środki psychoaktywne

Środki psychoaktywne
Dlaczego dzieci i młodzież są skłonne sięgać po substancje uzależniające:









alkohol i wyroby tytoniowe są łatwo dostępne
z ciekawości
z powodu chęci dostosowania się i zaistnienia w grupie rówieśniczej
ich zachowanie wynika ze specyfiki okresu dorastania
aby poczuć się jak dorosły
aby wyrazić swój bunt, poczucie niezależności
aby ułatwić przeżywanie przyjemności,
aby zapomnieć o problemach
są nauczone, iż alkohol jest częścią każdej uroczystości i służy do świętowania sukcesów.
Na co zwrócić uwagę:
Zachowanie:













nerwowość, drażliwość, napięcie emocjonalne,
naprzemienne ożywienie i ospałość, zmiany w porach spania,
brak lub nadmierny apetyt,
porzucenie dotychczasowych zainteresowań,
kłopoty w szkole (słabsze oceny, konflikty z nauczycielami, wagary),
zmiana grona przyjaciół, zwłaszcza na starszych od siebie,
unikanie rozmów z domownikami, akcentowanie potrzeby prywatności
częste wietrzenie pokoju, używanie kadzidełek i odświeżaczy powietrza,
wypowiedzi bagatelizujące negatywne oddziaływanie alkoholu i narkotyków
nagłe wyjścia z domu, krótkie rozmowy telefoniczne
łamanie panujących w domu reguł - późne powroty lub znikanie na całą noc,
nadmierne reakcje na krytykę lub niewielkie nawet niepowodzenia,
pozbywanie się przez dziecko wartościowych dla niego rzeczy,
Zewnętrzne oznaki używania:











nagła zmiana sposobu ubierania się, stylu życia
zaniedbywanie swojego wyglądu i nieprzestrzeganie zasad higieny,
nagłe skoki wagi,
nagłe zmniejszenie/zwiększenie aktywności życiowej,
kichanie, kaszel, przewlekły katar, krwawienie z nosa,
zaburzenia pamięci, koncentracji oraz toku myślenia,
gadatliwość i wesołkowatość,
przekrwione oczy, nadmiernie zwężone lub rozszerzone źrenice nie reagujące
na światło,
zaburzenia mowy ( mowa zamazana, bełkotliwa),
słodkawa woń oddechu, włosów, ubrania,
ślady po ukłuciach, ślady krwi na bieliźnie.
Na co należy zwrócić uwagę w otoczeniu dziecka?
1









opakowania po lekach
tuby z klejem, chusteczki z charakterystycznym zapachem np. lakieru
rurki do wdychania oparów
fajki, fifki, lufki, bibułki papierosowe
małe foliowe torebeczki z proszkiem, tabletkami, kryształkami lub suszem
kawałki opalonej folii aluminiowej, kapsle, łyżki
znaczki, białe lub kolorowe pastylki z wytłoczonymi wizerunkami i znakami
leki, szczególnie te bez recepty
naczynia, słoiki, pojemniki z klejem, smary
Substancje psychoaktywne uzależniają na różne sposoby:



zależność fizyczna – przystosowanie się organizmu do nowego stanu. Pojawia się
zmieniona tolerancja organizmu na substancję. W przypadku braku przyjmowania
substancji pojawia się reakcja abstynencyjna.
zależność psychiczna – silne pragnienia osiągnięcia stanu odurzenia. Zmiany
tolerancji i reakcja abstynencyjna nie występują lub trudniej ją stwierdzić.
zależność społeczna - dotyczy młodych ludzi silnie związanych z grupą rówieśniczą.
Używanie staje się aspektem przynależności do grupy. Potrzeba używania może być
odczuwana podczas wchodzenia w kontakt z grupą.
Aktualnie użwane środki psychoaktywne:

Kodeina (nazwa handlowa: Thiocodin). Dostępny w aptekach bez recepty. Pochodna
morfiny z rodziny opiatów.
 Pseudoefedryna (nazwa handlowa: Sudafed). To substancja, której nadużycie sprawia
objawy jak po zażyciu amfetaminy, której pseudoefedryna jest pochodną.
 Dekstrometorfan (nazwa handlowa: Acodin) – występuje w sprzedawanych bez
recepty lekach przeciwkaszlowych i przeciwprzeziębieniowych.
 Leki uspokajające i nasenne - przyjmowane bez zaleceń lekarza.
 Benzydamina i inne substancje stymulujące – podstawowy składnik popularnych
leków przeciwzapalnych dostępnych w aptekach bez recepty.
 Dopalacze – różne substancje psychoaktywne. Substancji wchodzących w skład jest
bardzo dużo. Wyróżniamy jednak dwie podstawowe grupy: katynony oraz sztuczne
syntetyczne kanabinoidy. Katynony to grupa narkotyków działających stymulującą
i powodujących wzrost uczucia empatii, przyjmowanych na ogół donosowo.
Katynony wywołują:
- poburzenie i euforię, gonitwę myśli,
- rozszerzenie źrenic, rumieńce na twarzy,
- drżenie i skurcze mięśni, silną potliwość i zmiany temperatury ciała,
- podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi i zaburzenia rytmu pracy serca,
- silne pragnienie przyjęcia kolejnej dawki,
- zaburzenia neurologiczne ( szczękościsk, tiki) – utrzymujące się często długo po ustaniu
działania substancji,
- objawy psychotyczne (omamy, myśli paranoidalne).
Działają krótko. Zwykle 4-6 h. Kilka dni po zażyciu w pocie i w moczu utrzymuje się
specyficzny zapach. Większość substancji z tej grupy, poza mefedronem, jest do dzisiaj
legalna i dla większości nie ma testów.
2
Syntetyczne kanabinoidy – są sprzedawana w mieszankach ziołowych. Reklamowane
jak zamienniki marihuany, ale o silniejszym działaniu.
Niebezpieczeństwo sięgania po nie polega na tym, że użytkownicy nie wiedzą,
w jakich dawkach je stosować. W przypadku przedawkowania lekarze, nie znając
składu substancji, nie wiedzą jak leczyć chorego. Efektem używania dopalaczy mogą
być zaburzenia psychiczne – silny niepokój, lęki, omamy.
Pamiętaj, iż nie wszystkie z wymienionych objawów muszą się pojawić. Nie wszystkie
sygnały świadczą o używaniu przez Twoje dziecko groźnych środków. Wiele z zachowań
może pojawić się w obliczu innych problemów.
Bądź ostrożny z formułowaniem konkretnych zarzutów!
Ważne jest abyś zwrócili uwagę na powtarzalność zachowań dziecka oraz okoliczności ich
pojawiania się. Im więcej opisanych zachowań występuje jednocześnie, tym większe
prawdopodobieństwo występowania problemów z używaniem i zagrożenia uzależnieniem
Reaguj gdy dziecko:












oddala się od ciebie, staje się obce, mimo, że wcześniej byliście blisko,
kłamie
ma kłopoty z nauką, choć wcześniej dobrze sobie radziło, wagaruje
jest rozdrażnione, impulsywne lub agresywne,
jest na zmianę pobudzone lub ospałe, sypia o dziwnych porach
ma nowych znajomych, których nie chce zapraszać do domu,
kiedy wraca do domu stara się unikać kontaktu,
nie przestrzega wcześniej ustalonych zasad np. godzin powrotu do domu,
bagatelizuje szkodliwość alkoholu, nikotyny i innych środków uzależniających,
ma przekrwione oczy, zwężone lub rozszerzone źrenice (używa kropel do oczu),
przewlekły katar
można znaleźć u niego przedmioty służące do przyjmowania uzależniających środków
z domu znikają pieniądze i wartościowe przedmioty
Jak zareagować?






zacznij działać! Porzuć przekonanie, że problem sam się rozwiąże. Nie bagatelizuj
sytuacji!
przygotuj się do rozmowy. Znajdź odpowiedni moment i miejsce. Nie działaj
impulsywnie. Nie rozpoczynaj rozmowy, gdy dziecko jest pod wpływem środków.
Rodzice stwórzcie jednolity front – zarówno ojciec, jak i matka muszą mieć
uzgodnione zdanie dotyczące problemu. Ustal z dzieckiem reguły dotyczące używania
np. alkoholu: Alkohol jest dla dorosłych. Ponieważ Cię kocham, nie pozwolę żebyś
piła. Nawet niewielkie ilości alkoholu mogą być dla Ciebie szkodliwe, ponieważ
jeszcze się rozwijasz.
wysłuchaj co Twoje dziecko ma do powiedzenia, ale nie daj się zwieść łatwym
tłumaczeniom
jeśli masz podejrzenie o problemie nie reaguj: To z pewnością nie dotyczy mojego
dziecka
wytłumacz konsekwencje spowodowane zażywaniem oraz uzależnieniem od środków
aktywnych
rozmawiaj o jego sprawach, problemach, przyjaciołach. Wytłumacz jak ma radzić
sobie z presją i manipulacją rówieśników. Podpowiedz jak może skutecznie
3









odmawiać. Nie muszę pić/brać, aby dobrze się bawić. Postanowiłem , że nie będę
pił/brał/palił i nie zmienię zdania.
Wspieraj dziecko w poszukiwaniu dobrych rozwiązań!
nie ufaj kiedy dziecko przekonuje, iż znalezione przez Ciebie środki należą do jego
kolegi
nie obwiniaj się, kiedy mówi, że pije/pali/bierze z powodu kłopotów rodzinnych
nie nadużywaj alkoholu w obecności dziecka, nie pokazuj mu, że zabawa musi być
związana z piciem alkoholu
nie chroń dziecka przed konsekwencjami jego zachowań. Zaznacz, iż w wypadku
złamania reguł poinformujesz rodziców jego kolegów o występującym u niego
problemie
po podjęciu zobowiązań o zaprzestaniu przyjmowania środków dbaj o atmosferę
bezpieczeństwa oraz dostarczaj wsparcia
stwarzaj warunki, w których Twoje dziecko będzie mogło realizować swoje potrzeby,
zainteresowania i zdolności,
zapewnij dziecku prawo do prywatności, jednocześnie stosuj zasadę „ograniczonego
zaufania” dopóki nie upewnisz się, że wszystko jest w porządku.
Jeśli po rozmowie czujesz, iż Twoje dziecko ma poważny problem z używaniem
środków uzależniających zwróć się o pomoc do specjalisty
Uzależnienie jest chorobą i nie można jej bagatelizować! Dzieci i młodzież, mogą mieć
poczucie kontroli sytuacji, ale granica pomiędzy eksperymentowaniem a nałogiem jest
płynna - dorosły musi trzymać rękę na pulsie, bo zawsze istnieje zagrożenie wystąpienia
uzależnienia.
Aby skutecznie pomóc:
- naucz się jak rozpoznać sygnały, które mogą świadczyć o uzależnieniu,
- pamiętaj o zainteresowaniu sprawami swojego dziecka, naucz i zachęcaj go do szczerej
rozmowy
- ustal zasady i reguły, które muszą być przestrzegane
- zdobądź wiedzę gdzie najlepiej zwrócić się o pomoc
Przydatne telefony adresy:
- Ogólnopolskie Pogotowie Makowe –dla rodziców dzieci uzależnionych od narkotyków
bezpłatna infolinia
(0-800) 12 03 59 (0-800) 10 96 96
- System "Pomarańczowej Linii" - dla rodziców dzieci uzależnionych od alkoholu
0-801-14-00-68 (płatnej 33 grosze niezależnie od długości połączenia). Pomarańczowa linia
to także system sieci osób i placówek, które są przygotowane do rozmów z rodzicami i
warsztatów podnoszących umiejętności rodzicielskie.
- ANTYNARKOTYKOWA PORADNIA INTERNETOWA www.narkomania.org.pl
- PARPA- Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów alkoholowych www.parpa.pl
Bibliografia:
R.K. James, B.E. Gilliland, (2007). Strategie interwencji kryzysowej. PARPA Warszawa.
4
M. Moneta – Malewska, J. Wrześniowska, (2008). Narkotyki inni biorą, ty nie musisz. WSiP
Warszawa.
S. M. Baker, B. A. Louise, F. L. Ilg, (2007).Rozwój psychiczny dziecka od 0 do 10 lat.
poradnik dla rodziców, psychologów i lekarzy. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne
Gdańsk.
T. Dimoff, S. Carper, (1994). Jak rozpoznać czy dziecko sięga po narkotyki. MEN Warszawa.
W.Baraniak, Interwencja kryzysowa w szkole w sytuacji śmierci – informacje podstawowe.
Regionalny Ośrodek Metodyczno – Edukacyjny Metis w Katowicach Katowice. –
www.metis.pl z dnia 21.07.2010.
B. Jakubowska, D. Muszyńska, Sztuka porozumienia ze swoim dzieckiem. Bliżej siebie - dalej
od narkotyków. Poradnik dla rodziców. Wydano ze środków Krajowego Biura ds.
Przeciwdziałania Narkomanii.
M. Grondas, Szkoła i rodzice wobez zagrożeń substancjami psychoaktywnymi. Wydano ze
środków Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii.
M. Grondas (2014). O lekach, marihuanie, dopalaczach bez histerii. Wydano ze środków
Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii.
Źródła internetowe:
www.parpa.pl
www.narkomania.org.pl
opracowała:
Agata Olczak
5