ideologii New Age, którą można określić jako kompilację
wschodniej duchowości i okultystycznych praktyk, przeniesioną i zaaplikowaną w konsumpcyjną kulturę zachodu. New Age
jest jednym z głównych obszarów, stanowiących największe zagrożenie duchowe w obecnych czasach, zwłaszcza wobec
ludzi młodych. Główne założenia tej ideologii są realizowane często pod przykryciem różnych programów
samodoskonalenia, pozytywnego myślenia, troski o pokój na świecie czy ekologię. Tymczasem pozornie dobre i wartościowe
idee skrywają bardzo niebezpieczne konsekwencje. Spustoszenia, które są następstwem stosowania metod proponowanych
przez „guru” New Age, są dziś przedmiotem ogromnej liczby świadectw, ostrzeżeń egzorcystów i teologów.
Alkoholizm
44. Plagą, która od dziesięcioleci dotyka polskie społeczeństwo, jest alkoholizm. Ze statystyk prowadzonych przez Miejską
Komisję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych wynika, że w samym tylko Płocku rocznie przeprowadza się rozmowy
z około 350 osobami, zgłoszonymi w celu zmotywowania ich do podjęcia leczenia odwykowego. Mimo różnych działań
profilaktycznych, problem nadużywania alkoholu w Polsce nie zmniejsza się. Dlatego szczególną troską duszpasterską należy
otoczyć zwłaszcza dzieci wychowujące się w rodzinach dotkniętych alkoholizmem. Poddawane są one ciągłemu działaniu
czynników stresogennych, które stanowią źródło głębokich zranień: powodują zmiany w strukturze osobowości dziecka,
generują problemy emocjonalne oraz wywołują zaburzenia w zachowaniu. Doświadczenia z dzieciństwa, wyniesione z domu
rodzinnego, w którym występował problem alkoholizmu, mają także reperkusje w dorosłym życiu dzieci. Często przeżywają
one tzw. zespół Dorosłego Dziecka Alkoholika (DDA), który polega na przyjęciu mechanizmów i wzorców działań
doświadczanych przez dziecko w rodzinie alkoholowej i powielaniu ich w dorosłym życiu (zob. Instrukcja o duszpasterstwie
trzeźwości).
Nowe formy uzależnień
45. Psycholodzy, terapeuci i kierownicy duchowi coraz częściej przestrzegają przed nowymi formami uzależnień,
w których to nie substancje chemiczne (nikotyna, alkohol, narkotyk) odgrywają podstawową rolę, ale pewnego rodzaju
zachowania lub działania w większości akceptowane społecznie. Chodzi zatem o uzależnienia natury psychicznej
i emocjonalnej od: hazardu, internetu, zakupów, pracy, seksu, pożywienia i więzi emocjonalnych. Problem z nowymi
uzależnieniami pojawia się wtedy, gdy człowiek nie potrafi znaleźć granicy pomiędzy normalnymi czynnościami
a patologicznymi odchyleniami od nich. Tak czy inaczej zarówno „tradycyjne”, jak i nowe uzależnienia podlegają terapii.
Osoby zaś uzależnione powinny otrzymać od Kościoła nie tylko duchowe, ale – w miarę możliwości – również specjalistyczne
wsparcie (zob. Statut Katolickiego Stowarzyszenia Pomocy Osobom Uzależnionym i ich Rodzinom Filadelfia; Statut
Katolickiego Stowarzyszenia Pomocy im. św. Brata Alberta w Płocku).
Bezrobocie
46. Negatywnym zjawiskiem, które na Mazowszu dotyka około 18 % społeczeństwa, jest bezrobocie. Widoczne jest ono
zwłaszcza na terenach wiejskich, w których przed 1989 rokiem działały Państwowe Gospodarstwa Rolne. Oprócz tego, że
obniża ono poziom życia materialnego, to wzmaga niepokój o jutro, wywołuje stres, potęguje sytuacje konfliktowe, rozwija
poczucie niskiej wartości, obniża twórcze możliwości, prowadzi do uzależnień oraz postaw aspołecznych, przyczynia się
do dezintegracji rodziny, a w niektórych przypadkach do jej rozpadu.
Wyjazdy zarobkowe za granicę
47. Brak pracy i właściwych zarobków zmusza wiele osób do podejmowania decyzji o emigracji zarobkowej. W Diecezji
Płockiej co piąty badany ma w rodzinie kogoś, kto wyjechał lub systematycznie wyjeżdża za granicę w poszukiwaniu
godnych warunków życia.
Dominicantes
48. Na terenie Diecezji Płockiej mieszka 97 % katolików, z czego blisko 93 % określa się jako osoby wierzące, w tym 18 %
jako głęboko wierzące (PRSDP, s. 20). Niestety, te optymistyczne autodeklaracje nie znajdują odbicia w wyższym poziomie
uczestnictwa w niedzielnej Mszy Świętej. W 1980 roku wskaźnik dominicantes w Diecezji Płockiej wynosił nieco ponad 40
%, a w roku 2011 już tylko niecałe 33 % (PRSDP, s. 82). Dane te sytuują Diecezję Płocką wśród tych diecezji w Polsce, które
odznaczają się najniższym wskaźnikiem.
Communicantes
49. Wskaźnik communicantes w 1980 roku wynosił w Diecezji Płockiej 5,6 %, a w 2011 roku kształtował się
na poziomie 12 %. Mimo dwukrotnego wzrostu przyjmujących Komunię Świętą podczas niedzielnej Mszy świętej, Diecezja
Płocka znajduje się wśród diecezji o najniższym wskaźniku communicantes w Polsce (PRSDP, s. 94).
Modlitwa indywidualna
50. Według tych samych badań, 48 % katolików Diecezji Płockiej odmawia pacierz codziennie lub prawie codziennie,
jedna czwarta modli się rzadko (raz w tygodniu) i tyle samo osób zerwało już z tą praktyką religijną (PRSDP, s.98).
Aktywność świeckich w parafii
51. Tylko 48 % badanych w Diecezji Płockiej określa swoją więź z parafią jako „silną”. 35,5 % respondentów przeżywa
związek z nią „w niskim stopniu”, a 15,7 % nie przeżywa go wcale (PRSDP, s. 67). Często związek z parafią ma charakter
instytucjonalny, polegający na: wypełnianiu praktyk religijnych w kościele parafialnym (75,2 %), składaniu ofiar na tacę
podczas Mszy Świętej (80 %), wspieraniu budowy obiektów kościelnych, uczestniczeniu w zakupie paramentów czy innych
przedmiotów dla kościoła parafialnego (59,8 %), udziale w działaniach charytatywnych (16,5 %). Dla wielu osób parafia
jawi się jako instytucja, urząd religijny, a nie wspólnota wiary.
Niski poziom udziału we wspólnotach
52. Aż 91,8 % badanych Diecezji Płockiej oświadczyło, że nie należy do żadnych wspólnot czy stowarzyszeń religijnych,
istniejących w ich parafii. Tylko 4,3 % respondentów zdeklarowało żywą przynależność do tego rodzaju grup (PRSDP, s. 6869).
WSKAZANIA, ZARZĄDZENIA I POSTULATY
Wskazania ogólne
Zachęta do nowej ewangelizacji
53. XLIII Synod Diecezjalny, spoglądając z wdzięcznością na dorobek minionych pokoleń duszpasterzy, którzy poświęcili
swoje życie w służbie Bogu i ludziom, oraz uwzględniając obecne wyzwania duszpasterskie i „znaki czasu”, wzywa
wszystkich członków Kościoła Płockiego do poszukiwania – w duchu nowej ewangelizacji – skutecznych sposobów
otwierania współczesnym mieszkańcom Mazowsza Płockiego i Ziemi Dobrzyńskiej dróg do Jezusa Chrystusa i życia radością
Jego Ewangelii.
Programy pracy duszpasterskiej w Diecezji
54. Synod wzywa wszystkie parafie i ośrodki duszpasterskie do rzetelnego realizowania programów pracy
duszpasterskiej, wypracowywanych przez Wydział Duszpasterski Kurii Diecezjalnej na podstawie wskazań Stolicy
Apostolskiej i Konferencji Episkopatu Polski, z uwzględnieniem specyfiki Diecezji.
Obrona małżeństwa i rodziny
55. W związku z współczesnym atakiem na katolicką wizję małżeństwa i rodziny jej promocja i obrona musi stać się nie
tylko priorytetem duszpasterstwa rodzin, ale wszelkich działań duszpasterskich, podejmowanych przez Kościół Płocki (Zob.
dekret synodalny Obrona i promocja rodziny w Diecezji Płockiej, 16-31; Instrukcja o duszpasterstwie rodzin; Instrukcja
o przygotowania do małżeństwa i życia rodzinnego w Diecezji Płockiej, „Pro memoria”: Zadania władz publicznych
w zakresie ochrony rodziny).
Odpowiedzialna współpraca osób duchownych i świeckich
56. Skuteczna posługa duszpasterska wymaga współpracy i współodpowiedzialności osób duchownych i świeckich.
Dlatego wśród katolików świeckich należy ożywiać i pogłębiać świadomość żywej przynależności do Kościoła Diecezjalnego
i własnej wspólnoty parafialnej oraz budzić i formować postawę odpowiedzialności za Kościół Powszechny, za jego
działalność apostolską i misyjną (zob. DA 10; DM 41; KPK, kan. 529 §2; por. ChL 27; 2PSP, Potrzeby i zadania nowej
ewangelizacji na przełomie II i III Tysiąclecia Chrześcijaństwa, 43).
Kapłani zakonni, siostry zakonne i inne osoby konsekrowane
w posłudze duszpasterskiej
57. Synod potwierdza, że wspólnoty życia konsekrowanego wnoszą do Kościoła Płockiego liczne dary duchowe, oferują
miejsca służące poszukiwaniu Boga, promują szczególne formy duszpasterstwa oraz rozbudzają ducha misyjnego
(por. VC 48). Dlatego usilnie przypomina, że współpraca między osobami konsekrowanymi i Biskupem oraz prezbiterami ma
fundamentalne znaczenie dla harmonijnego rozwoju duszpasterstwa diecezjalnego.
Współodpowiedzialność świeckich za działanie Kościoła
58. Mimo, że od zakończenia Soboru Watykańskiego II minęło 50 lat, to jego wskazania dotyczące konieczności większego
zaangażowania laikatu w pastoralną działalność Kościoła pozostają aktualne. Obrazują to przedstawione badania, dotyczące
przynależności i aktywności świeckich w parafiach Diecezji. Synod zachęca, aby wszyscy wzięli sobie do serca słowa papieża
Benedykta XVI: „Świeckich nie można uważać jedynie za «współpracowników» duchowieństwa, ale za osoby rzeczywiście
«współodpowiedzialne» za bycie i działanie Kościoła” oraz diagnozę papieża Franciszka: „Dysponujemy licznym laikatem,
choć niewystarczającym, z głębokim poczuciem wspólnoty, wiernie angażującym się w dzieła miłosierdzia, katechezę,
celebrowanie wiary. Ale uświadomienie sobie tej odpowiedzialności laikatu, wypływającej z chrztu i bierzmowania, nie
przejawia się wszędzie w ten sam sposób. W niektórych przypadkach, ponieważ nie zostali uformowani, aby podjąć ważną
odpowiedzialność, w innych, bo – z powodu nadmiernego klerykalizmu, pozostawiającego ich na marginesie decyzji – nie
znajdują miejsca w swoich Kościołach partykularnych, żeby się wypowiadać i działać” (EG 102). Dlatego do szczególnych
zadań duszpasterskich w parafii należy formacja stała katolików świeckich (zob. KPK, kan. 229 § 1; 528 § 1; 529 § 2;
ChL 57, 59-62; 2PSP, Sól ziemi. Powołanie i posłannictwo świeckich, 14-15).
Parafia uprzywilejowanym miejscem duszpasterstwa
59. Synod pragnie uświadomić wszystkim, że „uprzywilejowanym miejscem” realizacji duszpasterstwa jest parafia,
w której za pracę duszpasterską odpowiada proboszcz, wspomagany przez innych kapłanów oraz parafialną radę
duszpasterską (zob. KPK, kan. 528; 2PSP, Potrzeby i zadania nowej ewangelizacji na przełomie II i III Tysiąclecia
Chrześcijaństwa, 46, 50; Statut Parafialnej Rady Duszpasterskiej).
Wyzwanie do kształtowania eucharystycznego oblicza parafii
60. Dane statystyczne, dotyczące poziomu dominicantes i communicantes w Diecezji, stanowią poważne wyzwanie, aby
podnosić świadomość eucharystyczną wśród wiernych i wzbudzać w nich pragnienie spotkania z Chrystusem.
Parafia wspólnotą wspólnot
61. Przytoczone w poprzednim rozdziale wyniki badań dobitnie wskazują, że trzeba zintensyfikować wysiłki, aby parafie
Diecezji Płockiej stawały się prawdziwymi i rzeczywistymi wspólnotami wspólnot. „Wielekroć wnoszą one nowy zapał
ewangelizacyjny i zdolność do dialogu ze światem, co odnawia Kościół. Ale jest bardzo wskazane, aby nie traciły kontaktu
z tą tak bogatą rzeczywistością parafii miejsca i włączały się chętnie w organiczne duszpasterstwo Kościoła partykularnego.
Ta integracja sprawi, że nie pozostaną same, tylko z częścią Ewangelii i Kościoła lub nie przekształcą się w koczowników
pozbawionych korzeni” (EG 29).
Parafia wspólnotą żywą i wrażliwą
62. Duszpasterstwo parafialne powinno uwzględniać sytuację egzystencjalną wiernych, a także odznaczać się otwartością,
dynamizmem oraz stałym poszukiwaniem możliwie najowocniejszych w danym środowisku metod i form pracy
ewangelizacyjnej (zob. KPK, kan. 529 § 1; por. 2PSP, Potrzeby i zadania nowej ewangelizacji na przełomie II i III Tysiąclecia
Chrześcijaństwa, 43-45). „Zakłada to, że [parafia] będzie rzeczywiście utrzymywała kontakt z rodzinami i z życiem ludu, a nie
stanie się strukturą ociężałą, odseparowaną od ludzi albo grupą wybranych zapatrzonych w samych siebie” (EG 28). Parafia
bowiem ma być wspólnotą żywą i wrażliwą; sanktuarium, gdzie – według trafnej metafory papieża Franciszka – spragnieni
przychodzą i piją, by dalej kroczyć drogą misyjnego posłania (por. tamże). Dotyczy to szczególnie wrażliwości na potrzeby
rodzin ubogich, osób bezrobotnych i zmagających się z rozmaitymi patologiami społecznymi. W zaradzaniu ich troskom
parafia winna współpracować z placówkami samorządowymi, a duszpasterze szybko organizować pomoc wspólnoty
w sytuacjach klęsk żywiołowych, wypadków i innych nagłych nieszczęść. Mimo, że emigracja zarobkowa przynosi często
wymierne korzyści finansowe, to trzeba wyraźnie podkreślać, że chęć zdobycia dóbr materialnych nie może dokonywać się
kosztem relacji małżeńsko-rodzinnych.
Sprawa koordynacji działań duszpasterskich
63. Synod wzywa, aby parafie podejmowały wspólne inicjatywy duszpasterskie w ramach dekanatów, unikając izolacji
i niewłaściwie pojętej konkurencji. To dlatego działalność duszpasterska parafii winna być koordynowana przez dziekanów,
wspieranych przez dekanalnych referentów poszczególnych rodzajów duszpasterstw (por. KPK, kan. 555 §1, 1º).
Referentów dekanalnych mianuje Biskup Płocki na wniosek duszpasterza diecezjalnego, na podstawie opinii kompetentnego
wydziału Kurii Diecezjalnej.
Sanktuaria i ośrodki rekolekcyjne
64. Duszpasterstwo prowadzone w sanktuariach oraz w diecezjalnych ośrodkach rekolekcyjnych winno kierować się
przepisami prawa powszechnego i diecezjalnego oraz własnymi statutami, zatwierdzonymi przez Biskupa Płockiego (zob.
KPK, kan. 1234; Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, Dyrektorium o pobożności ludowej i liturgii;
synodalna Instrukcja o sanktuariach).
Duszpasterstwo specjalne
65. Dla osób i grup, które „ze względu na warunki życia nie mogą dostatecznie korzystać ze wspólnej i zwykłej opieki
duszpasterskiej […] lub w ogóle są jej pozbawieni” (DB 18), Biskup Płocki powołuje formy duszpasterstwa specjalnego.
Obejmuje ono osoby lub grupy, uwzględniając ich poziom duchowy, intelektualny, wiek, zawód, szczególne potrzeby itp.
Duszpasterstwo specjalne nie może mieć pierwszeństwa przed duszpasterstwem ogólnym, adresowanym do wszystkich
wiernych; powinno je natomiast uzupełniać, wspomagać i inspirować.
Diecezjalni duszpasterze, moderatorzy i asystenci
66. Biskup diecezjalny, na wniosek dyrektora Wydziału Duszpasterskiego Kurii Diecezjalnej lub dyrektorów innych
kompetentnych wydziałów Kurii Diecezjalnej, powołuje diecezjalnych referentów oraz duszpasterzy poszczególnych
środowisk, a w odniesieniu do ruchów i stowarzyszeń działających na terenie Diecezji – ich diecezjalnych moderatorów lub
asystentów. Powinni oni realizować swoją misję kompetentnie, z oddaniem i wyobraźnią. Duszpasterze posługujący
w parafiach i innych ośrodkach duszpasterskich mają prawo oczekiwać od nich pomocy w postaci programów, instrukcji,
wskazań i porad.
Obowiązek sprawozdawczy
67. Duszpasterze diecezjalni, moderatorzy i asystenci ruchów i stowarzyszeń zobowiązani są do składania Wydziałowi
Duszpasterskiemu Kurii Płockiej corocznych sprawozdań z działalności powierzonego im duszpasterstwa specjalistycznego.
Wydział Duszpasterski winien natomiast przed rozpoczęciem nowego roku duszpasterskiego zorganizować spotkanie
wszystkich odpowiedzialnych w celu podsumowania działalności poszczególnych duszpasterstw, wymiany doświadczeń
oraz omówienia planów na przyszłość.
Duszpasterstwo dzieci
Świadectwo wiary rodziców
68. Duszpasterstwo dzieci rozpoczyna się przede wszystkim w rodzinie przez świadectwo wiary rodziców. Małżonkowie,
którzy stali się rodzicami, otrzymują od Boga dar nowej odpowiedzialności – ich miłość rodzicielska ma być dla dzieci
widzialnym znakiem miłości Boga, „od której bierze nazwę wszelkie ojcostwo na niebie i na ziemi” (Ef 3, 15; zob. FC 14).
Dziecko w rodzinie
69. Dziecku należy się szacunek i opiekuńcza miłość ze strony rodziny. Dotyczy to każdego dziecka, zwłaszcza dziecka
małego, chorego, cierpiącego lub niepełnosprawnego. Zadaniem duszpasterzy jest wspieranie rodziców w ich niełatwej misji
wychowania młodego człowieka.
Zalecenia dotyczące duszpasterstwa dzieci w parafiach
70. W duszpasterstwie parafialnym dzieci należy zwrócić szczególną uwagę na:
a. promowanie chrześcijańskiego modelu rodziny poprzez: organizowanie parafialnego dnia dziecka, dnia matki, dnia
ojca, dnia dziadków; rodzinne wyjazdy na dni skupienia bądź rekolekcje, których program powinien być dostosowany
do potrzeb dzieci i rodziców; festyny rodzinne, organizowane na przykład przy okazji odpustu parafialnego; warsztaty
o tematyce pedagogicznej dla rodziców; pielgrzymki; koncerty z udziałem dzieci i dla dzieci; pielgrzymki i wycieczki
rodzinne; spływy kajakowe ojców z synami itp.;
b. ukazywanie godności ojcostwa i macierzyństwa, zwłaszcza młodym rodzicom, którzy przez własny przykład stają się
wzorem ojcostwa i macierzyństwa dla swoich dzieci;
c. promowanie wartości takich, jak przyjaźń, miłość i odpowiedzialność oraz prezentowanie roli wychowawczej wzorców
do naśladowania, świadectwa, przykładu i autorytetu powszechnie cenionych osób;
d. kształtowanie w dzieciach poczucia wspólnoty przez powoływanie – we współpracy z rodzicami i szkołą – oaz
dziecięcych Ruchu Światło-Życie, grup ministranckich, scholi, kół różańcowych, szczepów harcerskich, koła misyjnego,
koła biblijnego itp.
Spotkania liturgiczne i pozaliturgiczne dla dzieci
71. Synod zachęca duszpasterzy do sprawowania w niedziele Mszy Świętych z udziałem rodziców i dzieci oraz
organizowania dla dzieci: okolicznościowych nabożeństw (na przykład triduum ku czci św. Stanisława Kostki); dorocznych
rekolekcji szkolnych; okresowych nabożeństw pokutnych, połączonych ze sprawowaniem sakramentu pokuty i pojednania;
różnego rodzaju pielgrzymek i spotkań rekreacyjno-formacyjnych (zob. Instrukcja o katechizacji).
Przedszkola i świetlice katolickie dla dzieci
72. Synod zachęca wspólnoty parafialne oraz stowarzyszenia do tworzenia i prowadzenia przedszkoli i świetlic
katolickich. Należy też promować i upowszechniać: wydawnictwa katolickie, programy telewizyjne, radiowe i internetowe
dla dzieci.
Duszpasterstwo młodzieży
Wezwanie do szczególnej troski o duszpasterstwo młodzieży
73. Synod apeluje do rodziców, księży i katechetów, aby w świecie coraz powszechniejszej laicyzacji i konsumizmu
z wzmożoną troską prowadzić duszpasterstwo młodzieży, realizowane poprzez duszpasterstwo zwyczajne, a także rozmaite
formy duszpasterstwa specjalnego i specjalistycznego.
Przypomnienie dotyczące duszpasterstwa specjalnego
i specjalistycznego młodzieży
74. Synod przypomina, że duszpasterstwo specjalne realizowane jest poprzez małe wspólnoty skupiające młodzież,
należącą do ruchów apostolskich, organizacji katolickich, liturgicznej służby ołtarza oraz innych grup. Z kolei adresatem
duszpasterstwa specjalistycznego jest młodzież nieprzystosowana i niedostosowana społecznie, zwłaszcza dotknięta
narkomanią, alkoholizmem, uzależnieniem od internetu i innymi uzależnieniami, a także zaburzeniami zachowania, takimi
jak cyberbuling, stalking, wagarowanie, promiskuityzm itd.
Współpraca z diecezjalnym duszpasterzem młodzieży i ze Studnią
75. Synod zachęca do współpracy parafii z diecezjalnym duszpasterzem młodzieży i duszpasterzami dekanalnymi (zob.
Wytyczne dotyczące Diecezjalnego Duszpasterstwa Młodzieży Studnia ). Doświadczenia i pomieszczenia Młodzieżowego
Centrum Edukacyjno-Wychowawczego Studnia winny być szerzej wykorzystywane przez dekanalnych duszpasterzy
młodzieży, kapłanów, katechetów i animatorów wspólnot młodzieżowych (zob. Statut Młodzieżowego Centrum EdukacyjnoWychowawczego Studnia).
Duszpasterstwo akademickie
Zachęta do włączania się w działalność duszpasterstwa akademickiego
76. Synod przypomina, że duszpasterstwo akademickie dotyczy środowisk akademickich, przez które rozumie się
studentów studiów stacjonarnych i niestacjonarnych, a także nauczycieli akademickich, pracowników administracyjnych
i technicznych wyższych uczelni. Zwłaszcza młodzież studiującą zachęca się do aktywnego włączenia w to duszpasterstwo,
zarówno dla osiągnięcia formacji chrześcijańskiej, jak i nabycia umiejętności prowadzenia działań apostolskich
i ewangelizacyjnych na obszarze kultury (zob. Wytyczne dotyczące duszpasterstwa akademickiego).
Koordynacja duszpasterstwa akademickiego
77. Koordynowaniem działań duszpasterstwa akademickiego zajmuje się dyrektor Wydziału Duszpasterskiego, który
przedstawia Biskupowi Płockiemu kandydatów na duszpasterzy akademickich poszczególnych wyższych uczelni lub danych
środowisk akademickich (Płock, Pułtusk, Ciechanów, Mława itp.). Duszpasterze akademiccy winni odznaczać się szerokimi
horyzontami intelektualnymi, bezpretensjonalnością, otwartością na poszukiwania duchowe młodzieży i prądy kulturowe
współczesności, znajomością współczesnej nauki Kościoła i wiernością wobec niej, oraz sprawować swoją posługę, budząc
w młodzieży akademickiej odpowiedzialność za bycie chrześcijańską elitą narodu i kontynuację dziedzictwa intelektualnokulturowego swojej małej ojczyzny.
Wspólnoty i ruchy ewangelizacyjne w duszpasterstwie akademickim
78. W działalność duszpasterską wobec młodzieży akademickiej należy włączać członków wspólnot i ruchów
ewangelizacyjnych, samych zaś studiujących zapoznawać z różnego rodzaju zrzeszeniami studenckimi, które wspierają
pogłębioną formację religijną.
Parafia a duszpasterstwo akademickie
79. Synod zaleca, aby troska duszpasterska o studentów nie ograniczała się wyłącznie do miejscowości, w których istnieją
wyższe uczelnie, ale by podejmowały ją także parafie, które zamieszkuje większa liczba studentów.
Duszpasterstwo harcerzy i harcerek
Wezwanie do duszpasterstwa harcerzy i harcerek
80. Duszpasterstwo harcerzy i harcerek zajmuje się formacją młodzieży w świetle ideałów harcerskiej służby Bogu
i Ojczyźnie. Dokonuje się ono poprzez działania duszpasterskie, które towarzyszą procesowi wychowawczemu w drużynach.
Synod przypomina, że duszpasterstwo to winno obejmować opieką wszystkie organizacje harcerskie, działające na terenie
Diecezji (Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej, Związek Harcerstwa Polskiego, Stowarzyszenie Harcerzy Katolickich
„Zawisza” itp.). Powinno nadto angażować się w pracę wychowawczą na wszystkich poziomach wiekowych: od gromad
zuchów, poprzez harcerzy i harcerzy starszych, aż po środowisko instruktorskie i kręgi seniorów. Synod zobowiązuje parafie
do: współpracy ze szkołami w organizowaniu gromad, szczepów i kręgów harcerskich, ich wspierania i towarzyszenia im
w pracy formacyjnej.
Diecezjalny duszpasterz harcerzy i harcerek oraz kapelani
81. Odpowiedzialnym za duszpasterstwo jest diecezjalny duszpasterz harcerzy i harcerek, którego wspierają mianowani
przez Biskupa Płockiego kapelani poszczególnych organizacji harcerskich i hufców. Do głównych zadań diecezjalnego
duszpasterza należy koordynacja działań i inicjatyw harcerskich na terenie Diecezji oraz współpraca z duszpasterstwem
harcerskim na szczeblu ogólnopolskim.
Duszpasterstwo misyjne
Zobowiązanie do zaangażowania misyjnego
82. Ważnym zadaniem i wyzwaniem dla Kościoła Płockiego jest nakaz misyjny Jezusa: „Idźcie na cały świat i głoście
Ewangelię wszelkiemu stworzeniu” (Mk 16,15). Cieszy, że w ostatnich latach kilku kapłanów Diecezji Płockiej zdecydowało
się wyjechać do krajów misyjnych, by tamtejszym mieszkańcom nieść Dobrą Nowinę o zbawieniu. Synod zachęca wszystkich
księży i wiernych świeckich, aby odważnie i ochoczo włączyli się w misyjne posłannictwo Kościoła. Należy – naucza Sobór
Watykański II – „rozbudzać i utrwalać wśród wiernych gorliwość w ewangelizowaniu świata, pouczając ich przez katechezę
i przepowiadanie o obowiązku Kościoła głoszenia narodom Chrystusa; nauczając rodziny chrześcijańskie o konieczności
i zaszczycie pielęgnowania wśród własnych synów i córek powołań misyjnych, podsycając w młodzieży ze szkół
i stowarzyszeń katolickich zapał misyjny, tak aby spośród niej wywodzili się przyszli głosiciele Ewangelii. Niech uczą
wiernych modlić się za misje i niech nie wstydzą się domagać od nich jałmużny, stając się niejako żebrakami dla Chrystusa
i zbawienia dusz” (DM 39).
Odpowiedzialni za duszpasterstwo misyjne
83. Moderatorem i koordynatorem animacji oraz formacji misyjnej w Diecezji jest mianowany przez Biskupa Płockiego
diecezjalny duszpasterz do spraw misji, którego wspierają duszpasterze dekanalni.
Duszpasterstwo misyjne w parafiach
84. W wszystkich parafiach Diecezji należy dbać o solidne przygotowanie i przeprowadzenie Tygodnia Misyjnego oraz
budzić wrażliwość misyjną poprzez odpowiednie obchodzenie uroczystości, świąt i wspomnień liturgicznych, które mają
szczególny charakter misyjny. Ważnym obowiązkiem jest kształtowanie świadomości i postaw misyjnych dzieci i młodzieży
przez zakładanie i rozwijanie kół misyjnych w parafiach, Papieskich Dzieł Misyjnych Dzieci w szkołach, tworzenie grup
kolędników misyjnych itp.
Pomoc płockim misjonarzom
85. Synod usilnie zachęca duszpasterzy, katechetów i liderów wspólnot religijnych do modlitewnego i materialnego
wspierania płockich misjonarzy i misjonarek oraz organizowania spotkań z nimi podczas pobytu w kraju. Działające
w parafiach Koła Przyjaciół Misji są skuteczną i owocną formą takiego wsparcia.
Duszpasterstwo sanktuaryjne i pielgrzymkowe
86. W sanktuariach Diecezji należy wiernym zapewnić owocny dostęp do środków zbawienia przez gorliwe głoszenie
słowa Bożego oraz pobożne sprawowanie Eucharystii i sakramentu pokuty i pojednania, jak również godne i piękne
praktykowanie zatwierdzonych form pobożności ludowej.
Referent duszpasterstwa sanktuaryjnego
87. Specyficzne formy działalności duszpasterskiej w sanktuariach winny być konsultowane z referatem duszpasterstwa
sanktuaryjnego Wydziału Duszpasterskiego Kurii Diecezjalnej, którym kieruje z urzędu rektor Sanktuarium Bożego
Miłosierdzia w Płocku (zob. KPK, kan. 1234 § 1; DPL 261-278); Instrukcja o sanktuariach).
Uroczystości i święta liturgiczne
88. W sanktuariach maryjnych należy w ciągu roku liturgicznego uroczyście obchodzić święta maryjne, dbając o ich
właściwe przygotowanie. Główne uroczystości w sanktuarium powinny poprzedzać rekolekcje lub dni skupienia. W innych
sanktuariach także uroczyście winny być obchodzone święta patronalne, poprzedzone stosownym przygotowaniem.
Do obowiązków kustoszy sanktuariów należy przekazanie informacji wiernym o odbywających się tam rekolekcjach,
odpustach i pielgrzymkach (zob. Instrukcja o sanktuariach).
Pielgrzymki
89. W praktyce duszpasterskiej istotne miejsce zajmują pielgrzymki, podejmowane przez wiernych do sanktuariów,
uznanych przez władze kościelne. Wiernym w czasie pielgrzymki powinna towarzyszyć osoba duchowna, do której należy
troska o to, aby pielgrzymowanie miało charakter: pokutny, ewangelizacyjny i wspólnototwórczy (zob. DPL 286).
Organizatorzy pielgrzymek powinni zadbać o ich dobre przygotowanie i przeprowadzenie, a także kierować się
obowiązującymi przepisami prawa państwowego (zob. DPL 287).
Duszpasterstwo rolników
Odpowiedzialni za duszpasterstwo rolników
90. Synod zachęca do umacniania mazowieckich gospodarzy i ich rodzin w żywej wierze i pobożności, do solidarności
z nimi w obronie polskiej ziemi, gospodarstwa rodzinnego i praw ludzi wsi oraz do podtrzymywania dobrych obyczajów
i miejscowych tradycji. Duszpasterstwem rolników kieruje mianowany przez Biskupa Płockiego diecezjalny duszpasterz
rolników, którego wspierają duszpasterze dekanalni. Do jego głównych zadań należy realizacja wyżej opisanych celów,
inspirowanie i koordynacja działań duszpasterzy dekanalnych oraz organizacja dorocznych dożynek diecezjalnych
i pielgrzymki rolników na Jasną Górę. W parafii obowiązek bezpośredniej troski o rolników spoczywa na proboszczu i innych
kapłanach. Winni oni usilnie starać się o przywrócenie tradycji parafialnych i dekanalnych duszpasterstw rolników.
Dożynki i inne formy duszpasterstwa rolników
91. Synod zachęca duszpasterzy, aby w każdej parafii wiejskiej organizować uroczyste dożynki wraz z Mszą Świętą
dziękczynną za plony i pracę rolnika. Ponadto należy organizować rekolekcje skierowane bezpośrednio do rolników,
stwarzać okazję do comiesięcznych spotkań osób szczególnie zaangażowanych w duszpasterstwo rolników, pielęgnować
obrzędy poświęcenia pól, inwentarza, maszyn rolniczych, ziarna siewnego itp., a w przepowiadaniu nawiązywać do pracy
na roli, podkreślając jej doniosłe znaczenie dla całego społeczeństwa.
Duszpasterstwo służby zdrowia
Troska o pracowników służby zdrowia
92. Kościół Płocki z szacunkiem i wdzięcznością odnosi się do pracowników służby zdrowia, którzy z oddaniem pochylają
się nad człowiekiem chorym i cierpiącym. Pamięta także o wysokich wymaganiach duchowych, etycznych i zawodowych,
które stawia się lekarzom, pielęgniarkom i pozostałym osobom zaangażowanym w posługę pacjentom. Dlatego duszpasterze
powinni otoczyć troską duchową personel medyczny w jego trudnej i odpowiedzialnej pracy. Szczególnym ich obowiązkiem
dzisiaj jest ukazywanie pracownikom służby zdrowia wartości ludzkiego życia od poczęcia do naturalnej śmierci oraz
przypominanie nauczania Kościoła w zakresie eksperymentów medycznych, praktyk sztucznej prokreacji (procedura in
vitro), manipulacji genetycznych (klonowanie i mieszanie gamet ludzkich ze zwierzęcymi, tzw. hybrydy) oraz postępowania
z chorym terminalnie.
Odpowiedzialni za duszpasterstwo służby zdrowia
93. Za działalność duszpasterstwa służby zdrowia odpowiedzialny jest diecezjalny duszpasterz służby zdrowia,
wspomagany przez kapelanów szpitali, hospicjów i domów opieki oraz duszpasterzy parafii, na których terenie znajdują się
zakłady opieki zdrowotnej lub inne instytucje lecznicze. Duszpasterz diecezjalny zobowiązany jest do pogłębiania duchowej
i etycznej formacji pracowników opieki zdrowotnej i inspirowania działań ewangelizacyjnych w ich gronie przez:
przeprowadzanie corocznych rekolekcji (wielkopostnych lub adwentowych), odbywanie spotkań formacyjnych i
zorganizowanie dorocznej pielgrzymki środowiska medycznego na Jasną Górę. Z kolei kapelani szpitali, hospicjów i domów
pomocy społecznych zobowiązani są do organizowania okolicznościowych spotkań z pracownikami służby zdrowia
i obchodu dnia patronalnego św. Łukasza Ewangelisty (zob. Wytyczne dotyczące posługi kapelana w szpitalach, hospicjach
i domach opieki).
Duszpasterstwo chorych
Duszpasterska troska o chorych i umierających
94. Synod przypomina, że duszpasterze „najbardziej winni się starać o chorych i umierających, odwiedzając ich
i pokrzepiając w Panu” (DK 6). Troska o chorych jest bowiem konkretnym naśladowaniem Jezusa Chrystusa, który głosząc
przykazanie miłości bliźniego, ze szczególną miłością odnosił się do chorych: „Nie potrzebują lekarza zdrowi, lecz ci, którzy
się źle mają (Mt 9, 12).
Odpowiedzialni za duszpasterstwo chorych
95. Za duszpasterstwo chorych na szczeblu diecezjalnym odpowiedzialny jest diecezjalny duszpasterz chorych, który
współpracuje z diecezjalnym duszpasterzem służby zdrowia, kapelanami szpitali, hospicjów i domów pomocy społecznych
(zob. Wytyczne dotyczące posługi kapelana w szpitalach, hospicjach i domach opieki). Należy jednak pamiętać, że troska
o chorych jest przede wszystkim zadaniem i obowiązkiem każdego proboszcza. On właśnie jest odpowiedzialny za posługę
duszpasterską w zakładach leczniczych i opiekuńczych, w których nie ma ustanowionych stałych kapelanów. Współpracując
z personelem, winien starać się o to, by systematycznie nawiedzać przebywających tam chorych, a także informować o tym
proboszczów ich własnych parafii. Posługę swą winien sprawować ze szczególną miłością zwłaszcza w odniesieniu
do chorych bliskich śmierci, gdy ostatecznie rozstrzyga się sprawa ich zbawienia (zob. KPK, kan. 529 §1).
Wolontariat
96. Duszpasterska troska o chorych, szczególnie o osoby doświadczone długotrwałą chorobą, kalectwem lub
upośledzeniem oraz wynikającymi z tego ograniczeniami, opuszczeniem i samotnością, choć ukierunkowana przede
wszystkim na ich dobro duchowe, nie powinna pomijać także potrzeb bytowych. Dlatego w duszpasterstwo chorych należy
włączać osoby świeckie, zwłaszcza młodzież, która poprzez wolontariat chętnie angażuje się w opiekę nad osobami chorymi
lub starszymi.
Duszpasterstwo liturgiczne
97. W duszpasterstwie chorych fundamentalne znaczenie ma sakrament namaszczenia chorych, do przyjęcia którego
należy właściwie przygotować nie tylko samych chorych, ale również ich rodziny i wszystkich parafian. Ciągle bowiem
istnieje wiele błędnych przekonań dotyczących tego sakramentu, na przykład, że jest on sakramentem „jednorazowym” oraz
„ostatnim sakramentem”. We wszystkich parafiach należy pielęgnować praktykę częstej Komunii Świętej chorych
(w niedzielę i święta nakazane, pierwsze piątki miesiąca). Pomocą w tym dziele służą nadzwyczajni szafarze Komunii
Świętej. W szczególnych okolicznościach, za zgodą Biskupa Płockiego, można również odprawić Mszę Świętą w domu
chorego.
„Dni Chorych”
98. Synod przypomina o obowiązku obchodzenia w każdej parafii Światowego Dnia Chorego we wspomnienie
Najświętszej Maryi Panny z Lourdes (11 lutego), a także Diecezjalnego Dnia Chorego w święto Najświętszej Maryi Panny
Matki Kościoła. Należy zadbać, aby obchody tych dni były przeżywane przez chorych, zgromadzonych w świątyniach, jak
i pozostających w domach, w duchu chrześcijańskiej nadziei. Warto wówczas propagować wśród wiernych Ruch
Apostolstwa Chorych, który pomaga chorym przyjmować i znosić cierpienie w zjednoczeniu z Ukrzyżowanym Panem.
Duszpasterstwo niepełnosprawnych
Duszpasterska troska o osoby niepełnosprawne
99. Duszpasterstwo niepełnosprawnych obejmuje osoby niepełnosprawne ruchowo i umysłowo oraz ich najbliższe
rodziny. Kieruje nim diecezjalny duszpasterz niepełnosprawnych, który poza duchową posługą winien starać się
o podejmowanie działań, mających na celu ułatwianie tym osobom pełnego udziału w życiu religijnym i społecznym oraz
wykorzystanie ich świadectwa wiary, nadziei i miłości dla zbudowania innych.
Z myślą o niepełnosprawnych
100. W celu umożliwienia osobom niepełnosprawnym ruchowo aktywnego uczestniczenia w życiu wspólnoty parafialnej
należy zadbać o zniesienie na terenie kościelnym barier architektonicznych i przystosować do ich możliwości ciągi
komunikacyjne. Niepełnosprawni, którzy nie mogą uczestniczyć w życiu liturgicznym w świątyni parafialnej, powinni mieć
zapewnioną indywidualną formę katechezy i przygotowania do przyjęcia sakramentów w domach rodzinnych. Ponadto
w parafiach należy promować inicjatywy, mające na celu zrzeszanie się niepełnosprawnych i ich rodzin, życzliwie wspierać
różnorodne grupy formacyjne im służące oraz działania takich instytucji, jak warsztaty terapii zajęciowej itp.
Niepełnosprawni umysłowo
101. Synod zaleca, aby unikać izolowania osób niepełnosprawnych umysłowo z życia parafii. Wspólne przeżywanie
liturgii we wspólnocie parafialnej jest wyrazem komunii miłości, w której każdy czuje się siostrą i bratem, bez względu
na stan zdrowia fizycznego czy psychicznego. Zaleca się również organizowanie oddzielnych nabożeństw dla
niepełnosprawnych umysłowo, włączając ich w dostępne dla nich czynności liturgiczne. Tam, gdzie jest to możliwe, należy
podejmować indywidualne przygotowanie takich osób do przyjmowania sakramentów.
Głuchoniemi
102. Osoby głuchonieme, ze względu na specyfikę swojej niepełnosprawności, winni być kierowani do specjalistycznych
ośrodków duszpasterstwa, w których ich udział we Mszy Świętej, nabożeństwach, rekolekcjach, dniach skupienia oraz
pielgrzymkach jest ułatwiony przez zastosowanie języka migowego. Za prowadzenie tej formy duszpasterstwa odpowiada
diecezjalny duszpasterzowi głuchoniemych, który dba również o to, aby specyficznymi problemami tych osób oraz językiem
migowym zainteresowali się klerycy podczas formacji seminaryjnej.
Niewidomi i ociemniali
103. Osoby niewidome i ociemniałe zazwyczaj przystosowane są do życia w najbliższym otoczeniu. Synod zaleca, by
zachęcać ich do uczestnictwa w duszpasterstwie parafialnym, do korzystania z katechez radiowych i telewizyjnych,
audiobooków o treściach religijnych itp., a także do udziału w organizowanych dla nich nabożeństwach, rekolekcjach, dniach
skupienia i pielgrzymkach, podczas których mają możliwość doświadczyć wspólnoty osób dotkniętych tą samą
niepełnosprawnością. Za organizację tego typu spotkań i prowadzenie takiej formy duszpasterstwa odpowiada diecezjalny
duszpasterz niewidomych.
Duszpasterstwo hospicyjne
Hospicja, obecność duszpasterza
104. Synod wyraża wielką wdzięczność osobom organizującym w Diecezji hospicja i opiekę nad chorymi w fazie
terminalnej. Dają oni w ten sposób najwyższe świadectwo o niezbywalnej wartości i godności życia cierpiącego
i umierającego człowieka, które kwestionują zwolennicy eutanazji. Duszpasterze posługujący w hospicjach są zobowiązani
do otoczenia troską duchową chorych, ich rodziny oraz członków zespołu hospicyjnego. Obowiązkiem duszpasterza jest
rozeznanie potrzeb duchowych tych osób, pomoc w odkrywaniu chrześcijańskiego sensu cierpienia wobec długofalowego
znoszenia bólu nieuleczalnej choroby, sakramentalne jednanie z Bogiem, sprawowanie codziennej Eucharystii, wsparcie
podczas przekazywania „trudnych” diagnoz i decyzji, towarzyszenie umierającym.
Opieka hospicyjna w domu umierającego
105. Duszpasterstwo hospicyjne, to także opieka nad umierającym w jego domu, w którym chory odchodzi z tego świata
pośród swoich bliskich. Środowisko duszpasterskie tworzą wtedy chorzy, ich rodziny, lekarze, pielęgniarki i wolontariusze.
Synod dziękuje tym tak wielu cichym świadkom Chrystusowego Krzyża za ich posługę miłosiernej miłości.
Pomoc w przeżywaniu żałoby
106. Śmierć bliskiej osoby jest trudnym i bolesnym doświadczeniem dla rodziny. O ile dla umierającego, w pewnym
sensie, moment śmierci jest końcem cierpień, o tyle dla pozostających przy życiu okazuje się on często początkiem okresu
żalu, lęku, gniewu, a niekiedy rozpaczy. Dlatego też szczególnym zadaniem duszpasterzy jest wspieranie członków rodziny
przeżywających żałobę po utracie bliskiej osoby. Może się to dokonywać przez wspólne przygotowanie liturgii pogrzebu,
spotkania na Eucharystiach, sprawowanych w intencji zmarłego, coroczne Msze Święte „społeczności hospicyjnych”,
wieczory zaduszkowe itp.
Duszpasterstwo osób sprawujących służbę publiczną
(parlamentarzystów, samorządowców)
Służba publiczna
107. Za godną pochwały i szacunku należy uznawać podejmowanie służby publicznej przez osoby, które na różnych
szczeblach organizacji państwowej i samorządowej pracują dla dobra wspólnego. Zadaniem Kościoła jest zatroszczyć się
o ich stałą formację religijno-moralną, aby w swoich decyzjach kierowali się prawym sumieniem, działalność prowadzili
w duchu solidarności społecznej, a władzę publiczną wykonywali dla dobra społeczeństwa.
Diecezjalny duszpasterz samorządowców
108. Za duszpasterstwo osób podejmujących służbę publiczną odpowiada diecezjalny duszpasterz samorządowców, który
uczestniczy w ważniejszych uroczystościach i wydarzeniach z życia tego środowiska. Synod zaleca, aby dla katolickich
parlamentarzystów i samorządowców organizować rekolekcje zamknięte, dni skupienia, pielgrzymki, podczas których
tematami przewodnimi mogą być zagadnienia z zakresu katolickiej nauki społecznej.
Duszpasterstwo policjantów i straży miejskiej
Duszpasterstwo policjantów
109. Duszpasterstwo policjantów obejmuje policjantów i policjantki oraz ich rodziny. Ma na celu przybliżanie wartości
ewangelicznych i życzliwe towarzyszenie funkcjonariuszom, którzy na co dzień, często z narażeniem życia, pełnią
odpowiedzialną służbę dla dobra i ładu społecznego.
Odpowiedzialni za duszpasterstwo policjantów
110. Odpowiedzialnym za duszpasterstwo jest diecezjalny duszpasterz policjantów, którego wspierają mianowani przez
Biskupa Diecezjalnego kapelani poszczególnych komend. Do głównych zadań duszpasterza diecezjalnego należy
koordynowanie działań i inicjatyw na rzecz policjantów i ich rodzin na terenie Diecezji oraz współpraca z Krajowym
Duszpasterstwem Policji. Ponadto zadaniem duszpasterza i kapelanów policji jest pomoc funkcjonariuszom w: kształtowaniu
żywej wiary, ożywieniu życia liturgicznego, zwłaszcza udziału w niedzielnej Mszy Świętej, kształtowaniu postaw moralnych,
zacieśnianiu więzi z Kościołem oraz pogłębianiu religijnej formacji intelektualnej.
Duszpasterstwo funkcjonariuszy straży miejskiej
111. Podobną troską pastoralną należy otoczyć funkcjonariuszy straży miejskiej (gminnej), którzy jako formacja
samorządowa odpowiadają za ochronę porządku publicznego na określonym terenie, w mieście lub gminie. W tym celu,
na wniosek komendanta danej Komendy Straży Miejskiej, Biskup Płocki może powołać kapelana, którego zadaniem jest
posługa duszpasterska wobec tego środowiska.
Duszpasterstwo strażaków
Duszpasterska troska o strażaków
112. Duszpasterstwo strażaków obejmuje druhów Państwowych Straży Pożarnych (PSP) i Ochotniczych Straży Pożarnych
(OSP). Celem duszpasterstwa strażaków jest integrowanie środowiska, przepełnianie duchem Ewangelii ich pracy,
uświadamianie, że piękno strażackiej służby polega na codziennej realizacji Chrystusowego przykazania miłości.
Duszpasterstwo strażaków służy także wzajemnemu wspieraniu się w chorobie oraz innych trudnych sytuacjach życiowych.
Odpowiedzialni za duszpasterstwo strażaków
113. Duszpasterstwem strażaków kieruje diecezjalny duszpasterz strażaków, którego wspierają kapelani, mianowani
przez Biskupa Płockiego. Ich zadaniem jest głoszenie Ewangelii, sprawowanie sakramentów świętych, organizowanie dni
skupienia oraz rekolekcji dla braci strażackiej, podtrzymywanie i pielęgnowanie tradycji strażackiej posługi na rzecz
wspólnoty parafialnej poprzez zaszczytną służbę w czasie ważnych świąt i uroczystości.
Kapelan w sytuacjach ekstremalnych
114. Posługa kapłana – duszpasterza strażaków, jego wsparcie duchowe i obecność, zwłaszcza w trakcie gaszenia
pożarów, przy wypadkach lub powodzi, pomaga strażakom w kształtowaniu postawy zaufania, że nie wszystko zależy
od człowieka i sprzętu, że potrzebne jest powierzanie się Bożej opiece.
Duszpasterstwo kombatantów
Duszpasterska troska o kombatantów
115. Duszpasterstwo kombatantów obejmuje osoby, które brały udział w wojnach i działaniach zbrojnych, wchodząc
w skład formacji wojskowych lub organizacji walczących o suwerenność i niepodległość Rzeczypospolitej Polskiej.
Odpowiada za nie, mianowany przez Biskupa Płockiego, duszpasterz kombatantów.
Pielęgnowanie wartości chrześcijańskich i patriotycznych
116. Zadaniem duszpasterstwa kombatantów jest utwierdzanie tego środowiska w wierności chrześcijańskim
wartościom, a także pielęgnowanie polskości oraz tradycji kulturowej i narodowej, zgodnie z dewizą: „Bóg, Honor, Ojczyzna”.
Dlatego Synod zachęca, aby wspierać środowiska kombatanckie w ich konsolidacji przez pomoc w organizacji wspólnych
spotkań, zwłaszcza podczas ważnych uroczystości i rocznic lokalnych; zapraszać kombatantów na Msze Święte, sprawowane
z okazji rocznic narodowych i wydarzeń patriotycznych; doceniać ich obecność i wykorzystywać przykłady bohaterstwa
wierności Bogu i Ojczyźnie w homiliach, upamiętniać przez specjalne tablice na cmentarzach lub w świątyniach.
Duszpasterstwo prawników
Diecezjalny duszpasterz prawników
117. Duszpasterstwo prawników obejmuje sędziów, prokuratorów, adwokatów, radców prawnych i pracowników
administracyjnych instytucji prawnych. Odpowiada za nie, mianowany przez Biskupa Płockiego, diecezjalny duszpasterz
prawników.
Zadania duszpasterstwa prawników
118. Zadaniem duszpasterstwa prawników jest utwierdzanie tego środowiska w wierności chrześcijańskim wartościom,
które zawsze były i są podstawą dobrego prawa. Chodzi o to, aby prawnicy katoliccy zawsze kierowali się szacunkiem
do każdego człowieka; prawdą, która musi być ważniejsza niż przepisy prawa, oraz sprawiedliwością, ukształtowaną
na chrześcijańskiej caritas. Dlatego Synod zachęca, aby dla środowiska prawników organizować rekolekcje zamknięte, dni
skupienia, pielgrzymki i inne formy spotkań, mających na celu pogłębioną formację duchową.
Duszpasterstwo pracodawców, rzemieślników
i poszukujących pracy
W trosce o duszpasterstwo pracodawców
119. Praca zarobkowa jest podstawą utrzymania człowieka i jego rodziny. W chrześcijańskiej wizji życia ma ona także
głębsze znaczenie – jest środkiem służącym do kształtowania osobowości, nawiązywania relacji międzyludzkich i uświęcania
człowieka (por. SRS 18; LE 18). Dlatego troską duszpasterską należy objąć pracodawców (prywatnych przedsiębiorców,
kadrę zarządzającą firmami państwowymi i większymi zespołami ludzi), których misją powinno być kierowanie się
zasadami etyki chrześcijańskiej w prowadzeniu przedsiębiorstw i tworzeniu miejsc pracy, zwłaszcza w dobie utrzymującego
się wysokiego bezrobocia.
W trosce o etos pracodawcy
120. Synod podkreśla, że w duszpasterstwie pracodawców należy zwracać uwagę na kształtowanie takich cech, jak
sprawiedliwość, uczciwość, rzetelność, odpowiedzialność, współczucie, kreatywność. Trzeba nadto przypominać
pracodawcom, że poza przypadkami koniecznymi, pracownicy mają prawo do dni wolnych, zwłaszcza w niedziele i święta
(por. LE 19). Pracownicy nigdy nie mogą być traktowani jako narzędzia w procesie wytwórczym, lecz zawsze jako osoby,
posiadające niezbywalną godność.
Duszpasterstwo rzemieślników
121. Ważną funkcję w tworzeniu stabilnych miejsc pracy pełnią małe i średnie zakłady, prowadzone przez rzemieślników
i przedstawicieli klasy średniej. Dlatego Synod zachęca, aby starać się odbudowywać tradycję cechów rzemieślniczych,
zniszczonych w czasach PRL-u (por. 2PSP, Kościół wobec życia społeczno-gospodarczego, 37). Duszpasterzy zaś wzywa
do ofiarnej posługi wśród rzemieślników, ich rodzin i różnych zrzeszeń rzemiosł.
Bezrobotni
122. Szczególną troską duszpasterską należy otoczyć osoby bezrobotne. Duszpasterze powinni utwierdzać w nich
postawę chrześcijańskiej nadziei, bronić ich godności i wspierać wysiłki zmierzające do wyjścia z przeżywanych trudności.
„Godne polecenia są podejmowane […] działania edukacyjne, mające na celu pomoc bezrobotnym w zdobywaniu nowych
kwalifikacji, a także poradnictwo prawne i roztropna pomoc charytatywna” (2PSP, Kościół wobec życia społecznogospodarczego, 37). Problem bezrobocia powinien być obecny w modlitwie wspólnoty parafialnej, a osoby bezrobotne
należy angażowane w rożne inicjatywy duszpasterskie, podkreślając w ten sposób ich ludzkie wartości i godność.
Przedmiotem szczególnej troski duszpasterskiej muszą stać się dotknięte bezrobociem rodziny wielodzietne, które często
żyją poniżej minimum socjalnego. Takim rodzinom obok pomocy duchowej należy udzielać pomocy materialnej, świadczonej
w duchu miłości, dyskretnie i taktownie.
Duszpasterstwo obcokrajowców
W trosce o obcokrajowców
123. Wraz z wstąpieniem Polski do Unii Europejskiej coraz więcej obcokrajowców podejmuje pracę i osiedla się w naszym
kraju. Podjęcie troski duszpasterskiej o imigrantów staje się zatem coraz bardziej potrzebą czasu. Przyjmowanie obcych
przynależy „[…] do samej istoty Kościoła i świadczy o jego wierności Ewangelii” (Papieska Rada ds. Duszpasterstwa
Migrantów i Podróżnych, Erga migrantes caritas Christi, Rzym 2004, 22). Wszyscy chrześcijanie „[…] winni stawać się
inicjatorami prawdziwej kultury przyjmowania [otwartości], która ceni prawdziwe ludzkie wartości migrantów, wznosząc
się ponad wszelkie trudności wynikające ze wspólnego zamieszkania z osobami różniącymi się od nas” (tamże, 39). Należy
wszakże pamiętać, że kultura ta nie oznacza promowania ideologicznego multikulturalizmu.
Adresaci duszpasterstwa obcokrajowców
124. Duszpasterska troska o obcokrajowców powinna obejmować tych, którzy: w nowych warunkach życia są nadal
aktywnymi wiernymi i odnaleźli się w strukturach Kościoła lokalnego; pogubili się na obczyźnie w życiu duchowym; nie
znają Chrystusa i Jego Ewangelii. Należy wspomagać ich w procesie integracji do społeczeństwa polskiego, jego wartości,
kultury i historii.
Duszpasterstwo sportowców
W zdrowym ciele zdrowy duch
125. Synod podkreśla pozytywny wpływ aktywności sportowej, zwłaszcza dzieci i młodzieży, na kształtowanie dojrzałych
cech osobowości. Ćwiczenia fizyczne są dobrą sposobnością do poszukiwania wyższych wartości, które kształtują charakter,
dają poczucie godności i dobrze pojętego sukcesu.
Diecezjalny duszpasterz sportowców
126. Duszpasterstwem sportowców kieruje wyznaczony przez Biskupa Płockiego diecezjalny duszpasterz sportowców,
który współpracuje z krajowymi strukturami duszpasterstwa sportowców. Jego głównym zadaniem jest troska o ludzi
sportu na terenie Diecezji: zawodników, trenerów, lekarzy i działaczy sportowych oraz kibiców.
Parafialne kluby sportowe
127. Synod zachęca duszpasterzy do tworzenia przy parafiach katolickich klubów sportowych, organizowania
parafialnych imprez sportowych z udziałem ministrantów, scholi czy na przykład seniorów, a także do wykorzystywania
w pracy wychowawczej przykładów wybitnych sportowców, o wysokich walorach moralnych i duchowych.
Duszpasterstwo trzeźwości
W trosce o trzeźwość
128. Duszpasterstwo trzeźwości jest działalnością apostolską, której podstawowy cel stanowi szerzenie cnoty trzeźwości
w życiu indywidualnym i społecznym, wychowanie chrześcijan do świadomej akceptacji trzeźwości oraz praca z ludźmi
uzależnionymi i ich rodzinami (por. Wytyczne Episkopatu Polski dla kościelnej działalności trzeźwościowej, przyjęte
w dniu 17 VI 1959 roku, znowelizowane 1 VI 1976 roku).
Diecezjalny Apostolat Trzeźwości
129. Koordynowaniem działań w ramach duszpasterstwa trzeźwości zajmuje się Diecezjalny Duszpasterz Trzeźwości.
Posługę na rzecz trzeźwości w Diecezji określa oddzielona instrukcja (zob. Instrukcja o duszpasterstwie trzeźwości).
Duszpasterstwo osób nieprzystosowanych społecznie
Nieprzystosowanie społeczne
130. Trudności dotykające współczesną rodzinę, zaburzenia w sferze emocjonalnej, brak systemu wartości i określonego
celu życia sprawia, że wiele młodych osób ulega pokusie ucieczki od świata, społeczeństwa i życia. Narkomania, alkoholizm,
destrukcyjne zachowania seksualne (prostytucja), zachowania agresywne i przestępcze, bezdomność oraz próby samobójcze
są przykładem zjawiska, które określa się nieprzystosowaniem społecznym.
Duszpasterstwo osób nieprzystosowanych społecznie
131. Profilaktyka i resocjalizacja osób nieprzystosowanych społecznie powinna stać się przedmiotem troski nie tylko
rodziców, wychowawców, lekarzy, psychologów, ale także duszpasterzy. Dlatego Synod apeluje o tworzenie przy parafiach
świetlic dla dzieci i młodzieży, w których można korzystać z wartościowej rozrywki, odrabiać lekcje, nadrabiać zaległości
edukacyjne, urządzać imprezy okolicznościowe itp. Świetlice takie powinny uczyć dobrego wykorzystania wolnego czasu
i kultury życia.
Duszpasterstwo w zamkniętych ośrodkach specjalistycznych
132. Troska o osoby nieprzystosowane społecznie przebywające w specjalistycznych ośrodkach spoczywa na proboszczu
parafii, na której terenie znajduje się dana placówka. Jeśli jednak zachodzi uzasadniona potrzeba, wówczas Biskup Płocki
może oddelegować kapłana do posługi w takim ośrodku. Duszpasterz ten powinien znać podstawowe zagadnienia z zakresu
psychologii, pedagogiki i resocjalizacji oraz przestrzegać reguł danego ośrodka. W posługę duszpasterską wobec osób
nieprzystosowanych społecznie, przebywających w zamkniętych ośrodkach, warto włączać członków ruchów i stowarzyszeń
katolickich oraz wolontariuszy.
Duszpasterstwo więzienne
Odpowiedzialny za duszpasterstwo więzienne
133. W zakładach karnych, aresztach i innych ośrodkach odosobnienia posługę duszpasterską pełnią kapelani. Tam zaś
gdzie nie ustanowiono kapelana, obowiązek zorganizowania opieki duszpasterskiej spoczywa na proboszczu miejsca. W celu
koordynacji pracy kapelanów w Diecezji Biskup Płocki może na prośbę Naczelnego Kapelana Więziennictwa mianować
Diecezjalnego Duszpasterza Więziennictwa (zob. Wytyczne dotyczące posługi kapelana w więzieniu).
Zadania kapelanów
134. Kapelani powinni spełniać swoje obowiązki, niosąc skazanym i osadzonym duchową pomoc przez głoszenie słowa
Bożego, sprawowanie sakramentów oraz posługę miłości. Nie mogą zapomnieć o tym, że są również duszpasterzami
pracowników Służby Więziennej (strażników, wychowawców, psychologów), którym mają wskazywać właściwą postawę,
służącą tworzeniu odpowiedniej atmosfery dla resocjalizacji skazanych i osadzonych (zob. tamże).
Na przestrzeni wieków Kościół Płocki podejmował często pionierskie działania pastoralne, mające na celu pomóc
człowiekowi w spotkaniu z Bogiem w wiecznej Komunii Miłości. Szanując i jednocześnie kontynuując bogate dziedzictwo
przeszłości i licznych duszpasterzy, którzy nie szczędzili wysiłku pracując w „winnicy Pańskiej”, trzeba ciągle otwierać się
na współczesne znaki czasu, które domagają się nowych form duszpasterstwa. Przypomniał o tym Ojciec święty Franciszek
w adhortacji apostolskiej Evangelii gaudium: „duszpasterstwo […] wymaga rezygnacji z wygodnego kryterium pasterskiego, że
«zawsze się tak robiło». Zachęcam wszystkich, by byli odważni i kreatywni w tym zadaniu przemyślenia celów, stylu i metod
ewangelizacyjnych swojej wspólnoty” (33). Sama jednak odwaga i kreatywność w „przemyśleniu celów, stylu i metod
ewangelizacyjnych”, choć są konieczne, to jednak zdecydowanie nie wystarczają. Chodzi o coś więcej niż tylko nowe formy
działalności duszpasterskiej. Chodzi o nawrócenie pastoralne, czyli o zmianę myślenia wszystkich członków Kościoła, aby
z ewangeliczną odwagą pozyskiwać nowych uczniów Chrystusa. „Wolę raczej – wyznaje papież Franciszek – Kościół
poturbowany, poraniony, brudny, który wyszedł na ulicę, niż Kościół chory z powodu zamknięcia się i wygody, przywiązania
do własnego bezpieczeństwa. Nie chcę Kościoła troszczącego się o to, by stanowić centrum, który w końcu zamyka się
w gąszczu obsesji i procedur” (49). XLIII Synod Kościoła Płockiego wyraża głębokie pragnienie, aby te słowa Następcy św.
Piotra stały się dla kapłanów, osób konsekrowanych i wiernych świeckich naszej Diecezji drogowskazem działań
duszpasterskich, podejmowanych w XXI wieku.