ORIENTACJA NA PRACĘ silna autoteliczna motywacja do

dr P. Rudnicka
PROBLEMY I PATOLOGIE PRACY (cw7)
ORIENTACJA NA PRACĘ
silna autoteliczna motywacja do wykonywania pracy, satysfakcja i zadowolenie z pracy
PRACOHOLIZM – OATES (1971) „Wyznania pracoholika”
nadmierna i niekontrolowalna potrzeba pracy pomimo negatywnych konsekwencji
zdrowotnych oraz utraty poczucia szczęścia i satysfakcji z relacji interpersonalnych
TRIADA PRACOHOLIZMU (SPENCE I ROBBINS, 1992)
–
zaangażowanie w pracę (WI - Work Involvement)
–
przymus pracy, wewnętrzna presja (D - Drivenness to Work)
–
niska przyjemność z pracy, stres i poczucie winy, gdy się nie pracuje (WE - Work
Enjoyment)
TYPOLOGIE PRACOHOLIKÓW (za Robinson, 2000; Kozak, 2005;
Paluchowski i Hornowska, 2002)
Spence i Robbins (1992)
pracoholicy ( WI  D  WE)
entuzjaści pracy ( WI  D  WE)
entuzjastyczni pracoholicy ( WI  D  WE)
zrelaksowani (wyniki niskie WI i D, powyżej średniej WE)
niezaangażowani (niskie wyniki na wszystkich skalach)
rozczarowani (niskie wyniki WI i WE, powyżej średniej D)
Scott, Moore i Miceli (1997)
pracoholicy kompulsywno – zależni, perfekcjonistyczni i zorientowani na osiągnięcia.
Robinson (2000)
–
niestrudzeni pracoholicy
–
bulimiczni pracoholicy
–
pracoholicy z deficytem koncentracji uwagi
–
pracoholicy rozkoszujący się pracą (savoring i consummate)
1/8
dr P. Rudnicka
PROBLEMY I PATOLOGIE PRACY (cw7)
2/8
WSKAŹNIKI PRZECHODZENIA OD ORIENTACJI NA PRACĘ DO
UZALEŻNIENIA:
1. Zachwianie proporcji czasowych
2. Nieumiejętność wypoczywania
2. Utrata dystansu wobec pracy
3. Nieumiejętność odmówienia pracodawcy
4. Rola pracownika staje się w życiu rolą dominującą
5. Zaspokajanie większości potrzeb poprzez pracę
6. Nieumiejętność akceptowania zmian w pracy (fiksacja)
7. Utrata kontroli nad własną aktywnością (jako główny wskaźnik uzależnienia)
Diagnoza, np.
WART – WORK ADDICTION RISK TEST, autorstwa Robinsona
WorkBAT – Workaholism Battery, autorstwa Spence i Robbins
ZESPÓŁ UZALEŻNIENIA OD PRACY WG ICD-10 (ZA KOZAK, 2005)
•
ilościowy i jakościowy wzrost zaangażowania w pracę, przejawiający się w
zwiększeniu czasu poświęcanego pracy oraz podejmowaniu coraz większej liczby
zadań i projektów;
•
skoncentrowanie myśli, celów, wyobraźni na pracy, z jednoczesną utratą
zainteresowania innymi sprawami niezwiązanymi z pracą oraz traktowanie innych
zajęć w kategoriach pracy;
•
utrata kontroli nad swoim zachowaniem, polegająca na niemożności oceny czasu
pracy i liczby zadań do zrealizowania;
•
niezdolność do abstynencji, czyli zaprzestania pracy i życia bez pracy, która jest
odczuwana jako subiektywna niemożność zaprzestania pracy. Przy wymuszonym
lub świadomym zaprzestaniu pracy pojawia się lęk i napięcie, prowadzące do
objawów somatycznych;
•
zmniejszenie satysfakcji z pracy, z jednoczesnym coraz większym w nią
zaangażowaniem;
•
występowanie nawrotów uzależnienia oraz problemów zdrowotnych
i dysfunkcjonalności w społecznym funkcjonowaniu człowieka.
dr P. Rudnicka
PROBLEMY I PATOLOGIE PRACY (cw7)
3/8
ŹRÓDŁA PRACOHOLIZMU
•
zewnętrzne
zmiany społeczne i kulturowe, polityka i kultura organizacji, styl życia, sytuacja
gospodarcza i kwestie finansowe,
•
wewnętrzne
zaniżona samoocena, niskie poczucie własnej wartości, brak wiary w siebie,
umiejscowienie kontroli, rozbieżności Ja realne – Ja idealne, wzór zachowania A
OBSZARY PROBLEMÓW
OSOBA
RODZINA
WSPÓŁPRACOWNICY
KONSEKWENCJE PRACOHOLIZMU
psychologiczne i zdrowotne
stany lękowe, rozdrażnienie, nerwice, depresje, bezsenność, przemęczenie, choroby
psychosomatyczne
społeczne
zakłócenie relacji z rodziną (seven-eleven fathers) i współpracownikami, wypadkowość,
absencje, zmniejszona wydajność, karoshi
Literatura:
Robinson, B. E. (2000). Workaholism. Bridging the Gap Between Workplace, Sociocultural and
Family Research. Journal of Employment Counseling, 37, 31-47.
Kozak, D. (2005). Pracoholizm a neurotyzm – osobowościowe uwarunkowania uzależnienia od
pracy. E-mentor, 5 (http://www.e-mentor.edu.pl/artykul_v2.php?numer=12&id=224)
Paluchowski, W. J., Hornowska, E. (2002). Pracoholizm a system wartości i uwarunkowania
temperamentalne. VI Ogólnopolska Konferencja Naukowa Sukces w Zarządzaniu. Tradycja a
przyszłość zorganizowana przez Instytut Psychologii Uniwersytetu Wrocławskiego, Szklarska
Poręba, 17-19 października 2002 roku.
(http://www.psychologia.uni.wroc.pl/uploads/referat%20pracoholizm%20do%20druku.pdf)
dr P. Rudnicka
PROBLEMY I PATOLOGIE PRACY (cw7)
4/8
PLAN SAMOPOMOCOWY
Bryan E. Robinson
JA – czas poświęcany na moje osobiste potrzeby, odpoczynek, ćwiczenia fizyczne, relaks,
dbanie o siebie, czas wolny poświęcany na medytację lub myślenie o rzeczach nie
związanych z pracą
NAJBLIŻSI – czas poświęcany Twoim najbliższym osobom
ZABAWA i ODPOCZYNEK – czas poświęcany na hobby, zabawę i rekreację, spotkania z
innymi osobami i inne aktywności społeczne
PRACA – czas poświęcany na pracę
KLIENT TU I TERAZ - PROCENT CZASU POŚWIĘCANEGO SOBIE....%
NAJBLIŻSZYM ....% ZABAWIE ....% PRACY.....%
WYMARZONE KOŁO CZASU KLIENTA - PROCENT CZASU POŚWIĘCANEGO SOBIE....
% NAJBLIŻSZYM ....% ZABAWIE ....% PRACY.....%
ARYTMETYKA
JA
NAJBLIŻS ZABAWA
I
PRACA
TAK CHCIAŁBYM
TAK JEST
(+) obszary wymagające zwiększenia uwagi
(-) obszary wymagające zmniejszenia uwagi
OKREŚLANIE AKTYWNOŚCI ZARADCZYCH W KAŻDYM Z CZTERECH OBSZARÓW
dr P. Rudnicka
PROBLEMY I PATOLOGIE PRACY (cw7)
5/8
PROSTE ZASADY
Rób tylko to co niezbędne
Zarezerwuj sobie kwadrans wolnego czasu dziennie
Posługuj się listami – hierarchizuj rzeczy wg stopnia pilności i ważności
Dziel pracę na mniejsze części
Nie pracuj równocześnie nad kilkoma rzeczami
Pozwól innym sobie pomagać
Uznaj relaks za PRIORYTET – powinien być na szczycie Twojej listy
Podobnie zrób z ćwiczeniami gimnastycznymi
Nie pozwól pracy na zajęcie całego domu – pracuj tylko w jednym pokoju
Naucz się mówić nie
STRATEGIE DZIAŁANIA
Zarezerwuj czas dla rodziny i znajomych
Gdy jesteś w podróży służbowej dzwoń do domu regularnie – aby wiedzieć co się dzieje
Naucz się delegować pracę, a także mówić „nie” nowym zadaniom, a także oducz się bycia
„pierwszym chętnym do pracy”
Weź wolne – zacznij od weekendu i stopniowo przyzwyczajaj się do dłuższych urlopów
Zacznij ćwiczyć
Rozważ podjęcie wolontariatu – naucz się pomagać innym
Spróbuj usiąść i pomyśleć, że wszystko jest w porządku – po prostu odpocząć i nic nie
robić
Znajdź sobie hobby
Walcz z nadmiernym perfekcjonizmem – pozwól sobie na niedoskonałości
Zadbaj o wystarczającą ilość snu
Jeśli nie potrafisz poradzić sobie sam zwróć się do specjalisty
dr P. Rudnicka
PROBLEMY I PATOLOGIE PRACY (cw7)
6/8
WYPALENIE ZAWODOWE STAN I PROCES
Freudenberger (1974)
pojęcie wypalenia (burn-out)
Ch. Maslach (1976)
wielowymiarowy syndrom:
–
wyczerpanie emocjonalne
–
depersonalizacja
–
obniżenie jakości wykonywanej pracy
Pines i Aronson (1988)
stan fizycznego, emocjonalnego oraz psychicznego wyczerpania powstałego
w wyniku długotrwałego pozostawania pod wpływem sytuacji wymagających
zaangażowania emocjonalnego.
Brill (1984)
powiązany z pracą, dysforyczny i dysfunkcjonujący, nie będący patologią, stan
doświadczany przez jednostkę, funkcjonującą w niekorzystnych warunkach w
tej sytuacji pracy; jednostka nie jest w stanie powrócić do funkcjonowania w
optymalnym, poprzednim stanie bez pomocy z zewnątrz bądź przeobrażeń
środowiska zewnętrznego.
Cherniss (1980)
konsekwencja nadmiernych wymagań otoczenia pracy, proces, w którym
zachowania i nastawienia jednostki nabierają coraz bardziej negatywnego
charakteru, a unikowe strategie radzenia sobie ze stresem, nasilają jego skutki
Edelwich, Brodsky (1980)
stopniowa utrata iluzji, celów, energii i ideałów w konfrontacji z warunkami, w
jakich osoby takie wykonują swój zawód
Etzion (1987)
proces powolnej i ukrytej erozji psychicznej, u podłoża której leżą tzw.
niewielkie stresory, niewykrywalne a niszczące
dr P. Rudnicka
PROBLEMY I PATOLOGIE PRACY (cw7)
7/8
SYMPTOMY
M. Burisch (1989)
I.
Symptomy ostrzegawcze fazy początkowej, gdzie szczególne znaczenie
przypisuje się nadmiernemu zaangażowaniu (hyperaktywność, uczucie
niezastąpioności, brak czasu, przecenianie własnych możliwości, wypieranie
niepowodzeń i zawodów oraz ograniczenie kontaktów z innymi)
II.
Spadek zaangażowania, szczególnie w kontaktach z klientami czy
pacjentami (dehumanizacja, dystans, odnoszenie się do stereotypów, utrata
pozytywnych uczuć)
III. Reakcje emocjonalne – głównie depresja, poczucie winy, apatia,
nieokreślony lęk i nerwowość, uczucie pustki, pesymizm, fatalizm lub
agresywność, konflikty, negatywizmem, nietolerancja i złość
IV.
Deficyty w następujących sferach:
·
poznawczej
·
motywacyjnej
·
obniżenie kreatywności
·
sztywność
V.
Spłycenie życia emocjonalnego, społecznego i duchowego
VI.
Objawy psychosomatyczne
VII.
Zwątpienie: etap końcowy, symptomy przybierają skrajną postać
Schaufeli i Enzmann (1998)
przyczyny wypalenia: niezgodność pomiędzy zamierzeniami jednostki a jej
rzeczywistą sytuacją w pracy. Błędne koło wypalenia zawodowego
powodowane jest przez niewłaściwe strategie zmagania się ze stresem
stosowane przez jednostkę.
Symptomy: afektywne, poznawcze, fizyczne, behawioralne i motywacyjne
Przejawy na poziomie: indywidualnym, interpersonalnym, organizacyjnym
GRUPY RYZYKA
osoby wykonujące zawody opierające się na kontaktach interpersonalnych,
osoby wykonujące zawody „pomocowe”
dr P. Rudnicka
PROBLEMY I PATOLOGIE PRACY (cw7)
8/8
UWARUNKOWANIA WYPALENIA
–
stres, cechy pracy, obciążenia zawodowe, konfrontacja wyobrażenia praca
–
mechanizmy radzenia sobie ze stresem
–
cechy osobowościowe
Literatura:
Ropka, K. (2002). Związek między wyborem strategii zaradczych a procesem wypalenia
zawodowego. Niepublikowana praca magisterska, Uniwersytet Śląski.
Burish, M. (1989). Das Burnout – Syndrom. Theorie der inneren Erschoepfung. Springer
Verlag.
Sęk, H. (red.). (1996). Wypalenie zawodowe. Poznań: DW K. Domke.