TEMAT I: WSTĘP DO RACHUNKOWOŚCI Przedmiotem

TEMAT I: WSTĘP DO RACHUNKOWOŚCI
Przedmiotem zainteresowania rachunkowości jest pomiar wyniku finansowego i wycena
składników bilansu.
Stąd też do podstawowych zagadnień w rachunkowości należy zaliczyć zasady, którymi kieruje
się rachunkowość w ustalaniu wyniku finansowego i wycenie bilansowej.
WAŻNE ZASADY:
Zasada wiernego obrazu - zasada ta oznacza, że jednostki obowiązane są do stosowania zasad
rachunkowości, rzetelnie i jasno przedstawiając sytuację majątkową, finansowa oraz wynik
finansowy. Oznacza to, że jednostka powinna stosować nadrzędne i szczegółowe zasady
wyceny i pomiaru wyniku finansowego
Zasada ciągłości - (porównywalności) oznacza stosowanie z okresu na okres raz przyjętych
rozwiązań w celu zapewnienia porównywalności danych. Przykładowo chodzi tu o
zapewnienie:
•
tego samego sposobu księgowania jednakowego rodzaju operacji
gospodarczych,
•
jednakowego ich grupowania w większe zbiory,
•
stosowania takich samych zasad wyceny, w tym również amortyzowania,
•
identyczności bilansu zamknięcia z bilansem otwarcia
Zasada ostrożności - (zasada ostrożnej wyceny) zgodnie z tą zasadą przy ustalaniu wartości
aktywów i przychodów oraz kosztów i zobowiązań należy kierować się przezornością i
przyjmować „pesymistyczny” punkt widzenia, a więc: nie zawyżać wartości aktywów i
przychodów oraz nie zaniżać kosztów i zobowiązań.
Dzięki takiemu podejściu nie dopuści się do wykazywania wyniku finansowego w zawyżonej,
nierealnej wysokości, istniejącej tylko na papierze.
Chroni się w ten sposób interesy adresatów zewnętrznych sprawozdań finansowych
Zasada ostrożności ma na celu ochronę interesów inwestorów długoterminowych, np.
kredytodawców. Następuje bowiem „wygładzenie” zysków (nie następuje zawyżenie wyniku
finansowego) w długim okresie. Zmniejsza się jednocześnie dostępny do podziału na
dywidendy zysk.
PEŁNA KSIĘGOWOŚĆ od 01-01-2012 roku
Znany jest już kurs potrzebny do wyliczenia limitu przychodów, przekroczenie którego skutkuje
obowiązkiem prowadzenia w 2012 r. ksiąg rachunkowych. Można więc próbować przewidywać, czy
przychody firmy spowodują taki obowiązek. Jakie podmioty, jakie przychody, z jakim limitem mają
porównać, by dowiedzieć się, czy z dniem 1 stycznia 2012 r. będą musiały zaprowadzić pełną księgowość?
Podmioty, dla których limit ma znaczenie
Tylko dla pewnej grupy podmiotów obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych w danym roku ustala się
w zależności od wielkości zeszłorocznych przychodów. Należą do nich:
a)
osoby fizyczne,
b) spółki cywilne osób fizycznych,
c)
spółki jawne osób fizycznych,
d) spółki partnerskie.
Taką listę podmiotów, które prowadzą księgi rachunkowe po przekroczeniu limitu przychodów, określają zgodnie
z art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy o rachunkowości oraz art. 24a ust. 4 ustawy o pdof. Jednak od dnia 16 lipca 2009 r. do
wymienionego przepisu ustawy o rachunkowości wprowadzono nowy podmiot - spółdzielnię socjalną.
Osoby fizyczne, spółki cywilne i jawne osób fizycznych oraz spółki partnerskie mogą prowadzić podatkową
księgę przychodów i rozchodów do końca roku, za który ich przychody przekroczą limit (art. 24a ust. 1 ustawy
o pdof). Jeśli w danym roku limit zostanie przekroczony - od początku następnego roku muszą zaprowadzić księgi
rachunkowe. Należy zaznaczyć, że dotyczy to także m.in. przedsiębiorstw osób fizycznych nieposiadających
obywatelstwa polskiego, będących obywatelami Unii Europejskiej. Osoby te, zgodnie z prawem wspólnotowym,
powinny być traktowane w zakresie obowiązku stosowania ustawy o rachunkowości tak jak obywatele polscy.
Spółdzielnie socjalne mogą do końca roku, w którym limit przychodów został przekroczony, prowadzić inną
ewidencję księgową niż księgi rachunkowe. Jaka będzie forma tej ewidencji - spółdzielnia musi ustalić we
własnym zakresie. Prowadzenie przez te spółdzielnie statutowej działalności odpłatnej wymaga rachunkowego
wyodrębnienia tych działalności w stopniu umożliwiającym określenie przychodów, kosztów i wyników. Wynika
to z art. 9 ustawy o spółdzielniach socjalnych. Nadmieńmy w tym miejscu, że ewidencja ta nie może przybrać
postaci księgi podatkowej. Przepisy ustawy o pdof nie mają zastosowania do spółdzielni socjalnych.
Natomiast niezależnie od wielkości przychodów prowadzą księgi rachunkowe m.in. spółki kapitałowe,
komandytowo-akcyjne i komandytowe, a także spółki cywilne czy jawne, w których choćby jednym ze
wspólników jest osoba prawna, oraz osoby fizyczne nieposiadające obywatelstwa polskiego pochodzące z kraju
spoza Unii Europejskiej.
Przychody porównywane z limitem
Przychody, które należy porównać z limitem, aby ustalić obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych, inaczej
definiują ustawa o rachunkowości i ustawa o pdof. Ustawa o rachunkowości mówi o przychodach netto ze
sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych (art. 2 ust. 1 pkt 2). Z kolei ustawa o pdof
o przychodach w rozumieniu art. 14 tej ustawy, tj. kwotach należnych, choćby nie zostały faktycznie otrzymane,
po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont.
Wydaje się logiczne, że osoby fizyczne, spółki cywilne i jawne osób fizycznych oraz spółki partnerskie
prowadzące w 2011 r. księgę podatkową, powinny z limitem porównywać przychody w rozumieniu art. 14
ustawy o pdof. Przychody te wyznacza podsumowana na koniec 2011 r. kolumna 9 księgi "Razem przychód",
która stanowi sumę wartości z kolumn 7 "Wartość sprzedanych towarów i usług" i 8 "Pozostałe przychody".
Natomiast przychody określone w ustawie o rachunkowości uwzględniać powinny podmioty, które prowadziły
w 2011r. księgi rachunkowe. Potwierdza to np. postanowienie Urzędu Skarbowego w Pruszkowie z dnia 2 marca
2006 r., nr 1421/BF/415-52/GJ/05. Przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych
należy ustalić na podstawie prowadzonych ksiąg, po wyeliminowaniu np. przychodów ze sprzedaży materiałów,
pozostałych przychodów operacyjnych i zysków nadzwyczajnych. Dotyczy to również spółdzielni socjalnych
nieprowadzących ksiąg rachunkowych w danym roku. Ustalając obowiązek stosowania ustawy o rachunkowości
w przyszłym roku, spółdzielnie te powinny uwzględnić przychody w rozumieniu ustawy o rachunkowości, gdyż
nie dotyczy ich art. 24a ust. 4 ustawy o pdof.
Trzeba jednak wiedzieć, że kwestia różnic między podatkową a bilansową definicją przychodów bywa różnie
interpretowana. Podatkowa definicja przychodów jest znacznie szersza od tej określonej ustawą o rachunkowości.
Obejmuje także np. przychody ze sprzedaży środków trwałych. W skrajnym przypadku zdarzyć się może, że
przychody jednostki, ustalone zgodnie z ustawą o rachunkowości, nie przekraczają limitu na dany rok,
a przyjmując definicję z ustawy o pdof - tak. Wówczas niektóre jednostki dla ostrożności przy ustalaniu obowiązku
prowadzenia ksiąg rachunkowych przyjmują przychody w myśl ustawy o pdof.
Kwotę limitu wyznacza art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy o rachunkowości (art. 24a ust. 4 ustawy o pdof odwołuje się do
"kwoty określonej w euro w przepisach o rachunkowości"). Obecnie kwota ta wynosi 1.200.000 euro.
Kwotę 1.200.000 euro należy przeliczyć na walutę polską po średnim kursie ogłoszonym przez Narodowy Bank
Polski na dzień 30 września roku poprzedzającego rok obrotowy (podatkowy). Co do tego analogiczne regulacje
zawierają art. 3 ust. 3 ustawy o rachunkowości i art. 24a ust. 6 ustawy o pdof. Jednak czasami pojawiają się
wątpliwości z ustaleniem, z którego roku kurs przyjąć do przeliczenia kwoty limitu.
Z przepisów wynika, że osoby fizyczne wykonujące działalność gospodarczą, spółki cywilne i jawne osób
fizycznych oraz spółki partnerskie są obowiązane do prowadzenia ksiąg rachunkowych, jeśli ich przychody za
poprzedni rok wyniosły w walucie polskiej co najmniej równowartość 1.200.000 euro. Zatem w danym roku
obowiązane do prowadzenia ksiąg rachunkowych są te podmioty, których przychody za poprzedni rok były
równe lub wyższe niż kwota limitu. Limit wyznacza się przy użyciu kursu obowiązującego w dniu 30 września
tego poprzedniego roku podatkowego.
Poprzednim rokiem podatkowym w stosunku do roku 2014 jest rok 2013. Ustalając więc obowiązek
zaprowadzenia ksiąg rachunkowych w 2013 r., kwotę 1.200.000 euro przeliczyć należy według średniego
kursu NBP obowiązującego w dniu 30 września 2013 r.
Podatnicy prowadzący księgę podatkową, których przychody za 2013 r. ujęte w kolumnie 9 księgi osiągnęły kwotę
x muszą z dniem 1 stycznia 2014 r. przejść na księgi rachunkowe. Gdy przychody za 2013 r. okażą się niższe,
mogą w 2014 r. prowadzić księgę podatkową.
Z kolei w przypadku gdyby wymienione podmioty prowadziły w 2012 r. księgi rachunkowe, a ich przychody nie
przekroczyły limitu x zł, mogą z dniem 1 stycznia 2013 r. przejść z ksiąg rachunkowych na księgę podatkową lub
- w odniesieniu do spółdzielni socjalnych - na uproszczoną ewidencję księgową.
UWAGA!
Do ustalania obowiązku prowadzenia ksiąg rachunkowych w przyszłym roku przyjmuje się przychody za
cały obecny rok. Ewentualna zmiana formy prowadzenia ewidencji księgowej następuje od początku roku
obrotowego następującego po roku, w którym przekroczono limit przychodów. Przejście nie może nastąpić
w ciągu roku.
Warto wiedzieć, że księgi rachunkowe od początku następnego roku mogą prowadzić także te osoby fizyczne,
spółki cywilne i jawne osób fizycznych oraz spółki partnerskie, których przychody w obecnym roku okażą się
niższe niż równowartość 1.200.000 euro. W tym przypadku osoby te lub wspólnicy przed rozpoczęciem roku są
obowiązani do zawiadomienia o tym urzędu skarbowego, właściwego w sprawach opodatkowania podatkiem
dochodowym. Wynika to z art. 2 ust. 2 ustawy o rachunkowości oraz art. 24a ust. 5 ustawy o pdof. Taka
dobrowolna decyzja jest co prawda rzadkością, ale ma swoje uzasadnienie - księgi rachunkowe i sporządzone
w oparciu o nie sprawozdania finansowe dają możliwość dokonania pełnej oceny sytuacji majątkowej i finansowej
firmy. Stanowią źródło wielu danych istotnych z punktu widzenia właścicieli, zarządu firmy (m.in. o należnościach
i zobowiązaniach, środkach pieniężnych, kapitałach, poszczególnych grupach kosztów, wyniku finansowym dla
każdego wyodrębnionego ośrodka generującego przychody, np. sklepu, zakładu), których nie "wyczyta" się
z księgi podatkowej.
Podstawa prawna:
ustawa z dnia 29.09.1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2009 r. nr 152, poz. 1223 ze zm.),
ustawa z dnia 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. nr 14,
poz. 176 ze zm.),
ustawa z dnia 27.04.2006 r. o spółdzielniach socjalnych (Dz. U. nr 94, poz. 651 ze zm.).
TEMAT 2: AKTYWA
1. Aktywa trwałe.
2. Aktywa obrotowe.
Ad 1.
Aktywa = środki gospodarcze = majątek = zasoby majątkowe (art. 3 ust. 1 pkt 12 ustawy o
rachunkowości).
AKTYWA – są to kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe (włada, dysponuje nimi)
najczęściej na podstawie prawa własności do nich, o wiarygodnie określonej wartości, powstałe
w wyniku przeszłych zdarzeń (zakupu, produkcji, otrzymania wkładu do przedsiębiorstwa,
darowizny, dotacji), które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści
ekonomicznych (zyski z wykorzystania składnika aktyw lub wzrostu jego wartości).
Z punktu widzenia stopnia możliwości ich spieniężenia (upłynienia) aktywa dzielimy:
AKTYWA (majątek)
Aktywa trwałe
(składniki majątkowe na trwale
zaangażowane w jednostce (> 1))
W. N. i P. Rzeczowy
/A/
majątek
trwały
/B/
Aktywa obrotowe
(składniki majątkowe pozostające w stałym obrocie)
Należności Inwestycje
Zapasy
Należności Inwestycje
długotermi- (lokaty)
(Rzeczowe krótko(lokaty)
nowe
długotermi- składniki
terminowe krótko/C/
nowe
majątku
/B/
terminowe
/D/
obrotowego)
/C/
/A/
AKTYWA TRWAŁE – (art. 3 ust. 1 pkt 12, 13 ustawy o rachunkowości) są to aktywa nie
zaliczane do obrotowych stanowiące kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o
wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w
przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych.
A. W. N. i P. (Wartości niematerialne i prawne) – art. 3 ust 1 pkt 14 są to nabyte (oznacza,
że m.in. ani prawa, ani wartość firmy nie zostały wytworzone przez jednostkę we własnym
zakresie) przez jednostkę, zaliczane do aktywów trwałych, prawa majątkowe, nie
zakwalifikowane do środków trwałych lub inwestycji, nadające się do gospodarczego
wykorzystania , o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok,
przeznaczone do używania na potrzeby jednostki (a więc jej działalności statutowej tj.
operacyjnej określonej w umowie, statucie, Regonie itp. – w działalności produkcyjnej, w
obrocie towarami, w świadczeniu usług a także do celów administracyjnych), a w
szczególności:
a) autorskie prawa majątkowe, prawa pokrewne, licencje, koncesje,
b) prawa do wynalazków, patentów znaków towarowych, wzorów użytkowych oraz
zdobniczych,
c) know-how (wartość stanowiąca równowartość informacji, uzyskanych przez daną
jednostkę, a związanych z wiedzą na temat dziedzin przemysłowych, handlowych,
naukowych lub organizacyjnych – art. 16 ust. 1 pkt 7 ustawy o podatku dochodowym od
osób prawnych),
d) wartość firmy będąca różnicą między ceną nabycia określonej jednostki lub zorganizowanej
jej części, a niższą od niej wartością godziwą (płynącą z rynku) aktywów netto (majątek
minus zobowiązanie) tejże jednostki lub jej części, pojęcia wartości firmy nie można
utożsamiać z pojęciem wartość przedsiębiorstwa,
e) koszty zakończonych powodzeniem prac rozwojowych, które zostaną wykorzystane do
produkcji nowych ulepszonych produktów bądź technologii, zaś przewidywane przychody
pokryją nie tylko koszty wytworzenia produkowanych wyrobów, ale także koszty tych prac
rozwojowych.
Programy komputerowe zalicza się do autorskich praw majątkowych albo do licencji.
W. N. i P. oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub innej umowy o
podobnym charakterze, zalicza się do aktywów trwałych jednej ze stron umowy – właściciela
(finansującego) lub użytkownika (korzystającego), zależnie od tego czy stosowana umowa
spełnia warunki określone w art. 3 ust. 4 ustawy o rachunkowości czy nie (leasing).
Środki trwałe – jak wyżej (leasing).
B.
Rzeczowy majątek trwały dzielimy na: środki trwałe oraz środki trwałe w budowie.
Środki trwałe art. 3 ust. 1 pkt 15 ustawy są to rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi, nie
zakwalifikowane do inwestycji, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności
dłuższym niż rok, kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki. Zalicza
się do nich w szczególności:
a) nieruchomości – grunty, prawo użytkowania wieczystego gruntu, budowle – a więc obiekty
inżynierii lądowej i wodnej, budynki, lokale będące odrębną własnością, spółdzielcze
własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego oraz użytkowego,
b) maszyny, urządzenia, środki transportu i inne rzeczy,
c) ulepszania w obcych środkach trwałych (np. adaptacje pomieszczenia magazynowego na
aptekę),
d) inwentarz żywy.
Środki trwałe w budowie art. 3 ust. 1 pkt 16 ustawy – rozumie się wydatki poniesione na
budowę lub zakup i montaż nowych lub ulepszenie istniejących środków trwałych jak długo te
czynności nie zostały jeszcze zakończone.
Ulepszenie – jest to przedsięwzięcie polegające na przebudowie, rozbudowie, modernizacji lub
rekonstrukcji środków trwałych (własnych i cudzych), w wyniku którego wartość użytkowa
tego środka, po zakończeniu ulepszenia, przewyższa posiadaną przezeń przy przyjęciu do
używania wartość użytkową mierzoną okresem używania, zdolnością wytwórczą , jakością
produktów uzyskiwanych za pomocą ulepszonego środka trwałego, kosztami eksploatacji lub
innymi miarami.
Przepisy podatkowe przewidują, że koszt ulepszenia nie przekraczającej dolnej granicy
środków trwałych (2015 r. – 3.500,-) może być zaliczany do remontów, a więc do bieżących
kosztów.
Pojęcia „ulepszania” nie stosuje się do W. N. i P., np. rozbudowa i modernizacja programu
komputerowego stanowi oddzielny tytuł W. N. i P.
C. Należności długoterminowe – są to należne jednostce sumy pieniężne z innych tytułów
niż dostawy wyrobów i towarów oraz usług, które zostaną spłacone po okresie dłuższym od
jednego roku, gdyż np. uzgodniono z odbiorcą , że zapłata za sprzedane mu dobra będzie
następowała ratalnie przez kilka lat, kaucje wpłacone z tytułu leasingu lub wynajmu lokali,
jeżeli odpowiednie umowy wygasają później niż rok po dniu bilansowym.
D. Inwestycje – art. 3 ust 1 pkt 17 ustawy j. w. – są to aktywa nabyte w celu osiągnięcia
korzyści ekonomicznych polegających na:
a) przyroście wartości tych składników majątku, np. wniesionych udziałów do spółki z o.o.,
zakupionych akcji, przedmiotów o wartości muzealnej, ziemi, domów mieszkalnych, praw
itp., które nie są użytkowane przez jednostkę, lecz zostały nabyte, licząc że pozwoli to na
osiągnięcie korzyści niż np. ulokowanie wolnych środków pieniężnych na terminowych
rachunkach bankowych;
b) uzyskaniu z nich przychodów w formie: dywidend (udziałów w zyskach w spółkach z o.o.
i akcyjnych) odsetek od nabytych obligacji, pieniędzy ulokowanych na terminowych
rachunkach bankowych, pożyczek udzielonych innym jednostkom itp.
Inwestycje długoterminowe – to te z nich, które będą w posiadaniu danej jednostki dłużej niż
przez 12 m-cy od dnia kończącego rok obrachunkowy.
Do inwestycji długoterminowych zaliczamy:
a) nieruchomości
b) W. N. i P.
c) długoterminowe aktywa finansowe
-
udziały lub akcje
inne p.w.
udzielone pożyczki
inne
Ad 2.
AKTYWA OBROTOWE – art. 3 ust. 1 pkt 18, 19 ustawy dzielimy na:
A.
Zapasy (rzeczowe aktywa obrotowe) są to materiały nabyte w celu zużycia na własne
potrzeby; wytworzone lub przetworzone przez jednostkę produkty gotowe (wyroby, roboty i
usługi) zdatne do sprzedaży lub w toku produkcji; półprodukty oraz towary nabyte w celu
odprzedaży w stanie nieprzetworzonym.
Materiały – to przedmioty pracy, na które oddziałują pracownicy posługujący się
odpowiednimi środkami pracy i przetwarzają je na produkty pracy. Zaangażowane w procesie
produkcyjnym materiały zużywają się jednorazowo i całkowicie przenoszą swoją wartość na
wytwarzane produkty pracy.
Materiały dzielimy na:
a) materiały podstawowe – które zużywają się w procesie produkcji i wchodzą w skład wyrobu
gotowego; zaliczamy opakowania podstawowe bezp. związane z wyrobem np. puszki do
farb;
b) materiały pomocnicze – są to materiały, które nadają produkowanym wyrobom pewne
właściwości (barwniki, farby, lakiery), przyspieszają i ułatwiają proces produkcyjny
(katalizatory), służą do konserwacji maszyn, urządzeń, budynków albo też do pakowania
wyrobów (folie, papier); należą do nich materiały związane z utrzymaniem czystości czy
potrzebami biurowymi;
c) paliwo – (koks w odlewni, olej napędowy do poruszania maszyn, węgiel, gaz do ogrzewania
pomieszczeń)
d) części zapasowe do maszyn i urządzeń (części zamienne) – zużywane w czasie remontów
e) opakowania wysyłkowe – palety, beczki, worki, kartony
f) odpadki – uszkodzone wyroby, materiały resztki materiałów.
Produktami gotowymi - są wytworzone przez jednostkę produkty zakończone, wyroby i
usługi przyjęte przez kontrolę techniczną, przeznaczone do sprzedaży.
Produkcja nie zakończona - są to wytworzone przez jednostkę wyroby i usługi jeszcze nie
zakończone, które w zależności od stopnia ich zaawansowania w procesie produkcyjnym
przybierają postać produkcji (robót) w toku i półfabrykatów.
Półfabrykaty – produkty, które przeszły określoną zamkniętą część cyklu produkcyjnego,
są odrębnie magazynowane i mogą być sprzedane.
Towary – to zakupione wyroby przeznaczone do odprzedaży w niezmienionej postaci.
B. Należności krótkoterminowe – obejmują ogół należności z tytułu dostaw, a więc sprzedaży
wyrobów, towarów i usług oraz całości lub części należności z innych tytułów, które
wymagają zapłaty w ciągu co do zasady 12 m-cy od dnia kończącego rok obrachunkowy.
Wyróżniamy następujące rodzaje należności:
a) z tytułu dostaw i usług, o okresie spłaty:
– do 12 miesięcy
– powyżej 12 miesięcy
b) należności z tytułu podatków, ceł i ubezpieczeń społecznych,
c) inne należności np. z tytułu pobranych zaliczek przez pracowników na poczet
kosztów podróży służbowej, z tytułu sprzedanych środków trwałych itp.
d) należności dochodzone na drodze sądowej np. należności skierowane na drogę
sądową.
C. Inwestycje krótkoterminowe – zalicza się głównie krótkoterminowe aktywa finansowe tj.
składniki majątku, które będą w posiadaniu jednostki przez okres krótszy nią 12 m-cy od
dnia kończącego rok obrachunkowy, a w szczególności:
-
akcje i inne p.w. przeznaczone do sprzedaży
udzielone innym jednostkom pożyczki
środki pieniężne ulokowane na terminowych rachunkach bankowych
środki pieniężne, którym w danej chwili może dysponować jednostka gospodarcza; w
zależności od miejsca ich przechowywania dzieli się je na: gotówkę w kasie oraz środki
pieniężne w banku, które są ulokowane na tzw. rachunku bieżącym oraz na innych
(specjalnych) rachunkach bankowych; środki pieniężne są też dzielone w zależności od
waluty na jakie opiewają:
• na krajowe i zagraniczne środki pieniężne
• inne środki pieniężne (np. czeki i weksle obce, środki pieniężne w drodze).
TEMAT 3: PASYWA
1.Kapitały (fundusze) własne.
2.Zobowiązania.
Ad. 1.
Źródłem finansowania (pochodzenia) środków gospodarczych są kapitały (fundusze).
Pasywa = kapitały (fundusze) = źródła finansowania środków gospodarczych.
Źródła pochodzenia środków gospodarczych, czyli źródła finansowania, wskazują „kto”
wyposażył jednostkę gospodarczą w odpowiednie środki gospodarcze.
Pasywa dzieli się na:
Pasywa
I
II
Kapitały
Zobowiązania
(fundusze)
własne
2
1
1
Kapitały (fundusze)
wypracowane
Kapitały (fundusze)
powierzone
3
Kredyty
2 Rezerwy
bankowe
na przyszłe
i inne pożyczki zobowiązania
Zobowiązania
własne
Kapitały (fundusze) własne stanowią równowartość środków gospodarczych wniesionych na
stałe (trwale) do jednostki gospodarczej przez jej właściciela (właścicieli) oraz
wygospodarowanych (wypracowanych) przez samą jednostkę w toku jej działalności, w rezultacie
zatrzymania na własne potrzeby części zysku.
Kapitały własne dzielimy na:
a) powierzone (wniesione),
b) wypracowane [kapitał (fundusz) tworzony z pozostającej w jednostce części
wygospodarowanego zysku, która jest przeznaczona na uzupełnienie kapitałów
(funduszów) własnych jednostki]
Kapitał (fundusz) powierzony jest głównym źródłem finansowania środków gospodarczych.
Reprezentuje wkład majątkowy pieniężny (środki pieniężne i PW) lub (i) rzeczowy (składniki
majątku trwałego oraz obrotowego inne niż środki pieniężne). Wkład ten jest z reguły
bezterminowy, lecz jego wielkość może ulegać zmianom na skutek nowej emisji akcji,
przyjęcia nowych wspólników itp. w celu uzyskania środków na dodatkowe wyposażenie
jednostki gospodarczej w środki trwałe i obrotowe.
Ad. 2.
Dodatkowym źródłem finansowania środków gospodarczych są zobowiązania.
Zobowiązanie jest to wynikający najczęściej z przepisów prawa obowiązek jednostki do
wykonania świadczenia pieniężnego lub w naturze, o wiarygodnej ustalonej wartości, co
spowoduje wykorzystanie jej aktywów (środków gospodarczych).
Do zobowiązań zalicza się pożyczki i kredyty bankowe, zobowiązania wobec dostawców oraz
innych jednostek, a także rezerwy na przyszłe zobowiązania.
Pożyczki i kredyty bankowe stanowią zobowiązanie z tytułu pożyczonych przez jednostkę
gospodarczą środków pieniężnych.
Dzielimy je na:
a) krótkoterminowe (o okresie spłaty krótszym niż rok), celem ich jest przezwyciężenie
przejściowych trudności płatniczych, względnie pokrycie krótkookresowego
zwiększenia zapotrzebowania na środki np. zakup materiałów; zaliczamy do nich
między innymi zobowiązania z tytułu dostaw i usług, o okresie wymagalności do 12
miesięcy i powyżej 12 miesięcy; zobowiązania wekslowe; z tytułu podatków, ceł,
ubezpieczeń społecznych i innych świadczeń; z tytułu wynagrodzeń; innne
b) długoterminowe (o okresie spłaty dłuższym niż rok) – o charakterze kapitałowym,
finansujące stałe potrzeby jednostek gospodarczych.
Pożyczki, kredyty są zwrotne, terminowe, oprocentowane. Pożyczki tym różnią się od
kredytów, że udzielają je osoby prawne lub fizyczne nie będące bankami.
Zobowiązania własne - szczególnym rodzajem pożyczki jest emisja przez jednostkę
gospodarczą obligacji, listów zastawnych, skryptów dłużnych - inaczej zwanych papierów
wartościowych, polegająca na zaciąganiu długu u szerokiego kręgu wierzycieli. Jednostka
sprzedając obligacje i inne PW zobowiązuje się je z nadwyżką (naliczonymi odsetkami)
wykupić po pewnym czasie.
Zobowiązania wobec dostawców powstają na skutek przejściowego nieuregulowania
dostawcom ich należności za dostarczone przez nich materiały, towary i usługi. Zobowiązanie
z tytułu dostaw i usług spowodowane prawem ich zapłaty z pewnym opóźnieniem nazywane
są niekiedy kredytem towarowym (kupieckim).
Inne zobowiązania to np.
- zobowiązanie wobec pracowników z tytułu wynagrodzeń (naliczone a niezapłacone
wynagrodzenia pracownikom)
- zobowiązanie wobec pracowników z innych tytułów oprócz wynagrodzeń (zakup
materiałów biurowych za środki pieniężne pracownika)
- zobowiązanie wobec US z tytułu podatków (naliczony a niezapłacony podatek VAT do
US)
- zobowiązanie wobec ZUS-u z tytułu składek ubezpieczeniowych (naliczone a
niezapłacone składki na ubezpieczenia społeczne do ZUS –u)
- itp.
Rezerwa na przyszłe zobowiązania jest to szczególny rodzaj zobowiązań, kiedy to – mimo
nieznajomości w danej chwili osób i terminu, wobec których zobowiązanie zaistnieje – istnieje
duże prawdopodobieństwo powstania obowiązku wykonania świadczenia, którego kwotę
można wiarygodnie skreślić np. przyszłe zobowiązanie z tytułu napraw gwarancyjnych.
Wartość aktywów musi się równać wartości pasywów (A=P).
TEMAT 4: BILANS I OPERACJE GOSPODARCZE.
1. Bilans.
2. Operacje gospodarcze.
3. Wzór bilansu
Ad. 1.
Celem sporządzania sprawozdań finansowych jest dostarczenie, użytecznych przy
podejmowaniu decyzji ekonomicznych, informacji o sytuacji finansowej i rezultatach
działalności oraz położeniu finansowym przedsiębiorstwa.
Odbiorcami tych informacji są:
- inwestorzy,
- akcjonariusze,
- kredytodawcy,
- kontrahenci,
- władze podatkowe,
- zarząd przedsiębiorstwa.
Art. 52 ust. 1 UoR - Kierownik jednostki zapewnia sporządzenie rocznego sprawozdania
finansowego nie później niż w ciągu 3 miesięcy od dnia bilansowego i przedstawia je
właściwym organom, zgodnie z obowiązującymi jednostkę przepisami prawa,
postanowieniami statutu lub umowy.
Art. 52 ust. 2 UoR Sprawozdanie finansowe podpisuje - podając zarazem datę podpisu osoba, której powierzono prowadzenie ksiąg rachunkowych, i kierownik jednostki, a jeżeli
jednostką kieruje organ wieloosobowy - wszyscy członkowie tego organu. Odmowa podpisu
wymaga pisemnego uzasadnienia dołączonego do sprawozdania finansowego.
Art. 53 ust. 1 UoR Roczne sprawozdanie finansowe podlega zatwierdzeniu przez organ
zatwierdzający, nie później niż 6 miesięcy od dnia bilansowego.
Organami zatwierdzającymi są:
1) w spółce komandytowej, partnerskiej, jawnej, cywilnej – jej właściciele,
2) w spółkach akcyjnych (także Skarbu Państwa) oraz komandytowo-akcyjnej –
zwyczajne walne zgromadzenie,
3) w spółkach z o.o. (także Skarbu Państwa) – zwyczajne zgromadzenie
wspólników,
4) w przedsiębiorstwach państwowych – rada pracownicza lub organ
założycielski,
5) w spółdzielniach – walne zgromadzenie członków spółdzielni,
6) w samodzielnych publicznych zakładach opieki zdrowotnej – jego organ
założycielski, którym zazwyczaj jest odpowiedni samorząd terytorialny lub
publiczna uczelnia,
7) w innych jednostkach – organ zatwierdzający określony w statucie tej
jednostki.
Zatwierdzone sprawozdania finansowe są postawą do podziału zysku netto.
W celu zestawienia stanu zasobów majątkowych i źródeł ich pochodzenia w jednostce
gospodarczej sporządza się bilans. Bilans jest dokumentem księgowym oraz sprawozdaniem
finansowym.
Bilans jednostki jest syntetycznym zestawieniem wyrażonych wartościowo zasobów
gospodarczych (aktywów) i źródeł ich pochodzenia (pasywów), sporządzonym w określonej
formie i na określony dzień (tzw. moment bilansowy).
Moment bilansowy – dzień, na który jest sporządzany bilans. Na ogół jest to dzień 31 grudnia
– ostatni dzień roku obrotowego (obrachunkowego).
Rok obrotowy to na ogół okres obejmujący 12 kolejnych miesięcy. Rok obrotowy musi być
zgodny z rokiem przyjętym dla rozliczeń podatkowych.. W wyjątkowych wypadkach bilans
jest sporządzany również w ciągu roku(np. na dzień łączenia dwóch jednostek gospodarczych,
podzielenia istniejącej jednostki na dwie odrębne jednostki, postawienia jednostki w stan
likwidacji, upadłości itp.)
Rok obrotowy - rozumie się przez to rok kalendarzowy lub inny okres trwający 12 kolejnych
pełnych miesięcy kalendarzowych, stosowany również do celów podatkowych. Rok
obrotowy lub jego zmiany określa statut lub umowa, na podstawie której utworzono
jednostkę. Jeżeli jednostka rozpoczęła działalność w drugiej połowie przyjętego roku
obrotowego, to można księgi rachunkowe i sprawozdanie finansowe za ten okres połączyć
z księgami rachunkowymi i sprawozdaniem finansowym za rok następny. W przypadku
zmiany roku obrotowego pierwszy po zmianie rok obrotowy powinien być dłuższy niż 12
kolejnych miesięcy.
Budowa bilansu – każdy bilans jednostki powinien zawierać:
1. Określenie jednostki sporządzającej bilans (nazwa i adres).
2. Określenie dnia, na który sporządzono bilans czyli tzw. momentu (dnia) bilansowego.
3. Wyszczególnienie nazw i wartości grup zasobów gospodarczych (aktywów) oraz źródeł
ich pochodzenia (pasywów).
4. Sumę bilansową aktywów i pasywów. Sumy bilansowe muszą być sobie równe.
Równość sum bilansu jest określana mianem równowagi bilansowej.
5. Datę sporządzenia bilansu, tj. datę przygotowania czystopisu bilansu.
6. Podpisy osoby sporządzającej bilans i kierownika jednostki odpowiedzialnych za
działalność jednostki gospodarczej oraz za rzetelność ( to jest zgodność ze stanem
rzeczywistym) i prawidłowość bilansu (to jest zgodność z przepisami, a przede
wszystkim z ustawą o rachunkowości.
Do podstawowych zasad sporządzania bilansu należy zaliczyć:
a) zasadę równowagi bilansowej - A=P
b) zasadę segregacji – poszczególne elementy majątku należy zakwalifikować do
właściwej grupy i podgrupy bilansu, przy czym aktywa ujmuje się według rosnącego
stopnia płynności (szeregowane są w bilansie według płynności finansowej, tzn.
możliwości spieniężenia składników aktywów - od najmniej płynnych do najbardziej
płynnych) natomiast pasywa według rosnącego stopnia wymagalności (pasywa są
ujmowane zgodnie z wymagalnością w spłacie – od najmniej do najszybciej
wymagalnych w spłacie),
c) zasadę dnia bilansowego – bilans zawsze sporządza się na określony dzień,
d) zasadę ciągłości – bilans zamknięcia minionego okresu jest bilansem otwarcia na okres
następny,
e) zasadę kompletności – w bilansie należy ująć wszystkie składniki A i P nawet wtedy,
gdy po sporządzeniu bilansu, a przed jego zatwierdzeniem jednostka otrzymała
informacje o zdarzeniach, który mają istotny wpływ na bilans,
f) zasady formalne – określają wzór informacyjny, wymagany stopień szczegółowości i
jego zgodność ze stanem faktycznym.
Obecnie stosowaną metodą sporządzania bilansu jest metoda netto. Polega ona na tym, że
wybrane pozycje bilansowe pomniejsza się o odpowiednie wielkości je korygujące, a nie
wykazuje oddzielnie, np. środki trwałe wykazuje się w bilansie wg wartości netto.
Sprawozdania finansowe jednostek mających obowiązek corocznego badania i ogłaszania
sprawozdań finansowych obejmują następujące zbiory informacji:
a) bilans (sprawozdanie o majątku firmy i jego źródłach finansowania),
b) rachunek zysków i strat (dostarcza informacji o wyniku finansowym jednostki i jego
elementach),
c) zestawienie zmian kapitału (funduszu) własnego (sprawozdanie o stanach, rodzajach
zwiększeń i zmniejszeń kapitałów własnych),
d) rachunek przepływów pieniężnych (dostarcza informacji o sposobie pozyskiwania i
wykorzystania środków pieniężnych przez jednostkę),
e) informacja dodatkowa (wprowadzenie do sprawozdania finansowego, dodatkowe
informacje i objaśnienia do sprawozdań finansowych).
Sprawozdania pozostałych jednostek obejmują następujące zbiory informacji:
a) bilans (sprawozdanie o majątku firmy i jego źródłach finansowania),
b) rachunek zysków i strat (sprawozdanie o wyniku finansowym jednostki i jego
elementach),
c) informacja dodatkowa (wprowadzenie do sprawozdania finansowego, dodatkowe
informacje i objaśnienia do sprawozdań finansowych).
Art. 50 ust. 2 UoR - Sprawozdania finansowe mogą mieć formę uproszczoną, a dotyczy
to jednostek, które w roku obrotowym, za który sporządzone jest sprawozdanie finansowe oraz
w roku poprzedzającym ten rok obrotowy (czyli za dwa lata kolejne), nie osiągnęły dwóch
z trzech wielkości:
a) średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty – 50 osób,
b) suma aktywów na koniec roku obrotowego – równowartość w walucie polskiej
co najmniej 2.000.000 Euro,
c) przychód netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji finansowych za
rok obrotowy – równowartość w walucie polskiej 4.000.000. Euro.
Przy spełnieniu tych warunków jednostka może sporządzić sprawozdania finansowe (bilans,
rachunek zysków i strat, informacja dodatkowa) oznaczone literami i cyframi rzymskimi.
Art. 64 ust. 1 UoR - Obowiązkowemu badaniu podlegają sprawozdania finansowe:
1) banków oraz zakładów ubezpieczeń,
2) jednostek działających na podstawie przepisów o publicznym obrocie papierami
wartościowymi i funduszach powierniczych oraz funduszach inwestycyjnych,
3) jednostek działających na podstawie przepisów o organizacji i funkcjonowaniu
funduszy emerytalnych,
4) spółek akcyjnych, z wyjątkiem spółek akcyjnych będących na dzień bilansowy
w organizacji,
5) pozostałych jednostek spełniających w roku poprzedzającym roku obrotowym,
za który sporządzono sprawozdanie finansowe dwa z następujących
trzech warunków:
d) średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty – co najmniej 50 osób,
e) suma aktywów na koniec roku obrotowego – równowartość w walucie polskiej
co najmniej 2.500.000 Euro,
f) przychód netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji finansowych za
rok obrotowy – równowartość w walucie polskiej 5.000.000. Euro.
Podmioty uprawnione do badania sprawozdań finansowych:
a) biegli rewidenci prowadzący działalność gospodarczą we własnym imieniu i na własny
rachunek,
b) spółki cywilne, jawne, partnerskie, komandytowe z wyłącznym udziałem biegłych
rewidentów,
c) osoby prawne zatrudniające do badania sprawozdań finansowych biegłych rewidentów,
w których większość członków zarządu stanowią biegli rewidenci, a także większość
głosów w organach nadzorczych mają biegli rewidenci.
Podstawowym celem badania sprawozdań finansowych jest określenie czy sprawozdania
finansowe są prawidłowe oraz rzetelnie i jasno przedstawiają sytuację majątkową i finansową
oraz wynik finansowy jednostki.
Produktem badania przez biegłego rewidenta jest pisemna opinia i raport.
Miejsce i termin składania rocznego sprawozdania finansowego:
a) miejsce – sąd rejestrowy
b) termin – nie później niż 15 dni od dnia zatwierdzenia sprawozdania finansowego, a
wypadku niezatwierdzenia – nie później niż 15 dni po upływie 6 miesięcy od dnia
bilansowego.
Do sądu rejestrowego dodatkowo należy złożyć:
a) odpis uchwały lub postanowienia organu o zatwierdzeniu sprawozdania finansowego,
b) odpis uchwały o podziale zysku lub pokrycia straty,
c) opinię z badania sprawozdania finansowego, jeżeli badanie sprawozdania finansowego
jest obowiązkowe,
d) sprawozdanie z działalności, jeżeli jednostka jest zobowiązana do jego sporządzenia.
Ogłaszanie rocznego sprawozdania finansowego
Jednostki zobowiązane do badania sprawozdania są również zobowiązane do jego publikacji.
Do publikacji należy przedstawić zatwierdzone sprawozdanie finansowe, a mianowicie takie
jego elementy:
a) wprowadzenie do sprawozdania finansowego,
b) bilans,
c) rachunek zysków i strat,
d) zestawienie ze zmian kapitału/ funduszu własnego,
e) rachunek przepływów pieniężnych,
f) opinię biegłego rewidenta z badania sprawozdania finansowego,
g) odpis uchwały o podziale zysku lub sposobie pokrycia straty.
Inwentaryzacja obejmuje ogół czynności zmierzających do ustalenia faktycznego
stanu majątku firmy.
Celem inwentaryzacji jest:
b) ustalenie rzeczywistego stanu A i P,
c) doprowadzenie danych wynikających z ksiąg rachunkowych do ich zgodności ze
stanem faktycznym, a tym samym zapewnienia realności wynikających z nich
informacji ekonomicznych zestawianych w sprawozdaniu finansowym –zasada
wiernego obrazu,
d) rozliczenia osób materialnie odpowiedzialnych za powierzone składniki majątku,
e) dokonania oceny gospodarczej przydatności składników majątku jednostki, co jest
szczególnie istotne dla wyceny bilansowej,
f) przeciwdziałania nieprawidłowościom w gospodarce majątkiem jednostki
Inwentaryzacja może być przeprowadzona metodą:
b) pełnej inwentaryzacji okresowej – polega na ustaleniu rzeczywistego stanu
wszystkich składników A lub P objętych ewidencją w dniu, w którym przypadł termin
inwentaryzacji,
c) pełnej inwentaryzacji ciągłej – polega natomiast na sukcesywnym ustalaniu
rzeczywistego stanu poszczególnych składników majątku objętych inwentaryzacją, tak,
aby w wyznaczonym czasie stan ten został ustalony dla wszystkich A i P; bieżącym
ustalaniu i rozliczaniu różnic inwentaryzacyjnych.
Formami inwentaryzacji może być:
a) spis z natury ilości składników majątkowych, ich wycena i porównanie ustalonych
wartości z danymi ksiąg rachunkowych oraz obliczanie, wyjaśnianie i rozliczanie
ewentualnych różnic między tymi danymi,
b) uzyskania od kontrahentów potwierdzenia prawidłowości wykazanego stanu
należności
c) weryfikacja realności pozostałych, nie objętych spisem z natury lub uzgodnieniem,
elementów A i P, poprzez ich porównanie z odpowiednimi dokumentami i weryfikacji
realnej wartości tych składników.
Przeprowadzenie oraz wynik inwentaryzacji należy odpowiednio udokumentować.
Art. 27 ust. 2 UoR - Ujawnione różnice należy wyjaśnić i rozliczyć w księgach tego roku
obrotowego, na który przypadł termin inwentaryzacji.
Ad. 2.
Wykazane w bilansie w ściśle określonym momencie bilansowym składniki aktywów i
pasywów ulegają ciągłym zmianom, co jest związane z realizacją różnorodnych operacji
gospodarczych, składających się na działalność gospodarczą jednostki.
Operacją gospodarczą nazywamy fakt, zdarzenie czy zjawisko gospodarcze, powodujące
zmiany w stanie zasobów gospodarczych (aktywach) i w źródłach ich pochodzenia (pasywach)
i podlegające ewidencji gospodarczej (np. zakup i przyjęcie towarów do magazynu, podjęcie
gotówki z rachunku bankowego do kasy, spłata gotówką zobowiązania wobec dostawcy,
zaciągnięcie kredytu bankowego itp.).
Zdarzenia, które nie powodują zmian w bilansie np. zawarcie umowy o pracę, zawarcie
umowy o sprzedaż składnika aktywów, wystawienie polecenia uregulowania przez bank
zobowiązania itp. Nie stanowią operacji gospodarczych.
Zadanie księgowości polega na ewidencji i kontroli stanu początkowego aktywów i
pasywów, wpływu operacji gospodarczych na poszczególne składniki A i P oraz ich stanu
końcowego.
Wyróżnia się dwa rodzaje operacji gospodarczych:
1. bilansowe – wpływają na bilans jednostki.
2. wynikowe – wpływają na wynik finansowy jednostki (przychody, koszty, straty i zyski
nadzwyczajne)
TEMAT 9: WYNIK FINANSOWY.
1. Działalność gospodarcza.
2. Wynik finansowy i jego elementy.
3. Wzór RZiS.
Ad. 1.
Działalność gospodarcza jest to działalność wytwórcza (np. przemysłowa, budowlana,
rolna), handlowa, usługowa itp., prowadzona w sposób ciągły w celach zarobkowych lub dla
zaspokojenia potrzeb ogólnych.
Ad. 2.
Na wynik finansowy jednostki wpływają przychody, koszty, straty i zyski nadzwyczajne oraz
podatek dochodowy i inne obowiązkowe obciążenia wyniku.
przychody + zyski nadzwyczajne
minus
koszty + straty nadzwyczajne
wynik finansowy brutto
minus
obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego
wynik finansowy netto
PRZYCHODY
Osiągane przez jednostkę przychody obejmują:
- przychody z działalności operacyjnej – związane z operacyjną działalnością (statutową)
danej jednostki
- przychody finansowe – osiągane na przeprowadzanych przez jednostkę operacjach
finansowych.
Na przychody z działalności operacyjnej składają się:
1) przychody ze sprzedaży, do których w zależności od tego, co stanowi przedmiot
działalności operacyjnej jednostki, zalicza się:
a) przychody ze sprzedaży produktów: wyrobów gotowych – jednostkach
przemysłowych, robót budowlano-montażowych – w jednostkach wykonawstwa
budowlanego oraz usług – w jednostkach prowadzących działalność usługową,
b) przychody ze sprzedaży towarów – w jednostkach prowadzących działalność
handlową (i materiałów),
2) pozostałe przychody operacyjne – związane pośrednio z działalnością operacyjną
jednostki, obejmujące między innymi:
a) przychody ze zbycia środków trwałych, środków trwałych w budowie, wartości
niematerialnych i prawnych,
b) odpisane przedawnione zobowiązania,
c) otrzymane odszkodowania, kary, grzywny oraz darowizny,
d) itp.
Przychody finansowe osiągane z tytułu przeprowadzonych przez jednostkę operacji
finansowych to w szczególności:
a) przychody z tytułu dywidend (udziałów w zyskach), odsetek,
b) przychody ze sprzedaży aktywów finansowych,
c) dodatnie różnice kursowe,
d) odpisy aktualizujące wartość inwestycji,
e) itp.
Klasyfikacja przychodów
Przychody
Przychody
operacyjne
Przychody ze sprzedaży
Przychody
ze sprzedaży
produktów
Przychody
finansowe
Pozostałe
przychody
operacyjne
Przychody ze sprzedaży
towarów i materiałów
Przychody i zyski to uprawdopodobnione w okresie sprawozdawczym korzyści
ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w formie:
1. zwiększenia wartości aktywów,
2. zmniejszenia wartości zobowiązań,
które doprowadzą do wzrostu kapitału własnego, lub zmniejszenia jego niedoboru w inny
sposób niż wniesienie środków przez udziałowców lub właścicieli.
Osiągane przychody księguje się na koncie zespołu 7 ,,Przychody’’, które jest kontem
Wynikowym, funkcjonującym jak konto pasywów.
W celu zapewnienia informacji niezbędnych do sporządzenia sprawozdania finansowego RZiS
dokonuje się podziału poziomego konta ,,Przychody’’ , w efekcie którego powstają
następujące konta syntetyczne:
- ,,Przychody ze sprzedaży produktów”
- ,,Przychody ze sprzedaży towarów i materiałów”
- ,,Pozostałe przychody operacyjne”
- ,,Przychody finansowe”
KOSZTY
Ponoszone przez jednostkę przychody obejmują:
- koszty z działalności operacyjnej – związane z operacyjną działalnością (statutową) danej
jednostki
- koszty finansowe – osiągane na przeprowadzanych przez jednostkę operacjach
finansowych.
Na koszty z działalności operacyjne składają się:
1) koszty zwykłej działalności operacyjnej – bezpośrednio związane z działalnością
operacyjną,
2) pozostałe koszty operacyjne – związane pośrednio z działalnością operacyjną
jednostki, obejmujące między innymi:
a) koszty związane ze zbyciem środków trwałych, środków trwałych w budowie,
wartości niematerialnych i prawnych,
b) odpisane należności przedawnione, umorzone, nieściągalne,
c) obciążające jednostkę odszkodowania, kary i grzywny,
d) nieodpłatnie przekazane przez jednostkę aktywa ( w tym w drodze darowizny)
e) itp.
Koszty finansowe obciążane są poniesionymi w danym okresie kosztami operacji finansowych
a w szczególności:
a) odsetki (i prowizje od zaciągniętych pożyczek, odsetki za zwłokę w spłacie
zobowiązań i inne),
b) wartość sprzedanych aktywów finansowych,
c) odpisy aktualizujące wartość posiadanych aktywów finansowych,
d) ujemne różnice kursowe,
e) itp.
Kategorią przeciwstawną przychodom są koszty.
Klasyfikacja kosztów
Koszty
Koszty
operacyjne
Koszty zwykłej działalności
operacyjnej
Koszty
finansowe
Pozostałe
koszty
operacyjne
Koszty i zyski to uprawdopodobnione zmniejszenia w okresie sprawozdawczym korzyści
ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w formie:
1. zmniejszenia wartości aktywów,
2. zwiększenia wartości zobowiązań,
które doprowadzą do zmniejszenia kapitału własnego, lub zwiększenia jego niedoboru w inny
sposób niż wycofanie środków przez udziałowców lub właścicieli.
Ponoszone koszty księguje się na koncie ,,Koszty’’, które jest kontem Wynikowym,
funkcjonującym jak konto aktywów.
W celu zapewnienia informacji niezbędnych do sporządzenia sprawozdania finansowego RZiS
dokonuje się podziału poziomego konta ,,Koszty’’ , w efekcie którego powstają następujące
konta syntetyczne:
- ,,Koszty działalności operacyjnej”
- ,,Pozostałe koszty operacyjne”
- ,,Koszty finansowe”
W ramach przedstawionej klasyfikacji kosztów kategorią najbardziej złożoną są koszty
bezpośrednio związane z działalnością operacyjną.
Koszt statutowej działalności jednostki stanowi wyrażone w pieniądzu celowe zużycie
zasobów majątkowych i usług oraz wynagrodzenie za pracę, poniesione w określonej
jednostce czasu. Koszty mogą dotyczyć:
- kosztów wytworzenia produktów (koszty te tworzące wartość), są związane ściśle z
procesem technologicznym wytwarzania wyrobów i usług;
- kosztów bieżącej działalności , które nie tworzą wartości, a więc nie są związane z
wytworzonymi produktami; odnosi się je na wynik działalności w okresie ich
powstania; do kosztów tych zalicza się koszty związane z utrzymaniem zarządu
jednostki oraz sprzedażą wyrobów i towarów (załadunek, transport, reklama).
Koszty produktów jako tworzące wartość będą wykazywane po stronie A bilansu w pozycjach
„Wyroby gotowe” i „Produkcja nie zakończona”, natomiast koszty działalności będą pozycjami
wpływającymi na wynik i dlatego nazywane są wynikowymi.
Kosztami zwykłej działalności operacyjnej (osiągnięcia przychodów) będą:
1) w jednostce produkcyjnej:
a) koszty wytworzenia sprzedanych produktów (ilość sprzedanych produktów po
koszcie ich wytworzenia),
b) koszty działalności (zarządu i sprzedaży).
2) w jednostce handlowej:
a) wartość sprzedanych towarów w cenie, po której je zakupiono,
b) koszty działalności (sprzedaży i ewentualnie zarządu).
Koszty zwykłej działalności operacyjnej firma księguje w następujących układach
klasyfikacyjnych:
a) układ rodzajowy kosztów - konta zespołu 4
b) układ funkcjonalny kosztów – konta zespołu 5
c) układ kalkulacyjny kosztów
Firma wybiera jeden z trzech wariantów rejestracji kosztów:
a) tylko na kontach zespołu 4 – RW w wariancie porównawczym,
b) tylko na kontach zespołu 5 – RW tylko w wariancie kalkulacyjnym,
c) jednocześnie na kontach zespołu 4 i 5 –RW w wariancie porównawczym albo
kalkulacyjnym.
Klasyfikacja kosztów podstawowej działalności
operacyjnej dla potrzeb ewidencji
Układ rodzajowy
kosztów
Układ kalkulacyjny
kosztów
Porównawczy
rachunek zysków i strat
Kalkulacyjny
rachunek zysków i strat
Klasyfikacja kosztów podstawowej działalności
operacyjnej dla potrzeb ewidencji
Układ rodzajowy
kosztów
1.
2.
3.
4.
5.
Zużycie materiałów i energii
Usługi obce
Amortyzacja
Wynagrodzenia
Świadczenia na rzecz
pracowników
6. Podatki i opłaty
7. Pozostałe koszty rodzajowe
Zróżnicowanie kosztów według
rodzaju zużytych zasobów bez
wskazania celu, z jakim to
zużycie się wiąże
Układ kalkulacyjny
kosztów
1.
2.
3.
4.
K. działalności podstawowej
K. działalności pomocniczej
K. sprzedaży
K. zarządu
Zróżnicowanie kosztów według
miejsc ich powstawania i
jednocześnie według grup
produktów
Układ rodzajowy kosztów
Wszystkie koszty ponoszone w danym przedsiębiorstwie w poszczególnych sferach jego
działalności mogą być rozłożone na składniki, które w zasadzie nie mogą już ulec dalszemu
podziałowi. Są to pierwotne, jednorodne składniki kosztów własnych, które z punktu
widzenia danego przedsiębiorstwa stanowią proste elementy procesu pracy. Składniki te są
określane mianem rodzaju kosztów, a ich odpowiednie uszeregowanie tworzy rodzajowy
układ kosztów własnych.
W obrębie działalności eksploatacyjnej wyróżnia się następujące koszty rodzajowe:
amortyzację
zużycie materiałów i energii
usługi obce
wynagrodzenia
świadczenia na rzecz pracowników
podatki i opłaty
pozostałe koszty
Na podstawie tego podziału można ustalić, jakie koszty poniesiono w przedsiębiorstwie i w
jakiej wysokości. Poszczególne składniki rodzajowego układu kosztów można podzielić na:
koszty materialne i koszty niematerialne.
Zaletą rodzajowego układu kosztów jest jego uniwersalny charakter. Jest on jednolity we
wszystkich przedsiębiorstwach, niezależnie od typu i formy własności. Jego uniwersalny
charakter umożliwia również porównywanie kosztów rodzajowych pomiędzy różnymi
przedsiębiorstwami. Wadą rodzajowego układu kosztów jest, to, że informuje on tylko o
globalnej wysokości poniesionych kosztów zużycia poszczególnych czynników produkcji w
danym czasie, nie określa natomiast miejsca powstawania kosztów, ani produktów, na które
koszty zostały poniesione, dlatego jego przydatność w zarządzaniu przedsiębiorstwem nie jest
dużą.
Koszty układu rodzajowego mogą być następnie fakultatywnie rozliczony na inne
układy ewidencyjne, na funkcjonalny i kalkulacyjny układ kosztów.
Układ funkcjonalno – podmiotowy kosztów
Układ funkcjonalno – podmiotowy kosztów odpowiada na pytanie: gdzie koszty zostały
poniesione? Tym samym wskazuje, kto jest odpowiedzialny za ich poniesienie.
Układ ten grupuje koszty powstałe w toku działalności według kryterium miejsc gdzie koszty
powstały, biorąc także pod uwagę, jaką funkcję spełniają w jednostce, przyporządkowując je
tym komórkom organizacyjnym podmiotu gospodarczego, które przyczyniły się do ich
powstania.
W ramach działalności gospodarczej wyróżniamy podstawowe fazy procesów gospodarczych
(zaopatrzenie, produkcja, sprzedaż), koszty są ściśle związane również z określoną fazą (sferą)
działalności. Każdy z powstałych kosztów można, w zasadzie, przyporządkować fazie w której
powstał, w związku z komórką przyczyniająca się do jego pojawienia się. Ten układ kosztów
jest możliwie ściśle dostosowany do struktury organizacyjnej podmiotu, a więc jest on
specyficzny dla każdej jednostki.
Układ ten tworzą następujące rodzaje kosztów:
- koszty zakupu,
- koszty działalności podstawowej,
- koszty działalności pomocniczej,
- koszty wydziałowe,
- koszty ogólnego zarządu,
- koszty sprzedaży.
Układ kalkulacyjny kosztów pozwala on udzielić odpowiedzi na pytanie, na co zostały
poniesione koszty zużycia czynników produkcji, czyli na jakie jednostki kalkulacyjne.
Podstawowym zadaniem układu kalkulacyjnego kosztów jest ustalenie wysokości i
struktury jednostkowych kosztów własnych. Podstawą układu kalkulacyjnego kosztów
jest
ich
podział
na
koszty
bezpośrednie
i
koszty
pośrednie.
Do kosztów bezpośrednich zalicza się te koszty, które są ściśle związane z wytworzeniem
konkretnych wyrobów, czyli na podstawie dokumentacji źródłowej, bez żadnego dodatkowego
przeliczania można je odnieść wprost na jednostkę kalkulacyjną. Zwykle są to koszty
materiałów bezpośrednich, płac bezpośrednich i innych kosztów bezpośrednich.
Koszty pośrednie są tymi kosztami, których nie można na podstawie dokumentów źródłowych
odnieść wprost do określonych jednostek kalkulacyjnych lub których ustalenie w danych
warunkach jest nieopłacalne z powodu pracochłonności czy nieistotne ze względu na małą
kwotę. Koszty pośrednie rozlicza się więc na poszczególne jednostki kalkulacyjne za pomocą
różnych klucz podziałowych.
Do kosztów pośrednich zalicza się:
koszty wydziałowe
koszty ogólnozakładowe (koszty zarządu)
koszty zakupu
koszty sprzedaży
Cechą charakterystyczną układu kalkulacyjnego kosztów jest nie tylko to, że ujmuje on
poszczególne pozycje kosztów, lecz również to, że łączy niektóre pozycje w bardziej złożone
kategorie. Najistotniejszą z nich jest rzeczywisty koszt wytworzenia, za pomocą którego
dokonuje się wyceny wyrobów gotowych i produkcji nie zakończonej.
Saldo Wn konta ,,Koszty działalności produkcyjnej" na koniec okresu oznacza wielkość
produkcji w toku.
Konto to jest uznawane w ciągu bieżącego miesiąca równowartością zakończonej i przyjętej do
magazynu produkcji gotowej. Przyjęcie do magazynu jest dokonywane w oparciu o rzeczywiste
koszty wytworzenia wyrobów gotowych. (na koniec miesiąca przeprowadzaniu kalkulację
kosztów, celem której jest ustalenie jednostkowego rzeczywistego kosztu wytworzenia).
W momencie dokonania sprzedaży wyrobów ich rozchód z magazynu również jest
dokonywany w oparciu o rzeczywiste koszty wytworzenia. Wydanie wyrobów z magazynu
jest przeprowadzane w oparciu o wystawiony dokument Wz. Konto ,,Koszt sprzedanych
wyrobów gotowych" służy do grupowania kosztu wytworzenia wyrobów gotowych, które
zostały sprzedane i wydane z magazynu. W momencie uzyskania przychodu ze sprzedaży
możliwe jest ustalenie relacji pomiędzy uzyskanymi przychodami a kosztami poniesionymi w
celu ich uzyskania, w efekcie obliczenia wyniku ze sprzedaży. Podstawa przeprowadzenia
rozrachunków z odbiorcami za sprzedane wyroby gotowe jest Fa VAT. Wartość netto Fa
VAT stanowi przychód ze sprzedaży wyrobów gotowych, który księgujemy na koncie 700
,,Przychody ze sprzedaży wyrobów gotowych".
VAT należny od sprzedaży stanowi zobowiązanie jednostki gospodarczej wobec Urzędu
skarbowego.
1. KOSZTY SPRZEDANYCH WYROBÓW GOTOWYCH
2. KOSZTY SPRZEDAŻY
3. KOSZTY ZARZĄDU___________________________________
Razem:
KOSZT WŁASNY SPRZEDAŻY
Koszty sprzedaży to koszty związane z ostatnią fazą działalności jednostki tzn. ze zbytem.
Obejmują one następujące pozycje kosztów:
- koszty obsługi zbytu, koszty reklamy, udział w targach,
- koszty opakowań związane z przygotowaniem do transportu,
- koszty załadunku, wyładunku, przeładunku,
- prowizje pośredników w sprzedaży produktów,
- koszty obsługi produkcyjnej, (np. koszty napraw gwarancyjnych) oraz ewentualna
rezerwa na te koszty,
- podatek akcyzowy, jeśli sprzedaż jest tym podatkiem obciążona .
Straty i zyski nadzwyczajne – to straty i zyski powstające na skutek zdarzeń trudnych do
przewidzenia poza działalnością operacyjną jednostki i niezwiązane z ogólnym ryzykiem jej
prowadzenia. W szczególności mogą być one spowodowane:
- zdarzeniami losowymi (powódź, pożar, kradzież z włamaniem itp.)
- wywłaszczaniem aktywów.
Straty nadzwyczajne obejmują wartość aktywów, które zostały utracone na skutek zdarzeń
losowych oraz usuwania skutków sił losowych.
Zyski nadzwyczajne to przede wszystkim odszkodowania otrzymane w związku z
wystąpieniem strat nadzwyczajnych (losowych).
Na koniec roku obrotowego (31.12) salda kont wynikowych (przychody, zyski
nadzwyczajne, koszty, straty nadzwyczajne oraz podatek dochodowy) są
przeksięgowywane na konto wynik finansowy
Do ewidencji ustalania wyniku finansowego służy konto 860 - ,,Wynik finansowy”
Wn
Wynik finansowy
1. Koszty
1. Przychody
2. Straty nadzwyczajne
2. Zyski nadzwyczajne
3. Podatek dochodowy
Sk Ma – Zysk netto
Sk Wn – Strata netto
Ma
Konto ,,Wynik finansowy” jest kontem bilansowym:
a) Sk Ma – zysk netto wykazujemy w bilansie po stronie Pasywów
A. KAPITAŁ WŁASNY
VIII Zysk netto
b) Sk Wn – strata netto wykazywana jest w bilansie po stronie Pasywów
A. KAPITAŁ WŁASNY
VIII Strata netto (ze znakiem -)
Konto ,,Wynik finansowy” jest księgowym odzwierciedleniem RZiS (rachunku zysków i
strat) .
Wynik finansowy brutto ( zysk brutto/strata brutto) – jest to kategoria księgowa
określająca wartość przyrostu (ubytku) kapitału własnego i aktywów netto podmiotu
gospodarczego na koniec danego okresu sprawozdawczego w porównaniu z ich stanem na
początek danego okresu sprawozdawczego przed rozliczeniem podatkowym.
WYNIK FINANSOWY BRUTTO
Dt
KOSZTY
Ct
WYNIK
Dt FINANSOWY
Ct
Dt
PRZYCHODY Ct
Osiągnięcie
przychodu
Poniesienie
kosztu
Dt STRATY NADZW. Ct
Dt
ZYSKI NADZW. Ct
Poniesienie
straty nadzw.
Osiągnięcie
zysku nadzw.
Sk. zysk brutto
Sk. strata brutto
WYNIK FINANSOWY NETTO
Dt
KOSZTY
Ct
WYNIK
Dt FINANSOWY
Ct
Dt
PRZYCHODY Ct
Osiągnięcie
przychodu
Poniesienie
kosztu
Dt STRATY NADZW. Ct
Dt
ZYSKI NADZW. Ct
Poniesienie
straty nadzw.
Osiągnięcie
zysku nadzw.
Dt Podatek doch. Ct
Podatek
dochodowy
Sk. Zysk netto
Sk. Strata netto
Rachunek zysków i strat to sprawozdanie o kosztach, przychodach, stratach i zyskach
nadzwyczajnych. Jest to sprawozdanie opisujące całokształt działalności podmiotu.
Sprawozdanie to porządkuje dane o kategoriach wynikowych w tzw. segmenty.
Mamy 3 segmenty działalności gospodarczej:
1. Podstawowa działalność operacyjna
2. Pozostała działalność operacyjna
3. Działalność finansowa