białoruś - OPENKontakt.com

Transkrypt

BIAŁORUŚ
Przewodnik dla przedsiębiorców
Wydanie szóste rozszerzone
Warszawa, sierpień 2006
Przewodnik wydany pod patronatem
Ministerstwa Gospodarki
przez
Biuro Promocji Inwestycji i Technologii
Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju Przemysłowego
Wszelkie przedstawione w niniejszej publikacji określenia i sądy w Ŝaden sposób nie
odzwierciedlają opinii Sekretariatu UNIDO na temat statusu prawnego jakiegoś kraju,
terytorium, miasta, obszaru, rządu lub granic danego kraju. Wymienianie nazw firm
i produktów nie oznacza, Ŝe są one popierane przez UNIDO.
© Copyright by:
UNIDO ITPO Warszawa 2006
Wydawca:
UNIDO ITPO Warszawa
Al. Niepodległości 186; 00-608 Warszawa
tel.: (+48-22) 8259186, 8259467; fax: 8258970
e-mail: [email protected]
http://www.unido.pl
Opracowanie i redakcja: Julita Urbanowska i Henryk Borko
Współpraca:
Jana Pieriegud
Zdjęcia na okładce:
FORUM – Polska Agencja Fotografów, Warszawa
Wydział Ekonomiczno-Handlowy Ambasady RP w Mińsku
PRZEDMOWA
„BIAŁORUŚ - Przewodnik dla przedsiębiorców” zajmuje waŜne miejsce wśród publikacji
warszawskiego Biura UNIDO wydawanych z myślą o polskich przedsiębiorcach
zainteresowanych rozwijaniem handlu i współpracy przemysłowej z wybranymi krajami
Europy Środkowo-Wschodniej i Wspólnoty Niepodległych Państw.
Obecne, szóste wydanie przewodnika, zaktualizowane i wzbogacone o nowe informacje,
przedstawia zagadnienia związane z praktycznym funkcjonowaniem przedsiębiorstw na
Białorusi na szerszym tle makroekonomicznym, co pozwala na lepsze zrozumienie zasad
funkcjonowania administracji i gospodarki tego kraju. Jako źródło wiedzy o
poszczególnych sektorach białoruskiej gospodarki, systemu finansowego i podatkowego,
przekształceń strukturalnych, warunków inwestowania i prowadzenia działalności
gospodarczej – publikacja ta moŜe zainteresować takŜe pracowników naukowych,
studentów, polityków, działaczy samorządowych i inne osoby, pragnące poznać ten
sąsiadujący z Polską kraj.
Przewodnik w szerokim zakresie wykorzystuje materiały Wydziału EkonomicznoHandlowego Ambasady RP w Mińsku, publikowane na stronie internetowej
www.embassypoland.nsys.by, na bieŜąco aktualizowanej i zawierającej informacje
niezbędne dla polskich przedsiębiorców. Opracowania WEH stanowią podstawę
niektórych rozdziałów, szczególnie tych poświęconych praktycznym aspektom prowadzenia
działalności gospodarczej na Białorusi oraz warunkom współpracy bilateralnej. Biuro
UNIDO dziękuje Wydziałowi Ekonomiczno-Handlowemu Ambasady RP w Mińsku za
współpracę mającą na celu przygotowanie tej ksiąŜki i za osobisty, cenny wkład,
Kierownikowi WEH - I Radcy, panu Andrzejowi Szotowi oraz panom Witoldowi
Niczyporowi i Markowi Sosze, I Sekretarzom WEH. Ich pomoc i zaangaŜowanie
umoŜliwiły opracowanie przewodnika lepiej odpowiadającego oczekiwaniom i potrzebom
polskich przedsiębiorców, zwłaszcza małych i średnich.
Serdecznie dziękujemy takŜe pracownikom Departamentu Międzynarodowej Współpracy
Dwustronnej oraz Departamentu Inwestycji Zagranicznych i Promocji Eksportu MG,
pracownikom KUKE S.A., MSWiA, Centrum Informacji Rynkowej HZ oraz PolskoBiałoruskiej Izby Handlowo-Przemysłowej za przychylność, Ŝyczliwą pomoc i współpracę.
Szereg cennych informacji, danych liczbowych, źródeł i komentarzy odnoszących się do
zjawisk gospodarczych występujących na Białorusi zawdzięczamy równieŜ specjalistom z
Zakładu Międzynarodowej Współpracy Produkcyjnej Szkoły Głównej Handlowej w
Warszawie, kierowanego przez prof. dr hab. Kazimierza Starzyka, którzy słuŜyli nam radą
i pomocą w ramach konsultacji o charakterze naukowo-merytorycznym.
Podobnie jak wszystkie publikacje Biura UNIDO – równieŜ i ta została zamieszczona
w witrynie warszawskiego Biura UNIDO (www.unido.pl) która zawiera m.in. informacje
o organizowanych przez Biuro przedsięwzięciach promocyjnych i szkoleniach oraz
ofertach współpracy na rynkach wschodnich.
Biuro UNIDO w Warszawie
W latach 2001-2006 w serii przewodników o rynkach wschodnich ukazały się
w postaci ksiąŜkowej i/lub elektronicznej:
„AzerbejdŜan – przewodnik dla przedsiębiorców” – 5 wydań
– 6 wydań
„Białoruś – przewodnik dla przedsiębiorców”
„Bułgaria – przewodnik dla przedsiębiorców”
– 5 wydań
„Kazachstan – przewodnik dla przedsiębiorców” – 5 wydań
„Kirgistan – przewodnik dla przedsiębiorców”
– 1 wydanie
– 3 wydania
„Łotwa – przewodnik dla przedsiębiorców”
„Litwa – przewodnik dla przedsiębiorców”
– 3 wydania
– 4 wydania
„Mołdowa – przewodnik dla przedsiębiorców”
„Rosja – przewodnik dla przedsiębiorców”
– 4 wydania
– 6 wydań
„Ukraina – przewodnik dla przedsiębiorców”
„Uzbekistan – przewodnik dla przedsiębiorców” – 3 wydania
Wersja internetowa najnowszych wydań wszystkich powyŜszych publikacji jest
osiągalna na stronie Biura UNIDO w Warszawie:
www.unido.pl
BIAŁORUŚ - Przewodnik dla przedsiębiorców
5
SPIS TREŚCI
I.
INFORMACJE OGÓLNE.................................................................................................... 9
PołoŜenie i klimat ...............................................................................................................9
Ludność ............................................................................................................................10
Zasoby naturalne...............................................................................................................12
Ustrój polityczny...............................................................................................................15
Podział administracyjny....................................................................................................16
II. UWARUNKOWANIA REGIONALNEJ WSPÓŁPRACY GOSPODARCZEJ ........ 19
Kraje WNP........................................................................................................................19
Związkowe Państwo Białorusi i Rosji ..............................................................................20
Euroazjatycka Wspólnota Gospodarcza............................................................................22
Organizacje międzynarodowe...........................................................................................23
Białoruś a Unia Europejska ..............................................................................................24
III. GOSPODARKA..................................................................................................................... 27
Sytuacja makroekonomiczna ............................................................................................27
Przemysł ...........................................................................................................................33
Rolnictwo..........................................................................................................................38
Leśnictwo..........................................................................................................................39
Handel i usługi..................................................................................................................40
Rynek pracy i dochody ludności .......................................................................................40
Potencjał badawczo-naukowy...........................................................................................43
Transport i komunikacja ...................................................................................................43
Telekomunikacja...............................................................................................................49
Ochrona środowiska .........................................................................................................51
Turystyka .........................................................................................................................51
IV. PRZEKSZTAŁCENIA STRUKTURALNE .................................................................... 53
Informacje ogólne .............................................................................................................53
Prywatyzacja przedsiębiorstw...........................................................................................53
Prywatyzacja gruntów.......................................................................................................57
Małe i średnie przedsiębiorstwa........................................................................................58
V. FINANSE................................................................................................................................ 59
BudŜet...............................................................................................................................59
Bilans handlu zagranicznego, dług publiczny, rezerwy walutowe....................................60
Wymienialność waluty......................................................................................................61
Polityka kursowa...............................................................................................................62
Polityka pienięŜno-kredytowa...........................................................................................63
Sektor bankowy ................................................................................................................65
Ocena stabilności sektora bankowego...............................................................................67
Rynek kapitałowy .............................................................................................................68
Ubezpieczenia...................................................................................................................69
System ochrony socjalnej .................................................................................................71
Międzynarodowa pomoc finansowa..................................................................................72
VI. SYSTEM PODATKOWY ................................................................................................... 75
Podatki i składki w systemie prawnym Białorusi..............................................................75
6
Spis treści
Podatki powszechne..........................................................................................................77
Podatki lokalne .................................................................................................................87
Rozliczenia z urzędem skarbowym...................................................................................87
Opodatkowanie nierezydentów sprzedających eksponaty targowe...................................88
VII. PROWADZENIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ.............................................. 89
Podstawy prawne działalności gospodarczej ....................................................................89
Koncesje na prowadzenie działalności gospodarczej........................................................90
Licencje na prowadzenie działalności gospodarczej .........................................................93
Zakładanie spółek z kapitałem zagranicznym...................................................................95
Rejestracja spółek z kapitałem zagranicznym...................................................................98
Przedstawicielstwa spółek zagranicznych.......................................................................103
Rachunki bankowe..........................................................................................................108
Bankructwo i rozwiązanie spółki ....................................................................................113
Warunki prowadzenia działalności gospodarczej ...........................................................114
Wspieranie rozwoju przedsiębiorczości..........................................................................117
VIII. INWESTYCJE ZAGRANICZNE....................................................................................119
Podstawy prawne inwestycji zagranicznych ...................................................................119
Formy inwestowania.......................................................................................................120
Ułatwienia dla inwestorów zagranicznych......................................................................121
Działalność gospodarcza w wolnych strefach ekonomicznych.......................................122
Gwarancje dla inwestorów w wolnych strefach ekonomicznych ....................................125
Zakończenie działalności w wolnych strefach ekonomicznych ......................................126
WSE „Brześć” ................................................................................................................127
WSE „Mińsk” .................................................................................................................128
WSE „Homel-Raton”......................................................................................................130
WSE „Witebsk” ..............................................................................................................130
WSE „Mohylew” ............................................................................................................131
WSE „Grodnoinwest”.....................................................................................................132
Wyniki działalności gospodarczej WSE .........................................................................132
Zagraniczne inwestycje bezpośrednie.............................................................................135
Klimat inwestycyjny .......................................................................................................138
IX. HANDEL ZAGRANICZNY .............................................................................................141
Ramy prawne ..................................................................................................................141
Ograniczenia w imporcie i eksporcie ..............................................................................143
Certyfikacja.....................................................................................................................144
Licencje w eksporcie i imporcie .....................................................................................152
Polityka celna..................................................................................................................153
Taryfa celna ....................................................................................................................154
Zwolnienia celne w obrocie towarowym ........................................................................155
Ulgi podatkowe i celne przy wwozie niektórych towarów .............................................156
Rozkładanie płatności celnych na raty ............................................................................156
Kontrola towarów w obrocie zagranicznym ...................................................................158
Odprawy celne ................................................................................................................160
Tranzyt............................................................................................................................164
Handel i dystrybucja .......................................................................................................166
Zasady rozliczeń w handlu zagranicznym.......................................................................167
7
Reklama ..........................................................................................................................168
WSPÓŁPRACA GOSPODARCZA Z POLSKĄ ...........................................................169
Handel.............................................................................................................................169
Współpraca przemysłowo-inwestycyjna.........................................................................174
Przeszkody i perspektywy rozwoju współpracy..............................................................177
Współpraca w dziedzinie certyfikacji wyrobów .............................................................182
Oferta KUKE SA ............................................................................................................184
Działalność Ministerstwa Gospodarki w zakresie promocji i wspierania eksportu.........190
Współpraca transgraniczna .............................................................................................191
Pierwsze kroki w biznesie na Białorusi ..........................................................................194
Instytucje i organizacje zaangaŜowane w rozwój współpracy ........................................204
XI. MIESZKAĆ NA BIAŁORUSI .........................................................................................207
Przekraczanie granicy .....................................................................................................207
Wwóz i wywóz towarów przez osoby fizyczne ..............................................................211
Rekreacja i turystyka.......................................................................................................216
XII. ZAŁĄCZNIKI .....................................................................................................................219
XIII. BIBLIOGRAFIA ................................................................................................................279
X.
SPIS TABEL:
Tab. 1.
Tab. 2.
Tab. 3.
Tab. 4.
Tab. 5.
Tab. 6.
Tab. 7.
Tab. 8.
Tab. 9.
Tab. 10.
Tab. 11.
Tab. 12.
Tab. 13.
Tab. 14.
Tab. 15.
Tab. 16.
Tab. 17.
Tab. 18.
Tab. 19.
Tab. 20.
Przyrost naturalny ludności w latach 1995-2005 ........................................................... 11
Struktura geograficzna handlu zagranicznego Białorusi w ujęciu procentowym
w stosunku do całości eksportu/importu (2004 r.) i obrotu (2005 r.) ........................... 32
Przekrój zmian wielkości produkcji przemysłowej w 2005 roku ................................. 34
Produkcja rolnicza na Białorusi w 2005 roku ................................................................ 38
PKB per capita i płace w wybranych krajach WNP w latach 2000-2005 .................... 40
Dochody i wydatki skonsolidowanego budŜetu Białorusi w latach 2000-2005 .......... 59
Bilans obrotów handlu zagranicznego Białorusi w latach 1995-2005.......................... 60
Podatki podstawowe i składki na fundusz pracy oraz ubezpieczenie społeczne ......... 76
Mechanizm ustalania podatku dochodowego od osób fizycznych ............................... 77
Stawki podatku dochodowego od osób fizycznych obowiązujące od dnia 1 stycznia do
1 marca 2006 roku............................................................................................................ 77
Stawki podatku dochodowego od osób fizycznych obowiązujące od 1 marca 2006
roku ................................................................................................................................... 78
Inwestycje w WSE (dane za 2004 rok).........................................................................133
Wartość zagranicznych inwestycji na Białorusi na koniec 2004 roku .......................135
Inwestycje zagraniczne na Białorusi w latach 2002-2005 (mln USD) .......................136
Białoruś w rankingach wybranych instytucji międzynarodowych .............................139
Stawki opłat za przejazd środków transportowych państw obcych drogami
publicznymi Republiki Białoruś....................................................................................166
Bilans handlowy Polski i Białorusi w latach 1994-2005 (dane polskie) ....................170
Bilans handlowy Białorusi i Polski w latach 1996-2005 (dane białoruskie)..............171
Struktura białoruskiego eksportu do Polski w 2004 i 2005 r. wg głównych grup
towarowych w tys. USD ................................................................................................172
Obroty towarowe Polski z Białorusią za 2005 rok według sekcji ..............................173
8
Spis treści
Tab. 21. Struktura białoruskiego importu z Polski w latach 2004 i 2005 wg głównych grup
towarowych w tys. USD ................................................................................................174
Tab. 22. Informacja o strukturze i udziale polskich inwestycji w łącznej wartości inwestycji
w Republice Białoruś.....................................................................................................176
Tab. 23. Ruch turystyczny Polska – Białoruś .............................................................................181
Tab. 24. Taryfa opłat konsularnych dla obywateli Polski ..........................................................209
WYKRESY I MAPY:
Poglądowa mapa Białorusi...........................................................................................................9
Podział administracyjny Białorusi..............................................................................................16
Rys. 1. Dynamika PKB Białorusi w latach 1995-2006 (rok poprzedni = 100) .......................27
Rys. 2. Dynamika PKB Białorusi na tle innych krajów w latach 1995-2005..........................28
Rys. 3. Dynamika podstawowych wskaźników makroekonomicznych gospodarki
białoruskiej (rok poprzedni = 100 %) .........................................................................29
Rys. 4. Struktura PKB Białorusi w 2005 roku ........................................................................30
Rys. 5. Obroty handlu zagranicznego Białorusi w latach 1996-2005 .....................................31
Rys. 6. BranŜowa struktura produkcji przemysłowej Białorusi w 2005 roku .........................34
Rys. 7. Struktura branŜowa zatrudnienia w 2005 roku ...........................................................41
Rys. 8. Struktura pienięŜnych dochodów ludności w latach 1990-2005 .................................41
Rys. 9. Średniomiesięczna płaca w poszczególnych sektorach Białorusi w 2005 roku ..........42
Rys. 10. Przebieg międzynarodowych korytarzy transportowych przez terytorium Białorusi..44
Rys. 11. Przebieg dróg dla ruchu tranzytowego na terytorium Białorusi..................................46
Rys. 12. Liczba spółek z udziałem skarbu państwa na Białorusi (wg stanu z 01.01.2005 ........55
Rys. 13. ZadłuŜenie zagraniczne Białorusi wg stanu na 1 stycznia 2004-2006 ........................61
Rys. 14. Kursy walut (euro i dolara amerykańskiego) w rublach białoruskich w latach 2003 –
I kwartał 2006.............................................................................................................63
Rys. 15. Średnie stopy procentowe kredytów w rublach białoruskich w latach 2003 –
I kwartał 2006.............................................................................................................64
Rys. 16. Certyfikat zgodności z certyfikatem ISO 9001-2001 cementowni białoruskiej........149
Rys. 17. Przykładowe certyfikaty zgodnosci dla cementowni białoruskich............................150
Rys. 18. Przykładowy certyfikat produkcji cementowni Kriczew – kwiecień 2006 r.............151
I.
9
INFORMACJE OGÓLNE
PołoŜenie i klimat
Republika Białoruś (w skrócie Białoruś) połoŜona jest w Europie Wschodniej i nie
posiada dostępu do morza. Powierzchnia kraju wynosi 207,6 tys. km², a łączna
długość granic 2969 km. Białoruś graniczy z dwoma krajami WNP: Rosją (990 km) i
Ukrainą (975 km) oraz z trzema krajami Unii Europejskiej: Litwą (462 km), Łotwą
(143 km) i Polską (418 km). Rozciągłość równoleŜnikowa kraju wynosi 650 km, a
południkowa 560 km.
Poglądowa mapa Białorusi
Źródło: Instytut Geodezji i Kartografii, Warszawa
PołoŜona w zachodniej części Niziny Wschodnioeuropejskiej, Białoruś nie posiada
terenów górzystych. PrzewaŜającą część kraju (70 %) stanowią niziny o średniej
wysokości 160 - 200 m n.p.m., a najwyŜszym wzniesieniem jest Góra DzierŜyńskiego
o wysokości 345 m (na Wzniesieniach Mińskich). NajniŜej połoŜonym terenem jest
dolina Niemna w okolicach Grodna (80 - 90 m n.p.m.). Na południu, ok. 20 %
powierzchni kraju zajmują rozległe tereny bagienne i torfowiska (tzw. Polesie).
10
Informacje ogólne
Kraj obfituje w rzeki i jeziora. Rzeki naleŜą do dwóch zlewisk: Morza Czarnego i
Morza Bałtyckiego. NajdłuŜszymi rzekami są: Dniepr (700 km na terenie Białorusi),
Berezyna (613 km), Prypeć (495 km), SoŜ (493 km), Niemen (459 km), Pticz
(421 km), Dźwina (380 km). Spośród 11 tysięcy jezior znajdujących się na terenie
Białorusi największe jest jezioro Narocz o powierzchni 79,6 km², a następnie
Oswejskoje (52,8 km²) i Czerwone (40,8 km²). Najgłębsze jest jezioro Długie (53,7
m). Największe skupisko jezior występuje na Pojezierzu Brasławskim.
Lasy na Białorusi, głównie sosnowe i świerkowe, zajmują około 30 % powierzchni
kraju. Z drzew liściastych najczęściej występuje osika, brzoza, olcha, dąb i grab.
Jednym z największych kompleksów leśnych jest połoŜona na granicy z Polską
Puszcza Białowieska, której większa część (880 km2) naleŜy do Białorusi.
Klimat jest umiarkowanie kontynentalny. Średnia temperatura w styczniu waha się od
-4° C na północnym zachodzie do -8° C na północnym wschodzie, a w lipcu od 17° C
na północy do 19° C na południu. Roczne opady wahają się w granicach od 550 do
700 mm, przy czym maksimum przypada na okres letni.
Ludność
Według danych Ministerstwa Statystyki i Analiz Republiki Białoruś liczba ludności
na dzień 1 stycznia 2006 roku wynosiła 9750,2 tys. osób. W skali 2005 roku liczba
ludności Białorusi zmniejszyła się o 51,5 tys. osób. Średnia gęstość zaludnienia kraju
wynosi 48 osób na km2. Najgęściej zaludniona jest środkowa część kraju (60
osób/km2), najsłabiej Polesie (25 osób/km2). Pod względem liczby ludności Białoruś
zajmuje 13 miejsce wśród państw europejskich oraz 5 miejsce wśród państw WNP.
Od 1993 roku na Białorusi występuje ujemny przyrost naturalny, który oscyluje
pomiędzy -0,5 % a -0,3 % rocznie. Ludność w wieku do 19 lat stanowi około 26 %
społeczeństwa, w wieku od 20 do 34 lat – około 22 %, od 35 do 49 lat – około 23 %,
w wieku od 50 do 64 lat – 16 %, natomiast w wieku powyŜej 65 lat – 13 %. Średnia
długość Ŝycia dla kobiet wynosi 71,4 a dla męŜczyzn 61,8 lat.
PrzewaŜająca liczba ludności (71,5 %) mieszka w miastach. Stolicą kraju jest Mińsk
liczący 1741,4 tys. mieszkańców (w 2004 roku). Miasta liczące powyŜej 100 tys.
mieszkańców to: Homel (492 tys.), Mohylew (365 tys.), Witebsk (350 tys.), Grodno
(315 tys.), Brześć (298 tys.), Bobrujsk (221 tys.), Baranowicze (169 tys.), Borysów
(150 tys.), Orsza (142 tys.), Pińsk (131 tys.), Mozyrz (112 tys.), Nowopołock
(107 tys.) i Soligorsk (101 tysięcy).
11
Tab. 1. Przyrost naturalny ludności w latach 1995-2005
Wyszczególnienie
1995 1999 2000 2001 2002 2003
Liczba urodzeń (tys.)
101,1
93,0
93,7
91,7
88,7
88,5
Liczba zgonów (tys.)
133,7 142,0 134,9 140,3 146,7 143,2
Naturalny przyrost (ubytek) ludności (tys.)
-32,6 -49,0 -41,2 -48,6 -58,0 -54,7
Źródło: według danych Ministerstwa Statystyki i Analiz Republiki Białoruś z marca 2006 r.
2004
87,2
142,3
-51,1
2005
89,6
144,1
-51,5
Skład etniczny - Polacy na Białorusi
Białoruś zamieszkiwana jest przez ponad 130 narodowości. Białorusini stanowią
81,2 % populacji. Najliczniejsze mniejszości narodowościowe to: Rosjanie (11,4 %),
Polacy (3,9 %), Ukraińcy (2,4 %), śydzi (0,3 %); pozostałe narodowości stanowią
0,8 %. Liczba Polaków mieszkających na Białorusi szacowana jest na 396 tys., z
największymi skupiskami na Grodzieńszczyźnie (70 %) i w samym Grodnie, gdzie
30 % ludności stanowią Polacy. W roku 1989 powstał Związek Polaków na Białorusi
zrzeszający w ponad 100 oddziałach około 30 tysięcy członków. Przy ZPB afiliowane
są inne organizacje: Polskie Towarzystwo Naukowe, Polskie Towarzystwo Lekarskie,
Towarzystwo Polskich Plastyków, Klub MłodzieŜy Katolickiej, Stowarzyszenie
Kombatantów Polskich, Komitet Obrony Praw Polaków na Białorusi, Stowarzyszenie
śołnierzy AK i inne. Najliczniejsze i najbardziej aktywne oddziały ZPB znajdują się
w Grodnie, Brasławiu, Witebsku, Mohylewie, Lidzie, Baranowiczach i w Mińsku. W
ostatnim okresie działalność ZPB została ograniczona, w związku z nie uznawaniem
przez rząd białoruski nowo wybranych władz Związku, na czele z prezes AndŜeliką
Borys.
Na Białorusi działa około 260 szkół, w których młodzieŜ moŜe uczyć się języka
polskiego, w tym dwie państwowe szkoły z językiem polskim jako językiem
wykładowym (w Grodnie i Wołkowysku). W całym kraju, z uwzględnieniem
nieformalnych placówek edukacyjnych, języka polskiego uczy się ponad 20 tys. osób.
Na Białoruskim Uniwersytecie Państwowym w Mińsku funkcjonuje oddział języka
polskiego na Wydziale Filologii. Na Uniwersytetach Państwowych w Brześciu i
Grodnie działają sekcje polonistyki, które kształcą nauczycieli. Na Białorusi istnieje
17 „Domów Polskich”, z których funkcjonuje 15.
Język
Od 1940 roku do grudnia 1991 roku językiem urzędowym na terenie Białorusi był
język rosyjski. Od 1991 roku, oprócz rosyjskiego, oficjalnym językiem urzędowym
jest białoruski, uwaŜany za język ojczysty przez 66 % mieszkańców. W handlu
zagranicznym uŜywany jest przede wszystkim język rosyjski i angielski, w nieco
mniejszym zakresie język niemiecki.
12
Informacje ogólne
System szkolnictwa
Białoruś jest w trakcie przeprowadzania reformy systemu edukacji w celu
dostosowania go do nowego europejskiego modelu nauczania. W wyniku tych zmian
czas niezbędny dla zdobycia wykształcenia średniego zwiększy się z 11 do 12 lat,
natomiast uzyskanie wykształcenia wyŜszego będzie wymagało okresu krótszego o
jeden rok niŜ uprzednio i zajmie 4 lata.
Szkolnictwo wyŜsze na Białorusi cechuje się bardzo wysoką dynamiką rozwoju.
W kraju funkcjonują 43 państwowe i 16 niepaństwowych uczelni wyŜszych. W ciągu
ostatnich jedenastu lat liczba studentów wzrosła prawie dwukrotnie (z 173 tys. w 1994
roku do ponad 342 tys. w 2005 roku). Ma miejsce równieŜ wzrost wydatków na
system edukacji (do 8,5 % w 2005 roku). Jest to najwyŜszy wskaźnik wśród państw
WNP, półtora raza wyŜszy od wskaźnika ogólnoświatowego.
Zasoby naturalne
Na Białorusi odkryto i udokumentowano ok. 5 tys. złóŜ surowców mineralnych.
Dotyczy to 30 róŜnego rodzaju kopalin uŜytecznych, z których tylko nieliczne
uznawane są w skali europejskiej za znaczące. Białoruś posiada bogate złoŜa soli
potasowych (ponad 40 mld t.), torfu (ok. 5 mld t.), gliny (200 mln t.), piasków,
dolomitu, kredy oraz niewielkie zasoby ropy naftowej. Wielkim bogactwem Białorusi
są liczne źródła wód leczniczych i balneologicznych oraz gęsta sieć rzek. Liczba
jezior przekracza 11 tysięcy, a ich łączna powierzchnia wynosi około 2 tys. km2.
Oprócz naturalnych zbiorników wodnych wybudowano 130 sztucznych.
Na Białorusi występują równieŜ takie surowce, jak: bursztyn (głównie techniczny, do
produkcji lakierów i oleju bursztynowego), którego złoŜa w Gatcza-Osowo oceniane
są na około 340 ton, krzemień (od ciemnoŜółtego do ciemnobrunatnego i czarnego),
którego zasoby są praktycznie nieograniczone, złoto oraz znaczne zasoby tzw.
czarnego dębu, stosowanego do fornirowania mebli.
Surowce paliwowo-energetyczne
Zasoby ropy naftowej na Białorusi szacowane są na 170 mln ton (według danych
geologicznych z lipca 2003 roku). Roczne wydobycie wynosi około 2 mln ton, co
przy zapotrzebowaniu 16 - 17 mln ton powoduje konieczność jej importu. Według
danych z kwietnia 2006 roku, Białoruś w ciągu najbliŜszych pięciu lat ma zamiar
uruchomić 10 nowych miejsc wydobycia ropy naftowej. W efekcie wydobycie
krajowe ma szansę w najbliŜszych latach pokryć około 42 % zapotrzebowania
Białorusi na ropę naftową. MoŜliwości białoruskich zakładów petrochemicznych w
13
zakresie przerobu ropy naftowej oceniane są na około 21 mln ton rocznie. Białoruś nie
posiada złóŜ gazu.
ZłoŜa węgla kamiennego, leŜące na głębokości od 170 do 1000 m, oceniane są na
500 -600 mln ton. Jest to niewiele w porównaniu z ukraińskim Zagłębiem Donieckim,
gdzie wynoszą one 76 mld ton, lub polskim Zagłębiem Śląskim, gdzie sięgają 86 mld
ton.
Na południu kraju odkryto złoŜa węgla brunatnego (śytkowickie, Briniewskie,
Toniepaskie, Krasnosłobodzkie). Pokłady leŜą na głębokości 15 - 85 m, a zasoby tego
surowca oceniane są na 750 - 800 mln ton. Dla porównania: polskie zasoby
szacowane są na 40 mld, a niemieckie (na terenach byłej NRD) na 50 mld ton. Na
południu znajdują się równieŜ pokłady łupków palnych, których zasoby szacowane są
na 10 mld ton.
Pod względem wielkości zasobów torfu (5 mld ton) Białoruś zajmuje drugie po Rosji
miejsce wśród byłych republik radzieckich. Przy rocznym wydobyciu rzędu 25 mln
ton zasobów torfu wystarczy na kilkadziesiąt lat eksploatacji. Łącznie istnieje 6500
miejsc eksploatacji torfu (w tym 1600 przemysłowych), z których wykorzystuje się
tylko połowę. Pokłady torfu zajmują około 12,5 % powierzchni kraju i są rozłoŜone
równomiernie na całym jego obszarze; niektóre zajmują nawet kilka tysięcy hektarów.
Surowce mineralne
Wśród 30 rodzajów odkrytych i eksploatowanych złóŜ kopalin, największe są zasoby
soli potasowych, oceniane na 40 - 45 mld ton, co stawia Białoruś na trzecim miejscu
w świecie po Kanadzie (100 mld ton) i Rosji (62 mld ton), a na pierwszym w Europie
(przed Niemcami, których zasoby oceniane są na 30,5 mld ton). Same tylko złoŜa w
Starobinie zawierają prawie 7 miliardów ton soli potasowych.
Zasoby soli potasowej pozwalają Białorusi na zajęcie czołowego miejsca wśród jej
producentów (III miejsce). Istniejące zdolności wydobywcze pozwalają na roczną
produkcję 5,7 mln ton soli. Dane z 2003 roku wskazują, Ŝe około 88,66 % nawozów
potasowych produkowanych na Białorusi jest eksportowanych, przy czym tylko
niewielka ich część została sprzedana w krajach WNP. W celu wspólnego
wprowadzenia swojej produkcji na rynek światowy „Belaruskalij” i rosyjski OAO
„Silwinit” utworzyły w 1992 roku Międzynarodową Spółkę ds. eksploatacji potasu.
Obecnie w „Belaruskalij” prowadzone są prace modernizacyjne o wartości 1 mld
USD, których zakończenie przewidziane jest do 2010 roku1. Podczas jednego z
1
Szerzej w: Rynek soli potasowych na Białorusi i w Rosji, w: Rynek – Wschodni Partnerzy, Nr 6(96)2004,
IKiCHZ, Warszawa 2004, s. 19-20.
14
Informacje ogólne
etapów ich realizacji zostanie zbudowana nowa kopalnia soli potasowej o wydajności
6 mln ton rudy rocznie. Zapewni ona temu przedsiębiorstwu bazę surowcową
umoŜliwiającą eksploatację soli w ciągu najbliŜszych 40 - 45 lat 2.
Jednym z waŜniejszych surowców są, leŜące na niewielkich głębokościach lub na
powierzchni ziemi, fosforyty (500 mln ton) i wiwianity (0,5 mln ton). Znaczne są
równieŜ zasoby soli kamiennej (ponad 20 mld ton), margla i kredy (3,5 mld ton), gliny
budowlanej (200 mln ton), piasku do produkcji szkła (0,6 mln ton), surowców
formierskich (22 mln ton), kaolinu (25 mln ton), glinek ogniotrwałych, granitów,
gnejsów, dolomitów, kamienia wapiennego itp.
Rudy Ŝelaza
Największe białoruskie złoŜa rud Ŝelaza: Okołowskie (550 mln ton) i
Nowosiełkowskie (134 mln ton) nie mogą się nawet równać ze złoŜami ukraińskimi
(18 mld ton), nie mówiąc juŜ o uralskich, czy kurskich (Kurska Anomalia
Magnetyczna: 850 mld ton). Rudy białoruskie występujące w okolicach
Nowosiełkowskiego, oprócz Ŝelaza zawierają teŜ tytan (4,25 %). Rudy ilmenitowomagnetytowe zalegają na głębokości 150 - 200 m, a kwarcyty Ŝelaziste w okolicach
Okołowa (ponad 1 mld ton) na głębokości 220 - 370 m.
W 250 miejscach występują bagienne rudy Ŝelaza, uŜywane do produkcji farb
mineralnych. Zasoby nie są zbyt wielkie (0,2 mln ton), ale ich usytuowanie 0,5 m pod
powierzchnią ziemi umoŜliwia łatwe i tanie wydobycie.
Metale i kamienie szlachetne
Zasoby złota oceniane są na około 700 ton, srebra na 690 ton, palladu na 950 ton,
a platyny na 50 ton. Zasoby złota, platyny i palladu zawarte w materiale piaskowoŜwirowym wynoszą odpowiednio: 285 ton, 27 ton i 92 tony, a produkcja złota z tego
materiału wynosi około 300 kg rocznie.
2
Chlorek potasu jest produktem niedrogim, jednak cena białoruskich nawozów potasowych oferowanych
ostatecznemu odbiorcy znacznie wzrasta z tytułu kosztów transportu, związanych przede wszystkim z
brakiem dostępu do morza.
15
Ustrój polityczny
Deklaracja O państwowej niezawisłości Republiki Białoruś, przyjęta przez Radę
NajwyŜszą w dniu 12 lipca 1990 roku, proklamowała – po raz pierwszy w historii –
pełną suwerenność Republiki Białoruś, która po 70 latach istnienia jako republika
radziecka, stała się wolnym państwem. Jednak dniem, w którym obchodzone jest
święto narodowe jest 3 lipca - dzień, w którym nastąpiło wyzwolenie Mińska spod
okupacji niemieckiej przez wojska radzieckie w 1944 roku.
Konstytucja została uchwalona 30 marca 1994 roku, a w wyniku referendum z
24 listopada 1996 roku wprowadzono do niej poprawki. Prezydent, będący głową
państwa, wybierany jest w powszechnym głosowaniu na pięcioletnią kadencję.
Od lipca 1994 roku stanowisko to piastuje Aleksander Łukaszenka, który w wyniku
referendum pozostał u władzy do 2001 roku, a następnie został wybrany w tym
samym roku na następną kadencję. W wyniku kolejnego referendum w 2004 roku i
dzięki zmianom konstytucyjnym prezydent A. Łukaszenka zapewnił sobie moŜliwość
ponownego kandydowania w wyborach prezydenckich w 2006 roku. Wybory, które
odbyły się 19 marca 2006 roku, zakończyły się zwycięstwem Aleksandra Łukaszenki,
który, według danych Centralnej Komisji Wyborczej, uzyskał 82,6 % głosów3. Drugie
miejsce, według CKW, zajął wspólny kandydat opozycji Aleksander Milinkiewicz, na
którego głosowało 6 % wyborców. Frekwencja wyniosła 92,6 %.
Władzą ustawodawczą jest dwuizbowy parlament – Zgromadzenie Narodowe
(Nacjonalnoje Sobranie) składające się z Rady Republiki (Sowiet Respubliki) i Izby
Przedstawicieli (Pałata Predstawitelej). Rada Republiki liczy 64 członków, z których
8 jest mianowanych przez prezydenta a 56 wybieranych pośrednio przez
deputowanych lokalnych rad na 4-letnią kadencję. Izba Przedstawicieli liczy 110
członków. Ostatnie wybory parlamentarne odbyły się w październiku 2004 roku. W
ich wyniku wszystkie mandaty zdobyli kandydaci partii proprezydenckich.
Sąd Konstytucyjny bada zgodność aktów normatywnych z Konstytucją, a Prokuratura
Generalna czuwa nad właściwym trybem wykonania aktów normatywnych. Komitet
Kontroli nadzoruje realizację budŜetu państwa, zarządzanie własnością państwową i
politykę finansowo-podatkową. Sędziowie Sądu NajwyŜszego są mianowani przez
prezydenta, a skład Sądu Konstytucyjnego jest mianowany przez prezydenta i Izbę
Przedstawicieli (po połowie).
3
Wyniki wyborów prezydenckich, w tym sposób ich przeprowadzenia oraz represje wobec opozycji
zostały szeroko skomentowane na arenie międzynarodowej. Stany Zjednoczone, Unia Europejska i inne
kraje zapowiedziały m.in. sankacje wizowe dla urzędników wyŜszego szczebla administracji białoruskiej
oraz blokadę kont przedstawicieli władz Białorusi (m.in. w Szwajcarii).
16
Informacje ogólne
Władzę wykonawczą sprawuje Rada Ministrów pod przewodnictwem premiera,
mianowanego przez prezydenta. Obecnie stanowisko premiera piastuje Siergiej
Siergiejewicz Sidorski. Rząd podlega nadzorowi ze strony prezydenta i parlamentu.
Władzę w terenie sprawują lokalne komitety wykonawcze.
Wybory do rad lokalnych odbyły się 2 marca 2003 roku. Wybrano deputowanych do
1664 z 1672 lokalnych rad róŜnego szczebla. Frekwencja wyniosła 73,3 % (w Mińsku
61 %). W ośmiu okręgach wyborczych przeprowadzono drugą turę wyborów.
W większości okręgów wyborczych o mandat deputowanego starał się jeden
kandydat. Do podziału było nieco ponad 24 tysiące mandatów w radach obwodowych
(wojewódzkich), powiatowych, miejskich i wiejskich.
Podział administracyjny
Białoruś podzielona jest na 6 obwodów (odpowiadającym polskim województwom):
brzeski, homelski, grodzieński, mohylewski, miński, witebski oraz wydzielone na
prawach obwodu miasto Mińsk. Obwody podzielone są na 118 rejonów wiejskich.
Według danych na 1 stycznia 2004 roku liczba miast wynosiła 110, osiedli typu
miejskiego 101, miejscowości wiejskich 24022.
Podział administracyjny Białorusi
17
Obwód brzeski (32,8 tys. km2, ok. 1,5 mln mieszkańców)
Od zachodu graniczy z Polską, od południa z Ukrainą. Zajmuje 15,7 % terytorium
kraju i jest zamieszkiwany przez 14,7 % ludności. Do najbardziej rozwiniętych gałęzi
gospodarki naleŜą przemysły: lekki, spoŜywczy i maszynowy, które dają prawie 2/3
ogółu produkcji przemysłowej obwodu. Wśród złóŜ naturalnych dominują: piaski,
Ŝwir, kamień, torf i węgiel brunatny. Przez terytorium obwodu przechodzą korytarz
tranzytowy Berlin-Warszawa-Brześć-Mińsk-Moskwa oraz drogi łączące Mińsk z
Wilnem i Kijowem, a takŜe gazociągi i ropociągi o międzynarodowym znaczeniu. W
Brześciu znajduje się port lotniczy pierwszej kategorii, pozwalający na obsługę
międzynarodowego transportu pasaŜerskiego i towarowego.
Obwód witebski (40,1 tys. km2, ok. 1,3 mln mieszkańców)
PołoŜony w północno-wschodniej części Białorusi, graniczy z Litwą, Łotwą i Rosją.
Zajmuje 19,3 % terytorium kraju i jest zamieszkiwany przez 13,8 % ogółu ludności.
Obwód ten jest jednym z bardziej rozwiniętych przemysłowo regionów kraju, na który
przypada ok. 17 % produkcji krajowej. Wiodącą rolę w strukturze przemysłu zajmuje
elektroenergetyka, znajdują się tu duŜe elektrownie: Łukomlskaja i Nowopołockaja.
W regionie rozwinięty jest takŜe przemysł: lekki, spoŜywczy, paliwowy, chemiczny i
petrochemiczny. Prawie 90 % terytorium obwodu leŜy na terenie Białoruskiego
Pojezierza. Wizytówką regionu jest równieŜ unikatowy kompleks przyrodniczy –
Biereziński Rezerwat Przyrody. W jeziorach połoŜonych na terenie rezerwatu Ŝyją
rzadkie gatunki fauny i flory, które są wpisane do Czerwonej Księgi Białorusi. Przez
terytorium obwodu biegną dwa międzynarodowe szlaki komunikacyjne ParyŜMoskwa i Helsinki-Witebsk-Homel-Kijów-Płowdiw, a takŜe rurociąg jamalski.
Obwód homelski (40,4 tys. km2, ok. 1,5 mln mieszkańców)
PołoŜony na południowym wschodzie Białorusi, graniczy od wschodu z Rosją, a od
południa z Ukrainą. Zajmuje 19,5 % terytorium Republiki i zamieszkuje go 16,4 %
ogółu ludności kraju. Jest to największy region Białorusi. Odkryte na obszarze odwodu
złoŜa ropy naftowej, soli kamiennej i potasowej określają waŜna rolę tego regionu w
gospodarce kraju, tworząc bazę surowcową przemysłu petrochemicznego gospodarki
białoruskiej. Obwód wyróŜnia się takŜe wysokim poziomem rozwoju przemysłu
metalurgicznego, maszynowego, drzewnego i celulozowo-papierniczego. Huty Ŝelaza w
obwodzie dostarczają 80 % krajowej produkcji hutniczej. Największe zakłady
metalurgiczne to Huta Metali w śłobinie i Zakłady Wyrobów Metalowych w Rzeczycy.
Ogólnie produkcja przemysłowa obwodu stanowi ok. 18 % produkcji przemysłowej w
kraju. Obwód połoŜony jest na skrzyŜowaniu waŜnych szlaków komunikacyjnych, m.in.
Sankt Petersburg - Witebsk - Homel - Kijów - Odessa, Kłajpeda - Mińsk - Homel Charków, Briańsk - Homel - Brześć - Warszawa. Przez terytorium obwodu przebiega
18
Informacje ogólne
teŜ ropociąg Uniecza - Mozyrz z odnogą Mozyrz - Brody oraz dwa gazociągi. DuŜe
znaczenie dla regionu ma lotnisko w Homlu, które obsługuje połączenia z wieloma
miastami Rosji i Ukrainy. Przepływające przez ten obwód Ŝeglowne rzeki: Prypeć,
Dniepr i Berezyna sprzyjają rozwojowi wodnego transportu śródlądowego.
Obwód grodzieński (25 tys. km2, ok. 1,2 mln mieszkańców)
PołoŜony na północnym zachodzie kraju przy granicy z Polską, od północy graniczy
z Litwą. Zajmuje 12 % terytorium kraju, zamieszkuje go 11,7 % ogółu ludności kraju.
DuŜą powierzchnię regionu zajmują lasy (znaczny obszar to białoruska część Puszczy
Białowieskiej). DuŜo jest rzek – dopływów Niemna. Główne skupisko jezior to okolice
Nowogródka. Wiodącą rolę w gospodarce regionu odgrywa przemysł chemiczny.
Największe firmy tej branŜy zlokalizowane są w Grodnie i Lidzie. Ponadto w
obwodzie rozwinęły się gałęzie przemysłu petrochemicznego, spoŜywczego oraz
maszynowego i metalowego. Region ma równieŜ wysoko rozwiniętą produkcję rolną.
Ulokowanie transkontynentalnej magistrali łączącej Europę z Azją sprzyja rozwojowi
współpracy międzynarodowej.
Obwód mohylewski (29,4 tys. km2, ok. 1,2 mln mieszkańców)
Znajduje się w środkowej części wschodniej Białorusi, od wschodu graniczy z Rosją.
Zajmuje 14 % terytorium kraju i zamieszkuje go 12,2 % ludności kraju. Region ma
równieŜ duŜe znaczenie w ogólnej wielkości produkcji przemysłowej kraju (12 %).
Do najbardziej rozwiniętych gałęzi przemysłu naleŜą przemysł chemiczny i
petrochemiczny, maszynowy oraz spoŜywczy. Przez obwód biegną szlaki kolejowe i
drogowe łączące ośrodki przemysłowe Rosji, Ukrainy i państw bałtyckich. DuŜą rolę
odgrywają tu magistrale kolejowe: Orsza-śłobin, Orsza-Uniecza, JarosławBaranowicze. Rzeki Dniepr, Berezyna i SoŜ są wykorzystywane do Ŝeglugi.
Obwód miński (40,2 tys. km2, ok. 3,2 mln mieszkańców)
PołoŜony w środkowej Białorusi, razem z miastem Mińsk zajmuje 19,4 %
powierzchni kraju i jest zamieszkiwany przez 15,3 % liczby ludności Republiki. Jako
jedyny obwód nie graniczy z Ŝadnym innym państwem, gdyŜ jest otoczony przez
pozostałe obwody Białorusi. Znaczna część produkcji przemysłowej kraju
skoncentrowana jest w mieście Mińsk (20,3 %). Ogółem w obwodzie stołecznym,
łącznie ze stolicą produkuje się 1/3 produkcji przemysłowej kraju. W strukturze
przemysłowej obwodu wysoki udział stanowi produkcja przemysłu maszynowego i
chemicznego. Dodatkowo rozwinięty jest przemysł petrochemiczny, spoŜywczy,
przetwórczy. Stolica obwodu – Mińsk – jest centrum politycznym, gospodarczym,
naukowym i kulturalnym Białorusi i posiada dobre połączenia komunikacyjne
zarówno z duŜymi miastami Białorusi, jak i z sąsiadującymi krajami. Połączenia
lotnicze obsługują dwa lotniska: Mińsk-1 i Mińsk-2.
19
II. UWARUNKOWANIA REGIONALNEJ WSPÓŁPRACY GOSPODARCZEJ
Kraje WNP
W dniu 8 grudnia 1991 roku w Wiskulach na Białorusi – Białoruś, Rosja i Ukraina
oświadczyły, Ŝe Związek Radziecki przestał istnieć jako podmiot prawa
międzynarodowego4 i powołały organizację o nazwie Wspólnota Niepodległych
Państw (WNP), do której naleŜy obecnie 11 byłych republik radzieckich (bez Litwy,
Łotwy i Estonii oraz Turkmenistanu, który zrezygnował z pełnego członkostwa w
2005 r. i posiada jedynie status obserwatora). Dokumentem regulującym działalność
WNP jest statut, zaś organem zarządzającym – Rada Przywódców Państw5.
Powstaniu WNP przyświecały głównie dwa cele: rozwijanie wzajemnej współpracy
gospodarczej, w tym przede wszystkim utworzenie wspólnego obszaru celnego oraz
wspólna obrona granic. Procesy integracyjne przebiegają jednak powoli. Pomimo
podpisania wielu dokumentów, nie zrealizowano szeregu postanowień dotyczących
wspólnej polityki gospodarczej i wprowadzenia jednolitych mechanizmów
gospodarczych. Przyczynami są m.in.:
• zróŜnicowany potencjał gospodarczy poszczególnych krajów (udział Rosji w
PKB wszystkich krajów WNP wynosi 80 %),
• odmienne interesy narodowe, utrudniające podejmowanie wspólnych decyzji,
• róŜne stopnie zaawansowania reform w poszczególnych krajach,
• rozbieŜność interesów gospodarczych, wynikająca ze zróŜnicowanej struktury geograficznej handlu zagranicznego, poziomów gospodarczych i powiązań zewnętrznych.
W ciągu 15 lat funkcjonowania WNP na jej terytorium powstawały inne organizacje
regionalne, z których najwaŜniejsze to:
• Związkowe Państwo Białorusi i Rosji,
• Euroazjatycka Wspólnota Gospodarcza (Białoruś, Kazachstan, Kirgistan, Rosja,
Uzbekistan, TadŜykistan),
• Organizacja Współpracy Centralno-Azjatyckiej (do 2002 funkcjonująca jako
Centralnoazjatycka Wspólnota Gospodarcza, grupująca Kazachstan, Kirgistan,
Rosję, Uzbekistan i TadŜykistan),
• GUAM (obecnie Gruzja, Ukraina, AzerbejdŜan i Mołdowa).
Ponadto we wrześniu 2003 roku Rosja, Ukraina, Białoruś i Kazachstan powołały do
Ŝycia tzw. Wspólną Przestrzeń Gospodarczą (WPG), której celem jest koordynacja
wspólnej polityki handlowej i celnej.
4
Białoruś, Rosja i Ukraina były państwami załoŜycielskimi ZSRR w 1922 roku.
Zbiera się ona dwa razy w roku i decyduje o podstawowych sprawach związanych z działalnością państw
członkowskich.
5
20
Uwarunkowania regionalnej współpracy gospodarczej
Związkowe Państwo Białorusi i Rosji
Proces integracji obu państw rozpoczął się w styczniu 1995 roku od utworzenia
Związku Celnego Białorusi i Rosji, który w kwietniu 1997 roku został przekształcony
w Związek Białorusi i Rosji, a w grudniu 1999 roku w Związkowe Państwo Białorusi
i Rosji. Celem Związku jest umocnienie pozycji obu państw na arenie
międzynarodowej, czemu ma słuŜyć m.in. zwiększenie bezpieczeństwa inwestycji
zagranicznych i transportu między Europą a Azją.
Traktat z 1999 roku przewidywał:
• ujednolicenie polityki cenowej do końca 2001 r.
• unifikację ustawodawstwa cywilnego i podatkowego do 2002 r.
• zharmonizowanie polityki celnej i handlu zagranicznego do 2005 r.
• unifikację prawa transportowego, energetycznego i telekomunikacyjnego do 2005 r.
• wprowadzenie unii monetarnej do 2005 r.
Jak wynika z postanowień tego dokumentu obydwa państwa miały raczej zmierzać w
kierunku integracji gospodarczej, na wzór Unii Europejskiej, niŜ politycznej. Dla
strony białoruskiej waŜne było określenie sposobu zarządzania państwem
związkowym. Podkreślała ona zwłaszcza, iŜ Białoruś będzie realizowała współpracę z
Rosją tylko na równoprawnych i wzajemnie korzystnych warunkach. W sierpniu 2003
roku zostały zakończone prace nad projektem konstytucji Państwa Związkowego.
Dodatkowo strona białoruska opracowała swój własny, alternatywny projekt, jednak
strona rosyjska popiera opracowany juŜ formalnie dokument
Podpisanie traktatu unijnego zaowocowało powołaniem do Ŝycia szeregu instytucji
mających wspierać proces integracji:
• NajwyŜsza Rada Państwa składająca się z prezydentów, premierów i szefów obu
parlamentów,
• Związkowa Rada Ministrów, składająca się z Gabinetów Ministrów obu państw,
• Stała Komisja Rządowa przygotowująca spotkania Związkowej Rady Ministrów,
• Międzybankowa Rada Walutowa mająca za zadanie przygotowanie unii walutowej.
13 czerwca 2003 roku Narodowy Bank Białorusi i Centralny Bank Rosji uzgodniły
zasady funkcjonowania centrum administracji bankowej Państwa Związkowego
Białorusi i Rosji. W myśl tych załoŜeń:
• Bank Centralny Białorusi nie moŜe samodzielnie prowadzić polityki walutowej i
emitować nowej waluty;
• polityka kredytowo-pienięŜna obu krajów będzie prowadzona wspólnie, jednak
decyzje, dotyczące stabilności rosyjskiego rubla, będą podejmowane przez Rosję;
• Narodowy Bank Białorusi zachowa miano Banku Centralnego kraju, a do Rady
Dyrektorów Banku Rosyjskiego zostaną wprowadzone dwie osoby z Białorusi.
21
Wprowadzenie rosyjskiego rubla do rozliczeń bezgotówkowych na Białorusi uległo
opóźnieniu. Miał on być wykorzystywany w operacjach bankowych równolegle z
rublem białoruskim od 1 lipca 2003 roku, jednak Prezydent A. Łukaszenka nie
podpisał odpowiedniego dekretu przygotowanego przez bank centralny Białorusi.
Wspólna waluta była tematem wiodącym spotkań na róŜnych szczeblach, w tym
równieŜ rozmów obydwu prezydentów w Soczi w lipcu 2004 roku oraz grudniu 2005
roku, wygląda jednak na to, Ŝe realizacja tych zamierzeń ulegnie dalszemu
przesunięciu w czasie i nastąpi dopiero w latach 2007-2009.
Przejście na rosyjski rubel jako walutę wspólną i rozliczeniową prowadziłoby do
wzrostu dwustronnego handlu, intensyfikacji wzajemnego przenikania kapitału
narodowego i przyspieszenia procesów integracyjnych. Warto przy tym podkreślić, Ŝe
handel przygraniczny pomiędzy Białorusią i Rosją jest juŜ praktycznie rozliczany w
rublach rosyjskich.
Władze Białorusi bronią się przed utratą kontroli nad gospodarką i nie chcą dopuścić do
ekspansji firm rosyjskich, m.in. przez wstrzymywanie procesu prywatyzacji, czy
utrudnienia administracyjne dla juŜ działających firm rosyjskich (np. nakaz przekazania
oleju napędowego na rzecz kampanii Ŝniwnej przez rosyjskie koncerny paliwowe).
Typowym przykładem narastających problemów oraz walki z wrogim przejęciem firm
przez Rosję, moŜe być nieudana próba prywatyzacji Bieltransgazu w 2003 roku6.
Władze w Mińsku nie zgodziły się na rosyjskie warunki utworzenia spółki przez
Gazprom i Bieltransgaz. Uznano, Ŝe Rosjanie za nisko wyceniali wartość akcji
Bieltransgazu. W odpowiedzi Rosja podniosła od 2004 roku cenę gazu dla Białorusi.
Wcześniej Białoruś płaciła za gaz tyle co rosyjscy klienci. Ostatecznie, w wyniku 6miesięcznych negocjacji, w lipcu 2004 roku Gazprom i Bieltransgaz podpisały
kontrakt na dostawy gazu na Białoruś i tranzyt przez jej terytorium do innych krajów7.
Uzgodniona wtedy i obowiązująca nadal cena wynosi 46,68 USD za 1 tys. m3 (w roku
2003 około 30 USD). NaleŜy się jednak spodziewać w najbliŜszym czasie
renegocjacji umowy i podwyŜek cen gazu i ropy naftowej dla Białorusi. Rozmowy
premierów Białorusi i Rosji w połowie maja 2006 r. wskazują, Ŝe najbardziej realnym
scenariuszem jest stworzenie wspólnego przedsiębiorstwa gazowo-transportowego.
6
Biełtransgaz – białoruskie przedsiębiorstwo państwowe, odpowiedzialne za dystrybucję i przesył gazu
ziemnego przez Białoruś. Jest operatorem gazociągu Jamał-Europa, dzierŜawionego przez Gazprom, oraz
właścicielem pozostałych gazociągów biegnących przez Białoruś.
7
Tranzyt rosyjskiego gazu ziemnego przez Białoruś w 2005 roku: łącznie: 40,4 mld m3; gazociągiem
Jamał–Europa: 20,7 mld m3; gazociągami Biełtransgazu: 19,7 mld m3. Opłaty tranzytowe: 0,46 USD za
1000 m3 na odcinku 100 km gazociągiem jamalskim, 0,75 USD za 1000 m3 na odcinku 100 km sieciami
Biełtransgazu. Dostawy rosyjskiego gazu na Białoruś realizowane w całości przez Gazprom: zgodnie z
kontraktem podpisanym 27 grudnia 2005 roku Białoruś ma zagwarantowane w 2006 r. dostawy 21 mld m3
(oraz dodatkowo 1,5 mld m3, jeśli pozwolą na to warunki techniczne) po cenie 46,68 USD za 1000 m3.
22
MoŜe to być ustępstwo władz Białorusi w kontekście sugerowanych przez Gazprom
cen na poziomie 130-150 USD za 1 tys. m3 gazu (zapowiedzi z końca maja 2006 roku
wskazują nawet na moŜliwą podwyŜkę do 200 USD) oraz planowanej zmiany
sposobu pobierania VAT i akcyzy przy dostawach ropy naftowej do rafinerii na
Białorusi.
Podsumowując, współpraca Białorusi z Rosją, z uwagi na odmienne interesy obu
stron, jest złoŜona. Strona rosyjska koncentruje się na gospodarczym wymiarze
współpracy z Białorusią. Forsowane przez Moskwę Ŝądania ekonomiczne mają przede
wszystkim zwiększyć rosyjskie wpływy w gospodarce Białorusi. Ich zasadniczym
celem jest integracja białoruskiej gospodarki z systemem gospodarki rosyjskiej oraz
przejęcie kontroli przez rosyjski kapitał nad strategicznymi, dochodowymi sektorami
białoruskiej gospodarki. Ponadto Rosja stara się maksymalnie ograniczyć koszty
finansowego i ekonomicznego wsparcia dla gospodarki białoruskiej.
Natomiast dąŜenie Białorusi do integracji z Rosją powodowane jest z jednej strony
interesami politycznymi, z drugiej zaś wynika ze względów gospodarczych oraz
przekonania, Ŝe proces taki leŜy w granicach (nie do końca zdefiniowanej) „racji
stanu”. Obecnie Białoruś jest w duŜym stopniu uzaleŜniona od rosyjskiego wsparcia
ekonomicznego w postaci m.in. tanich i stałych dostaw surowców energetycznych,
kredytów czy zachowania pełnego dostępu do rosyjskiego rynku dla białoruskich
towarów. Proces zjednoczeniowy ma tę pomoc zachować i umocnić. Bardzo istotnym
czynnikiem wpływającym na integrację obydwóch gospodarek jest wielka
dysproporcja potencjałów gospodarczych i politycznych obu stron. Pomimo licznych
przewag, którymi dysponuje Rosja, strona białoruska dotychczas skutecznie opierała
się realizacji niekorzystnych dla siebie rozwiązań. Jednocześnie Rosja była i nadal
pozostaje najwaŜniejszym, strategicznym partnerem gospodarczym Białorusi.
Euroazjatycka Wspólnota Gospodarcza
W 1995 roku Białoruś, Kazachstan, Kirgizja, Rosja i TadŜykistan utworzyły Unię
Celną. W ciągu 5 lat jej istnienia zlikwidowano ograniczenia taryfowe i ilościowe,
zniesiono na zasadzie wzajemności cła, podatki i inne opłaty w wymianie towarowej,
uzgodniono i zatwierdzono bazowy wykaz towarów akcyzowych oraz minimalne
stawki tego podatku na poszczególne towary, a następnie przystąpiono do tworzenia
jednolitego obszaru celnego.
W październiku 2000 roku Unia Celna została przekształcona w Euroazjatycką
Wspólnotę Gospodarczą (EAWG), która postawiła sobie za cel m.in.:
• utworzenie jednolitej przestrzeni gospodarczej,
• wypracowanie wspólnych zasad handlu,
•
•
23
unifikację systemów podatkowych,
bezwizowy ruch ludności.
Znaczenie EAWG w najbliŜszym czasie będzie prawdopodobnie rosnąć. Wynika to
przede wszystkim z róŜnicowania się postaw wśród krajów WNP i w efekcie niskiej
efektywności tej ostatniej organizacji. EAWG grupuje obecnie państwa upatrujące
swojej szansy w bliŜszej integracji z Rosją, natomiast kraje dąŜące do ściślejszej
współpracy ze strukturami europejskimi i/lub większej niezaleŜności gospodarczej od
Rosji, aktywizują swoją współpracę w ramach GUAM. Trudno jednak ten podział
uznać za ostateczny, szczególnie w odniesieniu do dalszych postaw niektórych
członków GUAM. W październiku 2005 roku EAWG połączyła się z Organizacją
Współpracy Centralno-Azjatyckiej - Rosja, Kazachstan, Kirgistan i TadŜykistan były
jednocześnie członkami obu organizacji, będący jedynie członkiem OWCA Uzbekistan
przystąpił do EAWG na początku 2006 roku, a będąca członkiem EAWG Białoruś
zaakceptowała połączenie obydwu struktur. Zgodnie z deklaracjami przywódców
państw członków EAWG podobny proces moŜe w najbliŜszym czasie objąć równieŜ
wspomnianą wcześniej Wspólną Przestrzeń Gospodarczą, przy czym jedyną
niewiadomą jest to jak wobec takiej koncepcji zachowa się Ukraina (tworząca WPG).
Organizacje międzynarodowe
W dniu 8 września 1992 roku otworzyła swoje biuro w Mińsku Organizacja Narodów
Zjednoczonych, a w ślad za nią Międzynarodowy Fundusz Walutowy, Bank
Światowy, Międzynarodowa Korporacja Finansowa i inne organizacje systemu ONZ.
W chwili obecnej mają tu swoje biura takie agencje jak: Światowa Organizacja
Zdrowia (WHO), Komisarz Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców (UNHCR),
Fundusz Narodów Zjednoczonych ds. Dzieci (UNICEF), Wspólny Program Narodów
Zjednoczonych ds. Zwalczania wirusa HIV, Fundusz Narodów Zjednoczonych ds.
Ludności (UNFPA) oraz Międzynarodowa Organizacja Pracy (ILO). Białoruś jest
równieŜ członkiem organizacji systemu Narodów Zjednoczonych (UNESCO,
UNIDO, UNCTAD), które nie mają w tym kraju swoich placówek.
Organizacje międzynarodowe realizują programy pomocowe, mające na celu m.in.8:
• pomoc ludności w radzeniu sobie ze skutkami transformacji i reformą systemu
pomocy społecznej,
• przygotowanie do działania w nowym systemie gospodarczym,
8
Jednym z takich przedsięwzięć jest Program Sąsiedztwa Polska-Ukraina-Białoruś, realizowany w ramach
INTERREG IIIA/TACIS CBC, finansowany ze strony polskiej ze środków Europejskiego Funduszu
Rozwoju Regionalnego (ERDF), a po stronie białoruskiej i ukraińskiej ze środków TACIS CBC (informacje
- www.embassypoland.nsys.by/wehcontent.php section=wehinfo).
24
•
•
•
•
•
•
tworzenie oraz rozwój małych i średnich przedsiębiorstw,
wdraŜanie nowych technologii informacyjnych i komunikacyjnych,
walkę z zanieczyszczeniem środowiska, problemami zdrowotnymi i skutkami
katastrofy w Czernobylu,
tworzenie podstaw otwartego i demokratycznego społeczeństwa,
pomoc w rozwiązywaniu problemów uchodźców i migrantów,
propagowanie wśród białoruskiego społeczeństwa idei i zasad ONZ i konwencji
międzynarodowych, których Białoruś jest stroną.
Koordynacją programów realizowanych przez poszczególne Organizacje zajmuje się
biuro UNDP. Adresy przedstawicielstw wszystkich organizacji systemu Narodów
Zjednoczonych znajdują się w załączniku nr 6. Ponadto Białoruś jest członkiem takich
organizacji, jak: CCC, CEI, EAPC, EBRD, ECE, IAEA, ICAO, ICRM, IFRCS,
Inmarsat, Intelsat, Interpol, IOC, IOM (obserwator), ISO, ITU, NAM, OPCW, OSCE,
PCA, PFP, UPU, WFTU, WIPO, WMO i ubiega się o przyjęcie do WTO.
Zamiar przystąpienia do WTO Białoruś zgłosiła w 1993 roku, a w 1997 roku
rozpoczęła negocjacje. Obecnie nadal trwają negocjacje bilateralne w sprawie
przystąpienia Białorusi do WTO, w których trudno spodziewać się w najbliŜszym
czasie przełomu ze względu na negatywne stanowiska m.in. Stanów Zjednoczonych i
Unii Europejskiej. Mimo to Białoruś podtrzymuje chęć przystąpienia do tej
organizacji. Według wiceministra spraw zagranicznych Białorusi Aleksandra
Michniewicza ‘Stanowisko Białorusi w kwestii przystąpienia do WTO jest proste,
Białoruś jest krajem z otwartą gospodarką i moŜe przeŜyć tylko integrując się ze
światowymi organizacjami gospodarczymi’.
Białoruś a Unia Europejska 9
Wśród dokumentów odnoszących się kwestii współpracy Unii Europejskiej z Białorusią
wymienić naleŜy przyjętą w lutym 2003 roku przez Parlament Europejski rezolucję
O stosunkach między Unią Europejską i Białorusią w kierunku przyszłego partnerstwa
(2002/2164(INI)) oraz przedstawiony 11 marca 2003 roku Radzie i Parlamentowi
Europejskiemu przez Komisję Europejską komunikat pt. Szeroka Europa – Sąsiedztwo:
nowe ramy stosunków z naszymi wschodnimi i południowymi sąsiadami10.
Głównym celem polityki unijnej wobec sąsiadów, jak podkreślono w powyŜszym
komunikacie, ma być pogłębianie współpracy gospodarczej oraz intensyfikacja
wspólnego przeciwdziałania wszelkiego rodzaju transgranicznym zagroŜeniom.
9
Wykorzystano materiały Ośrodka Studiów Wschodnich z lat 2003-2006 oraz publikacje własne.
www.europa.eu.int/comm/external_relations/we/doc/com03_104_en.pdf
10
25
Efektem takiej kooperacji miałoby być powstanie opartej na wspólnych wartościach
strefy stabilności politycznej i ekonomicznej, która objęłaby UE i jej najbliŜsze
otoczenie. Cele te miałyby być osiągnięte przede wszystkim poprzez stopniowe
przyjmowanie przez kraje sąsiedzkie standardów i ustawodawstwa obowiązujących w
UE. Proces ten miałby mieć w przypadku kaŜdego państwa charakter indywidualny, a
więc jego zakres i tempo byłoby dostosowane do moŜliwości oraz politycznych i
gospodarczych realiów poszczególnych sąsiadów Unii. Harmonizacja ustawodawstwa
realizowana byłaby w oparciu o tzw. Action Plan – ustalany przez Komisję
Europejską w porozumieniu z kaŜdym krajem sąsiedzkim. Dokument taki
precyzowałby indywidualny dla danego kraju plan przeprowadzania reform. Postępy
zaplanowanych przeobraŜeń miałyby być weryfikowane raz do roku. Oprócz Action
Plan dla poszczególnych krajów przewidziane są teŜ analogiczne dokumenty
adresowane do całych regionów. Miałyby one wspierać wielostronną współpracę
pomiędzy krajami danego regionu a UE.
Kolejnym dokumentem, który porusza kwestie stosunków UE z jej wschodnimi
sąsiadami, w tym z Białorusią, jest opublikowana 12 maja 2004 roku przez Komisję
Europejską Strategia Europejskiej Polityki Sąsiedzkiej (EPS - European
Neighbourhood Policy Strategy Paper), w której przedstawiona została całościowa
wizja polityki poszerzonej Unii wobec najbliŜszych sąsiadów11. W dokumencie tym
znalazło się wyraźne stwierdzenie, Ŝe Strategia nie ma na celu doprowadzenia
poszczeglnych krajów do członkostwa w UE (choć jednocześnie nie przekreśla takiej
perspektywy dla adresatów Strategii). Sama nazwa polityki, a takŜe propozycja
podpisywania w dalszej przyszłości Porozumień Sąsiedzkich, sugeruje, Ŝe ma to być
strategia skierowana do krajów, które w przewidywalnej przyszłości pozostaną
sąsiadami Unii, a więc nie są rozpatrywane obecnie w charakterze nawet
potencjalnych członków Wspólnoty. Celem naczelnym EPS jest zbliŜenie krajów
sąsiedzkich do Unii Europejskiej.
EPS nie przewiduje na razie Ŝadnych zmian w formule obowiązujących umów
międzynarodowych i ustalonych na podstawie tych umów instytucji. W odniesieniu
do wschodnich sąsiadów bazę prawną do wzajemnej współpracy mają stanowić
Umowy o Partnerstwie i Współpracy (Partnership and Cooperation Agreement –
PCA). Umowy takie obowiązują w przypadku wszystkich krajów Europy Wschodniej
z wyjątkiem Białorusi, w przypadku której nie rozpoczęto jeszcze tworzenia Planu
Działania (Action Plan). Aktywizacja współpracy i uruchomienie PCA będzie
moŜliwe dopiero po rozpoczęciu procesu demokratyzacji na Białorusi. Wówczas, jak
stwierdzono w dokumencie, Białoruś będzie mogła w pełni korzystać z moŜliwości
stworzonych przez EPS. Na razie KE deklaruje w odniesieniu do Białorusi
11
Europejska Polityka Sąsiedzka skierowana jest m.in. do krajów Europy Wschodniej: Rosji, Ukrainy,
Białorusi i Mołdowy.
26
wzmocnienie inicjatyw wspierających społeczeństwo obywatelskie, a takŜe
zwiększenie pomocy humanitarnej i współpracy regionalnej (w tym transgranicznej)12.
Pomoc Unii Europejskiej dla Białorusi ma głównie charakter finansowy i techniczny.
Przedmiotem pomocy jest w szczególności rozbudowa i modernizacja infrastruktury
przygranicznej (polsko-białoruskie przejścia graniczne) w ramach zintegrowanego
wykorzystania programów PHARE i TACIS.
Na przestrzeni lat 2000-2003 Białoruś uzyskała z UE na rozwój infrastruktury
zaledwie 10 mln EUR (dla porównania Rosja otrzymała 600 mln EUR a Ukraina 435
mln). Dodatkowo ze względu na duŜe znaczenie dla Unii Europejskiej
paneuropejskiego korytarza transportowego Moskwa-Berlin, Białoruś otrzymała
wsparcie 16 mln EUR na budowę terminala cargo Brześć-Kozłowicze.
12
Szczegóły dotyczące Programu Sąsiedztwa INTERREG IIIA/TACIS CBC 2004-2006 moŜna znaleźć na
stronach WEH Ambasady Polskiej w Mińsku www.embassypoland.nsys.by/wehcontent.php?section=wehinfo
lub na stronach internetowych UE: http://www.interreg.gov.pl.
27
III. GOSPODARKA
Sytuacja makroekonomiczna
Pod względem rozwoju gospodarczego, Białoruś była uwaŜana za jedną z lepiej
rozwiniętych republik radzieckich. Po rozpadzie ZSRR gospodarka białoruska
przeŜyła okres silnej recesji. W roku 1996 regres został powstrzymany i rozpoczął się
wzrost gospodarczy, spowolniony w 1999 roku kryzysem rosyjskim. W latach 20002003 gospodarka Białorusi rozwijała się w tempie 4,7 - 6,8 % rocznie, gwałtownie
przyspieszając w roku 2004, kiedy to wzrost PKB wyniósł aŜ 11,4 %. W 2005 roku
tempo wzrostu PKB nieco spadło, choć nadal wskaźnik ten utrzymał się na
imponującym poziomie 9,2 %. Prognozy na 2006 rok przewidują jego nieznaczny
spadek do wartości około 7 - 8,5 %. W I kwartale 2006 roku PKB Białorusi
utrzymywał się na poziomie 10,2 %13.
Rys. 1. Dynamika PKB Białorusi w latach 1995-2006 (rok poprzedni = 100)
%
12
10
8
6
4
2
0
-2
-4
11,4
11,4
9,2
8,4
5,8
3,4
2,8
1995
1996
1997
1998 1999
2000
8,5
6,8
4,7
2001
5,0
2002 2003
2004
2005 2006p
-6
-8
-10
-12 -10,4
dla 2006 roku – prognoza
Źródło: na podstawie danych Ministerstwa Finansów Republiki Białoruś z początku kwietnia 2006 r.
13
Według danych MFW wzrost PKB Białorusi w 2005 roku wyniósł 7,1 %, zaś prognoza na 2006 roku
przewiduje wzrost w wysokości 6,1 %.
28
Gospodarka
Jak wynika z wykresu zamieszczonego poniŜej, pod względem tempa wzrostu PKB w
ostatnich latach Białoruś wypada pozytywnie na tle swoich największych sąsiadów.
Rys. 2. Dynamika PKB Białorusi na tle innych krajów w latach 1995-2005
(poprzedni rok = 100)
15
10
5
Białoruś
Ukraina
0
Polska
-5
Rosja
-10
-15
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005
Źródło: na podstawie danych urzędów statystycznych Białorusi, Ukrainy, Polski i Rosji.
Biorąc pod uwagę wartość PKB w cenach bieŜących to zwiększyła się ona z poziomu
36,5 bln BYR w 2003 roku do 49,4 bln BYR w 2004 roku i 63,7 bln BYR w roku
2005.
Głównym czynnikiem wzrostu PKB Białorusi w latach 2000-2005 była stymulująca
rozwój polityka rządowa, wspierana kredytami bankowymi. W efekcie nastąpiło
wyraźne zwiększenie produkcji przemysłu i rolnictwa oraz nakładów inwestycyjnych,
szczególnie widoczne w 2004 i 2005 roku.
Rozpatrując podstawowe wskaźniki makroekonomiczne Białorusi w okresie 2004 I kwartał 2006 roku warto zwrócić uwagę właśnie na istotny wzrost nakładów
inwestycyjnych (w 2004 roku wzrost o 20,9 % a w 2005 roku wzrost o 23,2 %).
RównieŜ w I kwartale 2006 roku nakłady inwestycyjne były wyŜsze aŜ o 39,8 % w
stosunku do analogicznego okresu 2005 roku (zob. rys. 3).
29
Rys. 3.
Dynamika podstawowych wskaźników makroekonomicznych gospodarki
białoruskiej (rok poprzedni=100 %)
PKB
150
100
SprzedaŜ detaliczna
50
Produkcja przemysłu
0
Nakłady inwestycyjne
2006 - I kwartał
Produkcja rolnicza
2004
2005
Źródło: opracowanie własne na podstawie białoruskich danych statystycznych
Pozostałe wskaźniki (PKB, produkcja przemysłu, sprzedaŜ detaliczna) wykazują
zbliŜone tempo wzrostu na poziomie około 10 % rocznie. Wyjątek stanowi produkcja
rolnicza uzyskująca typowe dla tego sektora gospodarki znaczące zróŜnicowanie
wyników (wzrost w 2004 roku na poziomie 12,6 %, a w 2005 roku jedynie 1,8 %).
Pomimo wzrostu udokumentowanego przez oficjalne statystyki gospodarkę białoruską
nadal cechuje brak reform rynkowych, bariery biurokratyczne, ogromne koszty
świadczeń socjalnych ponoszone przez białoruskie przedsiębiorstwa oraz
utrzymywanie systemu administracyjno-nakazowego.
Inflacja
Po okresie hiperinflacji nękającej białoruską gospodarkę w latach 1999-2000 (nawet
351 % rocznie) następowało stopniowe wyhamowanie wzrostu cen. W latach 20042005 nastąpił oczekiwany i zakładany spadek inflacji z poziomu 25,4 % w 2003 roku
do 14 % w 2004 roku. W 2005 roku inflacja wyniosła 8 % (średniomiesięcznie na
poziomie około 0,6 %). W I kwartale 2006 roku inflacja wyniosła 2 %, przy
oczekiwanej wartości tego wskaźnika na poziomie 7 - 9 % w skali całego roku14.
14
www.mfa.gov.by
30
Gospodarka
Struktura PKB
W ciągu ostatnich 10 lat w strukturze PKB Białorusi nie nastąpiły większe zmiany.
Wyjątkiem jest wyraźne zmniejszenie udziału rolnictwa – z 15,1 % w 1995 r. do
7,5 % w roku 2005 oraz wzrost udziału podatków z 9,7 % do 15,4 %. Udział
przemysłu pozostał praktycznie na niezmienionym poziomie, wzrosło nieznacznie
znaczenie budownictwa i handlu, obniŜył się udział transportu i łączności.
Rys. 4. Struktura PKB Białorusi w 2005 roku
15,4%
Przemysł
27,4%
Rolnictwo i leśnictwo
Budownictwo
Transport i łączność
24,0%
7,5%
7,0%
9,7%
9,0%
Handel i Ŝywienie zbiorowe
Pozostałe branŜe
Podatki na produkty
Źródło: www.belstat.gov.by
Handel zagraniczny
W handlu zagranicznym Białorusi nadal występuje wiele ograniczeń hamujących jego
swobodny rozwój. Białoruski eksport napotyka na liczne bariery związane ze
stosowanymi wobec niego przez wiele państw instrumentami ochronnymi, takimi jak
cła antydumpingowe przy wwozie niektórych towarów białoruskich (w tym
podstawowego produktu eksportowego jakim jest sól potasowa). Z drugiej strony
skomplikowany system standaryzacji i certyfikacji utrudnia dostęp importowanych
towarów do rynku Białorusi. Istotnymi barierami są takŜe obowiązkowa odsprzedaŜ
walut uzyskanych z tytułu eksportu oraz częste zmiany regulacji prawnych w handlu
zagranicznym.
31
Rys. 5. Obroty handlu zagranicznego Białorusi w latach 1996-2005 (mln USD)
20000
15000
10000
5000
0
-5000
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
Eksport
5652
7301
7070
5909
7327
7451
8021
9946
13774
15977
Import
6939
8689
8549
6674
8646
8286
9092
11558
16491
16699
Saldo
-1287
-1388
-1479
-765
-1319
-835
-1071
-1612
-2717
-722
Źródło: opracowanie własne na podstawie http://www.belstat.gov.by.
Według danych Ministerstwa Finansów RB obroty w handlu zagranicznym w 2005
roku wyniosły łącznie 32.676 mln USD, co stanowiło wzrost o blisko 8 % w stosunku
do 2004 roku. Eksport towarów wyniósł 15.977 mln USD (wzrost o 16 %), zaś import
16.699 mln USD (wzrost o 1,3 %). Wartym odnotowania jest wyraźne zmniejszenie
ujemnego salda w wymianie towarów, które okazało się najniŜsze w okresie ostatnich
10 lat (722 mln USD).
Wyniki za I kwartał 2006 roku wskazują na utrzymywanie się pozytywnych tendencji
w wymianie towarowej Białorusi. O ile w okresie styczeń-marzec 2005 roku obroty
wymiany towarowej wyniosły 6.560,9 mln USD to za analogiczny okres 2006 roku
wzrosły do poziomu 9.088,0 mln USD. W I kwartale 2006 roku eksport wyniósł
4.466,7 mln USD, co przy imporcie na poziomie 4.621,3 mln USD, daje ujemne saldo
w wysokości 154,6 mln USD.
Struktura obrotów
W 2005 roku Białoruś utrzymywała stosunki handlowe ze 175 krajami. Białoruskie
towary były eksportowane do 137, a importowane ze 161 państw. Na kraje WNP
przypadało 55,6 % obrotów handlowych ogółem. Głównym partnerem handlowym
pozostaje Rosja. Białoruski eksport do Rosji w 2005 roku zmniejszył się o 10,9 % i
wyniósł 5.713,9 mln USD, co stanowiło 35,8 % całego eksportu Białorusi. Import
towarów z Rosji zmniejszył się w 2005 roku o 12,9 % do poziomu 10.093,6 mln USD
32
Gospodarka
i stanowił 60,4 % całego importu Białorusi. W rezultacie deficyt w handlu z Rosją za
2005 rok wyniósł 4.379,7 mln USD przy łącznym obrocie w wysokości 15.807,5 mln
USD. Łącznie na wszystkie kraje WNP przypadało w 2005 roku 44,2 % białoruskiego
eksportu (7.058 mln USD) oraz blisko ⅔ wartości całego importu Białorusi (11.118
mln USD).
Do najwaŜniejszych partnerów handlowych Białorusi (zarówno w eksporcie jak i
imporcie) w 2004 roku naleŜały obok Rosji – Wielka Brytania, Holandia, Polska,
Ukraina i Niemcy (patrz tabela nr 2). Te same kraje stanowiły grupę czołowych
partnerów handlowych Białorusi równieŜ w 2005 roku.
Tab. 2. Struktura geograficzna handlu zagranicznego Białorusi w ujęciu procentowym
w stosunku do całości eksportu/importu (2004 r.) i obrotu (2005 r.)
Państwo
Rosja
Wielka Brytania
Holandia
Polska
Ukraina
Niemcy
Litwa
Łotwa
Chiny
USA
Brazylia
Włochy
Szwecja
Francja
w % w stosunku
do całości eksportu
w 2004 roku
47,0
8,3
6,7
5,3
3,9
3,7
2,6
2,4
2,2
1,2
1,1
1,0
1,0
0,8
w % w stosunku
do całości importu w
2004 roku
68,2
6,6
3,3
2,9
1,8
1,2
1,1
1,0
1,0
0,8
0,7
0,6
0,6
0,5
w % w stosunku
do całości obrotu w
2005 roku
48,8
3,9
7,9
4,4
5,5
5,6
1,5
2,0
2,2
1,5
1,2
1,7
1,1
1,4
Źródło: Ministerstwo Statystyki i Analizy RB – dane z kwietnia 2005 r. oraz Białoruski Rynek, Nr 10(695)
z 20 marca 2006 r.
Struktura towarowa białoruskiego eksportu i importu w 2005 roku, uwzględniając
kategorie zagregowane, była zbliŜona. W obu przypadkach dominowały produkty
mineralne (35,4 % eksportu i 33,6 % importu), a kolejne pozycje zajmowały maszyny
i urządzenia (odpowiednio 20,3 % i 22,9 %), produkty przemysłu chemicznego (15 %
i 12,3 %) oraz produkty rolno-spoŜywcze (8,3 % i 10,7 %). Pozostałe towary
stanowiły 21 % eksportu oraz 20,5 % importu.
33
Według danych NBB wartość obrotu zagranicznego w zakresie usług w 2005 roku
wyniosła 3.451,1 mln USD, w tym eksport 2.168,8 mln USD (wzrost o 23,3 % w
stosunku do 2004 roku) i import 1.282,7 mln USD (wzrost o 22,4 %). Na kraje WNP
przypadło 36 % eksportu białoruskich usług oraz 42,5 % importu. W eksporcie usług
dominowały przewozy kolejowe, usługi energetyczne, tranzyt paliw, usługi lotnicze i
komunikacyjne oraz budowlane.
Wbrew powszechnym obawom, rozszerzenie Unii Europejskiej nie przyniosło,
negatywnych skutków w sferze handlu i współpracy gospodarczej Białorusi z
państwami, które po 1 maja 2004 roku weszły w skład tego ugrupowania. Wysoka
dynamika eksportu Białorusi do tych państw jest m.in. efektem przyjęcia przez
nowych członków UE unijnej taryfy celnej i unijnego systemu preferencji, co w
rezultacie doprowadziło do polepszenia warunków dostępu białoruskich towarów do
rynków tych krajów.
Przemysł
Jak juŜ wyŜej wspomniano przemysł generuje ok. 26,2 % PKB i stanowi podstawę
gospodarki Białorusi. Dysponuje duŜym potencjałem wytwórczym, wykwalifikowaną i
tanią siłą roboczą oraz potencjałem badawczo-naukowym. Do 1991 roku białoruski
przemysł (zwłaszcza metalowy, maszynowy, chemiczny, petrochemiczny, energetyka i
przemysł lekki) był ściśle powiązany z gospodarką Związku Radzieckiego.
Republika Białoruś nadal przoduje wśród krajów WNP w produkcji nawozów
potasowych, kombajnów zboŜowych, roztrząsaczy do nawozów organicznych
i przemysłowych maszyn do szycia. Zajmuje drugie miejsce w produkcji cięŜarówek,
traktorów, włókien sztucznych, motocykli i drewna.
W 2005 roku największy udział w ogólnej wartości produkcji przemysłowej miały:
przemysł paliwowy (24,3 %), przemysł maszynowy i metalowy (22,2 %), przemysł
spoŜywczy (15,2 %) oraz przemysł chemiczny i petrochemiczny (11,7 %).
Według danych Ministerstwa Statystyki i Analiz RB największy wzrost produkcji
w 2005 roku osiągnięto w przemyśle maszynowym (15,1 %), przemyśle spoŜywczym
(13,3 %) oraz przemyśle materiałów budowlanych (9,7 %).
34
Gospodarka
Rys. 6. BranŜowa struktura produkcji przemysłowej Białorusi w 2005 roku
7,7%
15,2%
24,3%
4,7%
6,9%
4,2%
3,1%
22,2%
Przemysł paliwowy
Przemysł chemiczny i petrochemiczny
Przemysła materiałów budowlanych
Przemysł lekki
Pozostałe
11,7%
Przemysł elektroenergetyczny
Przemysł maszynowy i metalowy
Przemysł drzewny
Przemysł spoŜywczy
Tab. 3. Przekrój zmian wielkości produkcji przemysłowej w 2005 roku
BranŜa
Elektroenergetyka
Przemysł paliwowy
Metalurgia Ŝelaza i stali
Przemysł chemiczny i przetwórstwa ropy naftowej
Przemysł maszynowy i obróbki metali
Przemysł leśny, drzewny i celulozowo-papierniczy
Przemysł materiałów budowlanych
Przemysł lekki
Przemysł spoŜywczy
Wartość produkcji w
cenach bieŜących w 2005
roku (w mld BYR)
3793,8
13470,9
2276,1
6455,6
12283,8
2336,8
1701,9
2573,5
8419,9
Dynamika
w%
2005/2004
99,7
108,9
109,3
107,2
115,1
108,5
109,7
104,6
113,3
Dynamika
w%
2004/2003
112,6
118,8
114,5
109,3
122,6
118,1
115,2
111,0
114,4
Przemysł paliwowo-energetyczny
Produkcja krajowa przemysłu paliwowo-energetycznego zaspokaja tylko około 70 %
zapotrzebowania, 25 % energii importowane jest z Rosji, a 5 % z Litwy. Dostawy z
Rosji obejmują zarówno energię elektryczną, jak i paliwa energetyczne (ropę naftową,
gaz ziemny, gaz płynny i węgiel kamienny). Podstawowym źródłem produkowanej w
kraju energii elektrycznej (99,89 %) są paliwa kopalne. Nieznaczny tylko procent
(0,11 %) pochodzi z elektrowni wodnych. Energetyczny potencjał produkcyjny kraju
stanowią 22 duŜe elektrownie o łącznej mocy produkcyjnej 7,8 GW, 25 regionalne
elektrociepłownie o łącznej wydajności 7,5 tysiąca Hcal/h, 7 tysięcy km
energetycznych linii przesyłowych wysokiego napięcia.
35
Strategia zaopatrzenia energetycznego Białorusi do 2015 roku nie przewiduje budowy
elektrowni atomowej. Planuje się natomiast przejście rafinerii Mozyrskiej i
Nowopołockiej na głębszy przerób ropy (80 % benzyny), co spowoduje zmniejszenie
ilości otrzymywanego w procesie produkcyjnym mazutu, będącego podstawowym
paliwem dla elektrowni. Zmniejszone ilości mazutu mają zostać zastąpione gazem, co
wymagać będzie inwestycji związanych z przebudową instalacji.
Białoruś w znacznym stopniu korzysta z obecnych cen surowców energetycznych
oraz z moŜliwości zakupu tych surowców z Rosji po cenach preferencyjnych. Cena
rosyjskiej ropy dla Białorusi według stanu na 1 kwietnia 2006 r. wynosi 181,6 USD za
tonę podczas gdy cena rynkowa wynosi około 320 USD za tonę. Z kolei Białoruś
dostarcza na rynki innych krajów produkty ropopochodne przeciętnie po 312 USD za
tonę. Z tytułu róŜnic cenowych między importem z Rosji a eksportem na rynki innych
krajów ropy i produktów ropopochodnych budŜet państwa zyskał w ciągu 5 miesięcy
2005 roku około 400 mln USD.
Podobne róŜnice cenowe dotyczą gazu ziemnego. Dla Białorusi cena rosyjskiego gazu
od lutego 2005 roku wynosi 46,6 USD za 1000 m3. Tymczasem dla odbiorców z
Europy Zachodniej cena ta sięga blisko 140 USD za 1000 m3. Dodatkowo w obrocie
towarowym surowcami energetycznymi między Białorusią a Rosją obowiązuje
zerowa stawka VAT, a 14,8 % zamówionej przez Białoruś ilości gazu jest dostarczane
gratis z tytułu tranzytu przez ten kraj rosyjskiego gazu do innych krajów. Na rynku
wewnętrznym ceny gazu ziemnego określane są w drodze rozporządzeń Ministerstwa
Gospodarki i są róŜne dla poszczególnych odbiorców przemysłowych.
Dla zapewnienia sobie bezpieczeństwa energetycznego Białoruś podpisała we
wrześniu 2005 roku z firmą Gazprom porozumienie, które określa wielkość
corocznych dostaw ropy i gazu nawet po 2020 roku. Do roku 2009 Białoruś ma
otrzymywać 18 mln ton ropy naftowej oraz 22 mld m3 gazu rocznie.
Przemysł maszynowy
Przemysł maszynowy jest najbardziej rozwiniętą branŜą gospodarki. Głównymi jego
wyrobami są samochody cięŜarowe, traktory i maszyny rolnicze, maszyny dla
przemysłu lekkiego i spoŜywczego, obrabiarki i narzędzia, wyroby elektrotechniczne,
narzędzia, koparki i maszyny budowlane, i inne. Najbardziej znanymi wyrobami tego
przemysłu są traktory „Białoruś”, eksportowane do wielu krajów świata. Ich
produkcja w 2005 roku znacząco wzrosła osiągając poziom 41,5 tysiąca sztuk i niemal
w całości została przeznaczona na eksport. Uznaniem na świecie cieszą się równieŜ
białoruskie dźwigi (od 30 do 180 ton). Znane są takŜe białoruskie samochody
cięŜarowe, głównie marki MAZ i BELAZ. Ponadto na Białorusi produkowane są
36
Gospodarka
znaczące ilości sprzętu AGD, głównie chłodziarek, zamraŜarek, telewizorów
stanowiących waŜna pozycję na liście towarów eksportowych.
Przemysł chemiczny i petrochemiczny
W sektorze tym działa 77 przedsiębiorstw, które przetwarzają ropę naftową
produkując m.in. nawozy i tworzywa sztuczne. Rafinerie ropy naftowej znajdują się w
Mozyrzu i w Nowopołocku, a kontrolę nad nimi sprawuje państwowy koncern
„Belneftekhim”. NajwaŜniejszymi producentami nawozów potasowych, azotowych i
fosforowych są zakłady: „Belaruskalij”, „Azot” i Fabryka Chemiczna w Homlu.
Zakłady tworzyw i włókien sztucznych znajdują się w Grodnie, Swietłogorsku i
Mohylewie. Ponadto produkuje się włókna akrylowe i produkty syntezy organicznej
(„Polymir”), opony do samochodów i maszyn rolniczych (Białoruskie Zakłady
Oponiarskie „Belshina”).
Przemysł farmaceutyczny i mikrobiologiczny
Podstawowe wyroby tego przemysłu to preparaty farmaceutyczne, diagnostyczne i
weterynaryjne, a takŜe środki fermentacyjne i białkowe dodatki paszowe. Firmy
farmaceutyczne produkują antybiotyki, środki przeciwbólowe, przeciwgorączkowe,
substancje adsorbujące, przeciwskurczowe, insulinowe, płyny infuzyjne,
krwiozastępcze i inne. Zakłady mikrobiologiczne produkują jadalne hydrolizaty
droŜdŜowe, preparaty fermentacyjne w płynie i alkohol techniczny. Głównym
producentem jest w tym sektorze koncern „Belbiofarm”.
Przemysł lekki
Podstawę przemysłu lekkiego Białorusi stanowią przedsiębiorstwa państwowego
koncernu „Biełlegprom”, utworzonego w 1992 roku na bazie Ministerstwa Przemysłu
Lekkiego. W jego skład wchodzi 117 organizacji i podmiotów gospodarczych, w tym
m.in. przedsiębiorstwa z branŜy włókienniczej, dziewiarskiej, krawieckiej, skórzanej i
obuwniczej15.Wśród przedsiębiorstw tych dominują spółki akcyjne typu otwartego
(60 % podmiotów), pozostałe to wspólne przedsiębiorstwa z udziałem kapitału
zagranicznego oraz przedsiębiorstwa państwowe (po 20 % podmiotów).
Przedsiębiorstwa koncernu „Biełlegprom” wytwarzają ponad 80 % wartości produkcji
przemysłu lekkiego Białorusi. Zatrudniają one 90 tys. osób. Firmowa sieć handlowa
liczy 130 sklepów, 319 stoisk handlowych, 25 hurtowni, 30 przedstawicielstw
handlowych za granicą. Przedsiębiorstwa koncernu wykonują zamówienia firm
zagranicznych z 57 krajów świata. Na eksport wysyła się ponad 50 % produkcji.
15
www.bellegprom.by oraz Materiały informacyjne WEH – Mińsk – kwiecień 2006 r.
37
Wartość produkcji koncernu w 2005 roku osiągnęła poziom 2105 mld BYR (blisko
1 mld USD). Warto przy tym zaznaczyć, Ŝe choć liczba przedsiębiorstw nierentownych
w przemyśle lekkim maleje, to nadal prawie 50 % firm tej branŜy przynosi straty.
Przemysł drzewny i papierniczy
Rozwojowi tego przemysłu sprzyja dobra baza surowcowa. Lasy zajmują około 9,2
mln ha, a zasoby drewna oceniane są na 1,3 mld m3. W przemyśle drzewnym działa
blisko 4700 przedsiębiorstw i jednostek produkcyjnych. Największy udział w
produkcji mają przedsiębiorstwa przetwórstwa drewna (65,6 %) oraz zakłady
celulozowo-papiernicze (18,4 %). W branŜy przetwórstwa drewna dominują firmy
zajmujące się produkcją mebli, dostarczające około 50 % produkcji tej branŜy.
Przedsiębiorstwa prywatne stanowią 65 % ogólnej liczby przedsiębiorstw przemysłu
drzewnego, dostarczając przy tym prawie ¾ wartości produkcji tego sektora. Od 50 do
60 % produkcji przemysłu drzewnego przeznaczane jest na eksport.
Istotnym przedsięwzięciem inwestycyjnym w przemyśle drzewnym jest zatwierdzony
przez Radę Ministrów RB w lutym 2006 roku projekt budowy fabryki papieru i
przetwórstwa drewna w Szkłowie (Obwód Mogilewski). Fabryka ta docelowo ma
dostarczać 40 tys. ton papieru i 107,8 tys. m3 przetworzonego drewna. Uruchomienie
przetwórstwa drewna planuje się na koniec 2006 roku, zaś produkcja papieru powinna
ruszyć w połowie 2007 roku. Wartość projektu inwestycyjnego ocenia się na około
142,36 mld BYR.
Materiały budowlane
Na Białorusi wytwarzanych jest ponad 170 rodzajów róŜnych materiałów
budowlanych, m.in. cement, szkło, materiały do konstrukcji ścian, pokrycia dachowe,
materiały izolacyjne, wyroby azbestowo-cementowe i ceramiczne, materiały sanitarnoinstalacyjne i inne. W produkcji tych materiałów stosuje się technologie zgodne z
wymaganiami europejskimi. WdraŜanie nowoczesnych technologii w produkcji
materiałów budowlanych jest nadzorowane przez szereg instytutów naukowych,
zarówno białoruskich, jak i rosyjskich. Produkcja maszyn i urządzeń dla produkcji
materiałów budowlanych skoncentrowana jest w trzech zakładach „Strommashina” w
Mohylewie, „Stromawtolinia” w Homlu i „Strommash” w Mińsku.
Do najwaŜniejszych zakładów przemysłu materiałów budowlanych naleŜą
przedsiębiorstwo Gomelsteklo – jeden z czołowych producentów szkła polerowanego
na świecie, firma Keramin produkująca ceramikę budowlaną oraz fabryki cementu tj.
Krasnosielsk, Kriczew i Białoruska Fabryka Cementu.
38
Gospodarka
Rolnictwo
Ziemie uprawne zajmują 9,11 mln ha czyli około 44 % powierzchni kraju. Uprawia
się głównie zboŜa (jęczmień, Ŝyto, pszenicę, pszenŜyto), ziemniaki, buraki cukrowe,
warzywa i len, hoduje bydło, trzodę chlewną i drób. Największy areał upraw stanowią
zboŜa (42,3 %) oraz rośliny pastewne (41,8 %), uprawy ziemniaków zajmują 8,5 %
obszaru upraw. Większość produkcji (ponad 60 %) przypada na gospodarstwa
państwowe oraz duŜe gospodarstwa farmerskie. W 2005 roku produkcja rolna
zwiększyła się zaledwie o 1,8 % w stosunku do roku 2004.
Tab. 4. Produkcja rolnicza na Białorusi w 2005 roku
Uprawa
zboŜa
w tym:
Ŝyto
pszenica
pszenŜyto
jęczmień
owies
gryka
kukurydza
inne
włókno lniane
buraki cukrowe
ziemniaki
warzywa
mięso (waga Ŝywa)
mleko
jaja (mln szt.)
Wielkość produkcji w tys. ton
6421
1155
1175
1121
1864
609
7
144
331
50
3065
8185
2007
1024
5678
3103
Źródło: www.belstat.gov.pl
Polityka rolna
Z około 2500 państwowych i kolektywnych gospodarstw istniejących na początku lat
dziewięćdziesiątych w ciągu ostatnich 15 lat zreorganizowano lub przekształcono w
róŜnego rodzaju spółki i przedsiębiorstwa rolne zaledwie kilka procent ogólnej liczby
tych podmiotów. Indywidualne gospodarstwa rolne, w posiadaniu których znajduje się
jedynie kilkanaście procent obszarów uprawnych dostarcza blisko 40 % produkcji
sektora. Ustawodawstwo nie sprzyja indywidualnym rolnikom, a pomoc ze strony
państwa jest mniejsza niŜ dla kołchozów i sowchozów. Pomoc dla państwowych
gospodarstw jest dwojakiego rodzaju: bezpośrednia – z dotacji budŜetowych lub
pośrednia – w postaci nisko oprocentowanych kredytów bankowych. Niezreformowane
rolnictwo stanowi istotne obciąŜenie dla finansów państwa i zagroŜenie dla stabilnego
rozwoju gospodarki.
39
Zgodnie z dekretem Prezydenta Białorusi O trybie i warunkach sprzedaŜy osobom
prawnym przedsiębiorstw i kompleksów majątkowych nierentownych organizacji
rolniczych z czerwca 2004 roku, nierentowne przedsiębiorstwa mają być sprzedawane
prywatnym firmom za 20 % ich wartości. Ma to na celu doinwestowanie i
uzdrowienie rolnictwa. Dekret Prezydenta i decyzje rządowe dopuszczają moŜliwość
spłaty długów (oprócz socjalnych i celnych) do 2009 roku. Przewidziano takŜe
odroczenie terminów spłat kredytów bankowych i ulgi podatkowe dla podmiotów
podejmujących inwestycje w maszyny rolnicze, oprzyrządowanie i części zamienne
dla przekształconych kołchozów (dotyczy to inwestycji powyŜej 150 tys. EUR).
W marcu 2005 roku ukazał się dekret prezydencki zatwierdzający „Państwowy Program
Odrodzenia i Rozwoju Wsi na lata 2005- 2010”. O jego znaczeniu świadczy wielkość
planowanych na jego realizację środków wynosząca 69,8 bilionów BYR (32,5 mld
USD)16. Źródłami finansowania Programu mają być środki własne przedsiębiorstw
rolnych (45,1 %), środki budŜetowe (36,2 %), kredyty bankowe (14,1 %), środki
funduszy innowacyjnych (2,8 %) oraz środki pochodzące od inwestorów (1,8 %)17.
Program ten zakłada w szczególności poprawę sytuacji socjalnej ludności wiejskiej
(dostęp do słuŜby zdrowia, oświaty, usług bytowych, wzrost dochodów mieszkańców
itp.), dynamiczny rozwój infrastruktury komunalnej na wsi (zaopatrzenie w wodę,
elektryczność, gaz, rozbudowa sieci dróg itp.), podniesienie poziomu technologicznego
a w rezultacie osiągnięcie wyŜszej efektywności i rentowności produkcji rolnej (m.in.
poprzez optymalizację struktury zasiewów, stosowanie nowoczesnych technik selekcji
i hodowli roślin, skoncentrowanie chowu zwierząt w duŜych farmach, kompleksach
hodowlanych i fermach drobiu. Jednocześnie program nie odnosi się szerzej do kwestii
przekształceń własnościowych w białoruskim rolnictwie.
Leśnictwo
Białoruś posiada ogromne obszary leśne, zajmujące 38 % powierzchni kraju.
Największe zbiorowiska leśne stanowią puszcze: Grodzieńska, Nalibocka i
Białowieska, rozciągające się wzdłuŜ granicy z Polską. PrzewaŜają drzewa iglaste,
głównie sosna (56 % powierzchni zalesionych), brzoza (16 %), jodła (14 %) i dąb
(3 %). Jakość pozyskiwanego drewna, zwłaszcza z drzew iglastych, jest wysoka18.
16
Dla porównania wartość Produktu Krajowego Brutto w 2005 r. wyniosła 63,7 bln BYR (ca 30 mld USD).
Dekret Nr 150 z 25 marca 2005 roku zatwierdzający „Państwowy Program Odrodzenia i Rozwoju Wsi na
lata 2005-2010”.
18
W ostatnich latach eksport drewna i jego półproduktów z Białorusi obwarowany jest ostrymi przepisami,
głównie w formie określania minimalnych cen eksportowych oraz poprzez udzielanie licencjieksportowych
dla wybranych przedsiębiorstw. Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów RB Nr 1666 z 30 grudnia
2004 roku zostały podane firmy, tzw. „Speceksporterzy”, które uzyskały czasowe uprawnienia do eksportu
określonych rodzajów drewna i jego półproduktów:
17
40
Gospodarka
Leśnictwo zajmuje waŜną pozycję w gospodarce. Oprócz drewna, lasy dostarczają
owoców leśnych (jagody, jeŜyny, borówki), grzybów, ziół i miodu. Bogaty jest teŜ
zwierzostan (łosie, dziki, bobry, Ŝubry, jenoty). Rocznie pozyskuje się 690 ton
dziczyzny i duŜą ilość skór.
Handel i usługi19
Handel i usługi w Republice Białoruś są jedynym sektorem, w którym przewaŜa
własność prywatna (81,9 %). Własność państwowa stanowi tu tylko 15,8 %, a
własność inwestorów zagranicznych 2,3 %. Liczba przedsiębiorstw zajmujących się
handlem detalicznym w 2005 roku wynosiła 34,2 tys. podmiotów, natomiast liczba
zakładów gastronomicznych sięgała 10,5 tys. podmiotów. Ponad połowa podmiotów
handlowych i usługowych na Białorusi zlokalizowana jest w stolicy kraju, Mińsku.
Obroty handlu detalicznego w 2005 roku osiągnęły wartość 25,2 bln BYR i były
wyŜsze o około 20 % niŜ w roku poprzednim. W strukturze płatnych usług dla
ludności czołową pozycję zajmują usługi mieszkaniowo-komunalne (28 % łącznej
wartości usług), telekomunikacja i poczta (21,7 %), transport (16,5 %), usługi bytowe
(12,4 %) oraz edukacyjne (8,5 %). Łączna wartość tych usług w 2005 roku wyniosła
blisko 6,8 bln BYR.
Rynek pracy i dochody ludności
Liczba ludności Białorusi wynosiła na początku 2006 roku 9.750,2 tys., co oznacza,
Ŝe w ciągu ostatnich 15 lat zmniejszyła się o prawie 340 tys. osób. Liczba osób
zatrudnionych na dzień 1 stycznia 2006 roku osiągnęła poziom 4.316,3 tys. Liczba
zarejestrowanych bezrobotnych w ciągu ostatnich dwóch lat zmniejszyła się o połowę
i na koniec 2005 roku wyniosła 67,9 tys. osób. W efekcie wskaźnik bezrobocia
obniŜył się do poziomu 1,5 %.
Tab. 5. PKB per capita i płace w wybranych krajach WNP w latach 2000-2005
Wyszczególnienie
Kraj
2000
Białoruś
1309
Rosja
1778
Ukraina
632
Białoruś
49,9
Średnia płaca (w USD)
Rosja
79,0
Ukraina
42,4
Źródło: Ekonomiczne Komentarze. Białoruś, Kazachstan,
2(4)2005, s.2.
PKB na 1 mieszkańca (w USD)
19
2001
2002
2003
2004
2005
1316
1600
1972
2458
2992
2111
2395
3020
4016
4750
777
875
1032
1293
1589
77,8
98,6
117,6
162,5
216,7
107,5 137,2
187,2
239,7
293,4
58,7
70,2
86,7
111,0
141,6
Rosja, Ukraina, Nr 1(3)2005, s.24 oraz Nr
Na podstawie Republika Białoruś w liczbach 2004, wyd., cyt., s. 286-299
41
Rys. 7. Struktura branŜowa zatrudnienia w 2005 roku
22,6%
Przemysł
26,1%
Rolnictwo i leśnictwo
Handel i usługi
Budownictwo
Transport i łączność
11,0%
Szkolnictwo i kultura
11,0%
8,0%
Pozostałe
14,1%
7,2%
Źródło: obliczenia własne na podstawie socjalno-ekonomicznej oceny gospodarki Białorusi Ministerstwa
Finansów RB z kwietnia 2006 roku.
Według danych na koniec lutego 2006 roku najwięcej bezrobotnych zarejestrowanych
było w obwodzie brzeskim (12,3 tys.), witebskim (12,2 tys.) oraz homelskim (12,0
tys.), najmniej zaś w Mińsku i obwodzie grodzieńskim (po 8,6 i 8,2 tys.).
Rys. 8. Struktura pienięŜnych dochodów ludności w latach 1990-2005
100%
80%
8,3
2,4
25,6
16,2
2,9
60%
40%
28,4
29
30,8
31,1
21,8
1,6
1,8
1,7
1,8
1,6
18,9
17,9
18,9
18,9
18,1
52,6
51,9
50,4
48,5
49,2
1995
2000
2001
2002
2003
20,9
18,6
1,7
21,3
73,1
20%
55,7
58,4
2004
2005
0%
1990
Wynagrodzenia za pracę
Dochody z własności
Zasiłki socjalne
Dochody z przedsiębiorczości
Źródło: na podstawie socjalno-ekonomicznej oceny gospodarki Białorusi Ministerstwa Finansów RB z
kwietnia 2006 roku oraz Republika Białoruś w liczbach 2004, Ministerstwo Statystyki i Analiz RB,
Mińsk 2004, s. 94
42
Gospodarka
Według danych Ministerstwa Statystyki i Analiz RB średnia płaca w styczniu 2005
roku wynosiła 398,2 tys. BYR, a w grudniu 2005 roku 562,2 tys. BYR20. W rezultacie
średnia miesięczna pensja w 2005 roku wynosiła 469,4 tys. BYR. Realny poziom
wynagrodzeń w 2005 roku wzrósł o 21,5 % (17,4 % w 2004 roku). Jak wynika z tabeli
nr 5, zarówno wielkość PKB na 1 mieszkańca, jak i średniej płacy jest na Białorusi
wyŜsza niŜ na Ukrainie, natomiast wyraźnie ustępuje Rosji.
Dynamiczny wzrost wynagrodzeń kontynuowany jest równieŜ w 2006 roku – w
kwietniu średnia pensja wzrosła do poziomu 561,5 tys. BYR, a realna płaca w okresie
styczeń-kwiecień 2006 była o 20,5 % wyŜsza niŜ w analogicznym okresie roku
poprzedniego. Wysokość płac nadal w duŜym stopniu jest regulowana centralnie – na
podstawie dekretu prezydenta 1 maja 2006 r. nastąpił wzrost wynagrodzeń na
Białorusi o 7,7 %.
Rys. 9. Średniomiesięczna płaca w poszczególnych sektorach Białorusi w 2005 roku
(w tys. BYR)
0
przemysł
rolnictwo
transport
łaczność
budownictwo
handel i usługi
ochrona zdrowia
sektor socjalny
administracja
kultura i sztuka
nauka
bankowość
ubezpieczenia
średnia krajowa
100
200
300
400
500
600
700
800
513
284
557
545
590
360
421
322
398
379
604
760
534
469,4
Źródło: na podstawie socjalno-ekonomicznej oceny gospodarki Białorusi Ministerstwa Finansów RB z
kwietnia 2006 roku
W 2005 roku dochody społeczeństwa wyniosły 37,8 biliona rubli i wzrosły w
stosunku do 2004 roku o 28 %. Zostały one przeznaczone na głównie na zakup
towarów i usług (83,1 %), na opłacenie podatków (12,7 %), a takŜe na powiększenie
oszczędności i zakup papierów wartościowych (4,2 %).
20
Średni kurs walutowy z lutego 2006 roku 1 USD = 2150 BYR.
43
NajniŜsze wynagrodzenie w 2005 roku uzyskiwali robotnicy rolni (276,2 tys. BYR), z
kolei najwyŜsze pracownicy sektora petrochemicznego (1.088,2 tys. BYR). Średnie
wynagrodzenie w sektorze bankowym wyniosło 759,9 tys. BYR. Relatywnie wysokie
były średnie płace lekarzy (705,1 tys. BYR) i wykładowców akademickich (ok. 715,3
tys. BYR).
Potencjał badawczo-naukowy
Białoruś posiada znaczący potencjał naukowy, intelektualny i techniczny, zwłaszcza
w zakresie elektroniki kwantowej, fizyki twardych ciał, genetyki, chemii i metalurgii
proszków. Prace instytutów badawczo-naukowych skoordynowane są z programami
rządowymi. NajwaŜniejsze z nich to:
• eliminacja skutków wybuchu reaktora w Czernobylu,
• ochrona środowiska i racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych,
• produkcja, przetwórstwo i przechowywanie produktów Ŝywnościowych,
• wytwarzanie i przesyłanie energii elektrycznej,
• technologie oszczędzające zuŜycie surowców,
• nowoczesne materiały i technologie,
• zwiększanie konkurencyjności wyrobów przemysłu elektromaszynowego
i elektronicznego.
NajwyŜszą rangę wśród państwowych instytucji naukowych posiada Narodowa
Akademia Nauk Republiki Białoruś, utworzona w 1929 roku i licząca około 4,5
tysiąca pracowników naukowych. Za realizację polityki rządu w odniesieniu do
sektora badawczo-naukowego i nadzór nad nim odpowiedzialny jest Państwowy
Komitet Naukowo-Technologiczny Republiki Białoruś.
Mimo, Ŝe wielkość nakładów na cele badawczo-rozwojowe w ciągu ostatniej dekady
pozostawała na bardzo niskim poziomie (0,2-0,5 % PKB), Białoruś charakteryzuje się
wysokim poziomem opracowywanych, nowych technologii przemysłowych. Według
wskaźników stosowanych przez ONZ przy obliczeniu indeksów rozwoju
technologicznego, Białoruś znajduje się w ścisłej czołówce, wyprzedzając pod
względem liczby patentów na 1 mieszkańca takie kraje jak: Kanada, Polska i Włochy.
Transport i komunikacja
Transport odgrywa waŜne znaczenie dla gospodarki i społeczeństwa Białorusi.
Białoruś posiada dobrze rozwiniętą infrastrukturę transportową, na którą składają się
magistrale kolejowe i kołowe, wewnętrzne drogi wodne, a takŜe ropo- i gazociągi.
Białoruś leŜy na skrzyŜowaniu waŜnych szlaków komunikacyjnych północ-południe
oraz wschód-zachód, prowadzących z krajów Europy Zachodniej i Środkowej przez
44
Gospodarka
Rosję do Azji. Przez terytorium kraju transportuje się około 80 % obrotu towarowego
pomiędzy Europą a Rosją.
Przez Białoruś biegną dwa z dziesięciu paneuropejskich korytarzy transportowych:
• korytarz nr 2 (wschód-zachód): Berlin - Warszawa - Mińsk - Moskwa - NiŜnij
Nowgorod (długość na terytorium Białorusi - 606 km)
• korytarz nr 9 (północ-południe): Helsinki - St. Petersburg - Psków - Witebsk Homel - Kijów - Lubaszewka - Kiszyniów - Bukareszt - Alexandroupoli z
odgałęzieniem: Kijów - Mińsk - Wilno - Kowno - Kłajpeda/Kaliningrad (długość
na terytorium Białorusi - 480 km, z tego 185 km zelektryfikowanych).
Rys. 10. Przebieg międzynarodowych korytarzy transportowych przez terytorium Białorusi
Źródło: www.rw.by
Rozpad ZSRR oraz proces transformacji białoruskiej gospodarki odbiły się
negatywnie na funkcjonowaniu systemu transportowego kraju. Największy spadek
przewozów przypadł na lata 1991-1995. W kolejnych latach nastąpiło zatrzymanie
tendencji spadkowej, stabilizacja i następnie wzrost przewozów.
Transport kolejowy21
Kolej Białoruska (BC) jest największym przewoźnikiem publicznym na rynku usług
transportowych Białorusi oraz monopolistą w sektorze kolejowym. W strukturze
przedsiębiorstwa funkcjonuje sześć dyrekcji okręgowych: w Mińsku, Baranowiczach,
Brześciu, Homlu, Mohylewie i Witebsku. Kolej białoruska naleŜy do najbardziej
rozwiniętych i najlepiej wyposaŜonych pod względem technicznym wśród krajów WNP.
21
Wykorzystano dane Kolei Białoruskiej dostępne na stronie: http://www.rw.by. Zob. równieŜ: J. Pieriegud,
Kolej białoruska – strategia działania, problemy i perspektywy, w: Przegląd Kolejowy nr 3/2000, s. 19-25.
45
Sieć kolejowa obejmuje 5512,2 km linii kolejowych, jednak jedynie 874,1 km (16,0 %
długości sieci) stanowią linie zelektryfikowane. Gęstość sieci wynosi 2,68 km na 100
km2. i 5,45 km na 10 tys. mieszkańców. W sieci znajdują się 384 stacje oraz 21
węzłów kolejowych, m.in.: Mińsk, Orsza, Baranowicze, Homel, Mołodieczno,
Grodno, Wołkowysk, Mohylew, Witebsk, Połock, Kriczew, Osipowicze. Do zaplecza
technicznego kolei naleŜy: 17 lokomotywowni, 12 wagonowni, 20 zakładów słuŜby
drogowej, 14 zakładów słuŜby sygnalizacji i łączności, 7 zakładów elektroenergetyki
kolejowej.
W strukturze przewozów towarowych wysoki jest udział ładunków tranzytowych
i kierowanych na eksport. W strukturze przewoŜonych ładunków w komunikacji
krajowej dominują mineralne materiały budowlane, ropa i produkty naftowe; w
tranzycie – ropa i jej produkty oraz metale Ŝelazne; w eksporcie – nawozy potasowe,
ropa i jej pochodne, zaś w imporcie głównie metale Ŝelazne, zboŜe i ropa naftowa.
Kolej białoruska posiada 15 terminali kontenerowych do obsługi kontenerów 20stopowych, przy tym stacje: Brześć-Siewiernyj, Koladicze (Mińsk), Witebsk, Orsza,
Baranowicze, Lida i Pińsk są wyposaŜone w urządzenia do przeładunku kontenerów
40-stopowych. Większość terminali oferuje przewozy zgodnie z systemem door-todoor. Największy potencjał przeładunkowy zlokalizowany jest w węźle Brzeskim na
granicy polsko-białoruskiej, gdzie następuje zmiana prześwitu torów z 1520 mm
(standard wschodnioeuropejski) na 1435 mm (standard zachodnioeuropejski).
Działalnością spedytorską na kolei białoruskiej zajmują się przedsiębiorstwa
„Belintertrans” oraz „TransRail - BC”22. Działalność handlowa koordynowana jest
przez przedsiębiorstwo „BelŜeldorRasczet”, za pośrednictwem którego dokonywane
są wszystkie płatności naleŜne za przewozy ładunków. W strukturze kolei białoruskiej
funkcjonuje równieŜ transportowo-turystyczna firma „Dortur”.
Kolej białoruska dąŜy do modernizacji swojej infrastruktury, odnowienia taboru
kolejowego wraz z wprowadzaniem nowych usług, podnoszących jakość usług
przedsiębiorstwa. Jednym z priorytetowych kierunków rozwoju BC jest udział w
pracach międzynarodowych organizacjach transportowych, m.in. jest członkiem Rady
ds. Transportu kolejowego państw WNP i krajów nadbałtyckich, Organizacji
Współpracy Kolei (OSśD), Międzynarodowego Związku Kolei (UIC), Rady ds.
przewozów magistralą transsyberyjską (KSTSP). Wynikiem współpracy kolei z
róŜnych krajów było uruchomienie od 1995 roku kursów pociągu kontenerowego „Ost
Wind”. Wraz z innymi państwami kolej białoruska aktywnie pracuje nad projektami
mającymi na celu ustanowienie nowych połączeń zarówno w komunikacji towarowej
(np. przewozów Europa-Azja) jak i w pasaŜerskiej.
22
http://www.transrail-bch.bn.by
46
Gospodarka
Wielkość przewozów towarów kolejami białoruskimi wyniosła w 2005 roku 43,5 mld
tono-kilometrów i była o 8 % wyŜsza niŜ w roku poprzednim. Przewozy kolejowe
stanowiły 74,1 % wszystkich przewozów towarowych na terytorium Białorusi.
Jednocześnie transport kolejowy posiadał największy udział w przewozach
pasaŜerskich (42,5 %) osiągając poziom 10.351 mln pasaŜerokilometrów. Wartość ta
była jednak o przeszło 25 % niŜsza niŜ w roku 2004.
Informacje nt. oferty transportowej kolei białoruskich dostępne są pod adresem www.rw.by.
Transport samochodowy
Białoruś posiada sieć dróg o łącznej długości 81,2 tys. km, w tym 70,2 tys. km
o nawierchni twardej. Gęstość sieci – 338,2 km dróg z utwardzoną nawierzchnią na
1000 km2 – jest jedną z najwyŜszych wśród wszystkich krajów WNP. Około 16 tys. km
stanowią drogi o znaczeniu państwowym, którymi przewozi się blisko 85 % wszystkich
ładunków i pasaŜerów. Stanu dróg nie moŜna jednak uznać za zadowalajacy. Z powodu
braku wystarczajacych środków finansowych na utrzymanie i modernizacje dróg,
pogarszają się warunki rosnącego z roku na rok ruchu tranzytowego.
W związku z tym, Ŝe od maja 2001 roku dopuszczalna masa całkowita pojazdów została
zmniejszona z 36 ton do 33 ton. samochody wielkogabarytowe oraz te z naciskiem
ponad 10 ton na oś mogą poruszać się tylko po wyznaczonych trasach, m.in.:
• Kozłowicze (granica z Polską) - Brześć - Mińsk - granica Rosji,
• Bruzgi (granica z Polską) - Grodno - Mińsk,
• Kamiennyj Łog (granica z Litwą) - Mińsk - Homel,
• Kobryń - Homel - granica z Rosją (przejście Sieliszcze).
Rys. 11. Przebieg dróg dla ruchu tranzytowego na terytorium Białorusi
47
Ograniczenia w ruchu dotyczą takŜe przewozów w okresie letnim. Od 1 czerwca do
31 sierpnia w godzinach od 10:00 do 22:00, obowiązuje zakaz poruszania się
pojazdów o nacisku przekraczającym 6 ton na oś, jeśli temperatura przekroczy 25 °C
(wyjątek stanowią przewozy artykułów spoŜywczych łatwo psujących się lub
związane z likwidacją sytuacji kryzysowych.
Międzynarodowe przewozy samochodowe osób i ładunków na terytorium Białorusi
odbywają się na podstawie zezwoleń wydawanych przez Ministerstwo Transportu i
Komunikacji RB, w oparciu o decyzję Rządu RB odnośnie ilości zezwoleń dla
przewoźników drogowych państw obcych (w tym zwolnionych z opłat za przejazd
drogami publicznymi RB). Zezwolenia wydawane są na zasadach wymiany takich
zezwoleń z odpowiednimi organami państw obcych na zasadach wzajemności.
Obecnie wymiana zezwoleń na międzynarodowe przewozy samochodowe ładunków
dokonywana jest z 45 państwami, natomiast wymiana zezwoleń na nieregularne
przewozy osób – z 17 państwami23.
Rozwój towarowego transportu samochodowego wymaga rozbudowy infrastruktury
granicznej. W 1998 roku w Brześciu wybudowano terminal, który moŜe dokonywać
odpraw celnych do 1000 samochodów cięŜarowych na dobę. Zaś po stronie polskiej
uruchomiono w dwa lata później nowy terminal w Koroszczynie. Rozbudowano takŜe
i dostosowano do obsługi samochodów cięŜarowych przejście graniczne
Kuźnica Białostocka - Bruzgi (włącznie z budową obwodnicy Kuźnicy Białostockiej
i dostosowaniem po stronie polskiej trasy Sokółka - Kuźnica). Budowa autostrady
Berlin - Warszawa - Brześć - Moskwa dodatkowo wzmocniłaby atuty Białorusi.
Transport lotniczy
Transport lotniczy obsługuje około 0,1 % przewozów towarowych i 2,8 % przewozów
pasaŜerskich. Białoruś utrzymuje regularne połączenia lotnicze ze wszystkimi krajami
WNP, z większością krajów Europy i z niektórymi państwami azjatyckimi. Odbywają
się regularne loty do Frankfurtu, Monachium, Berlina, Wiednia, Warszawy, Larnaki,
Istambułu, Pekinu i Tel-Awiwu. Przez irlandzki port lotniczy Shannon moŜliwe są
połączenia lotnicze z Bostonem, Waszyngtonem, Nowym Jorkiem i Chicago, loty
czarterowe łączą Białoruś z licznymi portami lotniczymi w Europie, Azji, Afryce oraz
w Ameryce Północnej i Południowej. Z 36 lotnisk, które mają utwardzone pasy
startowe, tylko dwa posiadają pasy o długości przekraczającej 3000 m. Cztery lotniska
obsługują połączenia międzynarodowe. Mińsk dysponuje dwoma portami lotniczymi:
portem krajowym Mińsk-I i międzynarodowym Mińsk-II.
23
Na podstawie informacji WEH - Mińsk – kwiecień 2006 r. Szczegółowo warunki transportu i poruszania
się środków transportowych państw obcych zostaną omówione w dalszej części wraz z podaniem stawek
opłaty za przejazd.
48
Gospodarka
Największym przewoźnikiem na rynku białoruskim są linie lotnicze „Belavia”.
Przewoźnik ten posiada 17 przedstawicielstw, zarówno w Europie, jak i na innych
kontynentach. Jest równieŜ członkiem międzynarodowej organizacji transportu
lotniczego IATA. Podstawę floty firmy „Belavia” stanowią samoloty Tupolev Tu-154
i Tu-134, Antonov An-24 i An-26 oraz Yakovlev Yak-40. W latach 2003-2004 flota
„Belavii” powiększyła się o dwa samoloty produkcji zagranicznej – Boeing 737/500,
które są wykorzystywane głównie w połączeniach do Europy Zachodniej. Większość
pasaŜerskich i czarterowych połączeń międzynarodowych „Belavia” realizuje z portu
lotniczego Mińsk-II, którego długość pasa startowego wynosi 3640 m. Port
wyposaŜony jest w nowoczesne systemy sterowania ruchem lotniczym i lądowania,
systemy rejestracji pasaŜerów i bagaŜu oraz posiada certyfikat drugiej kategorii ICAO.
Dworzec pasaŜerski zaprojektowano na 5,8 mln pasaŜerów rocznie. Powierzchnia
terminalu towarowego wynosi około 2 tys. m2, w tym 780 m2 dla ładunków
specjalnych oraz dwie chłodnie o ogólnej powierzchni 70 m2.24 Inny duŜy przewoźnik
„Transaviaeksport” specjalizuje się głównie w przewozach ładunków do krajów
Europy, Ameryki Południowej, Azji Południowo-Wschodniej oraz Bliskiego Wschodu.
Transport rurociągowy
Białoruś jest krajem posiadającym rozwinięty system rurociągów magistralnych.
Długość rurociągów ropy naftowej wynosi prawie 3,0 tys. km, rurociągów
produktowych – 1,5 tys. km, a gazociągów – 6,9 tys. km. Przebiegające przez
terytorium Białorusi nitki ropociągu „Przyjaźń” są przedłuŜeniem systemu ropociągów
magistralnych rosyjskiej firmy „Transnieft”, za pomocą którego transportuje się ropę
naftową z Zachodniej Syberii do Europy Środkowej i Zachodniej. Przy pomocy
północnego odcinka ropa naftowa jest przesyłana do rafinerii w Nowopołocku (ok.
33 % wielkości dostaw) oraz tranzytem (67 %) do rafinerii i terminali łotewskich.
Rurociągiem południowym ropę naftową dostarcza się do rafinerii w Mozyrze (ok.
10 %) oraz tranzytem (90 %) do Polski i Niemiec, a takŜe na Ukrainę.
Dostawy gazu ziemnego na Białoruś oraz jego tranzyt do krajów trzecich znajdują się
w gestii przedsiębiorstwa „Beltransgaz”, które jest równieŜ operatorem
eksploatującym gazociąg „Jamał - Europa”. Długość białoruskiego odcinka gazociągu
jamalskiego wynosi 575 km. Tranzyt przez terytorium Białorusi zajmuje szczególne
miejsce w polityce eksportowej „Gazpromu”, gdyŜ jest ona drugim po Ukrainie
korytarzem eksportu rosyjskiego gazu ziemnego, słuŜącym do transportu około 20 %
ogółu dostaw tego surowca kierowanych na rynku zagraniczne.
24
http://www.airport.by
49
Transport wodny
śegluga śródlądowa, mimo Ŝe Białoruś posiada gęstą sieć rzek i dobrze rozwinięty
system kanałów, odgrywa marginalną rolę w systemie transportowym tego kraju.
Łączna długość dróg Ŝeglugowych wynosi 1800 km. Większe znaczenie transportowe
mają: Dniepr, Berezyna, Prypeć, SoŜ, Zachodnia Dźwina. Wykorzystanie śródlądowych
dróg wodnych zapewnia Białorusi dostęp do głównych portów morskich krajów
sąsiadujących, a mianowicie: Kłajpedy (Litwa), Chersonu i Nikołajewa (Ukraina), a
takŜe Ventspils (Łotwa) i Kaliningradu (Rosja). W 2003 roku rozpoczęto realizację
regularnych przewozów nawozów potasowych do ukraińskiego portu Nikołajew z
powrotnym załadunkiem ŜuŜlu granulowanego dla białoruskich cementowni.
Telekomunikacja
Telefonia stacjonarna i komórkowa
Jedynym operatorem tradycyjnej telefonii stacjonarnej jest „Beltelecom”. W 2004
roku na 1000 mieszkańców Białorusi przypadało ok. 350 linii telefonicznych, co
stanowiło najlepszy wynik wśród krajów WNP. Udział cyfrowych centrali
telefonicznych stanowił w kwietniu 2006 roku 60 %. Głównym priorytetem dla
Ministerstwa Łączności RB jest telefonizacja miejscowości wiejskich oraz
modernizacja sieci telefonicznej.
W ostatnich latach powaŜnym konkurentem tradycyjnej sieci stacjonarnej stała się
telefonia komórkowa. Liczba uŜytkowników telefonów komórkowych na Białorusi w
połowie 2006 roku wynosiła około 4,8 mln osób, co stanowi blisko 50 % populacji
(w porównaniu z 1,2 % w 2001 roku). Obecnie funkcjonuje czterech operatorów
telefonii komórkowej: BelCel, MCS („Mobilnaja Cyfrovaja Svjaz”), MTS
(„Mobilnyje TeleSistemy”) oraz BeST (Białoruska Sieć Telekomunikacji). Jako
pierwszy (od maja 1993 roku) swoje usługi na rynku białoruskim zaczął świadczyć
BelCel. Do 2003 roku podstawowym standardem tego operatora był system NMT450. Od 15 lipca 2003 roku firma BelCel zaczęła świadczyć usługi w standardzie
CDMA-450 (pod marką Diallog)25. Swoim zasięgiem firma pokrywa jedynie 45 %
powierzchni kraju i posiada zaledwie ok. 3 % udziału w rynku.
Pierwszym operatorem telefonii komórkowej standardu GSM 900/1800 została w
kwietniu 1999 roku firma MCS, będąca właścicielem marek Velcom i Privet.
Najwiekszym jej udziałowcem jest cypryjska spółka SBTelecom Ltd. MCS Velcom
jest równieŜ przedstawicielem operatora łączności satelitarnej Globstar na Białorusi.
25
http://www.belcel.by
50
Gospodarka
Zasięg sieci Velcom obejmuje 70 % terytorium Białorusi zamieszkiwane przez ponad
90 % mieszkańców kraju. Liczba jej abonentów wynosi około 2,3 mln osób. Firma
jest obecnie jednym z najwiekszych inwestorów na Białorusi – od początku swej
działalności w tym kraju zainwestowała 310 mln USD, tworząc jednocześnie 1100
miejsc pracy. W 2006 roku wartość inwestycji firmy MCS w rozwój sieci wyniesie
ponad 60 mln USD36.
Obecnie największym operatorem jest białorusko-rosyjska firma MTS, działająca na
Białorusi od 2002 roku. Jej udziałowcami są białoruski narodowy operator stacjonarny
„Beltelecom” (51 %) oraz rosyjski potentat na rynku telefonii komórkowej, firma MTS
(49 %). Mimo krótkiego okresu funkcjonowania firma posiada około 50 % udziałów w
rynku. Liczba abonentów tej sieci sięga obecnie 2,4 mln osób.
Najmłodszym „graczem” na rynku usług telefonii komórkowej jest firma BeST,
naleŜąca w całości do państwa, działajaca od listopada 2004 roku. Firma działa w
systemie GSM, ale jej udział w rynku jest jak na razie nieznaczny. Warto zauwaŜyć,
Ŝe udziałowcem kaŜdego z czterech operatorów telefonii komórkowej jest Beltelecom.
Internet i e-business
Według danych Ministerstwa Łączności i Informatyzacji RB liczba uŜytkowników
Internetu na Białorusi wynosiła na koniec 2004 roku 2461 tys. osób. Biorąc pod
uwagę dotychczasowe tempo rozwoju dostępu do Internetu w tym kraju (50 %
wzrostu liczby uŜytkowników w roku 2004) moŜna szacować, iŜ w połowie 2006 roku
liczba internautów sięga 4 mln osób. Prawie 21 % wszystkich internautów korzysta z
sieci codziennie, a kolejne 24 % przynajmniej raz w tygodniu. Rozwojowi i
rozpowszechnieniu internetu sprzyjało utworzenie sieci Unibel, do której podłączone
zostały wszystkie stołeczne uczelnie, publiczne organizacje i instytucje państwowe.
Jednak wykorzystanie zewnętrznych kanałów, naleŜących do Beltelekomu, oraz duŜa
liczba uŜytkowników negatywnie wpływają na jakość funkcjonowania sieci. Według
danych słuŜby Akavita, liczba białoruskich stron internetowych w 2005 roku
stanowiła ponad 11,5 tysięcy witryn. Do najbardziej znanych portali naleŜą m.in.:
http://www.tut.by, http://www.open.by, http://www.akavita.by. Od maja 2004 roku
zaczęła funkcjonować jedna z najbardziej popularnych w świecie wyszukiwarek
http://www.google.by.
Z dniem 1 kwietnia 2006 roku Beltelekom obniŜył ceny dostępu do internetu o 10 do
20 % w zaleŜności od taryfy klienta. Cena za 1 minutę dostępu dla klientów
indywidualnych w godzinach od 8.00 do 19.00 obecnie wynosi 17 BYR.
51
Do największych sklepów handlu elektronicznego naleŜą sieci sklepów SHOP.BY oraz
księgarnie internetowe OZ.BY i RODINA.BY. W sieci sklepów SHOP.BY największą
popularnością cieszą się: artykuły RTV, płyty CD, ksiąŜki i telefony komórkowe. śaden
ze sklepów nie wykorzystuje jednak systemu kart płatniczych. Stosunkowo niską
aktywność w zakresie usług on-line dla osób fizycznych wykazują banki. Wyjątkiem są
Technobank (http://www.tb.by) oraz Priorbank (http://www.priorbank.by), który juŜ w
2001 roku uruchomił dla swoich klientów usługę Visa-internet.
Ochrona środowiska
ChociaŜ Białoruś nie posiada własnych elektrowni jądrowych, w 1986 roku prawie
jedna czwarta (23 %) jej terytorium została skaŜona w wyniku awarii reaktora
elektrowni w Czarnobylu (Ukraina), połoŜonego 12 km od białoruskiej granicy. Na
tym terenie skoncentrowało się dwie trzecie całego opadu radioaktywnego, który
rozprzestrzenił się na obszarze całej Białorusi, tj. 30 % cezu, 70 % strontu i 75 %
plutonu. Aby ograniczyć skutki promieniowania utworzono na tym obszarze,
ogrodzony drutem kolczastym, unikalny rezerwat o powierzchni 215 tysięcy
hektarów. Ludność wsi leŜących na tym terenie wysiedlono. W jednej z miejscowości
– po zdjęciu warstwy ziemi i pokryciu drogi nowym asfaltem – ulokowano siedzibę
Poleskiego Naukowego Centrum Radiacyjno-Ekologicznego, które prowadzi pomiary
promieniowania na tym terenie.
Turystyka 26
PołoŜenie geograficzne wraz z dobrymi połączeniami komunikacyjnymi, pięknymi
krajobrazami i licznymi zabytkami, tworzą dobre podstawy dla rozwoju turystyki.
Turystów przyciągają znane z historii miejsca i pomniki przeszłości tych ziem. Na
Białorusi działa około 500 firm i biur turystycznych, z których większość znajduje się w
Mińsku i rejonie mińskim.
Największymi firmami są: Alatan Tur, Belarusturist, Sakub, Top-Tur, Belinturist,
Smok-Travel, Sunny Travel, Vneshinturist, Ekologia Tur i Viapol (załącznik nr 38).
Baza turystyczna Białorusi składa się z około 250 hoteli zlokalizowanych głównie w
Mińsku i większych miastach, kilkudziesięciu obiektów sanatoryjno-uzdrowiskowych
oraz 5 Parków Narodowych i rezerwatów: Puszcza Białowieska (2 kompleksy
turystyczne), Berezinskij Biosfernyj Zapowednik (3 kompleksy hotelowe),
26
Na podstawie notatki WEH Ambasady RP w Mińsku.
52
Gospodarka
Braslawskie Ozera (4 kompleksy turystyczne), Prityckij
(4 kompleksy turystyczne), Hotel Narocz.
Nacionalnyi Park
Program rozwoju turystyki w latach 2001-2005, opracowany przez Ministerstwo
Sportu i Turystyki RB i zatwierdzony w grudniu 2000 roku decyzją Rady Ministrów
RB nr 2026 nie jest realizowany, a firmy turystyczne napotykają na duŜe utrudnienia
ze strony władz (np. podwyŜszanie opłat za wynajem powierzchni biurowych,
wymawianie umów najmu powierzchni biurowych w budynkach państwowych itp.).
Operatorom turystycznym zamierzano narzucić ustawowy obowiązek realizacji
rocznych obrotów w wysokości 500 tys. USD pod groźbą utraty licencji.
Wprowadzono obowiązek posiadania przez nich licencji Narodowego Banku RB na
pobieranie opłat za usługi turystyczne w dewizach. Firmy turystyczne płacą takie
same podatki jak firmy produkcyjne (18 % VAT i 24 % podatku od zysku).
Podejmowane są próby zmonopolizowania branŜy turystycznej przez
podporządkowanie firm turystycznych związkom zawodowym, posiadającym
największe zaplecze turystyczne. We wrześniu 2003 roku władze Homla obciąŜyły
lokalne firmy turystyczne 5 % podatkiem od zysku. Odpowiedzią firm turystycznych
z Homla jest wnoszenie przez turystów opłat za zagraniczne wycieczki bezpośrednio
na rachunki operatorów turystycznych w Mińsku. Pięciu największych operatorów
utworzyło Białoruski Związek Operatorów Turystycznych (BSTO) w skład którego
wchodzą: Alatan Tour, Smok Travel, Sakub, Sunny Travel oraz Vneshinturist.
53
IV. PRZEKSZTAŁCENIA STRUKTURALNE
Informacje ogólne
Trzy sąsiadujące z Polską kraje byłego ZSRR – Litwa, Ukraina i Białoruś – przyjęły
róŜne koncepcje transformacji, ale we wszystkich trzech za cel przyjęto stałość
podstawowych parametrów makroekonomicznych (cen, kursu walutowego i stopy
procentowej), zrównowaŜenie budŜetu państwa i wyrównanie bilansu płatniczego.
Białoruś – w odróŜnieniu od Litwy i Ukrainy – stosuje własną strategię równowaŜenia
gospodarki, tj. „społecznie zorientowaną gospodarkę rynkową”. Jej odmienność
polega na tym, Ŝe zamiast na prywatyzacji, koncentruje się ona na finansowaniu
priorytetowych sektorów gospodarki w sposób jawny (np. nisko oprocentowane
kredyty bankowe) lub ukryty (daleko idąca ingerencja w działalność gospodarczą).
Białoruś zliberalizowała system cen (z wyjątkiem podstawowych artykułów i
surowców) nie prowadząc twardej polityki finansowej.
Białoruś pozostaje w tyle, jeśli chodzi o przekształcenia własnościowe i przemiany
instytucjonalne. Największe opóźnienia występują w dziedzinie prywatyzacji duŜych
przedsiębiorstw państwowych oraz reformie systemu finansowego (państwo sprawuje
nadzór nad całym sektorem bankowym). W niektórych przypadkach nastąpiła nawet
ponowna nacjonalizacja przedsiębiorstw.
Prywatyzacja przedsiębiorstw
Wśród europejskich krajów byłego ZSRR Białoruś jest jedynym, w którym aŜ 54,1 %
aktywów stanowi własność państwową. Przekształcenia są realizowane bardzo
powoli, część przedsiębiorstw wyłączono z prywatyzacji ze względu na ich
strategiczne znaczenie dla gospodarki. Stosowane są następujące formy prywatyzacji
majątku państwowego27:
• aukcja bez ograniczeń nakładanych na kupującego;
• aukcja z ograniczeniami nakładanymi na kupującego (ochrona przeznaczenia
obiektu lub profilu działalności, ochrona miejsc pracy, wykonanie programu
inwestycyjnego, ochrona charakteru historycznego nabywanego obiektu);
• przetarg (od nabywcy Ŝąda się wypełnienia określonych warunków,
ustanowionych przez organa prywatyzujące);
28
• przekształcenie przedsiębiorstwa w otwartą spółkę akcyjną .
27
28
Zgodnie z ustawą Nr 2103-XII z 19.01.1993 O prywatyzacji państwowej własności w Republice Białoruś.
Zgodnie z rozporządzeniem Nr 836 Rady Ministrów RB z 24.06.2002.
54
Przekształcenia strukturalne
Prywatyzacja duŜych przedsiębiorstw
Do końca 2005 roku przekształceniom strukturalnym na terenie Białorusi poddano
4100 przedsiębiorstw państwowych, w tym 1088 podmiotów zarządzanych centralnie
(mających tzw. republikańską formę własności) i 3012 przedsiębiorstw komunalnych
(zarządzanych na szczeblu lokalnym). Spośród wszystkich tych przedsiębiorstw 1978
przekształcono w spółki akcyjne, 724 zostały wykupione przez kolektywy
pracownicze, 421 sprzedano na przetargach, zaś 977 na aukcjach. Wśród
prywatyzowanych podmiotów były 543 przedsiębiorstwa przemysłowe, 750
podmiotów kompleksu agroprzemysłowego, 292 firmy budowlane oraz 1980
jednostek sektora handlu i usług. W przekształcanych przedsiębiorstwach
zatrudnionych było około 960 tys. pracowników29.
Zgodnie z dekretami Prezydenta RB Nr 138 z 19 marca 2004 roku oraz Nr 280 z 14
czerwca 2004 roku, skierowano do sprzedaŜy osobom prawnym 283 przedsiębiorstwa
sektora rolnego. W 2004 roku prowadzone były takŜe działania związane z
wywłaszczeniem niewykorzystywanych, nieefektywnie uŜytkowanych lub
niedokończonych obiektów będących własnością państwa. Działania te objęły 86
obiektów – 16 spośród nich sprzedano konkretnemu nabywcy, 67 na aukcji, 2 na
przetargu, zaś w przypadku jednego podmiotu dokonano zamiany. W sumie w ręce
prywatne przeszło 148 budynków i 63 inne nieruchomości o łącznej powierzchni ok.
150 tys. m2.
Zgodnie z postanowieniem Rady Ministrów RB Nr 493 z dnia 30 kwietnia 2004 roku
środki uzyskane ze sprzedaŜy budynków i nieruchomości będących własnością
państwa i niewykorzystywanych lub nieefektywnie wykorzystywanych przez okres co
najmniej 5 lat, są przekazywane w całości bezpośrednio do budŜetu państwa. Na mocy
powyŜszego postanowienia przygotowano harmonogram sprzedaŜy 49 tego rodzaju
państwowych obiektów. Pięć spośród nich zostało juŜ do tej pory sprzedanych za
kwotę 68,1 mln BYR.
Na początku czerwca 2003 roku Fundusz Mienia Państwowego przy Ministerstwie
Gospodarki RB przeprowadził konkurs na sprzedaŜ pakietów akcji (od 46 do 49 %)
największych chemicznych i petrochemicznych przedsiębiorstw państwowych –
„Naftan”, „Palmir”, „Hrodna-Azot” i „Hrodna-Chimwałakno”. Przetarg nie doszedł
do skutku z powodu braku chętnych. W maju 2004 roku Minister Gospodarki ogłosił
ponownie przetarg na sprzedaŜ 50 % akcji białoruskich przedsiębiorstw, w tym, oprócz
wymienionych wcześniej, równieŜ firm, „Biełszina” i „Mohilewchimwołokno”.
29
Przytoczono szczegółowe dane za Białoruski Rynek, Nr 10(695) z 13-20 marca 2006 r. Dane
przedstawione w artykule w niektórych przypadkach nie są ze sobą spójne.
55
Rys. 12. Liczba spółek z udziałem skarbu państwa na Białorusi
(wg stanu z 1 stycznia 2005 roku)
350
300
250
303
200
150
100
116
50
66
30
0
pow. 75 %
od 50 do 75 %
od 25 do 50 %
od 10 do 25 %
udział państwa
Źródło: opracowanie własne na podstawie http://president.gov.by/print/rus/map2/state/econ/ec3.html
Zgodnie z postanowieniem Rady Ministrów RB z dnia 2 kwietnia 2004 roku Nr 368
O reorganizacji przedsiębiorstw, będących własnością państwa i przeznaczonych do
prywatyzacji w latach 2004-2005 prywatyzacji podano 97 państwowych
przedasiębiorstw, z których 52 miało być sprywatyzowanych do końca 2004 roku. Wśród
nich były duŜe przedsiębiorstwa, takie jak: Mińska Fabryka „Kalibr”; Brzeska Fabryka
Metalurgiczna; Fabryka „Bobruiskagromasz”; Fabryka „Berezastroimateriały”; Mińska
Fabryka „Termoplast”; Witebska Fabryka Radiotechniczna; Zakład „Witjaz” (Witebsk).
Zgodnie z Postanowieniem Rady Ministrów ww. przedsiębiorstwa miały być
przekształcane w otwarte spółki akcyjne, z kolei zakłady odzieŜowe: „Moteks” (Grodno);
„Mechowaja Fabryka” (Bobrujsk) zostały przeznaczone do sprzedaŜy w drodze
przetargów. Z uwagi na brak chętnych w wielu przypadkch plany prywatyzacyjne
przesunięto na kolejne lata, bąź teŜ odstąpiono od prywatyzacji.
Na początku 2005 roku na terenie Białorusi funkcjonowało 618 spółek z udziałem
skarbu państwa. W 303 spośród nich udział państwa przekraczał 75 %. Spółki te
zatrudniały około 540 tys. osób, a z tytułu naleŜnej dywidendy do budŜetu państwa
wpłynęło w 2004 roku ponad 10,8 mld BYR.
Plany rządu Białorusi na 2005 rok przewidywały, iŜ prywatyzacji zostanie poddanych
191 przedsiębiorstw, z tego 45 państwowych i 146 komunalnych. Podstawową formą
prywatyzacji miało pozostać przekształcanie przedsiębiorstw w otwarte spółki
akcyjne, a następnie sprzedaŜ ich akcji. Niewielkie przedsiębiorstwa komunalne miały
być sprzedawane w drodze przetargów lub aukcji. Z zaplanowanych 45
sprywatyzowano 37 przedsiębiorstw państwowych. Prywatyzacji nie podjęto w
56
większości przypadków w stosunku do przedsiębiorstw przemysłowych, takich jak
Witjaź, Termoplast, Swiet, Megom, Granit, Połecelekromasz, Wietraz, Witebska
Fabryka Radiotechniczna. Łączna kwota uzyskana z tytułu prywatyzacji w 2005 roku
wyniosła 396,9 mld BYR.
W planach prywatyzacyjnych na 2006 rok umieszczono 9 przedsiębiorstw, w tym cztery
zakłady
podległe
Ministerstwu
Handlu
(Biełimporttorg,
Biełorusintorg,
Biełinwentartorg, Biełjuwelirtorg), trzy podległe Ministerstwu Rolnictwa (Nowoeljanski
Kombinat Produktów ZboŜowych, Sowhoz-Kombinat Swietłyj,Eksperymentalna Baza
Krinicznaja) oraz po jednym przedsiębiorstwie z Ministerstwa Transportu (Centrum
Remontowo-Techniczne) i Ministerstwa Architektury (Radiostroj).
.Akcjonariuszami przedsiębiorstw przekształcanych w spółki zostają w większości
przypadków banki, inne przedsiębiorstwa państwowe lub spółki pracownicze.
Akcjonariuszami są takŜe przedsiębiorstwa produkujące głównie na eksport, jak np.
kombinat soli potasowych w Soligorsku, kombinaty petrochemiczne w Nowopołocku
i Mozyrzu, czy kombinat włókien syntetycznych w Mohylewie.
Stosunkowo wolno realizowana jest prywatyzacja branŜy naftowej. Pierwszą próbę
zmian w sektorze petrochemicznym podjęto w roku 1995 – wyznaczono wówczas do
prywatyzacji 42 z ogólnej liczby 51 przedsiębiorstw naleŜących w 100 % do skarbu
państwa, wchodzących w skład państwowego koncernu. Współwłaścicielami
nowopołockiego i mozyrskiego przedsiębiorstwa petrochemicznego stałyby się
wówczas rosyjskie koncerny. Prywatyzacja została jednak zablokowana przez
Prezydenta RB a plany jej realizacji zostały anulowane30.
Występują takŜe przypadki nacjonalizacji wybranych przedsiębiorstw. W połowie
lipca 2004 roku zmieniono, w drodze postępowania prowadzonego przez sąd
gospodarczy, formę własności firmy prywatnej „Bełmedpreparaty”, działającej w
branŜy medycznej, na państwowe przedsiębiorstwo unitarne. Powodem zmiany były
błędy w prywatyzacji przedsiębiorstwa popełnione w latach 90-tych.
Prywatyzacja małych i średnich przedsiębiorstw
W ciągu całej dekady sprywatyzowano, stosując przetargi bądź aukcje, nieco więcej
niŜ połowę małych i średnich przedsiębiorstw. W handlu i przemyśle lekkim wynik
ten był lepszy, bowiem w prywatne ręce przeszło ok. 70 % przedsiębiorstw, głównie
dzięki pomocy Międzynarodowej Korporacji Finansowej. Prywatyzacja małych firm
30
Na początku lipca 2004 r. wiceprezydent Białorusi W. Siemaszka zaproponował rosyjskiemu
„Gazpromowi” utworzenie wspólnego przedsiębiorstwa na bazie „Beltransgazu”. W latach 2004-2006
„Beltransgaz” stał się kartą przetargową w negocjowaniu cen na rosyjskie surowce energetyczne dla Białorusi.
57
leŜy w kompetencjach władz terenowych, są to bowiem głównie przedsiębiorstwa
komunalne. Proces ten napotyka na trudności ze względu na niską siłę nabywczą
ludności i pracowników oraz konieczność uzyskiwania zgody załóg pracowniczych.
Prywatyzacja gruntów
Prywatyzacja ziemi pod działalność przemysłową
Obowiązująca do niedawna ustawa z 16 czerwca 1993 roku „O własności ziemi”,
zezwalała zagranicznym inwestorom wyłącznie na dzierŜawę ziemi na okres 99 lat.
W oparciu o znowelizowaną ustawę, obowiązującą od 30 grudnia 1997 roku
zagraniczne osoby prawne zostały zrównane z białoruskimi. W dniu 1 stycznia 1999
roku wszedł w Ŝycie nowy kodeks, który m.in. umoŜliwia zagranicznym inwestorom
i przedsiębiorstwom z udziałem kapitału obcego nabywanie na własność gruntów, na
których znajdują się sprywatyzowane obiekty produkcyjne i usługowe oraz terenów pod
budowę przedsiębiorstw potrzebnych do realizacji waŜnych projektów inwestycyjnych.
Znaczący inwestorzy zagraniczni, którzy juŜ działają na terytorium Białorusi, mają
pierwszeństwo w nabywaniu ziemi na własność.
Ziemia nie podlega sprzedaŜy, jeśli pod jej powierzchnią znajdują się złoŜa mineralne,
bądź na jej obszarze znajdują się zasoby leśne lub wodne, sieci transportowe itp.
Przedmiotem sprzedaŜy nie mogą takŜe być ziemie skaŜone w wyniku awarii w
Czernobylu.
Prywatyzacja gruntów rolnych
W wyniku reformy rolnej (1990-1992) 16 % gruntów rolnych przekazano
gospodarstwom rodzinnym i rolnikom indywidualnym, przy czym jedynie działki
przyzagrodowe przyznawano na własność. Gospodarstwa typu farmerskiego (średnio
25 ha), mogły być jedynie dzierŜawione. Ich łączna powierzchnia stanowi tylko 0,6 %
ogólnego areału ziemi ornej, pochodzącej z rezerw państwowych, przy czym mają one
stosunkowo niską jakość. DzierŜawcami mogą być teŜ zagraniczne osoby prawne lub
fizyczne. Rząd Białorusi nie ma Ŝadnej strategii przekazywania na własność ziemi
indywidualnym rolnikom lub podmiotom prawnym. Badania Banku Światowego
wykazały, Ŝe tylko 3 % działek przyzagrodowych stanowi formalnie prywatną własność,
a 11 % właścicieli posiada dokumenty potwierdzające ich prawo własności do ziemi.
Działania rządu podjęte w pierwszym półroczu 2004 roku miały na celu uregulowanie
sytuacji w zakresie obrotu ziemią. Zgodnie z dekretem Prezydenta RB Nr 88 z 16
lutego 2004 roku O restrukturyzacji zadłuŜeń gospodarstw rolnych z tytułu wpłat do
państwowego i miejskiego budŜetu oraz kredytów udzielonych przez banki państwowe,
58
wprowadzono system współuczestniczenia przedstawicieli państwa w decyzjach
dotyczących funkcjonowania zadłuŜonych gospodarstw rolnych. Jednocześnie
zwolniono je z wpłat szeregu podatków od dochodów, restrukturyzując zarazem ich
zadłuŜenie. Dekret nakłada takŜe obowiązek przygotowania odpowiednich aktów
prawnych mających na celu pomoc zadłuŜonym gospodarstwom. Kolejny dekret
Prezydenta RB z 14 czerwca 2004 roku Nr 280 O kolejności i warunkach sprzedaŜy
osobom prawnym przedsiębiorstw i kompleksów rolnych dopuszcza ich sprzedaŜ
konkretnym osobom prawnym zainteresowanym ich nabyciem, zezwalając na zakup
za kwotę wynoszącą 20 % wartości kompleksu (z moŜliwością rozłoŜenia płatności na
3 lata). Wspomniany akt prawny określa zadania władz rejonowych takie jak
powoływanie komisji do spraw sprzedaŜy kompleksów rolnych, ustalanie cen
sprzedaŜy oraz warunków jakie musi spełnić kupujący (w tym szczególnie utrzymanie
miejsc pracy). Tym działaniom ma pomóc przyjęty w marcu 2005 roku Dekretem Nr
150 Prezydenta RB Państwowy Program Odrodzenia i Rozwoju Wsi na lata 20052010 (omawiany w części poświęconej rolnictwu).
Małe i średnie przedsiębiorstwa
Kategoria małego biznesu obejmuje na Białorusi osoby prawne i przedsiębiorców
prowadzących indywidualną działalność gospodarczą. Do małych przedsiębiorstw
zaliczane są te, które w transporcie i przemyśle zatrudniają do 100 osób, w rolnictwie do
60, w budownictwie do 50, w usługach socjalno-bytowych i w handlu detalicznym do
3 zatrudnionych, zaś w innych dziedzinach sfery nieprodukcyjnej do 25 osób. Działalność
małych i średnich przedsiębiorstw będących osobami prawnymi jest regulowana
ustawodawstwem dotyczącym działalności podmiotów gospodarczych. W białoruskiej
praktyce gospodarczej wpływ na zakwalifikowanie przedsiębiorstw do tej grupy ma takŜe
niekiedy charakter prowadzonej przez nie działalności i znaczenie, jakie zajmują one
w gospodarce narodowej.
Według danych Ministerstwa Statystyki i Analiz RB, w latach 2000-2005 zwiększyła
się liczebność sektora MSP – o ile w 2000 roku było 28,3 tys. małych i średnich
przedsiębiorstw to juŜ w 2005 roku ich liczba wzrosła do 32,8 tys. Udział sektora
MSP w tworzeniu PKB wyniósł w 2005 roku ok. 8,8 %. W sektorze tym pracę
znalazło ok. 10,4 % ogółu zatrudnionych w Białorusi.
59
V.
FINANSE
BudŜet
W 2004 roku dochody skonsolidowanego budŜetu Białorusi wyniosły 21,99 biliona
BYR, wydatki zaś 22,20 biliona BYR, co oznaczało deficyt w wysokości 210 mld
BYR (0,4 % PKB). Z kolei w 2005 roku dochody skonsolidowanego budŜetu
Białorusi wyniosły 30,8 biliona BYR (48,4 % PKB), wydatki zaś 31,2 biliona BYR
(48,9 % PKB). Wzrost wydatków spowodował deficyt w wysokości 0,4 biliona BYR
(0,6 % PKB)31.
Podstawową przyczyną niewykonania budŜetu w 2004 roku były niŜsze od
planowanych dochody państwa, związane z niskim poziomem wpływów
podatkowych od przedsiębiorstw. ZadłuŜenie z tytułu zaległych podatków na koniec
2004 roku wyniosło ponad 235,2 mld BYR, przy czym największy udział miały
zaległości związane z podatkiem VAT (32,4 %) oraz akcyzą (25,5 %).
Istotną zmianą w 2004 roku było włączenie do skonsolidowanego budŜetu środków
funduszu ochrony socjalnej obywateli. Bez uwzględnienia tej pozycji wpływy do
budŜetu wyniosły 17,78 biliona BYR, co stanowiło wzrost o 46,1 % w stosunku do
2003 roku.
Tab. 6. Dochody i wydatki skonsolidowanego budŜetu Białorusi w latach 2000-2005
Lata
2000
2001
2002
2003
2004
2004
2005
dochody
3 180,9
5 735,7
8 618,0
12 190,0
18 774,0
21 990,0
30 800,0
Skonsolidowany budŜet (w mld BYR)
deficyt
wydatki
w mld BYR
3 236,3
- 55,3
6 020,2
- 284,4
8 701,7
- 83,7
12 646,1
- 456,1
19 247,1
- 473,0
22 200,0
-210,0
31 200,0
-400,0
% PKB
- 0,6
-1,7
- 0,3
-1,3
-1,0
-0,4
-0,6
Źródło: Ekonomika Białorusi. Tendencje, prognozy, oceny, Nr 2/2004 r. Instytut Prywatyzacji i Zarządzania
RB (na podstawie danych Ministerstwa Finansów RB), tab. P 11 – s. 51 oraz Miesięczna analiza
ekonomiki Białorusi, Nr 3(42)2006, IPM, marzec 2006, s. 2.
Na deficyt budŜetu w 2005 roku największy wpływ miał wzrost wydatków
państwowych w grudniu tego roku, związanych przede wszystkim z podwyŜką płac w
sferze budŜetowej. Został on pokryty ze sprzedaŜy państwowych papierów dłuŜnych
31
Za: Miesięczna analiza ekonomiki Białorusi, Nr 3(42)2006, IPM, marzec 2006, s. 2.
60
Finanse
oraz z depozytów rządowych, a takŜe ze źródeł zewnętrznych, w tym udzielonego
przez Rosję kredytu w wysokości 146 mln USD według stawki LIBOR + 0,75 % oraz
kredytu komercyjnego w wysokości 32 mln USD (stawka LIBOR + 4,25 %)32.
Bilans handlu zagranicznego, dług publiczny, rezerwy walutowe
Do 1991 roku około 92 % obrotów w handlu „zewnętrznym” Białorusi (94 % w
eksporcie i 87 % w imporcie) przypadało na pozostałe kraje ZSRR. Po 1991 roku
udział tych krajów (obecnie członków WNP) w obrotach handlowych maleje, przy
utrzymującej się dominującej roli Rosji jako głównego dostawcy surowców
energetycznych. Od roku 1995 obroty handlowe z krajami Unii Europejskiej rosły i
stanowiły w 2005 roku 44,1 % białoruskiego eksportu i 21,4 % importu. W latach
1992-2005 nie tylko kierunki, ale i wolumen oraz struktura eksportu i importu uległy
zasadniczym zmianom. W okresie tym, ze względu na duŜe zapotrzebowanie
białoruskiego rynku na towary wysoko przetworzone z krajów zachodnich, import
wzrastał szybciej niŜ eksport, czego wynikiem było ujemne saldo bilansu handlowego.
Saldo to utrzymywało się w przedziale od 761 mln USD (1995 r.) do 2717 mln USD
(2004 r.). Z kolei w 2005 roku zmniejszyło się do poziomu 722 mln USD.
Tab. 7. Bilans obrotów handlu zagranicznego Białorusi w latach 1995-2005 (w mln USD)
1995
Obroty mln USD
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
10367 12591 15990 15619 12583 15972 15737 17113 21504 30265
2005
32676
eksport
4803
5652
7301
7070
5909
7326
7451
8021
9946 13774
15977
import
5564
6939
8689
8549
6674
8646
8286
9092 11558 16491
16699
saldo
-761 -1287 -1388 -1479
-835 -1071 -1612 -2717
-722
-765 -1320
Wyniki bilansu handlowego wpływają na wysokość zadłuŜenia zagranicznego, a co za
tym idzie koszt jego obsługi i w konsekwencji na saldo obrotów bieŜących i bilansu
płatniczego. ZadłuŜenie Białorusi jest stosunkowo niewielkie. Na koniec 2004 roku
zadłuŜenie wewnętrzne wynosiło 2.845,8 mld BYR (5,8 % PKB), zadłuŜenie
zagraniczne zaś 741,1 mln USD (3,2 % PKB)33. Według danych za luty 2006 roku
zadłuŜenie wewnętrzne Białorusi wynosiło 3.103,2 mld BYR, z kolei zadłuŜenie
zagraniczne ok. 770 mln USD – zob. rys. 1334.
32
Przegląd gospodarki Białorusi, marzec 2006, http://research.by
Ekonomika Białorusi, Nr 3/2005. IPM, Mińsk 2005, s. 11.
34
Białoruski rynek, Nr 9(694), marzec 2006 r.
33
61
w mlnUSD
Rys. 13. ZadłuŜenie zagraniczne Białorusi wg stanu na 1 stycznia 2004-2006
800
700
600
500
400
300
200
100
0
736,4
741,1
770
01.01.2004
01.01.2005
01.01.2006
Źródło: materiały analityczne NBB – kwiecień 2006 r.
Wielkość rezerw walutowych Białorusi w ciągu ostatnich 4 lat zwiększyła się
kilkukrotnie, co po części spowodowane było spadkiem realnej wartości dolara
amerykańskiego. W grudniu 2001 roku rezerwy te wynosiły 350 mln USD, a na
koniec 2005 roku osiągnęły wartość 1.297 mln USD. Rezerwy walutowe pozwalają
pokryć 0,81 miesiąca importu35. Według danych NBB w marcu 2006 roku stan rezerw
kształtował się na poziomie 1.323,0 mln USD.
Wymienialność waluty36
Podstawą systemu wymienialności walut jest Ustawa O regulacjach dewizowych i
kontroli dewizowej z dnia 22 lipca.2003 r. oraz przyjęte na podstawie tej ustawy przez
NBB „Zasady przeprowadzania operacji walutowych” z 30 kwietnia 2004 roku37.
Funkcjonujące na terenie Białorusi spółki joint-venture lub spółki będące w 100 %
własnością podmiotów zagranicznych są zagranicznymi podmiotami prawnymi
Republiki Białoruś z punktu widzenia prawa dewizowego. Zagraniczne osoby prawne
mogą otwierać rachunki w walutach zagranicznych i w rublach białoruskich. Środki
na rachunkach mogą być przesyłane za granicę lub sprzedawane na wewnętrznym
rynku walutowym za ruble białoruskie.
Zagraniczne przedsiębiorstwa działające na terytorium Białorusi poprzez swoje
przedstawicielstwa (filie) mogą posiadać następujące rodzaje rachunków w
białoruskich rublach:
• rachunki bieŜące (rozliczeniowe) typu „T”,
• rachunki lokacyjne (depozytowe)
• inne rachunki przewidziane prawem bankowym.
35
Na podstawie danych statystycznych ze stron internetowych Ministerstwa Finansów RB.
Na podstawie IMF Staff Country Report Nr 00/153; 03/119 – April 2003 oraz materiałów ze stron
internetowych Narodowego Banku RB (www.nbrb.by).
37
http://www.nbrb.by/legislation/pdf/pr_72.pdf
36
62
Finanse
Białoruscy rezydenci, zarówno osoby fizyczne, jak i prawne, mogą posiadać rachunki
walutowe (m.in. rozliczeniowe, depozytowe) w białoruskich bankach.
BieŜące operacje walutowe pomiędzy osobami prawnymi rezydentami i
nierezydentami mogą być dokonywane bez ograniczeń i do ich przeprowadzenia nie
są konieczne pozwolenia Narodowego Banku Białorusi. Ograniczenia, polegające na
konieczności uzyskania zezwolenia banku centralnego lub rejestracji operacji, dotyczą
większości typów operacji kapitałowych. Przykładowo zezwolenie NBB wymagane
jest przy zakupie przez rezydenta zagranicznych papierów wartościowych, zakup
nieruchomości znajdujących się poza granicami Białorusi, otworzenie rachunku w
banku-nierezydencie lub zaciągnięcie kredytu na okres ponad 180 dni (z pewnymi
wyjątkami). Rejestracja operacji wymagana jest w transakcjach handlu zagranicznego.
Operacje w rublach białoruskich pomiędzy rezydentem i nierezydentem są dozwolone
pod warunkiem posiadania przez nierezydenta rachunku w rublach białoruskich i z
wykorzystaniem takiego właśnie rachunku lub w przypadkach gdy moŜliwość taką
dopuszcza umowa międzynarodowa zawarta z krajem nierezydenta.
Ograniczeniom podlega znaczna cześć operacji walutowych dokonywanych pomiędzy
osobami prawnymi - rezydentami. Operacje takie są dopuszczalne m.in. w przy
rozliczeniach z firmami transportowymi za przewóz towarów za granicę lub z zagranicy,
w niektórych transakcjach leasingowych, umowach komisu, rozliczeniach z bankami,
firmami ubezpieczeniowymi, rezydentami specjalnych stref ekonomicznych,
kancelariami adwokackimi (za usługi świadczone poza terytorium Białorusi) itd.
W ograniczonym zakresie dopuszczone są na Białorusi operacje walutowe z udziałem
osób fizycznych. Dotyczy to w szczególności sprzedaŜy towarów w sklepach
wolnocłowych, sprzedaŜy towarów i świadczenia usług na drogach oznaczonych
symbolem „M” i przejściach granicznych, sprzedaŜ biletów w komunikacji
międzynarodowej, usługi ubezpieczeniowe i turystyczne itp. Sprzedający w kaŜdym z
tych przypadków musi posiadać stosowne zezwolenie NBB.
Polityka kursowa
Oficjalny kurs rubla białoruskiego ustalany jest na pierwszej porannej sesji
Białoruskiej Giełdy Walutowo-Finansowej, na której waluty pochodzące
z obowiązkowej odsprzedaŜy 30 % wpływów z eksportu są kierowane do importerów
towarów priorytetowych38. Uzyskane środki rozdzielane są przez Narodowy Bank
38
Aukcje, na których określana jest specjalna cena sprzedaŜy walut odbywają się raz dziennie. Banki
wystawiają oferty kupna i sprzedaŜy walut po ustalonej cenie i stosują specjalną procedurę. Kurs walut jest
pozornie kształtowany na zasadach rynkowych, jednak w aukcjach bierze udział NBB, który faktycznie ustala
63
Białorusi według kwot procentowych ustalonych przez Radę Ministrów: 59 % na
import ropy naftowej, gazu i węgla, 11 % na import towarów spoŜywczych, 6 % na
import leków, 7 % dla Ministerstwa Finansów na spłatę kredytów gwarantowanych
przez państwo.
W 2004 roku kurs rubla białoruskiego został powiązany z kursem rubla rosyjskiego,
jednakŜe Ministerstwo Finansów ukierunkowuje kurs BYR stosownie do dynamiki
USD stosując tzw. „miękkie związanie”. Powiązanie rubla białoruskiego z rublem
rosyjskim spowodowało, iŜ w 2004 roku kurs walutowy BYR w stosunku do dolara
amerykańskiego oraz euro był stabilny. Istotnym elementem, który wpłynął na dobrą
sytuację kursową na Białorusi w 2004 roku oraz w pierwszym kwartale 2005 roku był,
podobnie jak w przypadku rezerw walutowych, generalny spadek wartości waluty
amerykańskiej i europejskiej na rynkach międzynarodowych.
Rys. 14. Kursy walut (euro i dolara amerykańskiego) w rublach białoruskich
w latach 2003 - I kwartał 2006
3000
2500
2000
1500
1000
500
0
USD
I kw
2003
II kw III kw IV kw I kw
2003 2003 2003 2004
EUR
2004 2004 2004 2005
2005 2005 2005 2006
Źródło: dane NBB
Polityka pienięŜno-kredytowa
W drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych nasiliły się subsydia i kredyty udostępniane
przedsiębiorstwom w poszczególnych sektorach gospodarki. Na skutek tego wzrosła
gwałtownie ilość pieniądza na rynku i wartość kredytów udzielonych rządowi przez
bank centralny. Narodowy Bank Białorusi wspierał niektóre sektory w sposób
pośredni, np. obniŜając progi rezerw obowiązkowych wymaganych w bankach
kredytujących rolnictwo.
jego wysokość, mając na uwadze wielkość podaŜy i popytu. Popyt na waluty zazwyczaj znacznie przewyŜsza
ich podaŜ (średnio o 20 %). RóŜnice zazwyczaj wyrównuje NBB, dzięki czemu wartość transakcji sprzedaŜy
walut na giełdzie praktycznie jest równa popytowi.
64
Finanse
Pod naciskiem Międzynarodowego Funduszu Walutowego, NBB prowadzi w
ostatnich latach bardziej restrykcyjną politykę pienięŜną, co wyraŜa się m.in. w
ograniczaniu kredytów udzielanych rządowi. Pomimo tych ograniczeń, wartość
kredytów wzrosła o prawie 58 % wskutek wykorzystania rządowych rezerw.
W czerwcu 2000 roku dokonano zmian w zakresie podporządkowania NBB, w
wyniku których stał się on niezaleŜny od rządu. Mimo to, rząd nie zaprzestał
wydawania poleceń (bankom państwowym i prywatnym) zmuszając je do udzielania
kredytów wskazanym sektorom gospodarki. Spowodowało to konieczność
uelastycznienia przez NBB polityki emisyjnej i zwiększenia limitu miesięcznych
przyrostów podaŜy pieniądza z planowanych 4 % do 6,5 %.
Rys. 15. Średnie stopy procentowe kredytów w rublach białoruskich
w latach 2003 - I kwartał 2006
50
40
30
20
10
0
stawka procentowa [%]
I kw
II kw
III kw IV kw
I kw
II kw
III kw IV kw
I kw
II kw
III kw IV kw
I kw
2003
2003
2003
2004
2004
2004
2005
2005
2005
2006
2003
2004
2005
Źródło: Miesięczna analiza – kwiecień 2005 r., IPM, Mińsk 2005, s. 5. oraz dane NB z kwietnia 2006 roku.
Istotnym instrumentem polityki pienięŜnej były zmiany stóp procentowych Banku
Narodowego. W 2003 roku stopa refinansowa NBB została obniŜona z 38 do 28 %,
natomiast w 2004 roku spadła z 28 do 17 %. Pierwsze miesiące 2005 roku przyniosły
jej kolejną obniŜkę, do poziomu 14 % na początku maja, następnie z dniem 1 czerwca
2005 roku została ustalona na poziomie 13 %. W drugim półroczu 2005 roku
ponownie zmniejszono stopę refinansową - w lipcu obniŜono ją do poziomu 12 %, a
w listopadzie ustalono jej wartość na 11 %. Od 1 czerwca 2006 roku stopa
refinansowa NBB wynosi 10,5 %.
Polityka pienięŜno-kredytowa ostatnich lat miała bezpośredni wpływ na stopy
procentowe kredytów komercyjnych. W latach 2003-2005 średnie oprocentowanie
kredytów spadło z 47 do 16 - 17 % w przypadku kredytów krótkoterminowych (do
1 roku). Jeszcze niŜsze były stopy kredytów długoterminowych wynoszące dla osób
prawnych średnio 6,9 % a dla osób fizycznych 11,8 %. W maju 2006 roku stawki
kredytów krótkoterminowych wynosiły 13,3 - 14,4 %, natomiast kredytów
długoterminowych od 4,9 % (osoby prawne) do 10,3 % (osoby fizyczne).
65
Zdecydowanie spadło takŜe oprocentowanie depozytów ludności. O ile w 2005 roku
depozyty były oprocentowane średnio na poziomie od 4 % (a vista) do 16,2 % (lokaty
na okres powyŜej 1 roku) to w maju 2006 roku odsetki kształtowały się odpowiednio
na poziomie od 1,2 do 13,3 %.
Sektor bankowy
Kodeks bankowy i ustawa o Narodowym Banku Białorusi oddzieliły funkcje banku
centralnego od działalności banków komercyjnych. Dokumenty te umoŜliwiły
powstawanie banków komercyjnych państwowych i prywatnych. W 1996 roku było
ich ponad 40, ale ze względu na brak niezbędnego kapitału, doświadczenia oraz
wykwalifikowanej kadry ich liczba uległa zmniejszeniu. Podstawą prawną
funkcjonowania systemu bankowego Białorusi są m.in.:
a. Kodeks Bankowy Republiki Białoruś z 25 października 2000 roku
(znowelizowany w listopadzie 2002 roku)39;
b. Dekret prezydenta RB z Nr 320 z 13 czerwca 2001 roku zatwierdzający statut
Narodowego Banku Republiki Białoruś40,
c. Dekret Prezydenta RB z 28 maja 2002 roku Nr 274 Koncepcja rozwoju systemu
bankowego w latach 2001-2010;
d. Rozporządzenie Zarządu Narodowego Banku Republiki Białoruś z 28 czerwca
2001 roku O wprowadzeniu instrukcji o zasadach państwowej rejestracji
i licencjonowaniu działalności banków i organizacji kredytowo-finansowych
(wraz z późniejszymi zmianami)41;
e. Inne szczegółowe rozporządzenia Zarządu NBB.
Bank centralny
Funkcje banku centralnego pełni Narodowy Bank Białorusi, który powstał z
białoruskiego oddziału dawnego banku radzieckiego (Gosbanku). Bank ten:
• zapewnia emisję pieniądza,
• reguluje system kredytowy,
• spełnia funkcję centralnego depozytu RB,
• emituje papiery wartościowe RB,
• zapewnia stabilność białoruskiego rubla na rynku krajowym i na rynkach
międzynarodowych,
• nadzoruje i kontroluje działalność banków handlowych i odpowiada za płynność,
rzetelność i niezawodność systemu bankowego,
39
Narodowy Rejestr Aktów Prawnych Republiki Białoruś, 17.11.2000, Nr 2/219
Narodowy Rejestr Aktów Prawnych Republiki Białoruś, 18.06.2001, Nr 1/2748
41
Narodowy Rejestr Aktów Prawnych Republiki Białoruś, 2003, Nr 8/9331
40
66
•
•
Finanse
wspiera politykę gospodarczą państwa, przygotowuje wytyczne polityki
pienięŜnej, kontroli walutowej, rynku papierów wartościowych, itp.,
opracowuje załoŜenia dotyczące wprowadzenia wspólnej waluty (rubel rosyjski)
w perspektywie najbliŜszych lat Państwa Związkowego Białorusi i Rosji.
NiezaleŜnie od zadań o charakterze finansowym Narodowy Bank Białorusi odgrywa
takŜe istotną rolę „mecenasa” konsekwentnie kultywującego narodową tradycję i
historię poprzez okolicznościowe emisje monet i banknotów.
Banki komercyjne
W latach 1997-2005 liczba banków komercyjnych spadła z 49 do 30. Lista banków
działających na Białorusi znajduje się w załączniku nr 23.
Największymi bankami są: Belarusbank (120 oddziałów), Belwnieszekonombank
(26 oddziałów), Bełagroporombank (131), Priorbank (15), Belpromstrojbank (47),
Biełinwestbank (48). Ta szóstka wraz z Narodowym Bankiem posiada ponad 87 %
wszystkich aktywów bankowych na Białorusi, obsługuje około 88 % kredytów dla
przedsiębiorstw oraz 90 % kredytów i lokat bankowych ludności.
Państwo posiada większościowe udziały we wszystkich tych bankach, za wyjątkiem
Priorbanku, którego głównymi akcjonariuszami są Raiffeisen Zentralbank AG
(Austria) posiadający 63,04 % udziałów oraz Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju
będący właścicielem 13,5 % akcji. PRIORBANK S.A. obsługuje prawie 40 %
operacji handlu zagranicznego Białorusi. Dzięki współpracy z zagranicznymi bankami
i powiązaniom z międzynarodowymi systemami finansowymi, bank ten stał się
jednym z podstawowych kanałów pozyskiwania kredytów i inwestycji zagranicznych
dla gospodarki Białorusi. Posiada swoje przedstawicielstwa we Frankfurcie nad
Menem, w Moskwie i w Warszawie. Jest jednym z czterech banków w których
otwarto linie kredytowe Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju na rozwój małej
i średniej przedsiębiorczości. Współpracuje z polskim bankiem Pekao S.A. w zakresie
obsługi transakcji handlu zagranicznego.
Banki komercyjne na Białorusi znajdują się pod silna presją ze strony władz
Państwowych, które często oczekują od nich udzielania niskooprocentowanych
(często nieopłacalnych z punktu widzenia banku) kredytów dla wybranych
przedsiębiorstw państwowych lub sektorów gospodarczych, a takŜe zakupu
państwowych papierów dłuŜnych.
67
Większość banków emituje karty płatnicze. O rosnącej ich popularności moŜe
świadczyć fakt, iŜ posługuje się nimi juŜ ponad dwa miliony obywateli Białorusi.42. Z
kart bankowych moŜna korzystać w punktach handlowych i instytucjach bankowych,
bankomatach oraz POS-terminalach43.
Banki z kapitałem zagranicznym
Udział kapitału zagranicznego w całkowitym kapitale zakładowym banków na
Białorusi wzrósł z 4,5 % w 2000 roku do 11,8 % w 2005 roku. Kapitał zagraniczny
(głównie rosyjski) obecny jest w większości białoruskich banków, jednocześnie
funkcjonuje 9 banków ze 100-procentowym udziałem kapitału zagranicznego.
Na terytorium Białorusi działają obecnie przedstawicielstwa 11 banków
zagranicznych, w tym po 3 filie banków łotewskich i rosyjskich, a po jednym
przedstawicielstwie posiadają Kazachstan, Niemcy, Litwa i Polska (Pekso SA).
Republika Białoruś jest członkiem Międzynarodowego Funduszu Walutowego, Banku
Światowego i Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju. Prawo zezwala na
załoŜenie banku ze 100 % udziałem kapitału zagranicznego, wspólnego
przedsięwzięcia z partnerem białoruskim, filii banku jako odrębnego podmiotu
prawnego oraz przedstawicielstwa banku zagranicznego. Kodeks bankowy (punkt 89121) określa szczegółowe warunki rejestracji banku z udziałem kapitału
zagranicznego lub przedstawicielstwa. Wielkość udziału kapitału zagranicznego
ustalana jest indywidualnie na podstawie postanowienia NBB (po zasięgnięciu opinii
prezydenta RB – punkt 90 Kodeksu).
Ocena stabilności sektora bankowego
Wysoki stopień kontroli państwowej zmniejsza wraŜliwość banków na
krótkoterminowe zagroŜenia kosztem ich długoterminowej kondycji i efektywności.
Bardzo często banki udzielają kredytów długoterminowych przedsiębiorstwom
państwowym, które wymagają głębokiej restrukturyzacji, nie prowadzą działań
naprawczych i często są deficytowe. Sektor bankowy jest teŜ osłabiany przez rządowe
interwencje podejmowane w celu zapewnienia środków dewizowych na zakup
importowanego zboŜa i kredytów dla sektora rolnego. Dynamiką pozyskiwania
oszczędności cechują się wszystkie banki, lokując w nich środki naleŜy jednak mieć
na uwadze, iŜ pełną gwarancją państwa objęte są jedynie wkłady w wymienionych
42
Wykaz bankomatów w poszczególnych miejscowościach moŜna znaleźć na stronach internetowych:
www.nbrb.by/publications/payment/bankomats-map.html.
43
www.nbrb.gov.by
68
Finanse
wcześniej sześciu największych bankach. Natomiast w pozostałych bankach
gwarancja taka obowiązuje tylko wtedy, gdy posiadają one wkłady depozytowe w
NBB. W przypadku upadku lub likwidacji banku wkłady są zwracane w wysokości
nie wyŜszej niŜ 1 tys. USD.
Sektor bankowy w ostatnich pięciu latach (2000-2005) zdecydowanie zwiększył
wartość posiadanego kapitału, z 353 mln euro do 1,6 mld euro. W tym czasie wzrosły
takŜe depozyty ludności z 4,5 % do 8,7 % równowartości PKB. Wzrosły równieŜ
kredyty udzielone gospodarce z 14,7 % do 21 % PKB i wyniosły na początek stycznia
2006 roku 5,6 mld euro. Według danych Gazety Ekonomicznej z marca 2006 roku,
banki białoruskie zmniejszyły liczbę tzw. trudnych kredytów z 15 % w 2000 roku do
około 1,9 % w 2005 roku.
Nadzór bankowy
Zgodnie z ustanowionymi przez NBB wysokimi pułapami ryzyka maksymalna
wysokość poŜyczki udzielanej indywidualnemu poŜyczkobiorcy moŜe wynieść 25 %
kapitału banku. Maksymalna wysokość poŜyczki dla wszystkich udziałowców nie
moŜe przekroczyć 100 % kapitału banku, a dla pojedynczego udziałowca 10 %
kapitału.
Pomimo czynionych postępów nadal brak jest skonsolidowanego nadzoru bankowego,
co jest główną słabością całego systemu. Za monitorowanie walutowych rezerw
banków odpowiada nie wydział nadzoru, ale wydział walut zagranicznych. Wiele
z deklarowanych przez NBB zabezpieczeń pozostaje na papierze lub jest zbyt łatwo
uchylanych. Takim poczynaniom miał przeciwdziałać Kodeks Bankowy z 2001 roku.
Po kilku latach jego obowiązywania w zakresie nadzoru nad sektorem bankowym
naleŜy stwierdzić, Ŝe przyczynił się on głównie do wzrostu liczby dokumentów,
instrukcji i zarządzeń wydawanych przez NBB pod adresem kontrolowanych banków.
Rynek kapitałowy
W 1990 roku w RB rozpoczął się proces tworzenia rynku kapitałowego, który składa
się z następujących segmentów:
• papiery wartościowe przedsiębiorstw (akcje, obligacje),
• państwowe papiery wartościowe (obligacje krótko i długoterminowe),
• papiery wartościowe emitowane przez władze miejskie,
• papiery wartościowe banków komercyjnych (weksle, certyfikaty depozytowe
i oszczędnościowe),
• imienne czeki prywatyzacyjne.
69
Głównymi uczestnikami rynku kapitałowego są banki komercyjne, które kupują
przede wszystkim państwowe papiery wartościowe.
Białoruską giełdę walutowo-kapitałową utworzyło 18 banków w dniu 4 marca 1993
roku. Jej największymi akcjonariuszami są: NBB, Ministerstwo Zarządzania
Majątkiem Państwa i Prywatyzacji, Białoruski Bank Rozwoju S.A., Słowiański
Wspólny Akcyjny Bank Naftowy „Słaftnieftiebank”. Pierwsze transakcje związane z
obrotem walutami zagranicznymi miały miejsce 24 marca 1993 roku.
Zgodnie z ustawą z 12 marca 1992 roku „O papierach wartościowych i giełdach
papierów wartościowych”, Rada Ministrów i NBB co roku ustalają kwoty
wywozu/wwozu papierów wartościowych (akcji i obligacji podmiotów
gospodarczych). Państwowy Komitet Papierów Wartościowych w ciągu 10 dni
dokonuje rejestracji i wydaje zezwolenie na wszystkie transakcje dotyczące
wwozu/wywozu papierów wartościowych. Dochód uzyskany przez podmioty
gospodarcze z krótkookresowych obligacji państwowych nie jest opodatkowany.
NBB wprowadza do obiegu takŜe obligacje na okaziciela nominowane w dolarach
USA do wykupu na wolnym rynku za ruble białoruskie lub dolary. Ich
oprocentowanie wynosi 6 % rocznie, zaś jednostkowa wartość – 100 USD. Termin
wykupu wynosi 365 dni, ale mogą być zachowane do 30 września 2006 roku przy
niezmienionym oprocentowaniu.
KaŜdej emisji papierów wartościowych towarzyszy rozporządzenie NBB zawierające:
• obliczenia i wzory wyliczeń słuŜące do ustalenia dochodu z papierów w skali roku;
• wszystkie parametry papierów (terminy, limity udziałów i inne dane);
• warunki sprzedaŜy osobom fizycznym, bankom, organizacjom kredytowofinansowym;
• kolejność skupu papierów;
• ankiety kandydatów do zakupu;
• certyfikat globalny emisji;
• obowiązki pierwszego inwestora oraz protokoły z zakupu.
Ubezpieczenia
Rynek ubezpieczeniowy zaczął się rozwijać po zniesieniu monopolu państwa w 1990
roku. Obecnie działają 54 instytucje ubezpieczeniowe, które posiadają ponad 270
oddziałów. Największą spółką jest „Biełgosstrach” posiadająca 45 % działu w rynku.
Najwięcej, bo aŜ 90 % spółek ubezpieczeniowych działa w Mińsku.
Wydatki na ubezpieczenia są niskie i wynoszą około 0,5 % PKB. Organem
kontrolującym jest Komitet Nadzoru Działalności Ubezpieczeniowej przy
70
Finanse
Ministerstwie Finansów. Podstawą prawną jest przyjęta w 1993 roku ustawa
„O ubezpieczeniach”, w oparciu o którą wydaje się licencje na ponad 40 rodzajów
ubezpieczeń, podzielonych na trzy grupy:
I grupa
ubezpieczenia osobowe (ubezpieczenie na Ŝycie, od nieszczęśliwych
wypadków, emerytalne i medyczne),
II grupa
ubezpieczenia majątkowe,
III grupa ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej.
Do obowiązkowych ubezpieczeń naleŜą: ubezpieczenie prac budowlanych (od 1998
roku) oraz ubezpieczenie posiadaczy pojazdów mechanicznych od odpowiedzialności
cywilnej (od 1 lipca 1999 roku). Obowiązkowe jest równieŜ ubezpieczenie niektórych
rodzajów działalności zawodowej. Aby otrzymać licencję na prowadzenie działalności
notariusze, adwokaci i agenci ubezpieczeniowi muszą być ubezpieczeni na kwotę nie
mniejszą niŜ 500 EUR, agenci celni na kwotę nie mniejszą niŜ równowartość 10
tysięcy minimalnych płac, a spedytorzy na tysiąc minimalnych płac. Wszystkie
pozostałe rodzaje ubezpieczeń są dobrowolne.
SprzedaŜ polis zagranicznych zakładów ubezpieczeniowych jest zabroniona,
z wyjątkiem zielonej karty. Udział zagranicznego kapitału jest moŜliwy tylko
w formie spółki z białoruskim partnerem z ograniczeniem udziału zagranicznego
partnera do 49 %. Na rynku działa 15 spółek ubezpieczeniowych z kapitałem
zagranicznym. Wspólnikami są osoby fizyczne i prawne z Niemiec, USA, Polski,
Wielkiej Brytanii, Rosji, Austrii, Belgii i innych krajów.
Środki gromadzone przez spółki ubezpieczeniowe są inwestowane zgodnie z
ustalonym trybem. Rezerwy ubezpieczeniowe (nie mniej niŜ 10 %), powinny być
ulokowane na kontach bankowych, przy czym w jednym banku moŜna lokować nie
więcej niŜ połowę kwoty. Pozostała część wolnych środków powinna być ulokowana
w państwowe papiery wartościowe (nie mniej niŜ 35 %), w papiery wartościowe
terenowych organów administracji państwowej (nie więcej niŜ 10 %), w papiery
wartościowe podmiotów gospodarczych (nie więcej niŜ 15 %) i w nieruchomości (nie
więcej niŜ 20 %). Co najmniej 80 % inwestowanych środków powinno być
ulokowane w kraju, a minimum 40 % zysku z działalności inwestycyjnej spółek
ubezpieczeniowych ma być przeznaczone obligatoryjnie na zwiększanie rezerw.
Obecna struktura lokowania rezerw ubezpieczeniowych odzwierciedla stosunkowo
ograniczone jeszcze moŜliwości inwestycyjne na Białorusi.
71
System ochrony socjalnej
Jednym z podstawowych problemów systemu ochrony socjalnej jest to, Ŝe niewielkie
kwoty są kierowane do znacznej liczby osób, zamiast do tych, którzy najbardziej
pomocy potrzebują. Wszechobecna kontrola cen dotyczy nie tylko podstawowych
produktów Ŝywnościowych. Regulowana jest wysokość czynszów mieszkaniowych,
ceny usług komunalnych, komunikacyjnych, transportowych. Podobnie jest w
rolnictwie: subsydia obejmują dopłaty do nawozów, pestycydów, usług
weterynaryjnych, leasing maszyn rolniczych itp. Dopłaty te mają wyrównać koszty
wynikające z warunków produkcji.
Szeroko rozbudowany jest system bezpośrednich i pośrednich subsydiów.
Bezpośrednie subsydia skierowane są do sektora komunalnego, transportowego i
komunikacyjnego; pokrywają one róŜnicę pomiędzy kosztem usługi a ceną, jaką płacą
odbiorcy. Pośrednie subsydia polegają na tym, Ŝe niektórzy uŜytkownicy lokali
(podmioty gospodarcze) lub odbiorcy usług komunalnych płacą niŜsze ceny za te
same usługi. Budownictwo mieszkaniowe, rolnictwo i niektóre gałęzie produkcji
otrzymują subsydiowane kredyty, których łączny koszt sięga do 4 % PKB.
System emerytalno-rentowy zapewnia tylko minimum ochrony dla 2,5 mln emerytów
i rencistów (14 % społeczeństwa to ludzie po sześćdziesiątym piątym roku Ŝycia).
Fundusz ubezpieczeń społecznych opiera się na bieŜących wpływach i wydatkach i
nie ma Ŝadnego zabezpieczenia. Z powodu trudności finansowych zaniechano
planowanego podwyŜszenia wypłacanych świadczeń do wysokości 55 % średniej
płacy roboczej. Aby zmniejszyć koszty drastycznie zredukowano wysokość emerytury
dla najlepiej zarabiających. Najgorzej zarabiającym zagwarantowano minimalną
emeryturę podnosząc współczynnik jej naliczania do poziomu przewyŜszającego
100 %.
Z funduszu socjalnego (emerytalno-rentowego) wypłacane są ponadto dodatki
rodzinne na dzieci poniŜej 3 roku Ŝycia, dzieci w wieku od 3 do 16 lat w rodzinach
o najniŜszych dochodach, dzieci niepełnosprawne, zasiłki dla samotnych matek,
zasiłki macierzyńskie, a takŜe róŜne ulgi dla weteranów wojennych.
Reforma systemu ubezpieczeń społecznych
Realizowana w ostatnich latach reforma ubezpieczeń społecznych jest przeprowadzana
w dwóch etapach:
• wzmocnienie systemu minimalnych świadczeń socjalnych i rozszerzenie
świadczeń adresowanych do grup najbardziej potrzebujących;
• przeprowadzenie podziału funduszu socjalnego na dwa niezaleŜne fundusze
ubezpieczeń społecznych i pomocy społecznej.
72
Finanse
Od 1 stycznia 2001 roku działa nowa sieć pomocy społecznej, wdroŜona dzięki
pomocy w ramach programu pomocy technicznej Banku Światowego. Ma ona
umoŜliwić pełne uwolnienie cen z jednoczesną ochroną ludności o najniŜszych
dochodach, której liczba szacowana jest na około 700 tysięcy. Koszty tej operacji w
roku 2001 wyniosły 16 mln USD, a w 2002 roku 17,8 mln USD44.
Nowy system wymaga wystąpienia z wnioskiem i wypełnienia deklaracji
o dochodach. WaŜne jest, Ŝe zasiłki są chronione przed inflacją przez ich powiązanie
z dochodem zapewniającym minimum egzystencji, który jest co kwartał
rewaloryzowany o współczynnik inflacji. System ten pozwala rządowi na wycofanie
się z subsydiowania czynszów i usług komunalnych. Obecnie porządkowane są
rozliczne ulgi, zmniejszane są państwowe dopłaty do cen leków, usług sanatoryjnych,
komunalno-mieszkaniowych, transportu itp.
Od 1 stycznia 2007 roku do końca 2008 roku wdraŜane mają być kolejne zmiany w
systemie emerytalnym na Białorusi, polegające na przejściu ze starego systemu
pokoleniowego na nowy system tworzenia indywidualnych kont emerytalnych osób
pracujących.
Międzynarodowa pomoc finansowa
Białoruś otrzymuje stosunkowo ograniczoną pomoc w postaci dopływu kredytów
inwestycyjnych, poniewaŜ międzynarodowe organizacje finansowe uzaleŜniają swoje
zaangaŜowanie się w tym zakresie od zrealizowania przez Białoruś programu reform
pod nadzorem ekspertów Międzynarodowego Funduszu Walutowego.
Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW)
Białoruś została członkiem MFW w lipcu 1992 roku z udziałem 373 mln USD, co
stanowi 0,19 % całości i daje jej prawo do 0,20 % wszystkich głosów. Kraj ten
korzystał dotychczas trzykrotnie z funduszy MFW przeznaczonych na wspieranie
reform gospodarczych. Z przyznanej przez MFW kwoty kredytu 424,79 mln USD do
1995 roku wykorzystano 240,12 mln USD. Programy pomocy technicznej
realizowano w sektorze wydatków publicznych, podatków i ceł, systemu nadzoru
bankowego, polityki monetarnej, w procesie organizowania banku centralnego oraz w
44
O przyznaniu świadczeń decyduje kryterium dochodu. Zasiłek socjalny przysługuje w przypadku gdy średni
dochód na głowę w ciągu ostatnich trzech miesięcy poprzedzających wystąpienie o zasiłek nie przekraczał
50 % poziomu tzw. minimum egzystencji, będącego wyznacznikiem ubóstwa na Białorusi. Oprócz kryterium
dochodu na głowę dodatkowo są brane pod uwagę takie czynniki jak: stan zdrowia, warunki domowe,
samotność, wielodzietność, posiadanie niesprawnego członka rodziny czy wiek powyŜej 80 lat, w tym takŜe
kombatanctwo.
73
dziedzinie statystyki. MFW przeszkolił 25 białoruskich urzędników państwowych
m.in. w dziedzinie polityki finansowej i programowania, bilansu płatniczego i
statystyki finansowej państwa.
W okresie od kwietnia do września 2001 roku pod nadzorem przedstawicieli MFW
miał być wdraŜany program naprawczy, w ramach którego Rząd Białorusi zobowiązał
się do prowadzenia określonej polityki makroekonomicznej i przeprowadzenia
niezbędnych reform strukturalnych. Realizacja tego programu została negatywnie
oceniona przez przedstawicieli MFW na przełomie lipca i sierpnia 2001 roku. Na skutek
nie zrealizowania programu naprawczego, kredytowanie zostało wstrzymane. MFW
postulował m.in. uchylenie dekretu Prezydenta nr 40 na podstawie którego moŜe on
skonfiskować mienie osoby fizycznej lub przedsiębiorstwa45. Niezbędne minimum
reform gospodarczych wymaganych przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy to:
• twardsza polityka budŜetowa i pienięŜna, która pozwoliłaby kontrolować deficyt
budŜetowy i inflację,
• zwiększenie niezaleŜności Narodowego Banku Białorusi,
• zmniejszenie ingerencji państwa w gospodarkę,
• poprawa warunków działania małych i średnich przedsiębiorstw,
• zmniejszenie subsydiowania przedsiębiorstw państwowych,
• przeprowadzenie reformy bankowej i zmniejszenie ingerencji państwa w tej
dziedzinie.
W marcu 2003 roku, w oparciu o opinie ekspertów MFW i rządu RB opracowano
załoŜenia do nowego programu reform. Miał on na celu zmniejszenie inflacji,
liberalizację cen (szczególnie w sektorze energetycznym), rozwój sektora prywatnego,
zmniejszenie biurokracji (zwłaszcza w stosunku do inwestorów zagranicznych),
przyciągnięcie inwestycji zagranicznych oraz zwiększenie rezerw walutowych państwa.
W sierpniu 2003 roku, na zaproszenie NBB, na Białoruś przybyła kolejna misja MFW
ds. pomocy technicznej. Miała ona pomóc władzom w przygotowaniu projektów
ustaw zapobiegających procederowi prania brudnych pieniędzy i finansowania
terroryzmu, a takŜe w utworzeniu specjalnej organizacji zajmującej się zbieraniem
informacji finansowych i pogłębianiem współpracy międzynarodowej. Kolejna misja
MFW, przebywająca na terenie Białorusi w kwietniu 2004 roku sporządziła szereg
raportów i opracowań dotyczących gospodarki białoruskiej. Zawierają one uwagi
krytyczne, dotyczące przede wszystkim polityki kredytowej oraz niskiego tempa
prywatyzacji. Znalazło się tam takŜe szereg ocen pozytywnych, związanych m.in. z
umacnianiem rubla białoruskiego, rozwojem systemu bankowego, tworzeniem aktów
45
Tymczasem 8 sierpnia 2003 roku prezydent A.Łukaszenka podpisał kolejny dekret O niektórych zagadnieniach
związanych z deklarowaniem dochodów, majątku i źródeł dochodów przez osoby fizyczne, zgodnie z którym
niezłoŜenie deklaracji będzie pociągało za sobą sankcje finansowe, aŜ do konfiskaty mienia włącznie.
74
Finanse
normatywnych przeciwdziałających korupcji. Raporty te są dostępne na stronach
internetowych MFW pod adresem: www.imf.org.
Bank Światowy (BŚ)
Białoruś jest członkiem BŚ od roku 1992. Wartość otrzymanych z Banku Światowego
dotacji wyniosła 14 mln USD, a łączna wartość poŜyczek sięga kwoty 171,2 mln USD,
w tym:
• poŜyczka na budowę infrastruktury instytucjonalnej (8,3 mln USD),
• poŜyczka na rozwój leśnictwa (41,9 mln USD),
• poŜyczka na odbudowę (120 mln USD).
Łączna wartość poŜyczek udzielonych przez Bank Światowy do roku 1995 wyniosła
110 mln USD. W latach późniejszych ich wartość w skali roku wynosiła od 13,74 mln
USD w roku 1996 do zaledwie 6,92 mln USD w roku 2001. Dalsza pomoc Banku
uzaleŜniona jest od podjęcia przez białoruskie władze i bank centralny działań
zmierzających do oparcia kursu rubla białoruskiego na systemie rynkowym,
ograniczenia kontroli cen i stosowania subsydiów, podjęcia zdecydowanych reform
strukturalnych.
Według raportów MFW z maja 2004 roku Bank Światowy zamierza przeznaczyć 190,6
mln USD kredytów na modernizację obiektów sfery socjalnej Białorusi (w tym
szczególnie na modernizację obiektów energetycznych) oraz 15 mln USD na tzw.
granty (dotacje celowe). Granty te mają słuŜyć m.in. sfinansowaniu prac analitycznych
dotyczących diagnozy i sposobów reaktywacji skaŜonych terenów (Czernobyl). Bank
Światowy prowadzi takŜe dialog z władzami białoruskimi w zakresie realizacji małych
grantów na rzecz społeczeństwa obywatelskiego oraz wspierania sektora MSP.
Międzynarodowa Korporacja Finansowa (MKF)
Białoruś jest członkiem tej organizacji od 1992 roku. Korporacja rozpoczęła swoją
działalność w tym kraju od projektów pomocy technicznej wspierających rozwój
sektora prywatnego, zwłaszcza małych i średnich przedsiębiorstw w celu
przygotowania podstaw pod przyszłą działalność inwestycyjną.
MKF podtrzymuje takŜe kontakt z instytucjami rządowymi w celu udzielania pomocy
prawnej na rzecz sektora MSP, w tym tworzenia klimatu inwestycyjnego. Do stycznia
2004 roku zrealizowała ona 5 projektów pomocy technicznej na kwotę 9,4 mln USD.
W sektorze bankowym Korporacja przedstawiła pięcioletni plan finansowania (20042008) sektora prywatnego Białorusi (za pośrednictwem Priorbanku) na kwotę 15 mln
USD.
75
VI. SYSTEM PODATKOWY
Podatki i składki w systemie prawnym Białorusi
Legislacyjną podstawą systemu podatkowego są następujące akty prawne:
a) O podatku od wartości dodanej (Nr 1319-XII z 19.12.1991);
b) O akcyzie (Nr 1321-XII z 19.12.1991), znowelizowana 1.01.1998;
c) Rozporządzenie RM O stawkach akcyzy na towary akcyzowe (Nr 111
z 5.04.2002);
d) O podatkach drogowych w RB (Nr 73-3 z 23.12.1991);
e) O budŜecie RB na 2002 rok (Nr 72-3 z 29.12.2001);
f) O podatkach dochodowych i dywidendach (Nr 1330-XII z 22.12.1991);
g) Dekret Prezydenta RB O opodatkowaniu dochodów otrzymywanych z roŜnych
rodzajów działalności (Nr 43 z 23.12.1999);
h) O podatku dochodowym od osób fizycznych (Nr 1327-XII z 21.12.1991);
i) O wysokości zobowiązań na fundusz socjalny (Nr 138-XIII z 29.02.1996);
j) O podatkach gruntowych (Nr 1314-XII z 18.12.1991);
k) O podatku za wykorzystywanie środowiska naturalnego (Nr 1335-XII
z 23.12.1991);
l) O podatku od działalności (Nr 1337-XII z 23.12.1991);
m) O podatkach komunalnych (Nr 617-XII z 20.02.1991);
n) Dekret Prezydenta RB O wprowadzenie jednego podatku od produkcji rolnej
(Nr 2 z 13.07.1997);
o) O uproszczonym systemie opodatkowania małej przedsiębiorczości (Nr 121-3
z 31.12.1997);
p) Dekret Prezydenta RB O ustanowieniu podatku od przedsiębiorczości
rozrywkowej (Nr 21 z 01.12.1998);
q) Dekret Prezydenta RB O ustanowieniu podatku od dochodów z działalności
loteryjnej (23.04.1999);
r) O wprowadzeniu zmian i uzupełnieniu niektórych aktów prawnych Republiki
Białoruś w zakresie opodatkowania (Nr 260-3 z dniem 01.01.2004);
s) O zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (Nr 78-3 z
9 grudnia 2005).
Na system podatkowy składają się podatki powszechne (państwowe), podatki lokalne
i inne opłaty obowiązkowe. Podatki państwowe i obligatoryjne opłaty obowiązują na
terytorium całego kraju i wpływają do budŜetu państwa lub państwowych funduszy
pozabudŜetowych. Podatki lokalne obowiązują tylko na terenie określonej jednostki
administracyjno-terytorialnej i zasilają jej budŜet.
76
System podatkowy
Tab. 8. Podatki podstawowe i składki na fundusz pracy oraz ubezpieczenie społeczne
Podatek/składka
Podatek dochodowy od osób
prawnych
Podatek dochodowy od osób
fizycznych
Podatek od towarów i usług
(VAT)
Podatnik
osoba prawna
od podmiotów
polskich
Podstawa obliczenia
a
dochód
przychody z dywidend oraz inne
przychody z tytułu udziału w
zyskach osób prawnych
jeśli udział podmiotu polskiego w
kapitale spółki białoruskiej wynosi
ponad 30 %
osoby fizyczne - dochód
pracownicy
osoby prawne
kwota naleŜna z tytułu sprzedaŜy w
miesiącu sprawozdawczym,
pomniejszona o kwotę naleŜnego
podatku w tym miesiącu;
w imporcie towarów – wartość celna
powiększona o naleŜne cło;
Stawka (%)
24,0
15,0
10,0
9,0 - 30,0
18,0 – podstawowa;
18,0 – dla tranzytu przez
terytorium (w tym gazu);
10,0 – od obrotu
w rolnictwie i produktów
dla dzieci;
9,09 % lub 15,25 % - w
przypadku sprzedaŜy
towarów (usług) w
regulowanych cenach
detalicznych (taryfach),
0,0 – w eksporcie;
1,0
1,0
Podatek od majątku
Składka na fundusz
stabilizacji gospodarki
produkcji rolnej oraz
Ŝywności
Składka na fundusz
mieszkalno-inwestycyjny
Składka na fundusz
mieszkalny w zakresie
utrzymania i remontu
Podatek na fundusz drogowy
osoby prawne
osoby prawne
średnioroczna wartość majątku
przychody z tytułu sprzedaŜy
towarów (usług)
osoby prawne
towarów (usług)
towarów (usług)
0,5
1,0
Ubezpieczenie społeczne
pracodawca
pracownik
pracodawca
towarów (usług)
fundusz płac
wynagrodzenie pracownika
fundusz płac
osoby prawne
osoby prawne
1,0
35,0
1,0
1,0
Składka na rzecz funduszu
zatrudnienia
Podatek nadzwyczajny
pracodawca
fundusz płac
4,0
a
według art.91 Kodeksu Inwestycyjnego Białorusi zwalnia się od podatku dochodowego od osób prawnych w
ciągu trzech lat od chwili wykazania zysku podmiot gospodarczy, w którego kapitale zakładowym udział
zagraniczny stanowi ponad 30 %, a zysk pochodzi ze sprzedaŜy towarów (usług) produkcji własnej, z
wyjątkiem działalności w zakresie handlu;
Źródło: zestawienie zbiorcze na podstawie aktów normatywnych Białorusi
77
Obowiązkowi podatkowemu na Białorusi podlegają:
a) obywatele Republiki Białoruś;
b) obywatele innych krajów lub osoby bez obywatelstwa o ile przebywają
nieprzerwanie 183 dni kalendarzowych w roku na terytorium tego państwa;
c) obywatele innych krajów lub osoby bez obywatelstwa mające pozwolenie na pracę i
przebywanie na terytorium RB, nawet jeśli ich pobyt w tym kraju nie przekracza
183 dni.
Podatki powszechne
Podatek dochodowy od osób fizycznych
Skala podatku dochodowego od osób fizycznych wynosi: 9 %, 15 %, 20 %, 25 % i 30 %
w zaleŜności od wysokości dochodów wyraŜonych wielokrotnością minimalnych
miesięcznych wynagrodzeń (MMO). Od 1 stycznia 2006 roku do 1 marca
obowiązywała stawka MMO w wysokości 29000 BYR, natomiast od 1 marca 2006 do
wyliczania progów podatkowych przyjęto MMO w wysokości 30666,7 BYR. W 2005
roku wyraŜona w rublach wysokość progów podatkowych zmieniała się trzykrotnie (w
styczniu, kwietniu i listopadzie).
Tab. 9. Mechanizm ustalania podatku dochodowego od osób fizycznych
Wielkość dochodu w skali roku (Y)
Y < 240 MMO
240 MMO < Y < 600 MMO
600 MMO < Y < 840 MMO
840 MMO < Y < 1080 MMO
1080 MMO < Y MMO
Stawka podatku
9%
21,6 MMO + 15 % kwoty przekraczającej 240 MMO
183,6 MMO +30 % kwoty przekraczającej 1080 MMO
Tab. 10. Stawki podatku dochodowego od osób fizycznych obowiązujące od dnia 1 stycznia
do 1 marca 2006 roku 46
Wielkość dochodu (BYR)
do 6 960 000
od 6 960 001 do 17 400 000
od 17 400 001 do 24 360 000
od 24 360 001 do 31 320 000
od 31 320 001 i więcej
46
Podatek
9%
626 400 BYR + 15 % od sumy przekraczającej 6 960 000 BYR
2 192 400 BYR + 20 % od sumy przekraczającej 17 400 000 BYR
www.nalog.by/ndok/PMNS2-10012006.html
78
System podatkowy
Deklaracje podatkowe wypełnia się w przypadku, jeśli dochód osiągany jest z kilku
źródeł i przekracza kwotę obowiązującą dla pierwszego progu podatkowego (obecnie
7.360.010 BYR). Członkowie kołchozów i inni pracownicy kompleksu rolnospoŜywczego płacą obecnie taki sam podatek, jak inni pracownicy.
Tab. 11. Stawki podatku dochodowego od osób fizycznych obowiązujące od 1 marca 2006
roku47
Wielkość dochodu (BYR)
do 7 360 010
od 7 360 011 do 18 400 020
od 18 400 021 do 25 760 030
od 25 760 031 do 33 120 040
od 33 120 041 i więcej
Podatek
9%
662 401 BYR + 15 % od sumy przekraczającej 7 360 010 BYR
Źródło: www.nalog.by
Zwolnienia podatkowe przysługują w postaci odliczenia od podstawy opodatkowania
odpowiedniej liczby MMO z tytułu:
a) 2 MMO na kaŜde dziecko w wieku do 18 lat;
b) 10 MMO na miesiąc (120 MMO rocznie) osobom chorym z tytułu katastrofy w
Czernobylu i osobom, które uczestniczyły w usuwaniu skutków awarii;
c) 10 MMO na miesiąc (120 MMO rocznie) weteranom róŜnych wojen;
d) 10 MMO na miesiąc (120 MMO rocznie) inwalidom I i II grupy, niezaleŜnie od
charakteru inwalidztwa.
Ponadto osoby fizyczne wpłacają składki na fundusz socjalny, płacą podatek od
nieruchomości, gruntowy i inne.
Podatek dochodowy i od dywidend
Podatek ten reguluje ustawa o podatkach od dochodów i zysków przedsiębiorstw,
zjednoczeń i organizacji z dnia 22 grudnia 1991 roku z kolejnymi zmianami
i uzupełnieniami. Płatnikami podatku są wszystkie podmioty włącznie ze wspólnymi
przedsięwzięciami, a takŜe ich filie i oddziały prowadzące na terytorium Republiki
Białoruś działalność gospodarczą i handlową. 80 % wpływów z podatków
odprowadzanych jest do budŜetu państwa, a 20 % zasila budŜety lokalne.
Podstawowa stawka wynosi 24 %. Stawki 10 % i 15 % są stosowane w zaleŜności od
typu przysługujących ulg. Opodatkowaniu podlegają dochody z tytułu działalności
produkcyjnej lub handlowej, posiadanych akcji, obligacji i innych papierów
47
www.nalog.by/print/reference/tax-rate.html
79
wartościowych oraz umów o dzierŜawę nieruchomości. Przedsiębiorstwa i kombinaty
rolne płacą podatek dochodowy w wysokości 10 %. Z dniem 1 stycznia 2004 roku
likwidacji uległ podatek 15 %, stosowany poprzednio w stosunku do sektora MSP.
Został on zastąpiony stawką 24 % (tzw. standardową)48. Stawka 15 % jest stosowana
w przypadku:
• podatku od dywidend, licencji;
• dochodu przedsiębiorstw zatrudniających do 200 pracowników (w przemyśle);
• instytucji naukowo-badawczych zatrudniających do 100 pracowników;
• przedsiębiorstw budowlanych zatrudniających do 50 pracowników;
• w sektorze nieprodukcyjnym przy zatrudnieniu do 25 pracowników.
Od dochodu uzyskiwanego przez przedsiębiorstwa odlicza się wydatki przeznaczone
na finansowanie przedsięwzięć szczególnie waŜnych dla gospodarki (np.
budownictwo mieszkaniowe). Dochód przedsiębiorstw z udziałem zagranicznym
oblicza się w oparciu o zysk bilansowy, stanowiący sumę zysków ze sprzedaŜy,
produkcji i innych wartości materialnych, pomniejszony o kwotę wydatków
poniesionych w okresie produkcyjnym49. Jeśli udział kapitału zagranicznego w
funduszu zakładowym wspólnego przedsiębiorstwa przekracza 30 %, a dochód powstał
w wyniku działalności produkcyjnej, podmiot ten jest zwolniony z podatku
dochodowego w ciągu pierwszych trzech lat od chwili uzyskania dochodu50. W
przypadku produkcji szczególnie waŜnych dla Białorusi towarów (zamieszczonych w
wykazie zatwierdzonym przez rząd RB), istnieje moŜliwość ubiegania się
o zmniejszenie skali podatku nawet o 50 % przez następne 3 lata51.
W przypadku niewniesienia do kapitału zakładowego przedsiębiorstwa z udziałem
kapitału zagranicznego całości wkładów przed upływem dwóch lat od dnia rejestracji,
podatek dochodowy naliczany jest w pełnej wysokości za cały okres działalności
spółki. Podatek dochodowy za drugi rok działalności naliczany jest z zastosowaniem
sankcji finansowych, przewidzianych przez prawo Republiki Białoruś. Ulgi
48
Republika Białoruś, raport MFW Nr 04/139, maj 2004 r. s. 18-19.
Wysokość podatku dochodowego uzaleŜniona jest od procentowego udziału kapitału zagranicznego w
kapitale zakładowym wspólnego przedsiębiorstwa. Jeśli udział ten nie przekracza 30 %, przedsiębiorstwo
traktowane jest na równi z przedsiębiorstwem białoruskim i od stycznia 2002 roku płaci podatek w
wysokości 24 %. Tytułem do wystąpienia o przyznanie ulgi podatkowej mogą być poniesione przez
przedsiębiorstwo określone wydatki np. na likwidację skutków katastrofy w Czernobylu, tworzenie miejsc
pracy dla inwalidów, działalność sanatoryjną, itp.
50
Zwolnienie z podatku moŜe mieć miejsce jedynie w przypadku, jeśli kaŜdy z udziałowców wspólnego
przedsiębiorstwa wniósł wpłaty do kapitału zakładowego w wymaganym ustawowo terminie (tj. minimum
50 % w ciągu roku od dnia rejestracji i drugie 50 % w ciągu kolejnego roku). Niedopełnienie tego wymogu
powoduje, Ŝe podatek naliczany jest w pełnej wysokości. PrzedłuŜenie tego okresu dla przedsiębiorstw, których
kapitał zakładowy tworzony jest w drodze realizacji prac budowlano-montaŜowych, moŜe nastąpić na
podstawie decyzji Rady Ministrów RB.
51
Na podstawie art. 91. Kodeksu Inwestycyjnego RB.
49
80
System podatkowy
podatkowe w podatku dochodowym są wstrzymane i nie moŜna ich wznowić w
dalszej działalności. W przypadku utraty przez podmiot statusu osoby prawnej z
kapitałem zagranicznym, likwidacji albo reorganizacji osoby prawnej z udziałem
zagranicznym w okresie jej zwolnienia od podatku lub w ciągu trzech lat po upływie
terminu zwolnienia od opłaty podatków, spółka jest zobowiązana uiścić podatki za
okres obowiązywania zwolnienia52.
Podatek VAT
Stosowane są następujące stawki podatku VAT tj. 0 %, 10 %, 9,09 % lub 15,25 % oraz
18 %. W uchwale Gabinetu Ministrów z dnia 5 września 1995 roku określono trzy
grupy towarów objętych zróŜnicowanym podatkiem VAT.
Podatkiem zerowym objęta jest grupa ponad 100 towarów, wśród których są m.in.:
• wybrane maszyny, urządzenia i technologie;
• środki transportu, części zapasowe, sprzęt rehabilitacyjny i techniki medycznej;
• towary dostarczane w ramach pomocy humanitarnej;
• zaopatrzenie przedstawicielstw dyplomatycznych;
• środki płatnicze RB i dewizy;
• towary pochodzące z obszaru unii celnej z Rosją;
• towary eksportowane do krajów tzw. „dalekiej zagranicy”;
• usługi transportu miejskiego;
• usługi łączności dla ludności, prenumerata czasopism i gazet;
• realizacja badań naukowych dla potrzeb RB;
• losy na loterię według zasad ustalonych przez Prezydenta RB.
Podatkiem 10 % objęta jest grupa towarów, do której naleŜą:
• produkcja rolna kołchozów, sowchozów i gospodarstw indywidualnych,
• produkty Ŝywnościowe dla dzieci,
• niektóre towary przeznaczone dla dzieci (odzieŜ, obuwie, meble, itp.);
• usługi dla ludności (fryzjer, naprawa obuwia, łaźnie, pralnie, itp.).
Podatek 9,09 % lub 15,25 % obowiązuje w przypadku sprzedaŜy towarów (prac,
usług) w regulowanych cenach detalicznych (taryfach) z uwzględnieniem podatku.
Stawki te obowiązują takŜe w przypadku sprzedaŜy na terytorium Republiki Białoruś
towarów (prac, usług) praw własności intelektualnej przez podmioty zagraniczne,
które nie są zarejestrowane w organach podatkowych Republiki Białoruś. Pozostałe
52
NiezaleŜnie od procentowego udziału kapitału partnera zagranicznego, dywidendy z posiadanych przez
niego akcji, obligacji i papierów wartościowych obciąŜane są 15 % podatkiem (chyba Ŝe umowy
międzynarodowe dotyczące unikania podwójnego opodatkowania stanowią inaczej). Stawkę podatku
dochodowego wynoszącą 30 % płacą banki i instytucje kredytowo-finansowe, zaś stawkę 40 % stosuje się dla
instytucji osiągających dochody z obrotu papierami wartościowymi.
81
towary objęte są 18 % podatkiem VAT. Od 1 stycznia 2004 roku podatek w
wysokości 18 % dotyczy takŜe usług tranzytowych, w tym dotyczących transportu
gazu przez terytorium Białorusi (poprzednio stawka 0 %).
Z opodatkowania podatkiem VAT przy wwozie na obszar Republiki Białoruś
zwalniane są m.in., waluta Republiki Białoruś, waluta obca, w szczególności
banknoty, będące prawnym środkiem płatniczym (z wyłączeniem wykorzystywanych
w celach numizmatycznych), a takŜe znaki akcyzy, papiery wartościowe; środki
techniczne, włączając autotransport, które nie mogą być wykorzystane inaczej niŜ w
celu profilaktyki inwalidztwa i rehabilitacji inwalidów, środki lecznicze, wyroby
przeznaczenia medycznego (weterynaryjnego), wyroby protezo-ortopedyczne i
technika medyczna, jak równieŜ niektóre rodzaje półproduktów (materiałów) i
elementów do produkcji, produkty do wyrobu pieczywa i pasz zgodnie ze spisem,
określonym przez Radę Ministrów Republiki Białoruś53. Zwolnione z opodatkowania
są obroty ze sprzedaŜy na obszarze Republiki Białoruś lekarstw, a takŜe techniki
medycznej, przyborów i sprzętu, wyrobów o przeznaczeniu medycznym
(weterynaryjnym); usług w postaci kształcenia, związanych z procesami nauczania,
naukowo- produkcyjnym i wychowawczym; papierów wartościowych i finansowych
instrumentów rynku; usług komunikacyjnych, świadczonych osobom fizycznym54.
Kwota podatku, podlegającego zapłacie przez podatnika do budŜetu, określana jest jako
róŜnica pomiędzy ogólną kwotą podatku, naliczoną zgodnie z wynikami okresu
podatkowego, i kwotami odliczeń podatkowych, naleŜnych w danym okresie
podatkowym55. Odliczeniom podlegają kwoty podatku przedstawione przez
sprzedawców podatnikowi przy nabyciu przez niego towarów (prac, usług), jak równieŜ
wpłacone przez podatnika przy wwozie towarów na obszar celny Republiki Białoruś.
Dekretem Prezydenta Republiki Białoruś z 17.05.2001 r. Nr 14 „O niektórych tematach
naliczania i uiszczania podatku VAT” ustanowiono zasady naliczania odliczeń w
stosunku do niektórych towarów, jak równieŜ ewidencji kwot VAT, wpłacanych przez
53
Baza podatkowa przy sprzedaŜy towarów (prac, usług) określana jest jako wartość tych towarów (prac,
usług), wyliczona na podstawie stosowanych cen (taryf) na towary (prace, usługi) z uwzględnieniem akcyzy
(w przypadku towarów podlegających akcyzie) bez włączenia w nie podatku lub regulowanych cen
detalicznych (taryf), zawierających podatek.
54
Wykorzystano materiały prawne ze szkolenia: Polsko-białoruska współpraca gospodarcza, Warszawa
07.02.2006 r., przygotowane przez Kancelarię Prawną Vlasova & Partners.
55
Podatek VAT moŜe być płacony w rublach białoruskich lub w dewizach po kursie Narodowego Banku RB
obowiązującym w dniu przeprowadzania procedury celnej. Płatność moŜe być zrealizowana gotówką lub
przelewem w trakcie załatwiania formalności celnych lub przed wprowadzeniem towaru na obszar celny.
Towary wwoŜone na terytorium celne Republiki Białoruś jako aport rzeczowy spółki z kapitałem
zagranicznym, są wolne od podatku VAT i opłat celnych, pod warunkiem, Ŝe naleŜą do jej majątku
produkcyjnego.
82
System podatkowy
podatnika przy wwozie lub nabyciu towarów (prac, usług), wykorzystywanych w celu
sprzedaŜy produkcji zwolnionej z opodatkowaniem VAT-em56.
Podatek akcyzowy
Podstawowym aktem normatywnym, regulującym tryb opłaty akcyzy w Republice
Białoruś, jest Ustawa „O akcyzie” z 19.12.1991 r. w redakcji z 30.12.1997 r.(ze
zmianami i uzupełnieniami). Płatnikami tego podatku są następujące podmioty57:
• produkujące wyroby podlegające akcyzie;
• wwoŜące towary podlegające akcyzie na obszar celny Republiki Białoruś i (lub)
sprzedające wwiezione towary podlegające akcyzie na obszarze celnym Republiki
Białoruś.
Napoje alkoholowe i wyroby tytoniowe, przeznaczone do sprzedaŜy, podlegają
znakowaniu akcyzą. Stawki akcyzy mogą być ustanawiane w kwocie absolutnej na
jednostkę fizyczną towaru – twarde stawki, lub w procentach od wartości towarów –
stawki od wartości.
Podstawa opodatkowania akcyzą w zaleŜności od ustanowionych w stosunku do
towaru stawek określana jest58:
• w stosunku do towarów, na które ustanowiono twarde stawki akcyzy: jako ilość
wyprodukowanych lub wwiezionych albo teŜ sprzedanych po wwiezieniu (w
przypadku nieuiszczenia akcyzy przy wwozie) towarów podlegających akcyzie w
postaci naturalnej;
• w stosunku do towarów, na które ustanowiono stawki akcyzy od wartości: jako
cena producenta towarów produkowanych lub wartość celna towarów
wwoŜonych, podwyŜszona o naleŜne cło i opłaty za załatwienie formalności
celnych, lub teŜ wartość towarów sprzedanych po wwiezieniu.
56
Jeśli suma odliczeń podatkowych w odpowiednim okresie podatkowym przewyŜsza ogólną kwotę
podatku, płatnik w danym okresie podatkowym nie opłaca podatku, a róŜnica między sumą odliczeń
podatkowych i ogólną sumą podatku podlega odliczeniu w kolejnym okresie podatkowym z ogólnej kwoty
podatku lub zaliczeniu albo zwrotowi podatnikowi. Zwrot róŜnicy między sumą odliczeń podatkowych i
ogólną sumą podatku dokonywany jest bez naliczenia odsetek.
57
Wykaz towarów obłoŜonych akcyzą, a takŜe stawki akcyzy na nie, tak przy wwozie, jak i przy produkcji,
są jedynymi. Akcyza ustanowiona jest na spirytus i wyroby spirytusowe, tytoń, produkcję alkoholową i
piwo, naftę, benzynę i olej napędowy, wyroby jubilerskie, mikrobusy i samochody osobowe, w tym równieŜ
i przerobione na cięŜarowe (bez znaczenia jak jest pojemności silnika), z wyłączeniem samochodów
osobowych, przeznaczonych do profilaktyki i rehabilitacji inwalidów.
58
Akcyza nie jest uiszczana za towary podlegające akcyzie, wywoŜone poza granice Republiki Białoruś.
Wymieniony przepis nie rozciąga się na towary, eksportowane z Republiki Białoruś i państw WNP (oprócz
państw, z którymi w stosunkach handlowych realizowane jest pobieranie akcyzy na zasadzie kraju
przeznaczenia). Towary podlegające akcyzie, wwoŜone w trybie zamiany towarowej (oprócz wwoŜonych
do państw WNP, z którymi w stosunkach handlowych realizowane jest pobieranie akcyzy na zasadzie kraju
przeznaczenia), podlegają opodatkowaniu akcyzą.
83
Kwota akcyzy, podlegająca zapłacie za towary pochodzące i wwiezione z obszaru
państw WNP, zmniejszana jest o kwotę akcyzy, faktycznie zapłaconej w kraju ich
pochodzenia. Niniejszy przepis stosuje się na warunkach wzajemności w trybie,
określonym przez Radę Ministrów Republiki Białoruś. Przy sprzedaŜy wwiezionych
towarów podlegających akcyzie, w stosunku do których:
• ustanowiono stawki akcyzy od wartości, podlegające zapłacie kwoty akcyzy
zmniejszane są do kwot, wpłacanych przy wwozie takich towarów podlegających
akcyzie. W przypadku idącej za tym sprzedaŜy wwiezionych na obszar celny
Republiki Białoruś towarów podlegających akcyzie naliczanie akcyzy nie jest
dokonywane;
• ustanowiono twarde (specyficzne) stawki akcyzy, zapłata akcyzy nie jest
dokonywana w przypadkach, jeśli co do takich towarów podlegających akcyzie
zapłata akcyzy została dokonana przy ich wwozie na obszar Republiki Białoruś.
Podatek akcyzowy, podobnie jak VAT, moŜe być płacony w rublach białoruskich lub w
walucie wymienialnej.
Podatek od nieruchomości
Roczna stawka podatku wynosi 1 %, a odnośnie niektórych obiektów
ponadnormatywnego budownictwa – 2 % i 0,1 % dla osób fizycznych oraz podmiotów
nie posiadających osobowości prawnej. Podatek nalicza się od wartości:
• majątku produkcyjnego i nieprodukcyjnego będącego w posiadaniu płatnika,
• obiektów w trakcie budowy,
• budynków naleŜących do osób fizycznych.
Podatek gruntowy
Podatek gruntowy obowiązuje wszystkich właścicieli, uŜytkowników i dzierŜawców
ziemi. Stawka zaleŜy od rodzaju i lokalizacji terenu. Stawki dla działek rolnych określa
się wg specjalnej tabeli katastralnej. Podatek nalicza się od działek rolnych, leśnych,
zabudowanych, działek pod obiektami przemysłowymi i innych. Nie pobiera się
podatku od:
• ziemi skaŜonej radioaktywnie,
• rezerwatów, pól doświadczalnych wykorzystywanych do działalności naukowej,
ogrodów botanicznych i parków narodowych,
• terenów pod budynkami administracji państwowej, finansowanymi z budŜetu
państwa, terenów powszechnego uŜytku (place, ulice, aleje, itp.).
Zwolnienia podatkowe przysługują kombatantom, emerytom, rencistom i inwalidom
I i II grupy, obywatelom poszkodowanym przez awarię w Czernobylu.
84
System podatkowy
Podatek nadzwyczajny
Podatek ten został wprowadzony ustawą o budŜecie państwa na rok 1991 z 21 grudnia
1990 roku i związany jest z likwidacją skutków katastrofy w Czernobylu. Obowiązuje
wszystkie podmioty, takŜe zagraniczne, niezaleŜnie od formy własności. Stawka
podatku wynosi 4 % od funduszu płac. Z podatku zwolnione są stowarzyszenia
inwalidów, sowchozy, kołchozy i indywidualne gospodarstwa rolne, kolegia
adwokackie, organizacje szkolne, teatry, itp.
Podatek ekologiczny
Płacony jest przez uŜytkowników zasobów naturalnych oraz importerów określonych
wyrobów. Stawki są zróŜnicowane i naliczane na podstawie ilości:
3
• wydobywanych zasobów (w tonach lub w m );
• przetworzonej ropy i pochodnych (np. 1 EUR za tonę produktów naftowych);
• odpadów zanieczyszczających środowisko;
• importowanych wyrobów przemysłu chemicznego.
Za przekroczenie limitu wydobycia płaci się dziesięciokrotność podatku. Ulgi
stosowane są za pobór wody do celów spoŜywczych i przeciwpoŜarowych oraz za
piasek wykorzystywany do budowy dróg. Dodatkowo na podstawie rozporządzenia
Rady Ministrów z 2 kwietnia 2004 roku Nr 371 o wprowadzeniu zmian i uzupełnieniu
rozporządzeń Rady Ministrów z 5 lutego 2002 roku Nr 146 O stawkach podatku
ekologicznego, limitach wydobycia zasobów naturalnych oraz rozporządzenia z 29
marca 2002 roku Nr 386 O normatywach podatku za produkcję odpadów i ich
unieszkodliwianiu, zmianie uległy opłaty za zanieczyszczenia. Z dniem 1 marca 2004
roku stawka ekologiczna wynosi 18 %59.
Podatek za korzystanie z zasobów naturalnych oblicza się i opłaca miesięcznie, na
podstawie faktycznej ilości wydobycia zasobów naturalnych lub ilości zanieczyszczeń
zagraŜających środowisku. W przypadku importu wyrobów przemysłu chemicznego
na podstawie Dekretu Prezydenta RB Nr 247 z dnia 18 kwietnia 2006 roku
O zmianach w dekrecie z 15 czerwca 2005 roku w zakresie stosowanych stawek
podatku ekologicznego stosowane są stawki w wysokości 230 tys. BYR za tonę
sprowadzonych na białoruski obszar celny wyrobów z mas plastycznych. Ww.
podatek obowiązuje od 1 maja 2006 roku. Dodatkowo ww. dekret ustala nowe stawki
podatkowe za wytwarzanie i kierowanie do składowania odpadów niebezpiecznych.
W zaleŜności od klasy zagroŜenia stawki podatkowe są zróŜnicowane (I klasa
zagroŜenia – 141,8 tys. BYR, np. III klasa zagroŜenia – 13,8 tys. BYR).
59
Na podstawie danych Ministerstwa Podatków RB (http://www.nalog.by) - 2004/2006 r.
85
Fundusz wspierania zatrudnienia
Wpływy z tytułu podatku na Fundusz wspierania zatrudnienia dzielone są w następujący
sposób: 40 % przekazywane jest do krajowego Centrum Wspierania Zatrudnienia RB,
a 60 % do obwodowych ośrodków zatrudnienia. Stawka odpisu na fundusz wspierania
zatrudnienia wynosi:
• 0,5 % od funduszu płac – dla przedsiębiorstw gospodarki rolnej,
• 5 % od funduszu płac dla wszystkich pozostałych przedsiębiorstw.
Fundusz wspierania rolnictwa i fundusz wspierania gospodarki60
Wysokość odpisu zarówno na jeden jak i drugi fundusz pozabudŜetowy wynosi 2 %.
Odpisy nalicza się od:
• wpływów ze sprzedaŜy towarów i usług (w przypadku przedsiębiorstw);
• dochodów (w przypadku banków);
• obrotów (w przypadku placówek handlowych i Ŝywienia zbiorowego).
Podatek drogowy61
Stawkę 0,5 % od produkcji płacą kołchozy, sowchozy i gospodarstwa rolne, 0,3 % od
obrotów płacą przedsiębiorstwa handlowe, 2 % przedsiębiorstwa transportowe,
a pozostałe podmioty płacą 1 % od wielkości produkcji, prac i usług.
Podatek paliwowy
Obowiązuje od 1 stycznia 2004 roku. Podstawę opodatkowania stanowi wartość benzyn
i oleju napędowego, ustalana w zaleŜności od miejsca lokalizacji stacji paliwowej. Na
podstawie ustawy budŜetowej na 2005 rok zwiększono stawkę tego podatku z 20 do 25 %.
Inne opłaty
Za wszelkie czynności urzędowe pobiera się opłatę skarbową, a za załatwienie formalności
związanych z dokonaniem odprawy celnej i wydawanie zaświadczeń związanych z
przewozem towarów i pojazdów przez granicę – opłatę celną. Wpływy z podatków
kierowane są do budŜetu RB, bądź na konta specjalnych funduszy pozabudŜetowych:
drogowego, mieszkaniowego, innowacyjnego i opieki społecznej, wspierania rolnictwa.
60
Zwolnione z odpisów są: kołchozy, sowchozy, spółdzielnie rolnicze, gospodarstwa pomocnicze naleŜące do
przedsiębiorstw, a takŜe przedsiębiorstwa, urzędy i spółdzielnie. Wpływy z tego podatku zasilają fundusz
pozabudŜetowy przeznaczony na wsparcie producentów rolnych. Podatek uwzględniany jest w cenie zbytu
produkcji rolnej i jest odprowadzany w pierwszej kolejności.
61
W 2006 roku obowiązuje opłata na państwowy fundusz pomocy producentom rolnym, spoŜywczym i
nauki agrarnej oraz podatek za korzystanie z dróg – 3 % w jednej opłacie.
86
System podatkowy
Opodatkowanie drobnego handlu i usług
W celu unormowania indywidualnej działalności gospodarczej (handlowej oraz
usługowej) wprowadzono jeden podatek w postaci tzw. miesięcznych stawek
bazowych62. Podatek ten dotyczy przede wszystkim sprzedaŜy obnośnej, w kioskach,
pawilonach, mini-kafejkach i na placach targowych. Stawki podatku w przypadku
działalności handlowej (ustalone w euro, płacone w rublach białoruskich po kursie dnia)
zaleŜą od rodzaju towaru i wynoszą:
• 50-150 EUR – handel piwem i produktami tytoniowymi;
• 15-45 EUR – sprzedaŜ pieczywa, mleka i nabiału, ziemniaków, owoców, jagód,
arbuzów, dyni i winogron;
• 25-75 EUR – sprzedaŜ artykułów spoŜywczych (bez wyrobów alkoholowych);
• 50-150 EUR – odzieŜ, meble, dywany, sprzęt elektroniczny i elektronarzędzia (bez
kaset magnetofonowych, kompaktów);
• 60-180 EUR – handel artykułami dla motoryzacji;
• 40-120 EUR – handel częściami zapasowymi do samochodów,
• 20-60 EUR – handel środkami medycznymi;
• 12-36 EUR – handel wyrobami rękodzielniczymi;
• 25-75 EUR – handel innymi towarami.
W przypadku usług stawki bazowe wynoszą:
• 25-75 EUR – obsługa techniczna i naprawa samochodów i motocykli;
• 12-36 EUR – naprawa sprzętu AGD;
• 15-45 EUR – naprawa odzieŜy i butów;
• 20-60 EUR – usługi fotograficzne;
• 25-75 EUR – projekcja filmów i kaset video;
• 15-45 EUR – usługi kosmetyczne;
• 20-60 EUR – transport osobowy;
• 25-75 EUR – transport towarowy;
• 45-135 EUR – transport międzynarodowy (osobowy i towarowy);
• 8-24 EUR – usługi komunalne;
• 10-30 EUR – usługi budowlane;
• 30-90 EUR – działalność artystyczna;
• 15-45 EUR – usługi medyczne (w tym stomatologiczne);
• 10-30 EUR – serwis maszyn i urządzeń;
• 15-45 EUR – usługi informatyczne;
• 8-24 EUR – opieka nad dziećmi;
• 25-75 EUR – ochrona samochodów i inne rodzaje usług dotyczących ochrony;
• 25-150 EUR – inne usługi (szczególnie wykonywane w stolicy).
62
Dekret Prezydenta RB Nr 12 z 17 maja 2001 roku, uzupełniony dekretem Nr 10 z 4 kwietnia 2002 roku.
87
Określenie górnej lub dolnej stawki bazowej zaleŜy od miejsca realizacji
indywidualnej działalności gospodarczej (najwyŜsze stawki w centrum Mińska).
Istnieje wiele ulg (np. osoby, które po raz pierwszy podejmują działalność, w ciągu
pierwszych trzech miesięcy płacą stawkę bazową zmniejszoną o 25 %63. Na szereg ulg
mogą takŜe liczyć osoby niepełnosprawne (zmniejszenie stawki bazowej o 20 %) oraz
pracujące przez kilka dni w miesiącu (stawka obniŜona o 45 %)64.
Podatki lokalne
Podatki lokalne w całości wpływają do terenowych budŜetów i funduszy. Rady
Deputowanych samodzielnie ustanawiają bazę podatkową, podmioty opodatkowania,
stawki, tryb naliczania i terminy opłat. Do lokalnych podatków naleŜą:
• odpisy na utrzymanie Ŝłobków i przedszkoli;
• podatek od usług (5 %) od wpływów uzyskiwanych przez hotele, restauracje,
kawiarnie, kasyna itp.;
• podatek od sprzedaŜy (5 %), płacony w handlu detalicznym;
• opłata za prowadzenie drobnego handlu (10 płac minimalnych za kiosk, 5 płac
minimalnych za punkt handlowy);
• podatek transportowy (5 %) od dochodu pozostającego w dyspozycji
przedsiębiorstwa.
Rozliczenia z urzędem skarbowym
Kontrolę nad przestrzeganiem zasad prowadzenia rozliczeń z urzędem skarbowym
sprawuje Państwowa Inspekcja Podatkowa. Jeśli podatków nie zapłacono w terminie,
dochody nie zostały naleŜycie udokumentowane lub dokumentacja prowadzona jest
w nieprawidłowy sposób, podatnik płaci 10 % kary od kwoty naleŜnego podatku.
W przypadku gdy kwota podatku jest zaniŜona, nalicza się kwotę podatku w podwójnej
wysokości. Wszelkie nadpłaty dokonane na skutek nieprawidłowych wyliczeń są zwracane
na podstawie pisemnej prośby płacącego lub przekazywane na poczet innych płatności.
63
PowyŜsze stawki dotyczą obywateli RB i innych narodowości. W przypadku realizacji kilku rodzajów
działalności w jednym punkcie obowiązuje jedna, najwyŜsza stawka. Jeśli działalność prowadzona jest w kilku
punktach – dla kaŜdego z nich obowiązuje odrębna stawka. W przypadku rozszerzania działalności stosowany jest
system przeliczników stawek bazowych. Obowiązkiem podmiotu rozpoczynającego indywidualną działalność jest
uregulowanie naleŜności z tytułu stawki bazowej do 28 dnia poprzedzającego miesiąca.
64
W grudniu 2003 roku Rada Ministrów zatwierdziła spis towarów, handel, którymi został zabroniony w
systemie bazarowym. Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów Nr 1623 z 29 grudnia 2003 roku do tej
grupy zaliczono spirytus etylowy, produkty konserwowe domowej produkcji, przygotowane w domowych
warunkach produkty cukiernicze, wyroby z mięsa, ryby, nie pasteryzowane mleko, jaja ptaków wodnych itp.
Oprócz tego zabroniono handlowania napojami alkoholowymi, wyrobami tytoniowymi z wyjątkiem
połoŜonych na obszarze bazaru sklepów i obiektów przetwórstwa spoŜywczego Biełkopsojuza, mającego swoje
hale targowe. Rozporządzenie zostało wydane w celu likwidacji szarej strefy w produkcji i uporządkowania
sfery handlu. Określono w nim takŜe zasady prowadzenia handlu w systemie bazarowym.
88
System podatkowy
Kary pobiera się z przychodów podatnika. W przypadku gdy w ciągu sześciu miesięcy
od momentu ujawnienia naruszenia prawa na koncie podatnika nie ma wystarczającej
kwoty, windykacja obejmuje pozostałe aktywa i majątek. Płatnik, który nie sporządził
na czas deklaracji podatkowej, powinien zapłacić 150 % kwoty podatku naleŜnego za
okres rozliczeniowy lub zapłacić podatek warunkowo na podstawie dokumentów
finansowych posiadanych przez urząd podatkowy. Po przedstawieniu deklaracji kwota
podatku jest korygowana i naliczana jest kara w wysokości 10 % od naleŜnej kwoty.
Opodatkowanie nierezydentów sprzedających eksponaty targowe
W ustawie o podatkach oraz w instrukcji Państwowego Komitetu Podatkowego Nr 7
z 28 lutego 2000 roku określone zostały warunki wnoszenia podatku przez zagraniczne
osoby prawne sprzedające na wystawach i targach towary wwiezione na terytorium
Białorusi w celach wystawienniczych. Ustawa i instrukcja przewidują róŜnice
w pobieraniu tego podatku od nierezydentów w zaleŜności od tego, czy w kraju
nierezydenta przy wywozie wymagana jest odprawa i kontrola celna czy nie. W
pierwszym przypadku dla wwoŜonych towarów obowiązuje tryb czasowego wwozu
(płatności celne obowiązują zgodnie z ustawodawstwem celnym Białorusi). Jeśli towary
te są sprzedawane na wystawach, nierezydent ma obowiązek opłacenia podatku od
dochodu. Deklarujący musi dokonać zamiany uprzednio otrzymanego zaświadczenia
o czasowym wwozie na dokument potwierdzający opłacenie podatku od dochodu ze
sprzedawanych na wystawie towarów.
Przedmiotem opodatkowania jest wartość celna deklarowanego towaru
przeznaczonego do sprzedaŜy. Wysokość podatku wynosi 10 % tej wartości. Podatek
jest opłacany w urzędzie celnym.
Przy wwozie na terytorium Białorusi eksponatów targowych z kraju, w którym nie
obowiązuje kontrola celna, przed otwarciem wystawy nierezydenci mają obowiązek
przedstawienia inspekcji podatkowej w miejscu odbywania wystawy, gwarancji banku
w wysokości 10 % wartości celnej wwoŜonych towarów.
Po zakończeniu wystawy nierezydent ma obowiązek przedstawienia w urzędzie
podatkowym dokumentu świadczącego o sprzedaŜy lub wywozie towaru. Jeśli nie
przedstawi dokumentu o wywozie towaru z terytorium RB, organ podatkowy spisuje
środki pienięŜne z rachunku banku-gwaranta. Podatek od dochodów nierezydentów ze
sprzedaŜy wwiezionych przez nich na wystawę towarów jest opłacany w walucie
wymienialnej lub w rublach białoruskich.
89
VII. PROWADZENIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ
Podstawy prawne działalności gospodarczej
Tworzenie przedsiębiorstw i ich działalność regulują następujące akty prawne:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Kodeks Cywilny, który wszedł w Ŝycie w lipcu 1999 roku;
Dekret Prezydenta Nr 117 o koncesjonowaniu działalności gospodarczej;
Dekret Prezydenta Nr 11 z 16 marca 1999 roku O państwowej rejestracji i likwidacji
podmiotów gospodarczych;
Regulamin Banku Narodowego O trybie otwarcia w bankach rachunków klientów,
zatwierdzony przez zarząd NBB dnia 28 września 2000 roku;
Kodeks bankowy z 25 października 2000 roku;
Dekret Prezydenta Nr 22 z 16 listopada 2000 roku O dokonaniu zmian i uzupełnień
do dekretu Prezydenta RB nr 11 z 16 marca 1999 roku dotyczący państwowej
rejestracji poszczególnych osób prawnych;
Dekret Prezydenta RB Nr 6 z 27 lutego 2001 roku O uporządkowaniu udzielania ulg
podatkowych i celnych;
Regulamin O zasadach otwierania i działalności na terytorium Republiki Białoruś
przedstawicielstw organizacji zagranicznych zatwierdzony uchwałą Rady Ministrów
RB Nr 929 z 22 lipca 1997 roku i postanowieniem RM RB Nr 325 z 12 marca 2001
roku;
Dekret Prezydenta RB Nr 14 z 17 maja 2001 roku O niektórych kwestiach obliczania
i opłaty VAT;
Kodeks Inwestycyjny zatwierdzony przez Parlament 8 czerwca 2001 roku;
Dekret Prezydenta Nr 488 z 13 września 2002 roku o wniesieniu poprawek do
dekretu Nr 359 z 29 czerwca 2000 roku O porządku rozliczeń między osobami
prawnymi, indywidualnymi przedsiębiorcami w Republice Białoruś;
Ustawa Republik Białoruś z dnia 9 czerwca 2003 roku O reorganizacji
nierentownych rolnych osób prawnych;
Dekret Prezydenta RB z 14 lipca 2003 roku O licencjach na poszczególne rodzaje
działalności;
Ustawa Republiki Białoruś z dnia 22 lipca 2003 roku O regulacjach dewizowych i
kontroli dewizowej;
Instrukcja Nr 153 Narodowego Banku Białorusi z dnia 28 sierpnia 2003 roku
O dokonywaniu zaliczkowych opłat z umów handlu zagranicznego;
Postanowienia Ministerstwa Podatków i Opłat Republiki Białoruś Nr 86 z 17
września 2004 roku i Nr 92 z 14 października 2003 roku o wprowadzeniu:
a) Instrukcji o szczególnych zasadach naliczania i wnoszenia podatku od zysku
przez zagraniczne osoby prawne realizujące działalność na terytorium Republiki
Białoruś w formie stałego przedstawicielstwa;
90
•
•
•
•
•
•
Prowadzenie działalności gospodarczej
b) Instrukcji o trybie naliczania i wnoszenia podatku dochodowego przez
zagraniczne osoby prawne, nie realizujące działalności na terytorium Republiki
Białoruś w formie stałego przedstawicielstwa;
c) Instrukcji o szczególnych zasadach naliczania i wnoszenia podatku od zysku
przez komercyjne organizacje z inwestycjami zagranicznymi;
Dekret Prezydenta RB z 14 stycznia 2004 roku Nr 7 O kierunkach rozwoju
przedsięwzięć przemysłu;
Dekret Prezydenta RB z 1 marca 2004 roku Nr 125 O szczególnym prawie (złotej
akcji) państwa do uczestnictwa w kierowaniu podmiotami gospodarczymi;
Dekret Prezydenta RB z 5 kwietnia 2004 roku Nr 175 O państwowej rejestracji i
likwidacji (zakończenia działalności) osób prawnych i indywidualnych przedsięwzięć,
Ustawa z dnia 11 grudnia 2005 roku Nr 66-3 Republiki Białoruś o uzupełnieniu ustawy
O legalizacji dochodów uzyskanych bezprawną drogą;
Instrukcja Państwowego Komitetu Celnego RB z dnia 15 grudnia 2005 roku w sprawie
kontroli celnej towarów i ich wykorzystania przez państwo w przypadkach nie
zachowania procedur celnych;
Dekret Prezydenta RB z 10 kwietnia 2006 r. O wprowadzeniu zmian i uzupełnień
do Dekretu Prezydenta RB z 16 marca o państwowej rejestracji i likwidacji
przedsiębiorstw.
Koncesje na prowadzenie działalności gospodarczej
Obowiązujący dekret Nr 117 przewiduje koncesjonowanie 150 rodzajów działalności
gospodarczej. Zgodnie z art. 49 Kodeksu Inwestycyjnego „działalność inwestycyjna
obejmująca kopaliny, wody, lasy, ziemie i obiekty będące wyłączną własnością państwa
lub działalność do prowadzenia której państwo ma wyłączne prawo, moŜe być
prowadzona na podstawie koncesji”.
Na podstawie jednej umowy koncesyjnej moŜna prowadzić działalność w kilku
dziedzinach. Prawo RB wyróŜnia następujące rodzaje umów koncesyjnych:
1) pełna umowa koncesyjna, która przewiduje zachowanie przez koncesjonariusza
prawa własności na produkty przez niego wytworzone (przy czym płaci on
wszystkie obowiązujące podatki i inne opłaty, o ile umowa koncesyjna nie stanowi
inaczej);
2) umowa koncesyjna o podziale produkcji, która przewiduje, Ŝe wytworzona
produkcja jest dzielona pomiędzy koncesjonariusza i Republikę Białoruś, przy
czym koncesjonariusz jest całkowicie lub częściowo zwolniony z podatków
i innych opłat obowiązkowych;
91
3) umowa koncesyjna na świadczenie usług, zgodnie z którą prawo własności
wytworzonej produkcji naleŜy do Republiki Białoruś, a koncesjonariusz za
wykonane przez niego usługi (prace) otrzymuje wynagrodzenie65.
Koncesjonariusze są wyłaniani na podstawie przetargów lub aukcji. Przetargi na
koncesje i umowy koncesyjne przygotowywane są przez Rząd RB lub upowaŜniony
organ. W skład komisji przetargowych wchodzą przedstawiciele organów władzy
państwowej i niezaleŜni eksperci. Zawarcie umowy koncesyjnej bez przetargu jest
moŜliwe jedynie w sytuacji gdy wpłynęło tylko jedno zgłoszenie lub na podstawie
decyzji Prezydenta RB podjętej w związku z waŜnym interesem państwowym.
Zgodnie z decyzją Prezydenta RB przetargi i aukcje mogą być adresowane tylko do
krajowych lub tylko do zagranicznych inwestorów. JeŜeli oferta koncesyjna nie
stanowi inaczej – przetargi i aukcje są przeprowadzane publicznie w trybie jawnym,
a wszystkim uczestnikom zapewnia się równe prawa i moŜliwości66.
Ogłoszenia o przetargach są publikowane w prasie białoruskiej, a w celu zachęcenia
inwestorów zagranicznych – w zagranicznych periodykach – nie później niŜ sześć
miesięcy przed terminem składania ofert.
Przedsiębiorca przystępujący do przetargu, zgodnie z art. 63 Kodeksu Inwestycyjnego,
powinien złoŜyć w organie koncesjonującym pisemne zgłoszenie zawierające:
• nazwę osoby – inwestora (w przypadku osoby fizycznej: imię, nazwisko
i obywatelstwo) oraz nazwy (imiona) udziałowców lub akcjonariuszy (w przypadku
spółki akcyjnej otwartej posiadających co najmniej 5 % akcji);
• nazwę państwa, zgodnie z prawem którego dana osoba prawna została utworzona
oraz nazwę państwa będącego siedzibą (miejscem stałego pobytu – zamieszkania)
inwestora i udziałowców lub właścicieli (załoŜycieli);
• informacje potwierdzające techniczno-organizacyjne i finansowe moŜliwości
inwestora w zakresie wypełnienia warunków umowy koncesyjnej;
• potwierdzenie uiszczenia opłaty za udział w konkursie lub przetargu.
Organ wydający koncesje moŜe zaŜądać dodatkowych informacji, co musi być
zaznaczone w ogłoszeniu o konkursie lub przetargu. Przekazane informacje są objęte
tajemnicą handlową. Wydatki poniesione w związku z udziałem w konkursie nie są
65
Zgodnie z art. 56 Kodeksu Inwestycyjnego w przypadku zawarcia umowy koncesyjnej o świadczeniu
usług związanych z ryzykiem, wynagrodzenie jest wypłacane koncesjonariuszowi pod warunkiem
osiągnięcia przez niego rezultatu przewidzianego w umowie koncesyjnej. W przypadku zawarcia umowy
koncesyjnej o wykonaniu usług (prac) nie wiąŜących się z ryzykiem, wynagrodzenie jest wypłacane
koncesjonariuszowi niezaleŜnie od osiągniętego rezultatu.
66
Art. 61 Kodeksu Inwestycyjnego.
92
kompensowane. Wyłonienie zwycięzcy konkursu lub przetargu leŜy w gestii organu
koncesyjnego, który jest zobowiązany opublikować tę informację w ciągu 30 dni od
momentu zatwierdzenia przez komisję. Kodeks Inwestycyjny RB przewiduje
moŜliwość zaskarŜenia decyzji komisji do sądu zgodnie z prawodawstwem RB.
Uznanie wyniku przetargu za niewaŜny jest podstawą do odmowy zawarcia umowy
koncesyjnej. Jeśli taką umowę juŜ zawarto, uznanie przetargu za niewaŜny odbywa się
zgodnie z prawodawstwem RB.
Umowa koncesyjna określa:
• czas trwania umowy,
• rodzaje działalności lub opis majątku będącego przedmiotem koncesji;
• prawa i obowiązki oraz zakres odpowiedzialności kaŜdej ze stron;
• prawo własności do wytworzonej produkcji i zysku;
• miejsce wykonywania działalności oraz program i harmonogram prac;
• opłaty za prawo do korzystania z obiektu koncesji
• zobowiązanie koncesjonariusza do przestrzegania prawa pracy i zasad
bezpieczeństwa, ochrony przyrody i racjonalnego wykorzystania jej zasobów;
• zasady kontroli działalności koncesjonariusza;
• sposób rozstrzygania sporów i nazwę organu rozstrzygającego spory;
• inne warunki (np. zapewnienie finansowania, zobowiązanie do stosowania
nowoczesnych technologii itp.).
W umowie koncesyjnej o podziale produkcji muszą być określone:
• wielkość wytworzonej produkcji;
• sposób określenia wielkości produkcji pozostającej własnością koncesjonariusza;
• sposób przekazania organowi koncesyjnemu części produkcji będącej własnością
państwa.
W umowie koncesyjnej, której przedmiotem jest świadczenie usług muszą być
określone:
• wysokość wynagrodzenia koncesjonariusza i zasady jego wypłaty;
• procedura przekazania organowi koncesyjnemu naleŜnej mu części.
Opłaty koncesyjne wpływają do budŜetu państwa. Umowa koncesyjna moŜe być
zawierana na okres do 99 lat. Po upływie terminu jej waŜności koncesjonariusz na
zasadzie pierwszeństwa moŜe wystąpić o przedłuŜenie umowy, a organ wydający
koncesje moŜe przedłuŜyć umowę bez przeprowadzania konkursu lub przetargu.
Wniosek koncesjonariusza o przedłuŜenie umowy powinien być złoŜony nie później
niŜ na rok przed upływem jej terminu. Warunki umów koncesyjnych obowiązują w
ciągu całego okresu ich trwania. Ich zmiana jest dopuszczalna jedynie za zgodą obu
stron, jeŜeli umowa koncesyjna nie przewiduje inaczej.
93
W umowach koncesyjnych zawieranych z inwestorami zagranicznymi moŜe być ujęty
zapis o rezygnacji państwa z immunitetu sądowego, immunitetu w stosunku do
zabezpieczenia powództwa i wykonania postanowień sądów (równieŜ arbitraŜowych).
Licencje na prowadzenie działalności gospodarczej
W dniu 14 lipca 2003 roku prezydent A. Łukaszenka podpisał Dekret Nr 17 O
licencjach na poszczególne rodzaje działalności. Dokument ten zmniejsza ilość
rodzajów działalności, na prowadzenie których wymagane jest specjalne pozwolenie
ze 165 do 49. Liczba ta nie moŜe być zwiększona bez zgody prezydenta. Zmniejszyła
się teŜ liczba organów państwowych, które mogą wydawać licencje (załącznik nr 9).
Koszt licencji stanowi równowartość 90 EUR. Licencje są wydawane na okres od 5 do
10 lat.
Licencje w sektorze budownictwa
Jednym z podstawowych rodzajów działalności podlegających licencjonowaniu na
terenie Białorusi jest budownictwo67. Prowadzenie działalności w tym sektorze jest
związane z koniecznością spełnienia duŜej ilości wymogów i formalności,
wprowadzonych ustawodawstwem białoruskim – warunkiem ubiegania się o
wykonanie robót budowlanych jest uzyskanie odpowiednich licencji. Zgodnie z
obowiązującymi przepisami specjalne pozwolenia (licencje) na prowadzenie
działalności z zakresu projektowania i budownictwa budynków I i II stopnia
odpowiedzialności oraz prowadzenia w tym celu badań inŜynieryjnych, wydaje
Ministerstwo Budownictwa i Architektury Republiki Białoruś.68.
Dla niektórych robót i usług podlegających licencjonowaniu przewidziano szczególne
wymogi licencyjne. MoŜna je podzielić na dwie grupy:
1) Zarządzanie budownictwem z udziałem podwykonawców (funkcje wykonawcy
naczelnego).
O licencję naczelnego wykonawcy naleŜy ubiegać się w przypadku, gdy koszt
budowy wynosi co najmniej 150.000 jednostek bazowych pod warunkiem posiadania
67
Wykorzystano materiały szkoleniowe Kancelarii Prawnej Vlasova & Partnerzy, ul. Podwale 17 pok. 102
00-252 Warszawa tel. (48 22) 831 17 26
68
Zgodnie z warunkami licencyjnymi oraz wymogami dla osób ubiegających się o licencję z dziedziny
projektowania i budownictwa co najmniej połowę zatrudnionych na stałe pracowników osoby prawnej
powinni stanowić kierownicy oraz specjaliści z wykształceniem wyŜszym ze specjalizacją odpowiadającą
profilowi wykonywanej pracy oraz staŜem pracy w zawodzie nie mniejszym niŜ trzy lata lub z
wykształceniem średnim technicznym oraz staŜem pracy w zawodzie nie mniejszym niŜ pięć lat. W
przedsiębiorstwie równieŜ powinien dobrze funkcjonować system zarządzania lub kontroli jakości oraz
system BHP.
94
własnych środków trwałych w wysokości nie mniejszej niŜ 150.000 jednostek
bazowych (minimalnych miesięcznych wynagrodzeń – od marca 2006 r. 31000 BYR),
jak równieŜ wykonania w ciągu poprzednich trzech lat robót, których łączny koszt
wynosi co najmniej 300.000 jednostek bazowych, w tym zakres robót wykonanych
siłami własnymi powinien wynosić co najmniej 60 %. Strona ubiegająca się o licencję
powinna równieŜ udowodnić poprzednie doświadczenie z budownictwa obiektów w
charakterze wykonawcy naczelnego, poprzez okazanie dokumentów o oddaniu do
eksploatacji co najmniej dwóch obiektów w ciągu poprzednich trzech lat, przy czym
koszt kaŜdego z nich powinien być nie mniejszy niŜ 75.000 jednostek bazowych.
2) Zarządzanie projektowaniem z udziałem podwykonawcy (pełnienie funkcji
naczelnego projektanta).
O licencję naczelnego projektanta wystąpić naleŜy w przypadku, gdy koszt budowy
wynosi co najmniej 10.000 jednostek bazowych, a wnioskodawca posiada własne
środki trwałe w wysokości nie mniejszej niŜ 10.000 jednostek bazowych, jak równieŜ
wykonywał w ciągu poprzednich pięciu lat prace projektowe, których ogólny koszt
wynosi co najmniej 20.000 jednostek bazowych. Strona ubiegająca się o licencję
powinna równieŜ udowodnić poprzednie doświadczenie pełnienia funkcji naczelnego
projektanta w odniesieniu do co najmniej dwóch obiektów oddanych do eksploatacji
w ciągu poprzednich pięciu lat, przy czym koszt robót projektowych kaŜdego z nich
powinien być nie mniejszy niŜ 5.000 jednostek bazowych69.
W odniesieniu do specjalistów kierujących wykonaniem robót w dziedzinie
budownictwa i/lub podlegających obowiązkowej atestacji, konieczne jest
udokumentowanie znajomości języka rosyjskiego. W celu potwierdzenia staŜu pracy,
doświadczeń zawodowych oraz wykształcenia w dziedzinie budownictwa, do organu
licencjonującego składa się kopie dyplomów, certyfikatów kwalifikacyjnych, jak
równieŜ dokumentów, potwierdzających odbycie atestacji na terenie Republiki
Białoruś. Dokumenty w języku obcym muszą być przetłumaczone na język rosyjski
oraz poświadczone notarialnie70.
69
W praktyce największym problemem nierezydentów ubiegających się o licencje w budownictwie jest
uzyskanie numeru ewidencji podatkowej na Białorusi, będące niezbędnym warunkiem uzyskania licencji.
PoniewaŜ rejestracja podatkowa zagranicznej organizacji jest często niemoŜliwa, dlatego jednym z
rozwiązań moŜe być utworzenie przez spółkę zagraniczną swego przedstawicielstwa na terenie Białorusi.
70
W przypadku ubiegania się o realizację duŜych projektów budowlanych na terenie Białorusi, podmiot
zagraniczny powinien wykazać się odpowiednim doświadczeniem w tej dziedzinie zdobytym terenie
Białorusi. Dokumenty potwierdzające takie doświadczenie naleŜy złoŜyć do organu licencjonującego.
95
Zakładanie spółek z kapitałem zagranicznym
Ramy prawne
Podstawowymi aktami prawnymi regulującymi zakładanie i funkcjonowanie
przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym są:
• Kodeks Cywilny;
• Dekret Prezydenta Nr 11 z 16 marca 1999 roku O państwowej rejestracji i likwidacji
podmiotów gospodarczych wraz ze zmianami z 10 kwietnia 2006 r.;
• Dekret Prezydenta RB z 16 listopada 2000 roku O zmianach i uzupełnieniach dekretu
Prezydenta Nr 11 z 16 marca 1999 i niektórych zagadnieniach państwowej rejestracji
poszczególnych podmiotów prawnych;
• Postanowienia Ministerstwa Spraw Zagranicznych RB Nr 174 z 19 grudnia 2000 roku
(z późniejszymi zmianami) O doskonaleniu pracy w państwowej rejestracji
przedsiębiorstw z udziałem zagranicznych inwestorów;
• Ustawa o inwestycjach z 22 czerwca 2001 roku, tzw. Kodeks Inwestycyjny,
zatwierdzony przez Parlament 8 czerwca 2001 roku.
Spółki z udziałem kapitału zagranicznego mogą być tworzone w formie:
• spółki akcyjnej (otwartej i zamkniętej),
• spółki z ograniczona odpowiedzialnością,
• spółki z rozszerzoną odpowiedzialnością,
• prywatnego unitarnego przedsiębiorstwa zagranicznego71.
Kapitał załoŜycielski
Inwestorami mogą być państwa obce, organizacje międzynarodowe, zagraniczne osoby
prawne i fizyczne72. Inwestorem zagranicznym jest zagraniczna osoba prawna lub
fizyczna, która zakupi udziały lub akcje, stanowiące nie mniej niŜ 30 % wartości funduszu
71
Prywatne unitarne przedsiębiorstwo zagraniczne jest podmiotem prawnym, w którym jedynym
właścicielem i udziałowcem jest zagraniczna osoba fizyczna wnosząca do firmy swój majątek. Warunkiem
utworzenia prywatnego unitarnego przedsiębiorstwa zagranicznego jest wniesienie do firmy w formie
pienięŜnej lub rzeczowej majątku o wartości nie niŜszej niŜ 20 tys. USD. Istnieje moŜliwość wniesienia
technologii jako części składowej inwestycji. Technologie te podlegają wycenie i nie mogą stanowić 100%
wartości inwestycji. Zagraniczna osoba fizyczna zobowiązana jest utworzyć nowe przedsiębiorstwo lub
przejąć firmę białoruską na warunkach wyłączności praw wynikających z artykułu 77-79 Kodeksu
Inwestycyjnego RB. Zasady tworzenia przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego określa Kodeks
Inwestycyjny i inne przepisy RB.
72
W przypadku podmiotów pochodzących z WNP do czerwca 2001 roku obowiązywały odrębne zasady
inwestowania, określone dekretem Prezydenta Republiki Białoruś Nr 13 z 5.08.1995: O zasadach prawnych
inwestycji zagranicznych podmiotów z państw członkowskich Wspólnoty Niepodległych Państw. Z chwilą
uchwalenia Kodeksu Inwestycyjnego ww. dekret przestał obowiązywać.
96
załoŜycielskiego73. Minimalna wartość zaangaŜowania inwestora zagranicznego wynosi
20 tys. USD. Kapitał załoŜycielski moŜe być wniesiony w postaci jednorazowego aportu
lub w ratach (50 % w pierwszym roku i pozostała część przed upływem dwóch lat od dnia
rejestracji spółki). Inwestorzy zagraniczni mogą tworzyć spółki z dowolnym udziałem
kapitału zagranicznego i w dowolnych formach prawno-organizacyjnych, a takŜe filie i
przedstawicielstwa przedsiębiorstw zagranicznych74. Jeśli załoŜyciele zagranicznego
przedsiębiorstwa wnoszą kapitał załoŜycielski wyłącznie w formie pienięŜnej, powinni
przed złoŜeniem dokumentów rejestracyjnych otworzyć w banku białoruskim terminowy
rachunek walutowy i zasilić go równowartością 25 % procent kapitału załoŜycielskiego.
Wymóg ten nie obowiązuje przy zakładaniu przedsiębiorstw mieszanych.
Wartość i wiarygodność wkładów rzeczowych (niepienięŜnych) podlega ocenie
dokonywanej przez ekspertów, przeprowadzanej w trybie, określonym przez
Ministerstwo Finansów Republiki Białoruś (zarządzenie Nr 26 z 10.04.1996).
Ekspertyza majątku, wnoszonego przez inwestorów białoruskich, powinna być
przeprowadzona przed rejestracją państwową spółki z udziałem zagranicznym.
Ekspertyza majątku, wwoŜonego przez inwestora zagranicznego, przeprowadzana jest
po dokonaniu państwowej rejestracji spółki z udziałem zagranicznym i dokonaniu
formalności celnych dotyczących tego majątku. Ocena przeprowadzana jest w
jednostkach pienięŜnych, w jakich ustanowiony został kapitał. Wyniki ekspertyzy
potwierdzane są aktem wiarygodności oceny wkładów niepienięŜnych. W przypadku
braku aktu ekspertyzy wiarygodności oceny wkładów niepienięŜnych majątek jest
traktowany jako nie wniesiony do kapitału zakładowego.
Prawo określa szczegółowo moŜliwości wniesienia przez inwestora wkładu rzeczowego.
Wchodząca w jego skład substancja majątkowa moŜe być:
• przywieziona z zagranicy,
• nabyta na Białorusi za wymienialne waluty,
• nabyta na Białorusi za środki pienięŜne w walucie miejscowej pochodzące z:
- zysków generowanych przez przedsiębiorstwo mieszane, utworzone z udziałem
tego inwestora zagranicznego bądź
- zysków pochodzących z prowadzonej przez niego na Białorusi działalności
handlowej lub
73
W celu określenia osobliwości rejestracji wszystkie handlowe osoby prawne z udziałem zagranicznym
rozpatrywane są jako handlowe joint-venture lub zagraniczne handlowe osoby prawne.
74
Działalność spółek z udziałem zagranicznym, jako organizacyjno-prawnej formy przedsiębiorczości,
regulowana jest na podstawie ogólnego prawa spółek, obowiązującego na obszarze Republiki Białoruś.
Podstawowymi aktami tego prawa w chwili obecnej są Kodeks Cywilny Republiki Białoruś z 7.12.1998,
Ustawa Republiki Białoruś „O spółkach akcyjnych, spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością i spółkach
z dodatkową odpowiedzialnością” z 9.12.1992 z późniejszymi zmianami i uzupełnieniami i Ustawa
Republiki Białoruś „O spółkach” z 14.12.1990 z późniejszymi zmianami. Specyfika tworzenia i
funkcjonowania spółek, w którch udziały posiada kapitał zagraniczny została przedstawiona w Kodeksie
Inwestycyjnym z 22.06.2001.
97
- z oficjalnej wymiany zagranicznej waluty dokonanej w białoruskich bankach.
Majątek wwoŜony przez udziałowca zagranicznego w celu wniesienia do kapitału
zakładowego spółki z udziałem zagranicznym od 1 stycznia 2005 roku nie jest
zwolniony z opłaty cła i podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.
Zakładanie banku z kapitałem zagranicznym
Aby otrzymać licencję, zagraniczny bank oprócz standardowych dokumentów
powinien posiadać zgodę urzędu nadzorującego w swoim kraju macierzystym.
ZałoŜyciel – osoba prawna – przedstawia wypis z rejestru handlowego oraz dowód
wypłacalności, a załoŜyciel będący osobą fizyczną, rekomendację potwierdzającą jego
niekwestionowaną wypłacalność udzieloną przez co najmniej 2 zagraniczne podmioty
prawne lub fizyczne.
Państwowa rejestracja banku z kapitałem zagranicznym na terytorium RB odbywa się
na podstawie Kodeksu Bankowego (art. 89 - 90). Wielkość kapitału zagranicznego
w zakładanym banku jest ustalana na podstawie wyliczeń NBB, zatwierdzanych przez
prezydenta Białorusi. Rejestracji dokonuje Narodowy Bank RB.
Opłata za wydanie licencji stanowi ekwiwalent 20 tysięcy USD, a za rejestrację
przedstawicielstwa – ekwiwalent 10 tysięcy USD. Szczegółowe informacje na ten
temat moŜna uzyskać w Departamencie Współpracy Międzynarodowej NBB.
Ulgi i przywileje
Przedsiębiorstwa z kapitałem zagranicznym korzystają z ulg w zakresie operacji
eksportowo-importowych, dysponowania wpływami dewizowymi, opodatkowania i
ceł. Spółki z udziałem zagranicznym, w których kapitale zakładowym inwestycje
zagraniczne wynoszą powyŜej 30 % mają prawo:
a) bez licencji eksportować produkty (prace, usługi) własne,
b) bez licencji importować towary (prace, usługi) dla własnej działalności
gospodarczej.
Akty prawne Republiki Białoruś gwarantują inwestorom przestrzeganie ich
ustawowych praw i interesów i zapewniają brak ingerencji organów państwowych i
urzędników w działalność gospodarczą inwestora. Po zapłaceniu podatków inwestor
moŜe dysponować uzyskanym dochodem, czyli moŜe go zainwestować, zakupić inne
waluty na wewnętrznym rynku walutowym bądź przekazać do dowolnego – innego
kraju.
98
Spółki z kapitałem zagranicznym mogą posiadać firmy-córki i spółki zaleŜne oraz
tworzyć filie i przedstawicielstwa na terenie Białorusi i poza jej granicami. Filie
i przedstawicielstwa spółek z kapitałem zagranicznym nie mają osobowości
prawnej75.
Rejestracja spółek z kapitałem zagranicznym
Podmiot z udziałem zagranicznym uzyskuje osobowość prawną od dnia rejestracji
państwowej. Rejestracja państwowa dokonywana jest przez obwodowe komitety
wykonawcze w ciągu 20 dni od momentu złoŜenia koniecznych do rejestracji
dokumentów. Art. 83 Kodeksu Inwestycyjnego stanowi, Ŝe państwową rejestrację
spółek z kapitałem zagranicznym, z wyjątkiem pozabankowych instytucji kredytowofinansowych, spółek z kapitałem zagranicznym działających w wolnych strefach
ekonomicznych i firm ubezpieczeniowych, prowadzi upowaŜniony organ państwowy.
Przed przystąpieniem do rejestracji76 naleŜy uzyskać zgodę miejscowych
i obwodowych władz (tzw. „ispołkomów”) na lokalizację przedsiębiorstwa na ich
terenie oraz uzgodnić nazwę przedsiębiorstwa. Odmowa państwowej rejestracji osoby
prawnej z udziałem zagranicznym umotywowana ogólnie „brakiem celowości” jest
niedopuszczalna.
Z dniem 1 czerwca 2006 roku na podstawie Dekretu Prezydenta RB Nr 6 z dnia 10
kwietnia zmianie uległy dotychczasowe zasady rejestracji i likwidacji podmiotów
gospodarczych na terenie Białorusi. Dekret ten likwiduje zbędne procedury
biurokratyczne i stwarza lepsze warunki do rozwoju biznesu.
Na mocy ww. dekretu organ rejestrujący nie ma prawa Ŝądać innych dokumentów, niŜ
określone procedurą rejestracji77. Rejestracja powinna być dokonana w ciągu 20 dni
od momentu dostarczenia przez załoŜycieli (udziałowców) podania z dokumentami.
Organy rejestracyjne mają obowiązek wydawania razem ze świadectwem rejestracji
państwowej pozwolenia na wyrób pieczęci oraz dokumenty, potwierdzające
rejestrację w organach skarbowych, statystycznych, organach ubezpieczeń
społecznych Ministerstwa Pracy i Ochrony Socjalnej oraz organizacjach
dokonujących ubezpieczeń obowiązkowych.
75
Inwestorami zagranicznymi mogą być państwa obce i ich jednostki administracyjno-terytorialne,
organizacje międzynarodowe, zagraniczne osoby prawne i fizyczne, jak równieŜ obywatele Republiki
Białoruś i osoby nie posiadające obywatelstwa, na stałe mieszkający poza granicami Republiki Białoruś.
76
Od 1 kwietnia 2003 roku rejestracji dokonują obwodowe komitety wykonawcze, ich adresy znajdują się
w załączniku nr 2.
77
Patrz. Rejestracja spółek.
99
Takie podejście zakłada realizację zasady „jednego okna” w systemie rejestracji
państwowej osób prawnych i indywidualnych przedsiębiorców. Jednocześnie w
ramach debiurokratyzacji skrócono termin rejestracji państwowej do dwudziestu dni,
bez moŜliwości przedłuŜania tego terminu. Dodatkowo, przy rejestracji państwowej
zabrania się pobierania innych opłat, poza opłatą rejestracyjną i opłatą za wydanie
legitymacji dla osoby kierującej rejestrowanym podmiotem (komercyjnym lub
niekomercyjnym). W ten sposób zniesiono m.in. pobieraną wcześniej opłatę za
uzgodnienie nazwy organizacji.
Organ rejestrujący ma obowiązek w ciągu 5 dni od podjęcia decyzji pisemnie
powiadomić o dokonaniu rejestracji załoŜycieli (udziałowców) spółki, a w ciągu 10
dni powiadomić Państwowy Komitet Podatkowy RB (w celu umieszczenia danej
organizacji w Państwowym Rejestrze Osób Prawnych i Przedsiębiorców
Indywidualnych RB) oraz Ministerstwo Statystyki i Analiz RB. Organ rejestrujący
wydaje organizacji handlowej z kapitałem zagranicznym potwierdzenie dokonania
rejestracji i publikuje odpowiednią informację na ten temat w prasie.
Rejestracja spółek typu joint-venture
Udziałowcami spółki joint-venture mogą być zarówno zagraniczne osoby prawne i
fizyczne, jak i białoruskie osoby prawne, które powstały wykorzystując aktywa
naleŜące do skarbu państwa. W celu zarejestrowania spółki joint-venture z kapitałem
zagranicznym naleŜy złoŜyć następujące dokumenty:
• pisemny wniosek załoŜycieli podpisany przez wszystkich załoŜycieli spółki;
• poświadczone notarialnie oryginały lub kopie dokumentów załoŜycielskich
w dwóch egzemplarzach;
• załoŜyciele będący białoruskimi osobami prawnymi – składają poświadczoną
notarialnie kopię decyzji właściciela lub upełnomocnionego przezeń organu co do
utworzenia spółki joint-venture; na podstawie Dekretu Prezydenta RB Nr 6 z dnia
10 kwietnia 2006 r. zarejestrowana na Białorusi osoba prawna, która jest
załoŜycielem innej organizacji, jest zwolniona z obowiązku przedstawiania
organom rejestracyjnym notarialnie potwierdzonej kopii dokumentów
załoŜycielskich i świadectwa rejestracji państwowej.
• załoŜyciele będący białoruskimi osobami fizycznymi – składają kopię legitymacji
ubezpieczeniowej, poświadczonej w ostatnim miejscu pracy lub kopię legitymacji
emeryta potwierdzoną przez instytucję ubezpieczenia społecznego w miejscu
zamieszkania, bądź zaświadczenie z urzędu zatrudnienia;
• załoŜyciele będący zagranicznymi osobami prawnymi – składają uwierzytelniony
wypis (sporządzony nie wcześniej niŜ rok przed złoŜeniem) z rejestru handlowego
państwa, w którym mają siedzibę z notarialnie poświadczonym tłumaczeniem na
język białoruski lub rosyjski;
100
•
•
•
•
załoŜyciele będący zagranicznymi osobami fizycznymi – składają kserokopię
paszportu z poświadczonym notarialnie tłumaczeniem na język białoruski lub
rosyjski;
dokumenty, potwierdzające utworzenie funduszu załoŜycielskiego;
dokument, potwierdzający zgodę lokalnych władz na rejestrację spółki na danym
terytorium;
dowód uiszczenia opłaty rejestracyjnej.
Unitarna spółka państwowa RB w celu udziału w joint-venture musi uzyskać zgodę
ministerstwa, komitetu państwowego lub innego organu państwowego, w
kompetencjach którego leŜy taka zgoda. W przypadku gdy spółka państwowa w
postaci wkładu do kapitału załoŜycielskiego joint-venture planuje wnieść budynki,
obiekty budowlane lub nieukończone budowle, to w tym celu naleŜy uzyskać zgodę
departamentu zarządzającego majątkiem państwowym w Ministerstwie Finansów
Republiki Białoruś (w przypadku własności szczebla centralnego) lub odpowiedniego
organu władz lokalnych (w przypadku własności komunalnej)78.
Jeśli wartość majątku, wnoszonego przez unitarną spółkę państwową do kapitału
zakładowego joint-venture przewyŜsza 10.000 ustanowionych w Republice Białoruś
kwot bazowych, konieczne jest otrzymanie zezwolenia Prezydenta Republiki Białoruś
(w przypadku własności szczebla centralnego) lub odpowiedniego organu władz
lokalnych (w przypadku własności komunalnej)79. Mając do czynienia ze spółką
państwową jako udziałowcem joint-venture, naleŜy mieć na uwadze moŜliwość jej
sprywatyzowania. Nie ustanowiono jednak Ŝadnych ograniczeń prawnych co do
udziału w joint-venture spółek państwowych w związku z procesem ich
prywatyzacji80.
Wkład w formie rzeczowej dokonywany przez inwestora zagranicznego powinien
pochodzić z obcego państwa lub być nabyty w Republice Białoruś za swobodnie
wymienialną walutę obcą lub krajową, jeśli źródłem jej uzyskania jest zysk inwestora.
Wkłady w formie rzeczowej oceniane są według stanu na dzień ich wprowadzenia do
bilansu osoby prawnej realizującej inwestycje zagraniczne.
78
Udziałowcami joint-venture ze strony białoruskiej mogą być nie tylko osoby prawne, ale i fizyczne.
NaleŜy podkreślić, iŜ według prawa Republiki Białoruś jest niedopuszczalne zajmowanie się działalnością
gospodarczą (w tym równieŜ w postaci udziału w joint-venture) osób będących na stanowiskach rządowych,
w komitetach wykonawczych miejscowych rad narodowych w charakterze deputowanych, zatrudnionych w
prokuraturze, sądach, kierowników, ich zastępców i głównych specjalistów przedsiębiorstw państwowych,
zakładów i organizacji.
79
Z dniem 1 marca na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów RB z dnia 11.02.2006 r. stawka bazowa
wynosi 31 tys. BYR (poprzednio 29 tys. BYR).
80
Szczegółowe informacje na temat udziału w joint-venture białoruskich osób prawnych i fizycznych moŜna
znaleźć na stronach internetowych Polsko-Białoruskiej Izby Handlowo-Przemysłowej http://bialorus.chamber.pl/
101
Rejestracja spółek ze 100 % udziałem kapitału zagranicznego
W celu zarejestrowania spółki zagranicznej (100 % kapitału zagranicznego) naleŜy
złoŜyć następujące dokumenty:
• pisemny wniosek załoŜycieli podpisany przez wszystkich załoŜycieli spółki;
• poświadczone notarialnie oryginały lub kopie dokumentów załoŜycielskich w
dwóch egzemplarzach; na podstawie Dekretu Prezydenta RB Nr 6 z dnia 10
kwietnia 2006 r. zarejestrowana na Białorusi osoba prawna, która jest
załoŜycielem innej organizacji, jest zwolniona z obowiązku przedstawiania
organom rejestracyjnym notarialnie potwierdzonej kopii dokumentów
załoŜycielskich i świadectwa rejestracji państwowej;
• załoŜyciele będący zagranicznymi osobami prawnymi – składają uwierzytelniony
wypis (sporządzony nie wcześniej niŜ rok przed złoŜeniem) z rejestru handlowego
państwa, w którym mają siedzibę z tłumaczeniem na język białoruski lub rosyjski
poświadczonym notarialnie;
• załoŜyciele będący zagranicznymi osobami fizycznymi – składają kserokopię
paszportu z poświadczonym notarialnie tłumaczeniem na język białoruski lub
rosyjski;
• dokumenty, potwierdzające utworzenie funduszu załoŜycielskiego;
• dokument, potwierdzający zgodę lokalnych władz na rejestrację spółki na danym
terytorium;
• dowód uiszczenia opłaty rejestracyjnej.
Wkłady rzeczowe udziałowców spółki z udziałem zagranicznym podlegają
ekspertyzie potwierdzającej dokonanie ich wyceny w trybie określonym przez
Ministerstwo Finansów Republiki Białoruś81. Ekspertyza majątku, wnoszonego przez
inwestorów białoruskich, powinna być przeprowadzona przed rejestracją państwową
spółki z udziałem zagranicznym.
Odpowiedzialność udziałowców wynikająca z obowiązków joint-venture i spółek ze
100 % udziałem kapitału zagranicznego
Odpowiedzialność udziałowców wynikająca z obowiązków osoby prawnej z udziałem
zagranicznym określana jest przede wszystkim przez formę organizacyjno-prawną, w
jakiej ją utworzono (np. spółka z ograniczona odpowiedzialnością, spółka akcyjna
itd.). Kodeks Cywilny Republiki Białoruś z 07.12.1998 określa w jakich wypadkach
nałoŜenie odpowiedzialności nie zaleŜy od formy organizacyjno-prawnej osoby
prawnej z udziałem zagranicznym: jeśli upadłość finansowa (bankructwo) spółki
spowodowana jest przez udziałowców, właścicieli majątku spółki lub inne osoby,
które mają prawo wydawać wiąŜące polecenia wobec tej spółki lub w innej formie mają
81
Zarządzenie Ministerstwa Finansów RB Nr 26 z 10 kwietnia 1996
102
moŜliwość określania jej działania. Na takie osoby, w przypadku niewystarczającej
ilości majątku spółki, moŜe zostać nałoŜona subsydiarna odpowiedzialność wynikającą
z jej obowiązków.
Inne obowiązki zagranicznych podmiotów gospodarczych związane z prowadzeniem
operacji handlowych
Na podstawie dekretu Prezydenta Republiki Białoruś Nr 7 z 4 stycznia 2000 roku
O usprawnieniu trybu dokonywania i nadzoru zagranicznych operacji handlowych
zagraniczny podmiot gospodarczy powinien zabezpieczyć:
a) wpływ na swój rachunek walutowy środków pienięŜnych z tytułu eksportu
towarów (prac, usług) nie później niŜ 90 dni kalendarzowych od dnia wysyłki
towarów, wykonania prac, świadczenia usług, a w przypadku eksportu na
podstawie umów komisu towarów (prac, usług) wytworzonych przez rezydentów
Republiki Białoruś – nie później niŜ 180 dni kalendarzowych;
b) wykonanie prac, świadczenie usług związanych z importem nie później niŜ 90
dni kalendarzowych od dnia dokonania płatności za wykonanie prac,
świadczenie usług;
c) wpływ towarów z importu nie później niŜ 60 dni kalendarzowych od dnia
dokonania płatności za towary;
d) w przypadku rozliczeń barterowych – wpływ towarów, wykonanie prac nie
później niŜ 60 dni kalendarzowych od dnia kaŜdej wysyłki eksportowej.
W określonych warunkach, Ministerstwo Handlu Republiki Białoruś moŜe wydłuŜyć
ten termin. W takim przypadku podmiot gospodarczy otrzymuje pozwolenie
Ministerstwa Handlu.
Opłata rejestracyjna
Za rejestrację spółki z kapitałem zagranicznym pobiera się równowartość 60 EUR, a
za rejestrację zmian i uzupełnień w dokumentach załoŜycielskich, równowartość 15
EUR. Opłata za rejestrację drugiej i kolejnych organizacji zakładanych przez te same
osoby (z wyjątkiem przedsiębiorstw produkcyjnych) wzrasta o 20 %.
Nie pobiera się opłaty za rejestrację m.in. otwartych spółek akcyjnych powstających
w wyniku prywatyzacji własności państwowej ani za rejestrację zmian wnoszonych
do dokumentów załoŜycielskich w następstwie zmiany prawodawstwa. Opłata za
wydanie duplikatu świadectwa rejestracyjnego w przypadku utraty oryginału, wynosi
50 % stawki pobieranej przy rejestracji. Przy odmowie zarejestrowania firmy, lub
zmian w jej dokumentach załoŜycielskich – zwracane jest 50 % zapłaconej kwoty.
Opłata za zarejestrowanie przedstawicielstwa zagranicznej firmy na okres 3 lat wynosi
2000 USD, a za przedłuŜenie rejestracji na następne 3 lata – 1000 USD.
103
Opłaty rejestracyjne wpływają na konto urzędu podatkowego właściwego dla siedziby
rejestrowanego podmiotu gospodarczego i przekazywane są do budŜetu państwa.
Wysokość opłaty ustala się w rublach białoruskich po oficjalnym kursie Narodowego
Banku Republiki Białoruś, obowiązującym w pierwszym dniu miesiąca, w którym
składane są dokumenty.
Przedstawicielstwa spółek zagranicznych82
Przedstawicielstwo zagranicznej handlowej osoby prawnej moŜe być otwarte w celu:
• skutecznego wsparcia realizacji umów międzynarodowych Republiki Białoruś,
dotyczących współpracy w dziedzinach handlu, gospodarki, finansów, nauki i
techniki, transportu, jak równieŜ wyszukiwania moŜliwości rozwijania róŜnych
form współpracy, tworzenia oraz rozbudowy baz danych w tych dziedzinach;
• badania rynków towarowych Republiki Białoruś;
• rozpoznania moŜliwości prowadzenia działalności inwestycyjnej na terytorium
Republiki Białoruś;
• tworzenia zagranicznych i wspólnych przedsiębiorstw;
• wsparcia rozwoju międzypaństwowych kontaktów handlowo-gospodarczych;
• reprezentacji i ochrony interesów firmy-matki;
• sprzedaŜy biletów i rezerwacji miejsc w przypadku firm sektora transportu
lotniczego, kolejowego, samochodowego oraz morskiego;
• wykonywania innych rodzajów działalności nie zakazanych przedstawicielstwom
przez ustawodawstwo Republiki Białoruś.
Przedstawicielstwa organizacji niehandlowych mogą być otwarte w celu:
• socjalnej pomocy i ochrony obywateli, włącznie z polepszeniem sytuacji
materialnej osób źle sytuowanych, socjalną rehabilitacją bezrobotnych, inwalidów
i innych osób, które poprzez swoje fizyczne lub intelektualne cechy albo inne
okoliczności nie są w stanie samodzielnie korzystać ze swoich praw i interesów
prawnych;
• przygotowanie ludności do przezwycięŜania skutków klęsk Ŝywiołowych,
ekologicznych, przemysłowych lub innych katastrof, jak równieŜ likwidowania
skutków nieszczęśliwych wypadków;
• okazywania pomocy poszkodowanym w wyniku klęsk Ŝywiołowych,
ekologicznych, przemysłowych lub innych katastrof, konfliktów społecznych,
etnicznych, religijnych, a takŜe ofiarom represji, uciekinierom i osobom
zmuszonym do przesiedlenia;
82
Na podstawie materiałów Firmy Prawniczej „Własowa i Partnerzy”, www.vlasovaandpartners.by
104
• współpracy w umacnianiu pokoju, przyjaźni i zgody pomiędzy narodami,
likwidowania skutków konfliktów społecznych, etnicznych i religijnych;
• współpracy przy umacnianiu pozycji rodziny w społeczeństwie;
• współpracy w ochronie macierzyństwa, dzieciństwa i ojcostwa;
• współpracy w sferze kształcenia, nauki, kultury, sztuki i duchowego rozwoju osoby;
• współpracy w sferze profilaktyki i ochrony zdrowia obywateli, jak równieŜ
propagowania zdrowego trybu Ŝycia, polepszania moralno-psychologicznego stanu
obywateli;
• współpracy w sferze kultury fizycznej i sportu masowego;
• ochrony przyrody i ochrony zwierząt;
• ochrony i właściwego utrzymania budynków, innych obiektów i obszarów,
mających znaczenie historyczne, kulturalne, kultowe lub przyrodnicze oraz miejsc
pochówku;
• w innych społecznie uŜytecznych celach.
Wydanie pozwolenia na otwarcie przedstawicielstwa „w innych społecznie
uŜytecznych celach” dokonywane jest przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych na
mocy uzgodnień z zainteresowanymi organami państwowymi.
Zezwolenie na otwarcie przedstawicielstwa
Spółki zagraniczne, zainteresowane posiadaniem na terytorium Białorusi swojego
przedstawicielstwa83, winny uzyskać zezwolenie Ministerstwa Spraw Zagranicznych,
które jest organem upowaŜnionym do rejestracji. Przedstawicielstwa są otwierane na
czas określony, nie dłuŜszy niŜ trzy lata. Ten okres moŜe być przedłuŜony na wniosek
przedstawicielstwa w przypadku, gdy cel, w jakim zostało ono otwarte nie został do
końca zrealizowany i przedłuŜenie jest niezbędne. Wniosek naleŜy przedłoŜyć nie
później niŜ 1 miesiąc przed upływem terminu waŜności zezwolenia. Opłata za
zezwolenie na otwarcie przedstawicielstwa przez firmy zagraniczne wynosi 2000
USD lub 1000 USD w przypadku firm-rezydentów państw WNP. Opłata za wydanie
zezwolenia na przedłuŜenie działalności przedstawicielstwa wynosi 1000 USD (firmy
zagraniczne) lub 500 USD (firmy z państw WNP).
W ciągu 10 dni od dnia wydania zezwolenia przedstawicielstwo ma obowiązek
zarejestrować się w lokalnej Inspekcji Podatkowej i w innych instytucjach.
Zezwolenie na otwarcie przedstawicielstwa traci waŜność jeśli w ciągu sześciu
miesięcy firma zagraniczna z niego nie skorzystała.
83
Regulamin O zasadach otwierania i działalności na terytorium Republiki Białoruś przedstawicielstw
organizacji zagranicznych zatwierdzony Uchwałą Rady Ministrów RB Nr 929 z 22.07.1997 w redakcji
postanowienia RM RB Nr 325 z 12 marca 2001 roku.
105
Rejestracja przedstawicielstwa
Wniosek o rejestrację naleŜy złoŜyć w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. We
wniosku naleŜy uzasadnić w jakim celu powołuje się przedstawicielstwo i podać
zakres jego przyszłej działalności. Do wniosku naleŜy dołączyć:
a) poświadczone notarialnie kopie dokumentów załoŜycielskich;
b) uwierzytelniony wyciąg z rejestru handlowego lub certyfikat rejestracji firmy;
c) decyzję kierownictwa firmy o otwarciu przedstawicielstwa na obszarze RB;
d) upowaŜnienie dla szefa przedstawicielstwa;
e) pismo rekomendacyjne z banku, z usług którego korzysta przedstawicielstwo;
f) upowaŜnienie dla przedstawiciela do dokonywania czynności związanych z
otwarciem przedstawicielstwa;
g) regulamin przedstawicielstwa;
h) kopię umowy najmu pomieszczenia na biuro.
Wszystkie ww. dokumenty musza być przetłumaczone na jeden z państwowych
języków (białoruski lub rosyjski), a tłumaczenie powinno być poświadczone
notarialnie lub przez placówkę dyplomatyczną RB za granicą. W przypadku, gdy
otwarcie przedstawicielstwa za granicą wymaga szczególnego zezwolenia w państwie,
w którym spółka macierzysta ma swoją siedzibę, naleŜy przedłoŜyć kopię takiego
zezwolenia zalegalizowaną zgodnie z przepisami.
Działalność przedstawicielstwa
Przedstawicielstwo uwaŜa się za otwarte i moŜe przystąpić do prowadzenia swojej
działalności na terytorium Republiki Białoruś z chwilą otrzymania zezwolenia na jego
otwarcie. W ciągu 10 dni, licząc od dnia wydania zezwolenia, przedstawicielstwo
obowiązane jest przedłoŜyć we właściwej terytorialnie inspekcji Ministerstwa ds.
Podatków dokumenty konieczne do rejestracji podatkowej, jak równieŜ zarejestrować
się jako płatnik obowiązkowych opłat ubezpieczeniowych i innych płatności do
Funduszu ochrony socjalnej w rejonowym (miejskim) oddziale Funduszu zgodnie z
lokalizacją siedziby przedstawicielstwa.
Przedstawicielstwo nie posiada osobowości prawnej, natomiast w imieniu i na
zlecenie reprezentowanej firmy zagranicznej ma prawo dokonywać czynności
prawnych, w tym takŜe zawierać transakcje, nabywać prawa majątkowe i
niemajątkowe, zaciągać zobowiązania, a takŜe występować w roli powoda
106
i pozwanego przed sądem. Zakres pełnomocnictw przedstawicielstwa ustala firma
zagraniczna która je otworzyła84.
Działalność przedstawicielstw prowadzona w celach społecznie uŜytecznych powinna
być realizowana na podstawie programów i projektów, odpowiadających
priorytetowym kierunkom działalności organizacji, zatwierdzonych przez wyŜszy
organ kierowniczy. Przyznawanie przez przedstawicielstwa organizacji zagranicznych
grantów (zasobów finansowych, materialnych i innych, przyznawanych na podstawie
konkursu) poza realizowanymi programami i projektami jest zabronione85.
Firma-matka ma prawo przekazywać utworzonemu na terenie Białorusi
przedstawicielstwu majątek oraz środki materialne, niezbędne do prowadzenia przez
nie działalności. Przy wwozie dokonywana jest tymczasowa odprawa celna, a
przedstawicielstwo jest zobowiązane do wywiezienia tych środków. Tymczasowy
wwóz środków transportu przez nierezydentów i majątku przez przedstawicielstwa
zwolnione są z opłat celnych pod warunkiem, Ŝe przeznaczone są do uŜytku
własnego86. W przypadku wwozu majątku w innych celach stosuje się częściowe
zwolnienie od opłaty celnej87, natomiast opłata za załatwienie formalności celnych w
wysokości 0,15 % wartości celnej wwoŜonego majątku jest obowiązkowa.
Majątek i środki pienięŜne przedstawicielstwo moŜe nabywać równieŜ na terytorium
RB. NiezaleŜnie od sposobu nabycia są one własnością firmy-matki.
Przedstawicielstwo moŜe zakładać w bankach rachunki (rublowe i walutowe). Bez
zezwolenia Banku Narodowego RB przedstawicielstwo moŜe pobierać z rachunku
walutowego gotówkę do wysokości 50 tys. USD w ciągu roku. Środki ulokowane na
rachunkach walutowych przedstawicielstwa, mogą być przekazywane za granicę i
sprzedawane za ruble przez upowaŜniony bank RB na międzybankowej giełdzie
walutowej.
84
Działalność wymagająca specjalnego pozwolenia (licencji) moŜe być przez przedstawicielstwo
wykonywana wyłącznie pod warunkiem, Ŝe firma, która przedstawicielstwo otworzyło uzyskała wymagane
pozwolenie (licencję) w trybie przewidzianym przepisami. Wraz z zatwierdzeniem nowej redakcji
Regulaminu znacznie skomplikował się tryb tworzenia i działalności przedstawicielstw zagranicznych firm
niehandlowych, jak równieŜ przedstawicielstw osób prawnych, realizujących w RB m.in. działalność
charytatywną i inną społecznie uŜyteczną.
85
Zgodnie z cz. 4 pkt. 5.1. Dekretu Prezydenta Republiki Białoruś Nr 4 z 12 marca 2001 r. O niektórych
środkach w celu wprowadzenia trybu uzyskania i wykorzystania zagranicznej pomocy nieodpłatnej
świadczenie nieodpłatnej pomocy przez przedstawicielstwa firm zagranicznych w obszarach zabronionych
przez prawo (w tym prowadzenie seminariów i innych działań agitacyjnych wśród ludności) moŜe
pociągnąć za sobą zamknięcie takich przedstawicielstw.
86
Nie mogą być uŜywane w celach dochodowych, ani być przekazywane osobom trzecim.
87
3 % miesięcznie liczone od sumy opłat i podatków celnych, które naleŜałoby uiścić, gdyby ten majątek
został przywieziony w celach handlowych.
107
Przedstawicielstwo, dla prowadzenia swojej działalności, ma prawo zatrudniać
obywateli białoruskich oraz obcokrajowców88. Stosunki pracownicze są regulowane
na podstawie dokumentów załoŜycielskich, aktów wewnętrznych oraz umów o pracę.
Przedstawicielstwa prowadzące działalność gospodarczą i uzyskujące dochody są
opodatkowane, ale nie korzystają z ulg przewidzianych dla przedsiębiorstw z
kapitałem zagranicznym. Zaprzestanie działalności przedstawicielstwa następuje w
następujących przypadkach:
a) likwidacji firmy zagranicznej (matki);
b) wygaśnięcia kontraktu międzynarodowego, który był podstawą do otwarcia
przedstawicielstwa (jeśli tak przewidziano w kontrakcie);
c) decyzji firmy - matki, która otworzyła przedstawicielstwo;
d) na podstawie orzeczenia sądu w przypadku naruszenia przepisów prawnych
ustawodawstwa Republiki Białoruś;
e) decyzji Ministerstwa Spraw Zagranicznych RB spowodowanej naruszeniem
zasad działalności określonych w Regulaminie89.
Zmiany w opodatkowaniu podmiotów z udziałem kapitału zagranicznego i
przedstawicielstw zagranicznych w Republice Białoruś
Zmiany w opodatkowaniu podmiotów z udziałem kapitału zagranicznego i
przedstawicielstw zagranicznych wprowadzone zostały Postanowieniami Ministerstwa
Podatków i Opłat Republiki Białoruś Nr 86 z 17 września 2003 roku i Nr 92 z 14
października 2003 roku. Postanowienia zatwierdzają trzy Instrukcje90:
1) o szczególnych zasadach naliczania i opłaty podatku od zysku przez zagraniczne
osoby prawne realizujące działalność na terytorium Republiki Białoruś w formie
stałego przedstawicielstwa;
2) o trybie naliczania i opłaty podatku dochodowego przez zagraniczne osoby
prawne, nie realizujące działalności na terytorium Republiki Białoruś w formie
stałego przedstawicielstwa;
3) o szczególnych zasadach naliczania i opłaty podatku od zysku przez komercyjne
organizacje z inwestycjami zagranicznymi.
88
Liczba zatrudnionych obcokrajowców nie moŜe przekroczyć liczby wymienionej w zezwoleniu na
otwarcie przedstawicielstwa.
89
Regulamin O zasadach otwierania i działalności na terytorium Republiki Białoruś przedstawicielstw
podmiotów zagranicznych, zatwierdzony uchwałą Rady Ministrów Republiki Białoruś Nr 929 z dnia
22.07.1997 r., w redakcji postanowienia Rady Ministrów Republiki Białoruś Nr 325 z 12.03.2001 r.
90
Szczegółowe i aktualne informacje dotyczące trybu wyliczania i opłaty podatków przez zagraniczne osoby
prawne i przedstawicielstwa, dotyczące udziału w j.v osób prawnych i fizycznych z RB moŜna znaleźć na
stronach internetowych Polsko-Białoruskiej Izby Handlowo-Przemysłowej http://bialorus.chamber.pl/.
108
Instrukcje szczegółowo określają tryb wyliczania i opłaty podatków przez zagraniczne
osoby prawne, prowadzące działalność gospodarczą na terytorium Republiki Białoruś
poprzez stałe przedstawicielstwo z siedzibą na terytorium Republiki Białoruś.
Instrukcje zostały opracowane m.in. w celu uporządkowania opodatkowania
dochodów, mających tzw. pasywny charakter, to jest nie związanych z realizacją
działalności przez zagraniczne osoby prawne w Republice Białoruś poprzez stałe
przedstawicielstwo (w celach podatkowych). Uwagę poświęcono zwłaszcza
szczegółowemu opisowi przedmiotów opodatkowania. NaleŜy przyznać, Ŝe Ŝaden z
istniejących wcześniej aktów normatywnych w tej dziedzinie nie zawierał takiego
pełnego wykazu. Obecne instrukcje bardziej szczegółowo określają warunki i tryb
udzielania organizacjom komercyjnym z udziałem inwestycji zagranicznych ulg z
tytułu podatku od zysku (przewidzianych w obowiązującym ustawodawstwie).
Nowelizacja tych instrukcji polega na dokładnym określeniu trybu pomniejszania
zysku bilansowego komercyjnych organizacji z udziałem inwestorów zagranicznych
o sumę odpisów na fundusz rezerwowy (ubezpieczeniowy) w wysokości ustalonej
w dokumentach załoŜycielskich (zgodnie z ustawodawstwem wskazane odliczenia nie
mogą przewyŜszać 25 % faktycznie wniesionego kapitału zakładowego).
Rachunki bankowe 91
Rodzaje rachunków
Podmioty gospodarcze będące osobami prawnymi i fizycznymi mają swobodę wyboru
banku prowadzącego ich rachunki. Mogą otworzyć jeden rachunek bieŜący w oficjalnej
jednostce pienięŜnej RB, jeden w walucie obcej oraz inne rachunki w trybie
przewidzianym w regulaminie NBB. Otwarcie kilku rachunków bieŜących w walucie
obcej dopuszczalne jest wyłącznie za zezwoleniem NBB.
Rachunek bieŜący (rozliczeniowy) dla podmiotów gospodarczych otwierany jest w celu
prowadzenia operacji w formie gotówkowej i bezgotówkowej, wynikających z ich
statutowej działalności oraz dla osób fizycznych do prowadzenia rozliczeń
wynikających ze stosunków cywilno-prawnych.
Kontokurent jest jednolitym bieŜącym rachunkiem debetowo-kredytowym, będącym
połączeniem rachunku bieŜącego z rachunkiem poŜyczkowym w celu wykorzystania
środków własnych i poŜyczkowych podczas realizacji płatności. Kontokurent
wykorzystywany jest do prowadzenia operacji w bankach RB. Decyzję o
funkcjonowaniu tego rachunku podejmuje kierownictwo banku lub organ upowaŜniony
91
Na podstawie regulaminu NBB O sposobie otwierania przez banki rachunków dla klientów,
opracowanego przez PRIORBANK.
109
(komisja kredytowa, zarząd, rada banku). Operacje prowadzone są w ramach
istniejącego rachunku bieŜącego (rozliczeniowego) z prawem dopuszczenia salda
debetowego, pod warunkiem, Ŝe klient nie jest zadłuŜony z tytułu wcześniej
otrzymanych kredytów na działalność bieŜącą.
Subkonto w oficjalnej jednostce pienięŜnej (tj. rublach białoruskich) jest otwierane dla
przedsiębiorstwa lub przedsiębiorcy w celu akumulacji wpływów pienięŜnych
i prowadzenia operacji bezgotówkowych, wynikających z działalności statutowej
przedsiębiorstwa. Subkonto moŜe być otworzone równieŜ w innym banku, gdzie
przedsiębiorstwo lub przedsiębiorca nie posiada rachunku, a bank który otworzył
subkonto, jest zobowiązany w terminie 3 dni poinformować o tym bank prowadzący
rachunek klienta. Na wniosek przedsiębiorstwa i za zezwoleniem banku, w którym
prowadzony jest rachunek przedsiębiorstwa, subkonto moŜe być otworzone dla
wyodrębnionych jednostek strukturalnych, nie sporządzających samodzielnego bilansu.
Subkonto w walucie obcej moŜe być otworzone tylko za zezwoleniem NBB, o ile
ustawodawstwo RB nie przewiduje inaczej. W przypadku ustalenia nieprawidłowości w
funkcjonowaniu subkonta, zwłaszcza braku wpłat środków do budŜetu lub funduszy
pozabudŜetowych, bank cofa wydane zezwolenie nie później niŜ następnego dnia
(roboczego) po ustaleniu nieprawidłowości.
BieŜący rachunek walutowy prowadzony jest w celu księgowania środków pienięŜnych
wpływających w walucie obcej, pozostałych po dokonaniu obowiązkowej odsprzedaŜy
waluty i w celu prowadzenia operacji rozliczeniowych wynikających ze statutowej
działalności podmiotu gospodarczego.
Specjalne rachunki walutowe słuŜą do:
• przechowywania zagranicznej waluty zakupionej na wewnętrznym rynku
walutowym do momentu jej wykorzystania; rachunek specjalny otwierany jest tylko
w tym banku, w którym otwarty jest bieŜący rachunek walutowy klienta, a w
przypadku jego braku – moŜe być otwarty za zezwoleniem NBB;
• akumulowania środków w walucie wymienialnej i w rublach rosyjskich w celu
spłaty kredytów w walucie obcej udzielonych przez Rząd RB (lub pod rządowe
gwarancje) bądź przez zagranicznych kredytodawców;
• innych celów przewidzianych przez ustawodawstwo.
Rachunek specjalny otwierany jest na wniosek klienta, po przedstawieniu duplikatu
zawiadomienia o nadaniu numeru NIP, na oddzielnym koncie osobowym konta
bilansowego, na którym otwierany jest walutowy rachunek bieŜący przedsiębiorstwa
gromadzący zwolnione z obowiązkowej odsprzedaŜy środki w walutach obcych.
110
Rachunek na cele charytatywne słuŜy do pozyskiwania, przechowywania i
wykorzystywania środków pienięŜnych wpływających w formie pomocy bezzwrotnej
lub datków na cele charytatywne. Rachunek moŜe być otwarty w rublach białoruskich
oraz w walutach obcych. W przypadku zamknięcia takiego rachunku pozostałe środki
przelewane są do placówki bankowej na rachunek ich właściciela lub wydatkowane
zgodnie z poleceniem osoby zainteresowanej.
Rachunek tymczasowy otwierany jest dla:
• przedsiębiorstw w trakcie budowy lub rozruchu do czasu rozpoczęcia ich
funkcjonowania;
• organizacji komercyjnych i niekomercyjnych dla akumulacji środków pienięŜnych
w celu utworzenia funduszu zakładowego przez załoŜycieli, udziałowców oraz
nierezydentów i osób fizycznych;
• firm zagranicznych w celu utworzenia lub uzupełnienia kapitału załoŜycielskiego
niezbędnego do rejestracji.
Na wniosek klienta, po utworzeniu funduszu zakładowego i dokonaniu rejestracji
przedsiębiorstwa, rachunek tymczasowy jest zamykany, a otwierany jest rachunek
bieŜący. Środki z rachunku tymczasowego przelewane są na rachunek bieŜący lub
zwracane, jeśli nie nastąpi utworzenie przedsiębiorstwa.
Rachunek korespondencyjny otwierany jest przez jeden bank na zlecenie i koszt innego
banku dla operacji przeprowadzanych na podstawie międzybankowego porozumienia
korespondencyjnego, dwustronnej umowy lub wymiany pism. Rachunki
korespondencyjne banków-rezydentów otwierane są w rublach białoruskich, i w walucie
obcej. Bank nie będący rezydentem moŜe otworzyć w banku, który nim jest, rachunek
korespondencyjny jeśli posiada licencję generalną NBB.
Rachunek depozytowy słuŜy do przechowywania przez przedsiębiorstwa,
przedsiębiorców i osoby fizyczne wolnych środków pienięŜnych na warunkach
terminowości (na Ŝądanie), odpłatności i zwrotu deponowanej kwoty na podstawie
umowy depozytowej.
Kart-konto jest rachunkiem otwieranym dla prowadzenia
przedsiębiorstwo lub przedsiębiorcę za pomocą kart magnetycznych.
operacji
przez
Rachunek specjalny dla akumulowania środków pienięŜnych obywateli przeznaczony
jest do wykorzystania środków zgromadzonych na konkretne cele (np. na budownictwo
mieszkaniowe) za pomocą rozliczeń bezgotówkowych. Umowa pozwala na
przedterminowe rozwiązanie i zwrot środków pienięŜnych.
111
Otwieranie rachunku bankowego 92
Regulamin o sposobie otwierania przez banki rachunków dla klientów, opracowany przez
Narodowy Bank Białorusi 29 grudnia 1998 roku, ustala jednolity sposób otwierania przez
banki rachunków bieŜących, kontokurent, subkont, rachunków specjalnych,
korespondencyjnych, depozytowych, specjalnych rachunków dla akumulacji środków
pienięŜnych obywateli, kont dla osób prawnych, organów władzy państwowej, stowarzyszeń
społecznych, nierezydentów, przedsiębiorców indywidualnych i osób fizycznych.
W celu otworzenia rachunku przedsiębiorca składa w banku następujące dokumenty:
• Wniosek o otwarcie rachunku zawierający niezbędne informacje; nierezydenci
określają we wniosku typ rachunku;
• Kopię dokumentu rejestracji (przerejestrowania) przedsiębiorstwa:
- podmioty białoruskie składają kopię decyzji lokalnego organu władzy,
Ministerstwa Sprawiedliwości RB, itp.
- nierezydenci składają notarialnie poświadczony i przetłumaczony wypis
z rejestru handlowego kraju pochodzenia;
- przedstawicielstwa nierezydentów składają kopię zezwolenia wydanego przez
Ministerstwo Spraw Zagranicznych;
- banki-nierezydenci okazują kopię decyzji o utworzeniu banku i umowę
załoŜycielską;
• Dwie kopie statutu, jedną z pieczęcią organu rejestrującego a drugą poświadczoną
notarialnie przez instytucję nadrzędną lub przez organ rejestrujący. UpowaŜniony
pracownik banku odnotowuje otwarcie rachunku bieŜącego ze wskazaniem jego
numeru, daty otwarcia i sposobu funkcjonowania na obu egzemplarzach, po czym
egzemplarz z pieczątką organu rejestrującego zwracany jest właścicielowi rachunku, a
drugi pozostaje w banku, w aktach klienta. Gospodarstwa rolne przedstawiają
notarialnie poświadczoną kopię aktu uŜytkowania gruntu, wydaną przez lokalne organa
władzy. Nierezydenci okazują poświadczoną kopię statutu z tłumaczeniem na język
białoruski lub rosyjski i upowaŜnienie do reprezentowania interesów nierezydenta;
• Duplikat zawiadomienia o nadaniu NIP93 (waŜny do momentu zamknięcia rachunku)
• Kartę wzorów podpisów osób posiadających prawo dysponowania rachunkiem
poświadczoną notarialnie i odcisk pieczęci właściciela rachunku;
• Dokumenty o figurowaniu w Państwowym Rejestrze Podatników wymagane są od
organizacji komercyjnych, niekomercyjnych, zrzeszeń tych organizacji i przedsiębiorców indywidualnych;
• Potwierdzenie zgody lokalnych organów władzy na ulokowanie siedziby na danym
terenie wymagane jest od wyodrębnionych jednostek strukturalnych przedsiębiorstw.
92
TamŜe
Otwarcie kilku rachunków na podstawie jednego duplikatu, otwarcie rachunku na podstawie kopii lub
kserokopii duplikatu oraz nanoszenie zmian na dokumencie podczas otwierania rachunku są niedopuszczalne.
93
112
ZłoŜone przez klienta dokumenty oraz umowa dotycząca obsługi kasoworozliczeniowej, zawarta między bankiem i klientem, przechowywane są w aktach,
natomiast karta wzorów podpisów i pieczęci znajduje się u upowaŜnionego
pracownika banku. O otwarciu rachunku dla klienta bank zawiadamia w terminie
jednego dnia inspekcję Państwowego Komitetu Podatkowego, która wydała duplikat
potwierdzenia nadania NIP.
Prawo pierwszego podpisu na dokumentach kasowo-rozliczeniowych ma kierownik
przedsiębiorstwa i osoby przez niego upowaŜnione. Prawa pierwszego podpisu nie
moŜe mieć główny księgowy lub inne osoby z prawem drugiego podpisu. Prawo
drugiego podpisu mają: główny księgowy i osoby upowaŜnione przez kierownika.
Przy otwieraniu rachunków dla gospodarstw rolnych, przedsiębiorstw-nierezydentów i
przedsiębiorstw, w których nie są zatrudnione osoby posiadające prawo drugiego
podpisu (co jest zastrzeŜone w karcie wzorów podpisów), do banku składana jest karta
wzoru pierwszego podpisu właściciela rachunku. Kartę taką przyjmuje się bez
obowiązkowego dla innych przedsiębiorstw wzoru pieczęci.
W razie czasowego braku pieczęci w nowo powstającym przedsiębiorstwie lub
w związku z reorganizacją, zmianą nazwy, zuŜyciem lub utratą – kierownik banku
określa sposób sporządzania dokumentów kasowo-rozliczeniowych na okres braku
pieczęci i daje właścicielowi rachunku czas, nie dłuŜszy niŜ miesiąc, na wykonanie
pieczęci.
Karta wzorów podpisów i pieczęci podpisywana jest przez kierownika i głównego
księgowego przedsiębiorstwa, które otwiera rachunek. Notarialnie uwierzytelniona
karta powinna zawierać potwierdzenie pełnomocnictw osób odpowiedzialnych i
autentyczności ich podpisów. W przypadku zmiany choćby jednego podpisu,
sporządzana jest nowa karta podpisów wszystkich osób. Notarialne poświadczenie
kart wzorów podpisów nie jest wymagane w odniesieniu do podpisów osób
posiadających prawo dysponowania rachunkiem oraz organów władzy państwowej:
Administracji Prezydenta, Zgromadzenia Narodowego, Komitetu Kontroli
Państwowej, Narodowego Banku i Rady Ministrów. W przypadku otwierania
rachunków dla nierezydentów, karta wzorów podpisów moŜe być notarialnie
poświadczona na terytorium Białorusi lub w ambasadach RB za granicą. W przypadku
reorganizacji banku, przedłoŜenie nowych kart wzorów podpisów i pieczęci nie jest
wymagane, o ile właściciel rachunku wyrazi pisemną zgodę.
Zmiany i zamknięcie rachunku
Zmiana rachunku w wyniku reorganizacji przedsiębiorstwa wymaga przedłoŜenia
takich samych dokumentów jak otwarcie rachunku. Rachunki przedsiębiorstw
zamykane są w następujących przypadkach:
•
•
•
•
•
•
•
113
na wniosek właściciela w terminach uzgodnionych z bankiem obsługującym;
gdy w ciągu miesiąca po zmianie osób posiadających prawo dysponowania
rachunkiem nie przedstawiono kopii nowego statutu, świadectwa rejestracji
państwowej oraz nowej karty wzorów podpisów i pieczęci;
na podstawie decyzji właściciela lub organu załoŜycielskiego;
po zakończeniu działalności lub zakończeniu prac komisji likwidacyjnej
w przypadku likwidacji przedsiębiorstwa;
w sytuacji braku środków lub braku zapisów na rachunku w okresie trzech
miesięcy lub – w przypadku kart-kont – jednego roku; pozostałe środki
przelewane są na konto organizacji nadrzędnej lub na konto „Rozliczenia z innymi
kredytodawcami”;
odwołania decyzji o rejestracji państwowej przez uprawnione organa;
w innych przewidzianych prawem przypadkach.
Rachunki zamykane są takŜe w przypadku zmiany banku obsługującego w terminach
uzgodnionych między bankiem i właścicielem rachunku. Jeśli umowa nie stanowi
inaczej, zadłuŜenie z tytułu kredytów nie moŜe być podstawą do odmówienia
klientowi prawa przejścia do innego banku. O zamknięciu rachunku bank uprzedza
właściciela rachunku pisemnie na 10 dni przed terminem zamknięcia. O zmianach w
obsłudze kasowo-rozliczeniowej i o zamknięciu rachunku w ciągu 5 dni roboczych
bank informuje właściwą inspekcję Państwowego Komitetu Podatkowego, który
wydał duplikat zawiadomienia o nadaniu NIP. Bank ma prawo wstrzymać operacje
wychodzące94 na rachunkach podmiotów gospodarczych, które nie przeprowadziły
rejestracji w wymaganym terminie:
• do czasu przedstawienia przez klienta wszystkich niezbędnych do prowadzenia
rachunku dokumentów i wzoru pieczęci;
• w przypadku nieporozumień między osobami posiadającymi prawo pierwszego
podpisu (prezes, dyrektor generalny), na wniosek któregokolwiek z nich, do czasu
otrzymania zawiadomienia o uregulowaniu nieporozumień, podpisanego przez
obie strony;
• w innych przypadkach przewidzianych ustawodawstwem.
Bankructwo i rozwiązanie spółki
Podstawą prawną jest ustawa o bankructwie przyjęta w lipcu 2000 roku. Likwidacja
osoby prawnej moŜe być dokonana dobrowolnie (zgodnie z decyzją załoŜycieli) lub
pod przymusem, na podstawie decyzji sądu w przypadkach przewidzianych
w Kodeksie Cywilnym. Są to głównie przypadki, kiedy firma nie jest w stanie
wypełniać swoich zobowiązań wobec wierzycieli i zostaje uznana za bankruta.
94
Z wyjątkiem płatności do budŜetu, państwowych funduszy celowych i funduszy pozabudŜetowych.
114
Podstawą likwidacji spółki z kapitałem zagranicznym moŜe być teŜ np.
nieprzestrzeganie zasad formowania kapitału zakładowego.
Z dniem 1 czerwca 2006 roku procedura likwidacji spółki polega na przedstawieniu
organowi rejestracyjnemu95:
• kopii zamieszczonej w prasie (w gazecie Republika) informacji o likwidacji spółki,
• przekazaniu pieczęci lub złoŜeniu oświadczenia o ich nie wykonywaniu, lub
kopii ogłoszenia w prasie o ich utracie;
• potwierdzenie likwidacji rachunku bankowego lub dokument z organu
podatkowego o jego braku;
• oryginał świadectwa państwowej rejestracji spółki lub kopia publikacji w prasie
informującej o jego utracie;
• potwierdzenie wydane przez organ podatkowy o rozliczeniu podatkowym;
• potwierdzenie rozliczenia z funduszem ochrony socjalnej;
• potwierdzenie wydane przez organy celne o niezaleganiu z płatnościami;
• zaświadczenie z miejskiego lub rejonowego archiwum o przekazaniu
dokumentacji spółki z okresu działalności, w tym zwłaszcza dokumentacji
dotyczącej zatrudnienia i płac pracowników.
Organ rejestrujący ma obowiązek przyjąć dokumentację o likwidacji działalności
podmiotu, a następnie w terminie 15 dni dokonać wyrejestrowania w organach
skarbowych, statystycznych, organach ubezpieczeń społecznych Ministerstwa Pracy i
Ochrony Socjalnej oraz organizacjach dokonujących ubezpieczeń obowiązkowych.
Warunki prowadzenia działalności gospodarczej96
Działalność gospodarcza poddana jest z jednej strony państwowej kontroli
sprawowanej za pomocą takich środków jak: własność państwowa, przepisy prawne i
restrykcje administracyjne, z drugiej zaś podlega prawom działania rynku.
Największy wpływ na funkcjonowanie przedsiębiorstw na Białorusi mają:
• kontrola cen i płac, polegająca na ustanawianiu pułapów podwyŜek cen i sztywnej
siatki płac;
• ograniczenia w zakresie handlu zagranicznego i wymienialności waluty;
• szczupłość zasobów finansowych;
• problemy związane z rynkiem i popytem (niski popyt na rynku wewnętrznym
oraz niskie kwalifikacje personelu firm);
95
Dekret Prezydenta RB Nr 6 z 10 kwietnia 2006 r. O wprowadzeniu zmian i uzupełnień do Dekretu
Prezydenta RB z 16 marca o państwowej rejestracji i likwidacji przedsiębiorstw.
96
W oparciu o materiał Międzynarodowego Funduszu Walutowego IMF Staff Country Report nr 00/153
oraz nr 04/139 (maj 2004 r.).
•
•
115
restrykcje administracyjne, a w szczególności wprowadzany co pewien czas
wymóg ponownej rejestracji;
niestabilne przepisy prawa, niekonsekwentna polityka ekonomiczna, sterowanie
gospodarką za pomocą formalnych i nieformalnych zaleceń, w tym dekretów
Prezydenta Republiki Białoruś.
Kontrola cen
Kontrola cen dotyczy duŜej grupy przedsiębiorstw, zarówno państwowych jak i
prywatnych. Regulowane są ceny produktów uznanych za strategiczne (np. nawozy
sztuczne, szkło, cement). Podobnie ma się sprawa z cenami towarów waŜnych
społecznie (np. pieczywo, wyroby mączne, nabiał, mięso i wódka). Regulowany jest
równieŜ sektor mieszkalnictwa i usług komunalnych. Pułapy cenowe określa Rada
Ministrów dla kaŜdego sektora.
Podniesienie ceny przez firmę powyŜej ustalonego pułapu wymaga wystąpienia do
lokalnego komitetu cenowego z dwutygodniowym wyprzedzeniem. Wniosek z reguły
przesyłany jest wyŜej – do Komitetu Cen w Ministerstwie Gospodarki, a pozwolenie
dostaje się tylko w wyjątkowych wypadkach. Podniesienie cen bez zezwolenia
pociąga za sobą grzywnę w wysokości potrójnej róŜnicy pomiędzy uzyskanym w
wyniku podwyŜki dochodem oraz tym, który zostałby osiągnięty w przypadku
zastosowania poprzedniej ceny, spełniającej powyŜsze formalne wymogi.
W celu umoŜliwienia kontroli cen i przepływu towarów oraz naliczania podatków od
1 lipca 2006 roku wprowadzono system kodowy na poszczególne rodzaje produktów.
Dotychczas system ten był stosowany tylko w odniesieniu do produkcji eksportowej.
Kontrola płac
Dotyczy przedsiębiorstw państwowych, które są zobowiązane do stosowania
państwowej siatki płac, opartej na wielokrotności najniŜszego wynagrodzenia.
Struktura siatki płac jest sztywna, nie ma moŜliwości podniesienia wynagrodzenia
dobremu pracownikowi bez równoczesnej jego podwyŜki dla pozostałych. MoŜna to
zrobić jedynie poza siatką płac, co automatycznie uszczupla dochody państwa z tytułu
podatków.
Kontrola handlu zagranicznego
Gospodarka Białorusi jest silnie uzaleŜniona od handlu zagranicznego. Wartość
eksportu wynosi około 60 %, a wartość importu ponad 70 % wartości PKB. Podmioty
gospodarcze prowadzące handel zagraniczny obciąŜone są obowiązkiem odsprzedaŜy
30 % wpływów walutowych.
116
Obecnie białoruskie osoby prawne i przedsiębiorcy indywidualni, zobowiązani są
sprzedawać na sesji handlowej Białoruskiej Giełdy Walutowo-Kapitałowej 30 %
środków uzyskanych w walucie wymienialnej i rublach rosyjskich w ciągu 5 dni od
dnia ich wpływu na rachunek w białoruskich lub zagranicznych bankach, z
wyłączeniem środków, które nie podlegają sprzedaŜy.
Nie podlega obowiązkowej sprzedaŜy waluta obca:
a) otrzymana z eksportu produkcji wyrobów i usług wytwarzanych przez spółki z
udziałem zagranicznym, w których kapitale zakładowym udział inwestorów
zagranicznych wynosi powyŜej 30 %;
b) nabyta w ustalonym trybie na wewnętrznym rynku walutowym Republiki
Białoruś;
a) wpływająca w postaci wkładu do kapitału zakładowego spółek z udziałem kapitału
zagranicznego, w których udział inwestorów zagranicznych wynosi powyŜej 30 %,
a takŜe wkładu do kapitału zakładowego banków wnoszonego przez rezydentów
Republiki Białoruś;
b) w postaci kredytów, depozytów, zastawów, wkładów, w tym równieŜ z zagranicy;
c) w postaci zwrotu podstawowej sumy kredytu (zastaw, depozyt);
d) uzyskana na cele charytatywne, a takŜe otrzymana od organizacji
międzynarodowych i państw obcych w trybie okazania pomocy Republice
Białoruś, pod warunkiem wykorzystania jej zgodnie z przeznaczeniem;
e) wpływająca na rachunek osób prawnych i przedsiębiorców z tytułu eksportu
własnych wyrobów i usług i kierowana przez nich w ciągu pięciu dni do
rezydentów Republiki Białoruś, występujących jako poddostawcy tej produkcji w
celu określenia zaliczki walutowej;
f) wpływająca na rachunek osób prawnych i przedsiębiorców i naleŜąca się
nierezydentom lub rezydentom Republiki Białoruś w przypadkach wypełniania
przez tych pierwszych funkcji pośrednictwa wynikającej z umów zlecenia lub
komisu.
Kontrola administracyjna
PowaŜną przeszkodą w działalności gospodarczej jest rozległa kontrola ze strony
aparatu administracyjnego i rozbudowana sprawozdawczość. W ciągu roku
przedsiębiorstwo musi złoŜyć co najmniej 22 sprawozdania władzom podatkowym, a
takŜe raporty dla urzędów statystycznych. Wizytowane jest teŜ kilka razy w ciągu
roku przez róŜne inspekcje.
Inną procedurą utrudniającą Ŝycie przedsiębiorców jest stosowany często przez
władze wymóg ponownej rejestracji podmiotów gospodarczych. Obecnie taka
procedura obejmuje firmy, które zostały zarejestrowane przed 2 sierpnia 2005 roku i
mają czas na ponowną rejestrację do 2 sierpnia 2006 r. W przypadku nie poddania się
117
procesowi przerejestrowania się poszczególne podmioty będą likwidowane przez sądy
(po wcześniejszym zawiadomieniu przez organ rejestrujący). W trakcie ponownej
rejestracji zwracana jest m.in. uwaga na liczbę udziałowców spółki, która w
przypadku spółek z ograniczoną odpowiedzialnością i zamkniętych spółek akcyjnych
nie moŜe przekroczyć 50. W przeciwnym wypadku przy ponownej rejestracji podmiot
musi poddać się likwidacji lub zmienić formę działania np. przekształcić się w otwartą
spółkę akcyjną.
Prawo „złotej akcji”
Dekret Prezydenta RB z dnia 1 marca 2004 roku – O szczególnym prawie (złotej akcji)
państwa do uczestnictwa w kierowaniu podmiotami gospodarczymi, który wszedł w
Ŝycie 1 czerwca 2004 roku – stanowi, iŜ państwo, kiedy uzna za stosowne moŜe stać
się właścicielem złotej akcji kaŜdego przedsiębiorstwa. Prawo państwa do takiej akcji
jest niezaleŜne od tego, czy posiada ono w nim swoje udziały, czy teŜ nie. Wystarczy,
Ŝe częścią majątku przedsiębiorstwa są obecnie lub były w przeszłości składniki
majątku, które stanowiły bądź stanowią własność państwa lub spółdzielni.
Administracja państwowa moŜe teŜ postawić na czele firmy swojego przedstawiciela,
przejąć jej finanse i podejmować waŜne decyzje. Zgodnie z dekretem państwo złotą
akcję moŜe przyznać sobie w przypadkach:
• kiedy w firmie naruszane są prawa kolektywu pracowniczego np. gdy pracownicy
nie otrzymują wynagrodzenia przez co najmniej trzy miesiące;
• niezadowalającej struktury bilansu przedsiębiorstwa (w okresie sześciu miesięcy);
• konieczności obrony praw i wolności obywateli, zagwarantowania obronności i
bezpieczeństwa państwa oraz poszanowania jego interesów ekonomicznych.
Wspieranie rozwoju przedsiębiorczości
Zgodnie z ustawą O popieraniu małej przedsiębiorczości w Republice Białoruś,
począwszy od roku 1997 corocznie opracowywany jest specjalny program wspierania
małej przedsiębiorczości. Objęto nim następujące dziedziny, uznane przez państwo za
priorytetowe:
• prowadzenie działalności innowacyjnej;
• stosowanie nowoczesnych technologii;
• eksport towarów lub usług;
• prowadzenie działalności produkcyjnej lub budowlanej;
• przetwarzanie produktów rolnych;
• usługi transportowe;
• produkcja dóbr konsumpcyjnych z wykorzystaniem miejscowych surowców.
118
W ramach Związku Przedsiębiorców RB działa „Centrum Wspierania
Przedsiębiorczości XXI wiek” oraz jego ośrodki regionalne. Funduszem Finansowego
Wspierania Przedsiębiorców dysponuje Ministerstwo Przedsiębiorczości i Inwestycji.
W oficjalnych źródłach informacji statystycznej podawana jest liczba małych
przedsiębiorstw na podstawie przesyłanych przez nie sprawozdań97. Dane dotyczące
dynamiki ich powstawania są niepełne z uwagi na kolejne przerejestrowania
przedsiębiorstw. Wydaje się jednak, iŜ charakterystyczną cechą małego
przedsiębiorstwa jest jego stosunkowa nietrwałość. Ze względu na długotrwały proces
likwidacji, trudno ustalić, ile spośród zarejestrowanych małych przedsiębiorstw jest
aktywnych. Do nieaktywnych (a zarejestrowanych) moŜna zaliczyć przedsiębiorstwa
będące w trakcie likwidacji, nowe, które nie zdąŜyły przystąpić do działania oraz te,
które czasowo zawiesiły swoją działalność z powodu trudności (finansowych, ze
zbytem produkcji, surowcowych itp.).
97
Według Banku Światowego liczba MŚP na tysiąc mieszkańców: na Białorusi wynosi 2,46, na Ukrainie –
5,w Rosji – 6,w Polsce – 22,w krajach Unii Europejskiej – 45, w Stanach Zjednoczonych – 74,2.
VIII.
119
INWESTYCJE ZAGRANICZNE
Proces zmian zachodzących w gospodarce Białorusi jest w nieznacznym stopniu
kształtowany przez zewnętrzne czynniki ekonomiczne i technologiczne. Niekiedy
uwaŜa się, Ŝe przekształcenia systemu społeczno-gospodarczego w tym kraju w duŜej
mierze wynikają z jego własnej koncepcji otwierania gospodarki i prowadzenia na tej
podstawie zagranicznej polityki ekonomicznej. MoŜna się przy tym zastanawiać, czy
taka koncepcja i „strategia otwarcia” rzeczywiście istnieją, czy teŜ moŜe białoruska
polityka gospodarcza jest pozbawiona tych elementów, a pewne otwarcie gospodarki,
które następuje jest jedynie wynikiem ograniczonej centralnie gry sił ekonomicznych.
Napływ inwestycji zagranicznych na Białoruś jest stosunkowo słaby, co wynika w
duŜym stopniu z postrzegania gospodarki tego kraju jako mało przewidywalnej.
ZastrzeŜenia inwestorów zagranicznych dotyczą m.in. stosowanych metod
zarządzania w gospodarce oraz duŜej zmienności przepisów prawnych. Faktyczne
zapotrzebowanie na inwestycje zagraniczne, w szczególności na przedsięwzięcia
związane z wdraŜaniem nowych technologii, mogące skutkować wprowadzaniem
nowoczesnych standardów zarządzania oraz tworzeniem miejsc pracy w sektorach
decydujących o konkurencyjności gospodarki, jest bardzo duŜe.
Decyzją Rady Ministrów 13 lipca 2000 roku została powołana Rada Koordynacyjna ds.
Inwestycji Zagranicznych, która nadzoruje realizację projektów inwestycyjnych
i koordynuje prace centralnych i terytorialnych urzędów państwowych w zakresie
przyciągania inwestycji zagranicznych.
Podstawy prawne inwestycji zagranicznych
Podstawowym aktem prawnym dotyczącym działalności inwestycyjnej jest Kodeks
Inwestycyjny z 22 czerwca 2001 roku, obowiązujący od 10 października 2001 roku.
Drugą grupę aktów prawnych stanowią normy kodeksu cywilnego, prawo pracy,
regulacje finansowe, ustawy i rozporządzenia odnoszące się do działalności uczestników
współpracy gospodarczej z zagranicą oraz organów administracji państwowej. Zgodnie
z ustawodawstwem białoruskim za inwestycje zagraniczne uwaŜa się wkłady
inwestorów zagranicznych w postaci środków finansowych i materialnych, w tym takŜe
przekazanie praw majątkowych i praw własności intelektualnej, białoruskim podmiotom
gospodarczym w celu uzyskania dochodu lub osiągnięcia efektu socjalnego.
Akty normatywne gwarantują ochronę inwestycji na terenie Białorusi. Inwestycje
zagraniczne na obszarze kraju nie mogą być nacjonalizowane, rekwirowane,
konfiskowane, przymusowo odkupywane lub odbierane. Nacjonalizacja bądź
120
Inwestycje zagraniczne
rekwizycja moŜliwe są tylko wtedy, jeśli towarzyszy im terminowa i pełna
rekompensata wartości znacjonalizowanego lub zarekwirowanego majątku
inwestycyjnego i innych strat, powstałych w wyniku nacjonalizacji lub rekwizycji98.
Rekompensata wypłacana jest inwestorowi zagranicznemu w walucie, w jakiej
inwestycje były realizowane na samym początku procesu inwestycyjnego. Wielkość
rekompensaty moŜe być zaskarŜona przez inwestora zagranicznego do sądu.
Kodeks Inwestycyjny nie zezwala na interwencję w stosunku do inwestora
zagranicznego ze strony organów państwowych (za wyjątkiem wyodrębnionych
organów kontroli) i osób zajmujących stanowiska państwowe oraz władz
administracyjno-terytorialnych. Zgodnie z prawem naruszenie praw inwestora moŜe
być zaskarŜone do sądu, a powstałe szkody lub straty podlegają rekompensacie.
Uprawione organy kontroli państwowej nadzorują zgodność działań inwestora
zagranicznego z wymogami prawa. Inwestor zagraniczny zobowiązany jest
przedstawić do kontroli niezbędne dokumenty i inne materiały związane ze swoją
działalnością. Uprawione organy kontroli mogą podejmować działania tylko w
ramach swoich kompetencji. Kopia dokumentu o wynikach kontroli powinna być
udostępniona inwestorowi zagranicznemu.
Republika Białoruś zawarła z ponad 20 krajami, w tym z Polską, bilateralne umowy
o wzajemnym popieraniu i ochronie inwestycji, a takŜe umowy o unikaniu podwójnego
opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i majątku. Podstawę dla działalności
gospodarczej stanowi równieŜ Konstytucja, która przewiduje równe prawa dla wszystkich
podmiotów, gwarantuje ochronę i równe traktowanie wszystkich form własności.
Formy inwestowania
Ustawodawstwo białoruskie przewiduje następujące formy inwestowania:
• utworzenie spółki z udziałem białoruskiej osoby prawnej lub fizycznej;
• utworzenie spółki ze 100 % udziałem zagranicznego inwestora;
• zakup istniejącego przedsiębiorstwa, budynków, urządzeń produkcyjnych, akcji
i innych papierów wartościowych,
• nabycie prawa do uŜytkowania gruntu i innych zasobów naturalnych lub innych
praw własności.
98
Adekwatność rekompensaty oznacza, Ŝe jej wartość powinna być równa faktycznej wartości przymusowo
wywłaszczonych inwestycji w momencie bezpośrednio poprzedzającym realizację przymusowego
wywłaszczenia lub jego publicznego ogłoszenia w zaleŜności od tego, co zaistniało wcześniej. Rekompensata
wypłacana jest z włączeniem odsetek naliczonych zgodnie z kursem odpowiedniej waluty na Londyńskim
Rynku Międzybankowym (LIBOR) za okres od dnia przymusowego wywłaszczenia (lub jego publicznego
ogłoszenia) do dnia faktycznej wypłaty rekompensaty.
121
Najpopularniejszą formą jest utworzenie spółki joint-venture z partnerem białoruskim,
lub spółki ze 100 % udziałem zagranicznej firmy. Udział zagranicznego partnera w
kapitale zakładowym nie moŜe być mniejszy niŜ 20 tysięcy USD (w strefach
specjalnych 50 tys. USD).
Kodeks Inwestycyjny nie zezwala na lokowanie zagranicznych inwestycji
w dziedzinach związanych z obronnością i bezpieczeństwem państwa, a takŜe
wytwarzaniem m.in.: narkotyków, trucizn, materiałów radioaktywnych, amunicji,
środków wybuchowych, alkoholu (z wyjątkiem wina), papierów wartościowych,
znaków pienięŜnych i monet oraz znaczków pocztowych. Wyłączone są takŜe przemysł
energetyczny, wydobywczy, kolejnictwo i łączność99.
Ułatwienia dla inwestorów zagranicznych
Inwestorzy zagraniczni:
•
•
•
•
•
•
•
•
99
są zwolnieni z podatku dochodowego przez pierwsze trzy lata, jeśli ich udział
w kapitale zakładowym wynosi co najmniej 30 % i jest nie mniejszy niŜ 20 tys.
USD, a ich dochody pochodzą wyłącznie ze sprzedaŜy wytwarzanych przez siebie
produktów lub usług;
płacą 50 % podatku dochodowego w ciągu kolejnych 3 lat, jeśli wytwarzają
produkty lub usługi o szczególnym znaczeniu dla kraju (tzw. priorytetowe, których
listę ustala Rada Ministrów);
są zwolnieni z opłat celnych za wwoŜony aport rzeczowy do kapitału
załoŜycielskiego spółki (maszyny, sprzęt, urządzenia, surowce i materiały) pod
warunkiem, Ŝe wwoŜone towary nie są objęte akcyzą, ich łączna wartość nie
przekracza kwoty przewidzianej w dokumentach załoŜycielskich jako aport
rzeczowy oraz Ŝe zostały zgłoszone do odprawy celnej w czasie przewidzianym
w dokumentach załoŜycielskich na ustanowienie kapitału zakładowego;
są zwolnieni z obowiązkowej odsprzedaŜy wpływów dewizowych za eksport swoich
wyrobów;
po zmianie warunków prawnych na gorsze przez 5 kolejnych lat podlegają nadal
przepisom obowiązującym w dniu rejestracji;
mają gwarancję, Ŝe dokonane przez nich inwestycje nie podlegają rekwizycji;
mogą swobodnie wywozić za granicę pochodzące z działalności przedsiębiorstwa
kwoty pienięŜne w walutach wymienialnych;
otrzymają rekompensatę za straty wynikłe wskutek podjęcia przez organ urzędowy
decyzji niezgodnej z ustawą lub naruszającej ich prawa.
NaleŜy mieć zgodę prezydenta RB.
122
Przedsiębiorstwa z udziałem kapitału zagranicznego korzystają z powyŜszych ulg
i przywilejów dopiero od momentu otrzymania zaświadczenia o dokonaniu co najmniej
50 % wpłaty środków do kapitału zakładowego. Zaświadczenia takie wydawane są
przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych w ciągu 10 dni od przedłoŜenia przez
przedsiębiorstwo dokumentów potwierdzających zgromadzenie kapitału zakładowego.
Działalność gospodarcza w wolnych strefach ekonomicznych100
Ramy prawne
Tworzenie i rozwój wolnych stref ekonomicznych (WSE) jest jednym z priorytetowych
kierunków państwowej polityki inwestycyjnej, a prawodawstwo dotyczące WSE jest
jedną z nielicznych gałęzi prawa białoruskiego, które w czasie swego obowiązywania
nie uległo istotnym zmianom. Prawne i organizacyjne podstawy załoŜenia, działalności i
likwidacji WSE na terytorium Białorusi zawiera Rozporządzenie Prezydenta RB Nr 114
z 20 marca 1996 roku O wolnych strefach ekonomicznych na terenie Republiki Białoruś
oraz ustawa Nr 213-3 z 7 grudnia 1998 roku O wolnych strefach ekonomicznych z
późniejszymi zmianami101. Nowym aktem prawnym regulującym tę dziedzinę jest
Dekret Prezydenta RB z dnia 9 lipca 2005 roku Nr 262 O działalności specjalnych stref
ekonomicznych na terytorium RB.
Podstawowym celem utworzenia wolnych stref ekonomicznych było przyciągnięcie
zagranicznych i krajowych inwestycji oraz wykorzystanie istniejących terenów
przemysłowych dla rozwoju produkcji opartej na nowoczesnych technologiach i
przeznaczonej na eksport.
Na Białorusi znajduje się sześć wolnych stref ekonomicznych: „Brześć”, „Mińsk”,
„Homel-Raton”, „Witebsk”, „Mohylew” i „Grodnoinwest”. Rezydentami WSE są
zarejestrowane przez administrację strefy osoby prawne lub fizyczne prowadzące
działalność gospodarczą zgodnie z przepisami prawnymi obowiązującymi w strefie. Jak
juŜ wyŜej wspomniano, minimalna wartość kapitału zakładowego spółek lokujących
swą działalność w strefach wynosi 50.000 USD. Organem rejestrującym podmioty
gospodarcze (z wyjątkiem banków i firm ubezpieczeniowych) na obszarze WSE, jest
administracja danej strefy. śadna dodatkowa rejestracja w obwodowym komitecie
wykonawczym nie jest wymagana.
100
Na podstawie informacji Biura Własowa i Partnerzy (www.vlasovaandpartners.by) zajmującego się
obsługą prawną polskich firm na rynku białoruskim oraz stron internetowych poszczególnych stref.
101
Zgodnie z art. 1 ustawy - WSE to ściśle określona cześć terytorium RB, w której obowiązują przepisy
prawne ustanawiające korzystniejsze, niŜ ogólnie obowiązujące, warunki dla działalności gospodarczej.
123
Ulgi i ułatwienia w prowadzeniu działalności na terenie WSE
Wolne strefy ekonomiczne zapewniają inwestorom korzystne warunki prowadzenia
działalności gospodarczej. Towary wwoŜone na obszar WSE i wywoŜone ze strefy
poza granice Białorusi są zwolnione z podatków i opłat celnych (z wyjątkiem opłat za
formalności celne). Przy wywozie towarów z WSE na pozostałą część obszaru
celnego RB podatki i cła są pobierane. Świadectwem pochodzenia towaru z WSE jest
wydawany przez Białoruską Izbę Handlowo-Przemysłową certyfikat. Na produkcję,
prace i usługi rezydentów WSE nie ustala się limitów finansowych i nie wymagane są
licencje przy ich wywozie poza granice Białorusi.
Obowiązujące ustawodawstwo zapewnia szereg ulg dla podmiotów prowadzących
działalność gospodarczą w wolnych strefach ekonomicznych:
• wwóz towarów i surowców oraz wywóz produktów i usług z terenów wolnych
stref zwolnione są z cła i opłat za dokonanie formalności celnych;
• pracownikom zagranicznym gwarantowany jest swobodny transfer dochodów
otrzymywanych przez nich na terytorium WSE;
• obowiązujące ograniczenia, jak np. ograniczenia ilościowe (kwoty) czy licencje
przy wywozie za granicę nie dotyczą wyrobów wyprodukowanych w WSE;
• przedsiębiorstwa inwestujące w specjalnych strefach płacą pięć z obowiązujących
10 rodzajów podatków; podatek dochodowy w obniŜonej wysokości (12 %
zamiast 24 %), podatek VAT – 10 % zamiast 18 %; pozostałe podatki – zgodnie z
obowiązującymi stawkami;
• rezydenci stref przez pierwsze 5 lat są zwolnieni z podatku dochodowego, a jeśli
eksportują ponad 70 % swojej produkcji, płacą 50 % obowiązującej stawki
podatku dochodowego przez okres następnych 5 lat;
• inwestycje dokonane w okresie funkcjonowania stref (30 - 50 lat) są chronione i
nie mogą być nacjonalizowane, rekwirowane, konfiskowane ani poddawane
innym tego typu działaniom;
• wywłaszczenie jest moŜliwe wyłącznie na podstawie prawomocnego wyroku sądu
lub aktów prawnych; wypłacana jest rekompensata uwzględniająca realną wartość
inwestycji w dniu poprzedzającym decyzję o wywłaszczeniu; rekompensata jest
wypłacana w dewizach po kursie oficjalnym Banku Centralnego, wraz z
odsetkami, w terminie nie dłuŜszym niŜ 3 miesiące od daty zastosowania działań
przymusowych.
Kadra kierownicza przedsiębiorstw-rezydentów WSE, członkowie delegacji
zagranicznych prowadzący rozmowy z przedsiębiorstwami-rezydentami WSE oraz
zainteresowani realizacją projektów inwestycyjnych na obszarze WSE mają prawo
wjazdu (wejścia) na punkty graniczne Republiki Białoruś poza kolejnością na
podstawie przepustek wydawanych przez administracje WSE.
124
Minimalne wynagrodzenie pracowników zatrudnionych w strefach jest o 20 % wyŜsze
od minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w Republice Białoruś.
Banki w strefach
Utworzenie banków do obsługi finansowej firm działających w strefach stało się
moŜliwe po wejściu w Ŝycie rozporządzenia Narodowego Banku Białorusi z 24 lutego
2000 roku „O zatwierdzeniu zasad tworzenia i regulowania działalności banków na
terytorium Wolnych Stref Ekonomicznych w Republice Białoruś” oraz rozporządzenia
z 28 czerwca 2001 roku w sprawie zasad tworzenia banków obsługujących
rezydentów w WSE.
Minimalny wkład załoŜycielski niezbędny do utworzenia banku na terytorium WSE
wynosi 500 tysięcy EUR (dla porównania minimalny wkład dla banku komercyjnego
na terenie RB wynosi 2 mln EUR). Bank działający na terenie stref uzyskuje licencję
z chwilą jego rejestracji (bank komercyjny taką licencję uzyskuje po roku od
rejestracji i po zgromadzeniu kapitału określonego przez NBB). Ponadto rezerwy
obowiązkowe (16 % w rublach białoruskich i 12 % w walucie wymienialnej) banków
działających na terenie Białorusi są nieoprocentowane, natomiast w przypadku
banków działających w strefach ustawodawca przewiduje oprocentowanie. Do obsługi
rezydentów i nierezydentów w WSE „Mińsk” powstał w marcu 2001 roku SAO
„Atom-bank” (z udziałem kapitału białoruskiego, brytyjskiego, litewskiego i
łotewskiego). W strefie pojawiły się takŜe inne banki, tj.:
1) ZAO „Północny Bank Inwestycyjny” (listopad 2001 roku) z udziałem kapitału
brytyjskiego, amerykańskiego i litewskiego;
2) OAO „Międzynarodowy Bank Rezerw” (marzec 2002 roku) z udziałem kapitału
białoruskiego i szwajcarskiego;
3) OAO „ŁOROBANK” (sierpień 2002 roku) z udziałem kapitału amerykańskiego
i łotewskiego;
4) OAO „Międzynarodowy Bank Współpracy Ekonomicznej” (marzec 2003 roku)
z 100 % udziałem kapitału zagranicznego102.
Z dniem 1 stycznia 2005 roku w WSE „Mińsk” rozpoczął działalność kolejny bank –
InwestPromBank.
Rodzaje działalności, które nie mogą być prowadzone na terenie WSE
Na terenach wolnych stref ekonomicznych podmioty gospodarcze nie mogą
prowadzić następujących rodzajów działalności:
102
Brak danych dotyczących inwestorów i źródła pochodzenia kapitału. Szczegółowa oferta na stronie
internetowej www.ibank.by.
•
•
•
•
•
•
•
•
125
gospodarczo-handlowej związanej z ochroną i obroną państwa, produkcją,
przechowywaniem i sprzedaŜą broni, amunicji, środków wybuchowych,
szkodliwych dla otoczenia,
produkcji,
przetwórstwa,
przechowywania
i
odkaŜania
materiałów
niebezpiecznych i radioaktywnych,
produkcji, sprzedaŜy i przechowywania narkotyków oraz środków o silnym
działaniu i trujących,
produkcji wyrobów alkoholowych z wyjątkiem szampanów, win musujących,
wytrawnych, półwytrawnych, gronowych,
produkcji papierów wartościowych, znaków pienięŜnych, monet, znaczków
pocztowych,
organizowania loterii,
transmisji radiowych i telewizyjnych, z wyjątkiem obsługi technicznej radia i
telewizji,
leczenia chorych na niebezpieczne choroby zakaźne.
Gwarancje dla inwestorów w wolnych strefach ekonomicznych
Na terytorium WSE niedopuszczalne jest przeprowadzanie nacjonalizacji, rekwizycji
lub podobnych działań, z wyjątkiem czasowego wstrzymania wywozu majątku
inwestorów do czasu spłaty przez nich wszelkiego zadłuŜenia. Obszary WSE objęte są
wszystkimi gwarancjami przewidzianymi przez prawodawstwo RB. Inwestorom
zagranicznym państwo gwarantuje prawo do zwrotu ich udziału w majątku
przedsiębiorstwa według wartości ostatecznej, a takŜe przelew dochodów (takŜe w
obcej walucie) osiągniętych z dokonanych przez nich inwestycji, poza granice WSE i
Republiki Białoruś.
W stosunku do inwestorów krajowych w WSE „Brześć” rekompensata musi
odpowiadać rzeczywistej wartości inwestycji i jest wypłacana w walucie
wymienialnej po oficjalnym kursie Narodowego Banku Białorusi w dniu wyceny.
Kwota rekompensaty powinna być przelana na konto inwestora nie później niŜ 3
miesiące od dnia wyceny i musi zawierać odsetki naliczane od dnia wyceny do dnia
wypłaty103.
W strefach „Mińsk” i „Homel-Raton” inwestorzy krajowi otrzymują rekompensatę
w rublach białoruskich po kursie określonym przez NBB, a jeŜeli wkłady inwestora
były wniesione w walucie wymienialnej, rekompensatę wypłaca się w walucie
pierwszego wkładu lub innej walucie obcej, uzgodnionej z inwestorem. Wypłata
powinna być dokonana w ciągu miesiąca od dnia wyceny. Statuty WSE „Witebsk”,
103
Wysokość odsetek określa Narodowy Bank Republiki Białoruś.
126
„Mohylew” i „Grodnoinwest” nie zawierają specjalnych postanowień dotyczących
wypłaty rekompensaty, dlatego ochrona inwestycji i wkładów wniesionych na
terytorium w tych strefach jest zagwarantowana przez prawodawstwo Republiki
Białoruś i umowy międzynarodowe104.
Zakończenie działalności w wolnych strefach ekonomicznych
W przypadku likwidacji WSE lub utraty statusu rezydenta WSE, podmioty
gospodarcze zaprzestają działalności jako rezydenci, mogą ją jednak kontynuować,
jako osoby prawne lub indywidualni przedsiębiorcy na zasadach ogólnych bez
konieczności dodatkowego przerejestrowania.
W przypadku naruszenia przez rezydenta prawa obowiązującego w Republice
Białoruś, w tym naruszenia postanowień umowy o warunkach działalności w WSE
lub niedotrzymania terminów wniesienia kapitału zakładowego, administracja stref
„Mohylew” i „Grodnoinwest” ma prawo pozbawienia podmiotu gospodarczego
statusu rezydenta WSE, a administracja stref „Brześć”, „Mińsk”, „Homel-Raton”,
„Witebsk” – moŜe złoŜyć wniosek w tej sprawie do sądu.
Administracja WSE, jako organ rejestracyjny, po zawiadomieniu organów kontroli
państwowej, prokuratury, spraw wewnętrznych, organów bezpieczeństwa
państwowego, ministerstwa ds. podatków i innych, ma prawo podjęcia decyzji
o likwidacji osoby prawnej w przypadkach:
• naruszenia terminów rejestracji ustalonych przez prawodawstwo;
• naruszenia terminów i warunków zgromadzenia minimalnego kapitału
zakładowego,
• nie rozpoczęcia działalności określonej w dokumentach załoŜycielskich przez
sześć kolejnych miesięcy i nie zawiadomienia organów rejestracyjnych
i podatkowych o przyczynach jej niepodjęcia.
Likwidacja spółek z kapitałem zagranicznym w przypadku naruszenia przez nie
obowiązującego prawa jest dopuszczalna wyłącznie na drodze sądowej.
104
Zgodnie z art. 12 Kodeksu Inwestycyjnego Republiki Białoruś, rekompensata wartości majątku
znacjonalizowanego lub zarekwirowanego inwestorom krajowym wypłacana jest w rublach białoruskich,
a inwestorom zagranicznym - w walucie, w której pierwotnie wniesiono wkłady na inwestycje.
127
WSE „Brześć”105
Strefa utworzona na okres 50 lat na podstawie rozporządzenia Prezydenta RB Nr 114
z 20 marca 1996 roku „O wolnych strefach ekonomicznych na terytorium Republiki
Białoruś” rozpoczęła działalność w grudniu 1996 roku. Strefa obejmuje obszar
połoŜony na północny zachód i wschód od Brześcia i graniczy z Polską wzdłuŜ Bugu,
na odcinku 10 km. Od południa łączy się z Brześciem wzdłuŜ linii kolejowej. Przez
terytorium strefy przebiega gazociąg i autostrada międzynarodowa z przejściem
granicznym Kozłowicze.
Priorytety i ograniczenia
Preferowane są inwestycje w przemyśle drzewnym, farmaceutycznym, samochodowym,
spoŜywczym, elektronicznym, meblowym i maszynowym. W WSE „Brześć” nie mogą
być zarejestrowane przedsiębiorstwa, fundacje i organizacje państwowe zajmujące się
energetyką, transportem kolejowym, lotniczym i komunalnym. Ulgi podatkowe nie
rozciągają się na działalność kasyn.
Rejestracja
W celu rejestracji firmy na terenie strefy naleŜy wpłacić 50 % kapitału zakładowego w
ciągu pierwszego roku od daty rejestracji, a resztę przed upływem 2 lat od tej daty. Przy
rejestracji wymagane są następujące dokumenty:
• wniosek,
• 2 egzemplarze notarialnie poświadczonych kopii dokumentów załoŜycielskich firmy,
• notarialnie poświadczone kopie dokumentów potwierdzających rejestrację
państwową,
• zalegalizowany wyciąg z rejestru handlowego państwa pochodzenia lub
potwierdzenie statusu prawnego z załączonym i poświadczonym tłumaczeniem na
język białoruski lub rosyjski,
• poświadczona kopia dokumentu potwierdzającego dane osobowe (w przypadku osób
fizycznych),
• gwarancje udostępnienia lokalizacji (dla powoływanej osoby prawnej),
• potwierdzenie opłaty za rejestrację.
Osoba zarejestrowana jako rezydent zawiera z administracją strefy umowę o warunkach
działalności w strefie. Administracja nie ma prawa ingerować w działalność podmiotów
gospodarczych, jeśli nie jest ona sprzeczna z przepisami obowiązującymi w strefie.
105
Szczegółowa informacja na temat poszczególnych stref znajduje się na stronie internetowej
www.unido.pl
128
Ulgi podatkowe i przywileje
•
•
•
•
•
•
•
•
w ciągu pierwszych 5 lat podmioty gospodarcze płacą połowę obowiązujących
stawek wszystkich podatków;
producenci priorytetowych towarów mogą być dodatkowo zwolnieni z podatku
dochodowego i innych podatków przez Radę NajwyŜszą Białorusi na wniosek
Administracji strefy; Administracja moŜe teŜ obniŜyć opłaty za dzierŜawę majątku;
podmioty osiągające zysk ze sprzedaŜy własnych usług są zwolnione z podatku
dochodowego w ciągu 5 lat od wykazania zysku, łącznie z pierwszym rokiem;
podmioty, które eksportują powyŜej 70 % swojej produkcji, przez kolejne 5 lat
płacą 50 % podatku dochodowego;
towary eksportowane nie podlegają koncesjom i licencjom;
dywidendy nie podlegają opodatkowaniu przez pierwsze 5 lat;
od towarów krajowych i zagranicznych wwoŜonych do WSE „Brześć” nie pobiera
się cła (towary wywoŜone podlegają ocleniu w normalnym trybie).
minimalne wynagrodzenie w WSE „Brześć” jest wyŜsze o 20 % od minimalnego
wynagrodzenia na terytorium Białorusi, a pracownicy zagraniczni mogą swobodnie
transferować dochody uzyskane z pracy w strefie za granicę.
WSE „Mińsk”
WSE „Mińsk” została utworzona na okres 30 lat na podstawie rozporządzenia
Prezydenta RB Nr 93 z 2 marca 1998 roku „O utworzeniu wolnych stref ekonomicznych
Mińsk i Homel-Raton”. Obejmuje terytorium w pobliŜu krajowego portu lotniczego
Mińsk, wsie Obczak, Jelnica, Prilesie, strefy przemysłowe „11-ty km” i „Szabany” oraz
fabrykę „Radian”.
Preferowane dziedziny działalności gospodarczej to budownictwo, maszyny i
urządzenia budowlane, artykuły spoŜywcze i powszechnego uŜytku, energetyka. Ulgi
nie obejmują przedsiębiorstw zbiorowego Ŝywienia.
•
•
•
•
•
podatek dochodowy w wysokości 12 % (poza strefą obowiązuje 24 %);
podatek VAT w wysokości 10 % (poza strefą 18 %);
nie podlega opodatkowaniu zysk przeznaczany na inwestycje;
eksport produktów wytwarzanych w strefie jest zwolniony z cła, nie podlega
kontyngentom i licencjonowaniu;
przedsiębiorstwa działające w strefie mają moŜliwość ubezpieczenia się od 13
rodzajów ryzyka (majątkowego, inwestycyjnego, itp.).
129
Administracja strefy wymaga, by do wniosku o zarejestrowanie przedsiębiorstwa
dołączyć opis projektu zgodnie z poniŜszym wzorem:
a. krótka informacja o załoŜycielach zakładanego przedsiębiorstwa (rodzaj działalności);
b. proponowana nazwa projektu i forma zakładanego podmiotu gospodarczego;
c. planowana wysokość, tryb i termin formowania kapitału zakładowego, udziały
załoŜycieli i forma wpłaty;
Przykład: Przedsiębiorstwo planuje utworzyć kapitał zakładowy w wysokości ... USD w ciągu
(wskazać termin) w formie wkładu (gotówkowego, bezgotówkowego; w przypadku gdy wkład
bezgotówkowy - opisać go).
d. planowana wysokość, harmonogram wpłat i forma (gotówkowa, bezgotówkowa)
deklarowanych inwestycji (oprócz kapitału zakładowego), źródła inwestycji,
pozyskane środki itd.) oraz kierunki wykorzystywania inwestycji;
Przykład: Przedsiębiorstwo planuje w ciągu (wskazać termin) lat od dnia rejestracji
zainwestować w projekt kwotę w wysokości … USD, zgodnie z załączoną tabelą zawierającą
harmonogram wpłat, formę, źródła inwestycji i ich przeznaczenie.
e.
f.
planowana sprzedaŜ wyrobów lub usług na eksport i na rynek wewnętrzny w
wartościach pienięŜnych lub jednostkach w perspektywie 3-5 lat;
stosunek planowanych wpływów z eksportu do łącznej wartości importowanych
surowców i materiałów w trakcie całego programu produkcyjnego (eksport + rynek
wewnętrzny);
Przykład: Stosunek wpływów z eksportu do łącznych wydatków na surowce z importu wynosi:
w latach 2001-2002 - 7/4; w 2003-2004 - 2/1. (7/4 - oznacza, Ŝe w latach 2001-2002 przy
planowanych wpływach z eksportu 7 USD przedsiębiorstwo na cały program produkcyjny
(eksport + rynek wewnętrzny) wyda 4 USD.
g. ekologiczne bezpieczeństwo projektu;
h. planowana ilość nowych miejsc pracy na początku realizacji projektu oraz
w perspektywie 3-5 lat;
i. nazwa banku, w którym planuje się załoŜenie kont rozliczeniowych i innych;
j. niezbędne warunki dla umiejscowienia planowanego projektu inwestycyjnego na
terytorium WSE „Mińsk” – wariant moŜliwy do przyjęcia;
Przykład: Przedsiębiorstwo planuje dzierŜawę pomieszczeń produkcyjnych, ukończenie
rozpoczętej budowy, otrzymanie działki pod budowę nowego budynku (ze wskazaniem
powierzchni i niezbędnym uzbrojeniem), itd.
k. zgodność projektu inwestycyjnego z celami i zadaniami WSE „Mińsk”.
Przykład: Proponowany projekt realizowany na terytorium WSE odpowiada
następującym celom i zadaniom WSE „Mińsk”: nowe technologie, proeksportowy
kierunek przedsiębiorstwa, zastąpienie importu, stworzenie nowych miejsc pracy.
130
WSE „Homel-Raton”
WSE „Homel-Raton” utworzona została na okres 50 lat na podstawie rozporządzenia
Prezydenta RB Nr 93 z 2 marca 1998 roku O utworzeniu wolnych stref ekonomicznych
Mińsk i Homel-Raton. Powierzchnia strefy wynosi 7.712 hektarów, w tym 595 hektarów
na obszarze miasta. BudŜet strefy składa się z czterech rodzajów podatków (dochodowy,
od zysku, VAT i akcyza) płaconych przez wszystkie podmioty gospodarcze działające w
strefie, zarówno rezydentów, jak i nierezydentów. Ulgi nie obejmują przedsiębiorstw
zbiorowego Ŝywienia.
•
•
•
•
zwolnienie z cła i podatku VAT przy wwozie urządzeń i surowców,
sprzedaŜ produkcji wytworzonej w strefie zwolniona jest od podatku od zysku przez
5 lat od rozpoczęcia produkcji,
podatek od dochodów zmniejszony o 50 %,
podatek VAT zmniejszony o 50 %.
WSE „Witebsk”
WSE „Witebsk” została utworzona okres 30 lat na podstawie rozporządzenia Prezydenta
RB Nr 458 z 4 sierpnia 1999 roku O utworzeniu wolnej strefy ekonomicznej Witebsk.
Strefa zajmuje powierzchnię 903 hektary i obejmuje swoim zasięgiem jeden z
największych ośrodków przemysłowych Białorusi. Na jej obszarze znajdują się tereny
przeznaczone pod budownictwo oraz uprawy rolne, a takŜe budynki fabryczne o łącznej
powierzchni 57,7 tysięcy m2. Budynki te zaopatrzone są w energię elektryczną, gaz,
zimną i ciepłą wodę, systemy wentylacji i odprowadzania ścieków, a niektóre równieŜ
mają suwnice.
Ze względu na bliskość granicy rosyjskiej, warto w tej strefie lokować produkcję
towarów przeznaczonych do sprzedaŜy na rynku rosyjskim i innych rynkach WNP. Dla
przyciągnięcia inwestorów oferuje się szereg udogodnień, jak np. moŜliwość nabycia
terenów na własność, równieŜ w leasingu oraz dzierŜawę powierzchni produkcyjnych za
cenę 1,5 - 2,0 USD/m2 miesięcznie.
Ulgi podatkowe106 i przywileje
•
•
106
zwolnienie z cła importowanych surowców, materiałów i wyposaŜenia,
zwolnienie z cła eksportowanych towarów wyprodukowanych na terenie Strefy,
Ulgi podatkowe nie obejmują działalności handlowej rezydentów.
•
•
•
•
•
131
zwolnienie całkowite lub redukcja o połowę podatku VAT,
zwolnienie z podatku od zysku przez pierwsze 7 lat działalności i redukcja tego
podatku o 40 % w następnych latach,
obniŜenie do 5 % stawki podatku dochodowego od zagranicznych osób prawnych,
zwolnienie z opodatkowania zysków reinwestowanych na terenie Republiki Białoruś,
liczba podatków i ich wysokość nie moŜe być zmieniona przez okres funkcjonowania
strefy, tj. przez 30 lat.
WSE „Mohylew”107
WSE „Mohylew” została utworzona na okres 30 lat na podstawie rozporządzenia
Prezydenta RB Nr 66 z 31 stycznia 2002 roku „O utworzeniu wolnej strefy
ekonomicznej Mohylew”. Znajduje się na terenie naleŜącym do miasta Mohylew
o łącznym obszarze 242,71 hektara (6 działek o róŜnej powierzchni). Jest to strefa
kompleksowa, w skład której wchodzą strefa wolnocłowa, przemysłowa i eksportowa.
Posiada samodzielny budŜet wydzielony z zasobów budŜetu państwa oraz fundusz
wewnętrzny.
Rozwój przemysłu, opracowanie mechanizmów tworzenia dobrego klimatu
inwestycyjnego, kompleksowe wykorzystanie inwestycji krajowych i zagranicznych,
skuteczne wykorzystanie istniejącej infrastruktury.
Rezydenci WSE „Mohylew” są zwolnieni z podatku od zysku przez pięć lat od chwili
pojawienia się zysku (trzeba mieć certyfikat Białoruskiej Izby PrzemysłowoHandlowej), a zysk przeznaczony na inwestycje na terenie Białorusi rezydenci mogą
odliczyć od podatku. Rezydenci zagraniczni płacą pięcioprocentowy podatek od
dochodów uzyskanych w wolnych strefach ekonomicznych, jeŜeli nie mają w RB
stałego przedstawicielstwa. Ulgi podatkowe pozwalają rezydentom zmniejszyć ilość
płaconych podatków do 40 %.
Dodatkowo towary wwoŜone na terytorium strefy wolnocłowej WSE „Mohylew” są
zwolnione z ceł i podatków. Towary znajdujące się na liście rządowej towarów
importowanych przy wywoŜeniu ze strefy wolnocłowej WSE „Mohylew” na obszar
Białorusi są zwolnione z podatków.
107
Na podstawie informacji ze stron internetowych www.president.gov.by; www.region.mogliew.by;
www.cci.by oraz WEH Ambasady RP w Mińsku.
132
WSE „Grodnoinwest”
WSE „Grodnoinwest” została utworzona na okres 30 lat na podstawie rozporządzenia
Prezydenta RB Nr 208 z 16 kwietnia 2002 roku „O utworzeniu wolnej strefy
ekonomicznej Grodnoinwest”. Zajmuje teren 376,95 ha na terenie Grodna. RóŜni się od
innych stref tym, Ŝe w całości znajduje się na terenie miasta, w związku z czym posiada
odpowiednią infrastrukturę techniczno-ekonomiczną. Ponadto jest dogodnie połoŜona
blisko przejścia na granicy z Unią Europejską, w Kuźnicy Białostockiej.
Priorytety
Do priorytetów strefy naleŜy rozwój produkcji i eksportu, opracowania mechanizmów
tworzenia dobrego klimatu inwestycyjnego, wykorzystanie istniejącej infrastruktury,
zwłaszcza terenów naleŜących uprzednio do wojska.
Ulgi i przywileje
Rezydenci wolnej strefy ekonomicznej „Grodnoinwest”:
• płacą podatek od zysku zmniejszony o 50 %;
• podatek dochodowy od obrotu papierami wartościowymi zmniejszony o 50 %;
Rezydenci wolnej strefy ekonomicznej są zwolnieni od podatku od zysku przez pięć lat
od chwili pojawienia się zysku (trzeba mieć certyfikat Białoruskiej Izby PrzemysłowoHandlowej), a zysk przeznaczony na inwestycje na terenie Białorusi rezydenci mogą
odliczyć od podatku. Rezydenci zagraniczni płacą pięcioprocentowy podatek od
dochodów uzyskanych w wolnych strefach ekonomicznych, jeŜeli nie mają w Republice
Białoruś stałego przedstawicielstwa. Ulgi podatkowe pozwalają rezydentom zmniejszyć
wartość płaconych podatków do 40 %, szczególnie w przypadku, gdy wytwarzane
towary będą przeznaczane na eksport.
Wyniki działalności gospodarczej WSE108
Według danych na 1 stycznia 2006 roku na terenie sześciu stref ekonomicznych
zarejestrowano 278 podmiotów gospodarczych, z których aktywnych gospodarczo jest
260 (93,5 %). W poszczególnych strefach zarejestrowano:
a) WSE „Brześć” – 97 (34,9 % podmiotów zarejestrowanych we wszystkich strefach);
b) WSE „Mińsk – 77 (27,7 %);
c) WSE „Homel-Raton” – 36 (12,9 %);
d) WSE „Witebsk” – 28 (10,1 %);
108
Na podstawie informacji Ministerstwa Finansów RB.
133
e) WSE “Grodnoinvest” – 29 (10,4 %);
f) WSE „Mohylew” – 11 (4 %).
Tab. 12. Inwestycje w WSE (dane za 2004 rok)
Wyszczególnienie
Podmioty
gospodarcze
Podmioty
gospodarcze
z udziałem kapitału
zagranicznego
Firmy polskie
Inwestycje za 2004
rok (USD)
WSE
Mińsk
WSE
Brześć
WSE
Homel-Raton
WSE
Witebsk
WSE
Mohylew
WSE
Grodnoinwest
81
97
37
34
11
30
60
76
23
b.d.
10
b.d.
4
140,3 mln USD
b.d.
32208,2 tys.
USD
Eksport strefy
b.d.
Import strefy
b.d.
1
1
0
14
89 mln USD
32 mln USD
11 mln USD* 15,9 mln USD
(od początku (I półrocze 2005)
(od początku
działalności)
działalności)
*
159595,2 tys. 10,8 mln USD 18,7 mln USD 2,2 mld BYR
11,1 mln USD
USD
w I kwartale
(I półrocze 2005)
2005)
148617,8 tys.
9,6 mln USD
b.d.
14,7 mln USD*
b.d.
USD
w I kwartale
2005
308213 tys. USD 22,5 mln USD w
b.d.
b.d.
19,2 mln USD
I kwartale 2005
b.d.
b.d.
-
Obroty HZ
b.d.
rezydentów strefy
Liczba banków
5*
działających w strefie
Główne kraje
Wielka Brytania Niemcy
pochodzenia kapitału Rosja
Rosja
USA
Polska
USA
Wielka Brytania
Główne gałęzie
Budownictwo, Przemysł
Produkcja
Rolnictwo
Transport
maszyn i
urządzeń
Opakowania,
poligrafia
*
Rosja
Niemcy
Czechy
Francja
Niemcy
Białoruś
Rosja
budowa maszyn i Przemysł
metalurgia
paliwowy,
przemysł
Wysokich
elektrotechniczny technologii,
Produkcja
przemysł
maszyn i
optycznomechaniczny
przetwórstwo
produkcja
metali
aparatury
precyzyjnej
technologie
informacyjne
radioelektronika,
budownictwo
Austria
Polska
Niemcy
Białoruś
Wielka Brytania USA
Dania
Budowa maszyn Leśnictwo i
Produkcja
przetwórstwo
towarów
drewna, Przemysł
zaawansowanych chemiczny i
technologicznie petrochemiczny,
Przemysł
tekstylny,
chemiczny i
spoŜywczy,
petrochemiczny Produkcja
Produkcja
materiałów
materiałów
budowlanych
budowlanych
Budowa maszyn i
obróbka metali
- dane za 2003 rok
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych zwartych na stronach internetowych stref, Ministerstwa
Finansów RB, WEH Ambasady Polskiej w Mińsku oraz danych z www.bdg.by.
134
Jak wskazuje powyŜej zamieszczona tabela – w 2005 roku nieznacznie spadło
zainteresowanie strefami ekonomicznymi na Białorusi. W przypadku części stref
(Brześć i Mohylew) liczba rezydentów pozostała na dotychczasowym poziomie,
jednak w pozostałych przypadkach nieznacznie się zmniejszyła.
W 2005 roku wartość produkcji przemysłowej i usług rezydentów WSE wyniosła
1.822,6 mld BYR. Kwota ta jest wyŜsza o 31,7 % niŜ w 2004 roku. Średnie zatrudnienie
na ternie stref wyniosło w 2005 roku 3.950 osób, a średnie wynagrodzenie osiągnęło
poziom 483 tys. BYR. Rentowność producji ocenia się na 13,8 %. W porównaniu z
2004 rokiem suma dochodów rezydentów z tytułu prowadzenia działalności na terenie
stref wzrosła o 31,2 %. Nastąpił teŜ wzrost o 6 % wpływów podatkowych pochodzących
od rezydentów WSE. Według stanu na 1 stycznia 2006 roku rezydenci w strefach
zainwestowali 204,3 mln USD (bez uwzględnienia inwestycji banków powstałych w
strefach). Część tej kwoty (28,6 %) wpłacono w formie pienięŜnej jako kapitał
załoŜycielski. W poszczególnych strefach zainwestowano:
a) WSE „Mińsk – 69,3 mln USD;
b) WSE „Brześć” – 67,3 mln USD;
c) WSE „Homel-Raton” – 31,9 mln USD;
d) WSE „Witebsk” – 18,3 mln USD;
e) WSE „Mohylew” – 12 mln USD;
f) WSE “Grodnoinvest” – 5,5 mln USD.
Eksport towarów wytworzonych przez rezydentów stref w 2005 roku osiągnął wartość
580,2 mln USD. W porównaniu z rokiem 2004 kwota ta wzrosła o 16,5 %. Eksport był
ukierunkowany przede wszystkim na rynki krajów WNP, wśród nich głównie na rynek
Rosji. W 2005 roku na rynki WNP skierowano towary o wartości 516,5 mln USD, co
stanowiło 89 % łącznej wartości eksportu stref. Do Rosji białoruskie strefy ekonomiczne
wyeksportowały towary na sumę 450,1 mln USD.
Wśród eksportowanych towarów największy udział w 2005 roku miały meble i części
do nich (16,4 %), wędliny i inne wyroby z mięsa (13,9 %), gotowe i konserwowane
produkty rybne (9,3 %), wyroby z mas plastycznych (7,8 %), konstrukcje z aluminium
(6,3 %), lodówki i zamraŜarki (3,5 %).
Towary importowane przez rezydentów stref pochodziły przede wszystkim spoza
krajów WNP. W 2005 roku rezydenci strefy sprowadzili towary o wartości 618,6 mln
USD, w tym z krajów spoza WNP o wartości 494,8 mln USD. W strukturze towarowej
importu czołowe pozycje zajmowały: wyposaŜenie technologiczne (16,2 %), wyroby z
mas plastycznych (11,8 %), ryby (9,2 %), metale kolorowe i wyroby metalowe (7,9 %),
mięso i produkty mięsne (7 %), wyroby aluminiowe (5,7 %), płyty wiórowe (4,9 %)109.
109
Za: Białoruski Rynek, Nr 10(695) z 13-20 marca 2006 r.
135
Zagraniczne inwestycje bezpośrednie
Zainteresowanie Białorusią wykazują szczególnie ci inwestorzy, którzy wykorzystując
istniejącą unię celną między tym krajem a Rosją poszukują tam rynku zbytu na swoje
produkty. Inwestycje zagraniczne na Białorusi umoŜliwiają bezcłowe wejście na
rynek rosyjski i uzyskiwanie przychodów w rublach rosyjskich, które moŜna
wymieniać na inne waluty. Obecnie poziom inwestycji zagranicznych na Białorusi
jest relatywnie niski. W latach 1989-1994 kraj ten pozyskał zaledwie 0,3 % łącznej
kwoty zagranicznych inwestycji bezpośrednich (ZIB), jakie napłynęły do Europy
Środkowej i Wschodniej, a w roku 1995 wskaźnik ten wyniósł tylko około 0,1 %.
Największy napływ inwestycji miał miejsce w 1997 roku i wynosił 1,8 % ogólnej
wartości inwestycji zagranicznych ulokowanych w tym regionie. W latach 2000-2004
udział ten spadł do około 0,4 %. Według danych instytucji międzynarodowych
skumulowana wartość zagranicznych inwestycji bezpośrednich na Białorusi wynosiła
w końcu 2004 roku około 2 mld USD.
Tab. 13. Wartość zagranicznych inwestycji na Białorusi na koniec 2004 roku (tys. USD)
Kraj pochodzenia
Ogółem
Szwajcaria
Federacja Rosyjska
Niemcy
Wielka Brytania
USA
Austria
Holandia
Łotwa
Cypr
Wyspy Dziewicze (bryt.)
Polska
Chorwacja
Włochy
Czechy
Litwa
Estonia
Kuwejt
Kanada
Japonia
Słowenia
Ogółem inwestycji
w tym: bezpośrednich portfelowych
1517381,4
859176,3
391,3
518035,9
512363,3
306579,1
139872,0
360,9
105750,2
13489,3
100118,2
54480,3
21,5
83862,1
21665,1
1,4
64459,9
7715,3
64036,9
36153,9
39356,5
9923,8
36742,2
14962,6
33083,8
5252,3
28846,3
11022,7
4,5
24603,8
24,5
16313,1
1637,9
15911,2
4205,0
3,0
11983,4
2517,0
7556,6
5529,6
6773,8
5607,7
4732,9
5388,5
4944,5
457,3
Źródło: Ministerstwo Statystyki i Analiz RB – kwiecień 2005 r.
innych
657813,8
5672,6
166346,2
92260,9
45616,4
62195,6
56744,6
27883,0
29432,7
21779,6
27831,5
17819,1
24574,3
14675,2
11703,2
9421,4
2027,0
6773,8
874,8
5388,5
4487,2
136
Z kolei według Ministerstwa Statystyki i Analiz Białorusi, w 2004 roku łączna
wartość zagranicznych inwestycji osiągnęła poziom 1517 mln USD, z czego
zagraniczne inwestycje bezpośrednie (pochodzące z 51 krajów) stanowiły niespełna
860 mln USD. PoniewaŜ w 2003 roku poziom inwestycji zagranicznych wynosił
1306,5 mln USD, oznaczałoby to, iŜ w ciągu roku Białoruś pozyskała niewiele ponad
200 mln USD inwestycji netto. Do najwaŜniejszych krajów-inwestorów naleŜą:
Szwajcaria, Rosja, Niemcy, Wielka Brytania, USA, Austria, Holandia, Łotwa, Cypr i
Wyspy Dziewicze. Warto zauwaŜyć, Ŝe w przypadku Rosji, USA oraz takich krajów
jak Cypr czy Wyspy Dziewicze wysoce prawdopodobne jest, Ŝe inwestorami są
zarejestrowane tam firmy z udziałem kapitału białoruskiego
Tab. 14. Inwestycje zagraniczne na Białorusi w latach 2002-2005 (mln USD)
Lp.
Kraj
Ogółem
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
Rosja
Szwajcaria
Austria
Niemcy
W. Brytania
Holandia
USA
W.Dziewicze
Cypr
Chorwacja
Polska
2002r.
2003r.
2004r.
2005r.
wartość udział wartość udział wartość udział wartość udział
722,2 100% 1 306,5 100% 1 517,4 100% 1816,2 100%
75,7
2,1
73,2
74,6
105,3
4,7
78,2
89,7
66,5
4,1
10,5%
0,3%
10,1%
10,6%
14,6%
0,7%
10,8%
12,4%
9,2%
0,6%
250,2
362,0
112,7
82,2
45,2
46,8
48,3
86,1
43,6
11,8
19,9
19,2%
27,7%
8,6%
6,3%
3,5%
3,6%
3,7%
6,6%
3,3%
0,9%
1,5%
306,6
518,0
64,5
105,8
100,1
64,0
83,9
33,1
36,7
24,6
28,9
20,2%
34,1%
4,2%
7,0%
6,6%
4,0%
5,5%
2,2%
2,4%
1,6%
1,9%
531,5
319,3
178,4
149,4
83,2
71,0
64,3
56,0
50,3
34,0
19,7
29,3%
17,6%
9,8%
8,2%
4,6%
3,9%
3,5%
3,1%
2,8%
1,9%
1,1%
Źródło: Ministerstwo Gospodarki RB – maj 2006 r.
Nieco inne dane na temat inwestycji zagranicznych prezentuje Narodowy Bank
Białorusi, według którego do końca 2003 roku Białoruś pozyskała z zagranicy 4,5 mld
USD. DuŜa rozbieŜność moŜe wynikać z uwzględnienia w danych NBB krótko i
długoterminowych kredytów zagranicznych, w tym rosyjskich kredytów na zakup
surowców energetycznych.
Według danych przytaczanych w białoruskiej prasie ekonomicznej110 – w 2005 roku
gospodarka Białorusi pozyskała inwestycje zagraniczne w wysokości 1.816,2 mln
USD, w tym inwestycje bezpośrednie o wartości 451,3 mln USD. Największymi
krajami – inwestorami była Rosja (29,3 %), Szwajcaria (17,6 %), Austria (9,8 %),
Niemcy (8,2 %), Litwa (7,1 %), Wielka Brytania (4,6 %), Holandia (3,9 %).
Inwestycje bezpośrednie stanowiły 24,8 % wszystkich inwestycji, w odniesieniu do
2004 roku ich wartość obniŜyła się o 47,5 %.
110
Białoruski Rynek, Nr 9(694) z 6-13 marca 2006 r.
137
Najwięcej zagranicznych inwestycji bezpośrednich pochodziło z Szwajcarii (67,3 %)
oraz Rosji (8,7 %) i Wielkiej Brytanii (3,6 %). Zagraniczne inwestycje bezpośrednie
w gospodarce Białorusi były w 2005 roku ukierunkowane zwłaszcza na działalność
komercyjną, mającą na celu zabezpieczenie rynku wewnętrznego (67,4 % całości
inwestycji bezpośrednich), przemysł (17 %), handel (6 %), łączność (4,9 %). W 2005
roku inwestorzy podejmowali działania głównie w Mińsku (47,9 %) i obwodzie
mińskim (22,8 %) oraz obwodzie homelskim (15 %)111.
Zagraniczne inwestycje portfelowe w 2005 roku wyniosły 3,2 mln USD, w
porównaniu do 0,7 mln w 2004 roku.
PoniewaŜ inwestycje zagraniczne lokowane na Białorusi umoŜliwiają bezcłowy
eksport na rynek rosyjski i innych krajów WNP, powoduje to zainteresowanie tym
krajem ze strony niektórych państw zachodnich, m.in. Szwajcarii, Niemiec, czy teŜ
Wielkiej Brytanii. Funkcjonujący od pewnego czasu rządowy program pozyskiwania
inwestycji zagranicznych przynosi jak dotąd niewielkie rezultaty. Zgodnie z jego
załoŜeniami, gospodarkę białoruską mają zasilić do 2010 roku zagraniczne nakłady o
łącznej wartości 37 - 41 mld USD. Kwota ta silnie kontrastuje z dotychczasowymi
wynikami (vide wspomniane wyŜej 200 mln USD w 2004 roku), co świadczy o raczej
niewielkich szansach realizacji tego rodzaju prognoz. Warto w tym miejscu
zaznaczyć, iŜ do wszystkich krajów Europy Środkowo-Wschodniej w 2004 roku
napłynęły zagraniczne inwestycje bezpośrednie o łącznej wartości 36,5 mld USD,
(5,9 % łącznych światowych przepływów inwestycyjnych).
Do głównych atutów Białorusi w zakresie pozyskiwania inwestorów zagranicznych
naleŜy połoŜenie geograficzne, umiejscowienie kraju w strukturach WNP oraz wysoki
stopień powiązań z Rosją. WaŜnym atutem jest takŜe chłonność rynku (9,7 mln
obywateli).
Z kolei do najwaŜniejszych barier inwestycyjnych, utrudniających dostęp do rynku
białoruskiego naleŜy zaliczyć:
• wysokie cła,
• obowiązkową rejestrację kontraktów na import towarów rolno-spoŜywczych
w Ministerstwie Rolnictwa i śywności Białorusi,
• obowiązkowe uzgadnianie cen towarów w kontraktach eksportowych,
• trudności w uzyskaniu certyfikatów na towary rolno-spoŜywcze,
• ograniczenia administracyjne importu artykułów rolno-spoŜywczych.
111
Bankowy Biuletyn NBB Nr 2(80) z kwietnia 2006 roku, s. 22 podaje, iŜ na dzień 1 stycznia 2005 roku
inwestycje zagraniczne wyniosły 2.057,0 mln USD, z kolei na 1 stycznia 2006 roku inwestycje te
zwiększyły się do poziomu 2.354,6 mln USD.
138
Instytucje statystyczne RB nie wykazują inwestycji białoruskich poza granicami kraju,
naleŜy jednak przypuszczać, iŜ białoruski sektor prywatny podejmuje na niewielką
skalę działania inwestycyjne w krajach sąsiednich. Z kolei białoruskie banki
państwowe inwestują za granicą zazwyczaj poprzez otwieranie swoich oddziałów (bez
przejmowania miejscowych podmiotów).
Problematyką inwestycji zagranicznych na terenie Białorusi zajmują się trzy
ministerstwa: Ministerstwo Handlu, Ministerstwo Gospodarki i Ministerstwo
Finansów. Rolę pomocniczą pełni Państwowy Komitet Celny wraz z Komitetem
Kontroli Państwowej. W zakresie arbitraŜu działa Międzynarodowy Sąd ArbitraŜowy
przy Białoruskiej Izbie Przemysłowo-Handlowej. Istotną rolę pełnią takŜe instytucje
certyfikujące, w tym m.in. Białoruski Państwowy Instytut Standaryzacji i Certyfikacji
(BielGISS), Centrum Badań i Certyfikacji (TOOT) oraz Centrum Badań Naukowych
Przemysłu Lekkiego.
Inwestycje zagraniczne są wspomagane równieŜ przez białoruskie stowarzyszenia
gospodarcze, w tym zwłaszcza przez Białoruski Związek Przedsiębiorców i
Białoruską Agencję Wspierania Inwestycji Zagranicznych. Wspieraniem
przedsiębiorczości zajmuje się takŜe wiele firm marketingowych, konsultingowych i
audytorskich. Szczególne zaangaŜowanie w tym zakresie wykazują izby handlowoprzemysłowe.
Klimat inwestycyjny
Gospodarka białoruska charakteryzuje się znacznym stopniem amortyzacji środków
trwałych, dochodzącym do 80 %, oraz niedostatkiem środków finansowych na
inwestycje, w tym na inwestycje odtworzeniowe w przedsiębiorstwach. Wobec niskiej
krajowej akumulacji środków mogących słuŜyć finansowaniu wzrostu gospodarczego
inwestycje zagraniczne są niezbędne.
139
Tab. 15. Białoruś w rankingach wybranych instytucji międzynarodowych
OCENY I MIEJSCA W RANKINGACH
Stopień wolności politycznej i obywatelskiej 2005 wg The Freedom House
Prawa polityczne
7▼
Wolności obywatelskie
6
Ocena Brak wolności
Skala: wskaźnik 1 oznacza najwyŜszy stopień wolności, a 7 najniŜszy stopień wolności.
Ranking uwzględnia wydarzenia polityczne na świecie w okresie od 1 grudnia 2003 do 30 listopada 2004.
▼ ▲ - wzrost lub spadek wskaźnika w porównaniu z poprzednim rankingiem
Ranking wolności gospodarczej 2006 wg Heritage Foundation/WSJ
wskaźnik
4,11
miejsce w rankingu
151
Skala: od 1 – najwyŜszy stopień wolności do 5 – brak wolności; liczba państw w rankingu - 157
Ranking stopnia ryzyka inwestycyjnego wg Euromoney Magazine (IX 2005)
wskaźnik
30,98
miejsce w rankingu
143
Skala: od 100 – najniŜsze ryzyko do 0 – najwyŜsze ryzyko; liczba państw w rankingu - 185
Ranking postrzeganej korupcji 2005 wg Transparency International
wskaźnik
2,6
miejsce w rankingu
107
Skala: od 10 – brak korupcji do 1 – najwyŜszy stopień korupcji; liczba państw w rankingu - 159
Źródło: www.unido.pl
Pomimo korzystnego dla inwestorów ustawodawstwa, w opublikowanym w Wаll Strееt
Jоurnаl rankingu krajów „Indeks swobód ekonomicznych – 2006” Białoruś znalazła się
dopiero na 151 miejscu. Według Euromoney Magazine na 185 kraje – w rankingu ryzyka
inwestycyjnego Białoruś zajmuje 143 miejsce (patrz – tab. 15.).
Reformująca się gospodarka Białorusi osiąga dość dobre wskaźniki rozwoju i
wyprzedza na tym polu inne kraje dawnego ZSRR, w tym Ukrainę. Przyczyną boomu
gospodarczego na Białorusi moŜe być wysokie tempo rozwoju gospodarczego Rosji –
na rynek ten trafia ponad 35 % białoruskiego eksportu. Wpływ ma równieŜ nadal
bardzo silne powiązanie gospodarek obu krajów sięgające czasów ZSRR, kiedy to
Białoruś była traktowana jako centrum produkcyjne i montaŜowe, w którym
wykorzystując tanie rosyjskie surowce i energię elektryczną produkowano niezłej
jakości towary. Obecna sytuacja polityczna na Białorusi, wolne tempo reform
rynkowych oraz wysoki stopień ingerencji państwa w gospodarkę niewątpliwie
zniechęcają potencjalnych inwestorów, jednak czynniki te nie powinny przesłaniać
obiektywnie występujących atutów Białorusi takich jak chłonność rynku,
wykształcona siła robocza, dobra infrastruktura, atrakcyjne warunki inwestowania w
wolnych strefach ekonomicznych i osiągalne na miejscu surowce.
140
BranŜą szczególnie atrakcyjną dla potencjalnych inwestorów, zarówno krajowych jak
i zagranicznych wydaje się być obecnie budownictwo. Sektor ten oferuje najwyŜsze
stopy zwrotu z kapitału, a tempo wzrostu podaŜy, choć dynamicznie rośnie, to nie jest
w stanie zaspokoić popytu zarówno na obiekty gospodarcze, biurowe jak i budynki
mieszkalne. Czynnikiem, który negatywnie wpływa na zainteresowanie inwestorów
jest szeroki zakres wymogów i formalności (licencje), które naleŜy spełnić.
Białoruskie firmy działają coraz bardziej dynamicznie, aktywnie poszukują nowych
rynków zbytu dla swoich produktów. Co roku pojawia się wiele nowych pozycji
eksportowych, białoruskie towary trafiają do coraz większej liczby krajów, od
Wietnamu do Brazylii. Rozwija się proces eksportu białoruskich technologii, czego
dowodem jest m.in. uruchamianie produkcji montaŜowej samochodów MAZ,
traktorów MTZ, ładowarek i innych maszyn budowlanych produkcji przedsiębiorstwa
„Amkodor”, a takŜe innych wyrobów w krajach WNP, Europy, Azji i Ameryki
Południowej.
Plany rządu białoruskiego przewidują dalsze wzmocnienie proeksportowej orientacji
gospodarki. Znajduje to potwierdzenie w koncepcji Narodowego Programu Rozwoju
Eksportu do 2010 roku. Jednak, aby zrealizować te ambitne zamierzenia konieczne
jest stałe zasilanie gospodarki inwestycjami, nowoczesnymi technologiami i wiedzą.
Na pozyskanie takich zasobów ukierunkowany jest system współpracy gospodarczej
Białorusi z zagranicą.
Potencjalnym inwestorom pomocy i informacji udzielają m.in. Białoruska Izba
Przemysłowo-Handlowa oraz Republikańskie Centrum Marketingu i Koniunktury
Cen. Centrum dysponuje szerokimi zasobami informacyjnymi na temat
organizowanych przetargów, ustawodawstwa gospodarczego, czołowych białoruskich
producentów itp. Informacje te dostępne są na stronach internetowych www.export.by
i www.icetrade.by.
WaŜną rolę w tworzeniu odpowiednich warunków dla inwestowania na Białorusi
odgrywa Rada Konsultacyjna ds. Inwestycji Zagranicznych, na czele której stoi
premier. W działalności białoruskich ambasad istotne miejsce zajmuje dyplomacja
gospodarcza ukierunkowana na ochronę i promowanie interesów gospodarczych
kraju. WaŜnym elementem polityki pozyskiwania inwestorów jest takŜe uproszczenie
procedur wjazdowych – w trybie jednostronnym strona białoruska odwołała
konieczność posiadania zaproszeń przy wjeździe na terytorium kraju, ponadto
obniŜana jest stopniowo wysokość opłat konsularnych.
141
IX. HANDEL ZAGRANICZNY
Ramy prawne
Handel zagraniczny Białorusi jest regulowany administracyjnie poprzez licencje
w eksporcie i w imporcie, jest jednocześnie zdominowany przez przedsiębiorstwa
państwowe. Bazę prawną dla prowadzenia handlu zagranicznego stanowią:
• ustawy:
- O podstawach działalności handlu zagranicznego;
- O taryfie celnej i Kodeksie Celnym Republiki Białoruś;
- O certyfikacji produkcji, robót i usług;
uzupełnione uchwałami i rozporządzeniami Rady Ministrów
• dekret Nr 14 z 17.05.2001 O niektórych kwestiach obliczania i opłaty VAT;
• dekret Nr 6 z 27.02.2002 O uporządkowaniu udzielania ulg podatkowych i celnych;
• dekret Nr 2 z 3.05.2004 O wprowadzeniu uzupełnień i zmian w Dekrecie z 14 lipca
2003 roku Nr 17 w sprawie licencjonowania niektórych rodzajów działalności
gospodarczej;
• dekrety:
- Nr 121 z 27.02.2004 O zmianach podatku od wartości dodanej w eksporcie i
imporcie towarów (prac i usług) w handlowej działalności z Rosją;
- Nr 211 z 4.05.2004 O prawnych aspektach regulowania spraw celnych wwozu
towarów na terytorium RB (w związku z dostosowaniem do wymogów WTO);
- Nr 259 z 27.05.2004 O przewozie towarów przez osoby fizyczne przez granice
celne RB;
• rozporządzenia Rady Ministrów:
- Nr 440 z 8.04.2002 O środkach doskonalenia regulowania eksportu i importu
towarów;
- Nr 791 17.06.2002 O nomenklaturze towarowej stosowanej podczas realizacji
działalności w handlu zagranicznym;
- Nr 864 z 28.06.2002 O zatwierdzeniu wywozowych stawek celnych;
- Nr 865 z 28.06.2002 O zatwierdzeniu wwozowych stawek celnych;
- Nr 10 z 8.01.2003 O wykazie produkcji, robót i usług podlegających
obowiązkowej certyfikacji.
• rozporządzenie Państwowego Komitetu Celnego RB i Komitetu ds. Standaryzacji,
Metrologii i Certyfikacji przy RM RB O warunkach poddawania kontroli celnej
towarów podlegających obowiązkowej certyfikacji na Białorusi.
Przepisy dotyczące handlu zagranicznego zawarte są równieŜ w kodeksie cywilnym,
prawie pracy, regulacjach finansowych i innych przepisach, w tym w równieŜ
w Konstytucji RB, która przewiduje ochronę wszystkich podmiotów gospodarczych
oraz równe prawa i warunki działania dla wszystkich form własności. Dokumenty
istotne dla podmiotów gospodarczych działających w handlu zagranicznym wydawane
142
Handel zagraniczny
są przez Państwowy Komitet Celny RB w postaci rozporządzeń i instrukcji. Szczególną
rangę nadano rozporządzeniu Ogólny tryb odprawy celnej towarów wwoŜonych na
obszar celny Republiki Białoruś w charakterze wkładu udziałowców w fundusz
załoŜycielski przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym.
Ostatnie zmiany przepisów związanych z prowadzeniem handlu zagranicznego
dotyczą m.in. wprowadzenia od 1 stycznia 2005 roku obowiązku licencjonowania
przerobu i konserwowania wszystkich gatunków ryb. Ponadto wwóz na terytorium
RB ryb i produktów morza oraz towarów otrzymanych z ich przerobu, za wyjątkiem
przewozów tranzytowych, moŜe być dokonywany wyłącznie przez podmioty (osoby
fizyczne i prawne), które w wyniku przetargu uzyskały odpowiednie kontyngenty
przywozowe. Na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z 16 czerwca 2004 roku
Nr 714 „O środkach rozwoju handlu hurtowego na giełdach towarowych” od 1
stycznia 2005 roku wszystkie transakcje handlu materiałami drzewnymi i metalowymi
wyrobami walcowanymi, które są zawierane przez osoby prawne, a których wartość
przekracza 10.000 euro, muszą odbywać się za pośrednictwem giełd towarowych.
Zgodnie z zarządzeniem Komitetu ds. Standaryzacji, Metrologii i Certyfikacji przy
Radzie Ministrów z 30 lipca 2004 roku Nr 35 „O zatwierdzeniu wykazu produktów,
usług i innych działań podlegających obowiązkowemu potwierdzaniu zgodności na
Białorusi”, określona została grupa towarów i usług podlegających obowiązkowej
certyfikacji112. Ponadto wprowadzono obowiązkowe potwierdzanie zgodności
następujących towarów:
od 1 kwietnia 2005 roku – aktywnych systemów akustycznych komputerów
osobistych i części do maszyn rolniczych;
od 1 maja 2005 roku – preparatów weterynaryjnych oraz roślin uŜywanych do
produkcji preparatów weterynaryjnych;
od 1 lipca 2005 roku – środków transportu.
Z dniem 16 czerwca 2005 roku weszły takŜe w Ŝycie następujące ustawy: z 25 listopada
2004 roku Nr 347-Z „O państwowej regulacji działalności handlu zagranicznego”
oraz z 25 listopada 2004 roku Nr 346-Z „O środkach ochrony interesów RB przy
prowadzeniu handlu zagranicznego towarami”. Pierwsza z tych ustaw określa prawne
podstawy państwowej regulacji handlu zagranicznego, która moŜe być realizowana za
pośrednictwem instrumentów taryfowych, zakazów i ograniczeń w handlu usługami
(w tym przedmiotami własności intelektualnej) oraz środków o charakterze
ekonomicznym i administracyjnym. Druga ustawa reguluje podstawy i tryb stosowania
specjalnych środków ochronnych, antydumpingowych i zapobiegawczych.
112
PowyŜsze wykazy produktów i usług moŜna znaleźć w biuletynach Rynek-Wschodni Partnerzy Nr 1
i 2/2005, zamieszczonych na Portalu Promocji Eksportu MG www.eksporter.gov.pl
143
Rozwój eksportu wspierany jest przez państwo w formie finansowej pomocy dla
eksporterów ze specjalnego funduszu promocji eksportu. Środki z tego funduszu
przeznaczane są na:
• kredytowanie pro-eksportowych projektów inwestycyjnych;
• kredytowanie zakupu surowców, materiałów i podzespołów do produkcji eksportowej;
• kredytowanie prac naukowo-badawczych mających na celu wytwarzanie nowych
wyrobów mogących być przedmiotem eksportu;
• zakup patentów i dokumentacji naukowo-technicznej w celu podjęcia produkcji
konkurencyjnych towarów przeznaczonych na eksport;
• wyrównania dla banków z tytułu niŜszego oprocentowania kredytów eksportowych.
Wprowadzenie przez NBB od 14 września 2000 roku jednolitego kursu walutowego
białoruskiego rubla znacznie ułatwiło wzajemne rozliczenia pomiędzy polskimi
i białoruskimi partnerami.
Członkostwo w organizacjach wolnego handlu
Białoruś, jako członek WNP, podpisała umowy o wolnym handlu z Rosją
i wszystkimi krajami byłego Związku Radzieckiego. Strefa wolnego handlu pomiędzy
Białorusią a Rosją zagwarantowana jest w ramach Związkowego Państwa Białorusi i
Rosji. Ponadto, istniejąca od 1995 roku Unia Celna (Białoruś, Kazachstan, Kirgizja,
Rosja, TadŜykistan) została w październiku 2000 roku przekształcona
w Euroazjatycką Wspólnotę Gospodarczą. Białoruś posiada status obserwatora w
Światowej Organizacji Handlu i – podobnie jak Rosja – ubiega się o przyjęcie do tej
organizacji. Odbyło się juŜ kilka rund rozmów bilateralnych z krajami – członkami
WTO, które wymagają od Białorusi zliberalizowania polityki celnej. Dlatego teŜ
Białoruś dostosowuje swoje akty normatywne i procedury celne wdraŜając standardy i
certyfikaty unijne stosownie do wymogów WTO (podobnie jak Rosja i Ukraina).
Ograniczenia w imporcie i eksporcie
Zabroniony jest import odpadów radioaktywnych i toksycznych, materiałów
audiowizualnych i drukowanych, które mogą naruszać moralność, zdrowie obywateli
lub bezpieczeństwo państwowe.
Ograniczeniom podlega import broni i amunicji, środków narkotycznych,
psychotropowych i innych leków nowej generacji (wymagane jest zezwolenie
Ministerstwa Zdrowia), materiałów jądrowych i niszczących warstwę ozonową, sprzętu
do szyfrowania, organów i części ciała ludzkiego przeznaczonych do transplantacji.
144
Handel zagraniczny
Licencjonowany jest eksport wyrobów tekstylnych do państw Unii Europejskiej
i Turcji (załącznik nr 10), a takŜe eksport i import szeregu innych towarów
wymienionych w załącznikach nr 11 i 12. Licencje eksportowe i importowe wydawane
są przez Ministerstwo Handlu RB.
Państwowa Inspekcja ds. Kwarantanny Roślin nadzoruje import: nasion, sadzonek,
owoców i warzyw, zbóŜ, słodu, ziarna, mąki, szyszek chmielu, roślin do produkcji
kosmetyków i leków, słomy i plew zboŜowych, siana, koniczyny, materiałów roślinnych
do wyplatania, odpadów przemysłu spoŜywczego, lnu i konopi, skór i wyrobów ze skóry,
wełny, i sierści, artykułów kolonialnych, ryŜu, produktów przemysłu młynarskiego, kultur
grzybów, bakterii i wirusów, zbiorów zoologicznych, botanicznych, mineralogicznych
i anatomicznych.
Państwowa Inspekcja Weterynaryjna nadzoruje import: zwierząt Ŝywych, mięsa i wyrobów
z mięsa, ryb, produktów pochodzenia zwierzęcego, pasz zwierzęcych i roślinnych, soli
pastewnej, tłuszczów i olejów pochodzenia zwierzęcego, wyrobów mlecznych, sosów,
droŜdŜy, bulionów, napojów bezalkoholowych, leków i witamin dla zwierząt.
Zabroniony jest eksport: ziół leczniczych, antyków, dóbr kultury, niektórych Ŝywych
zwierząt, drewna nie przerobionego, towarów, które zostały wwiezione do kraju w
celach humanitarnych, nośników informacji mogących szkodzić polityce państwa,
zdrowiu i uczuciom religijnym, zbóŜ (w 2003 roku dozwolony za zgodą ministerstwa).
Certyfikacja
W styczniu 1994 roku na Białorusi wprowadzono obowiązkową certyfikację towarów
konsumpcyjnych, robót i usług oraz zakaz reklamowania produktów nie posiadających
obowiązkowych certyfikatów. Towary powszechnego uŜytku, środki chemiczne
i biologiczne, materiały i wyroby z nich, produkty spoŜywcze i surowce do ich
produkcji muszą posiadać certyfikat bezpieczeństwa dołączony do kaŜdej partii towarów
wwoŜonych do RB. Lista towarów zwolnionych z obowiązkowej certyfikacji znajduje
się w załączniku nr 14.
W celu sprzedaŜy niektórych grup towarów zagranicznych na terytorium Republiki
Białoruś konieczne jest przeprowadzenie państwowej reglamentacji sanitarnej i
rejestracji albo certyfikacji lub jednego i drugiego procesu jednocześnie113.
113
Grupy towarów, które podlegają obowiązkowi certyfikowania lub obowiązkowi deklarowania zgodności
są włączone do „Wykazu usług, personelu i pozostałych obiektów oceny zgodności podlegających
obowiązkowemu potwierdzeniu zgodności w Republice Białoruś”, zatwierdzonego na mocy postanowienia
Komitetu ds. Standaryzacji, Metrologii i Certyfikacji przy Radzie Ministrów Republiki Białoruś.
145
Obowiązkowej certyfikacji i potwierdzenia deklarowanej zgodności towarów
dokonują upowaŜnione organy państwowe.
1. Certyfikacja obowiązkowa 114
Istnieje kilka róŜnych trybów przeprowadzenia obowiązkowej certyfikacji w
zaleŜności od specyfiki towaru zagranicznego, warunków dostawy oraz terminów
dostawy. Tryb przeprowadzenia certyfikacji jest ustalany przez organ akredytowany
na podstawie złoŜonego wniosku oraz przedstawionych dokumentów
potwierdzających pochodzenie towaru zagranicznego. Wybór trybu certyfikacji zaleŜy
przede wszystkim od tego, czy przedmiotem certyfikacji jest konkretna partia towaru
w ramach kontraktu, czy teŜ wnioskodawca prosi o wydanie certyfikatu na produkcję
seryjną, czyli przeprowadzenie certyfikacji produkcji danego towaru przez
określonego wytwórcę, bez związku z umową z kontrahentem.
Certyfikat na partię towaru
W tym przypadku wnioskodawcą moŜe być tylko importer - rezydent Republiki
Białoruś. Certyfikat zgodności wydaje się na podstawie wyników badań,
przeprowadzanych w akredytowanym laboratorium. Certyfikat na partię towaru
wydaje się na okres 1 roku. PoniewaŜ oryginał takiego certyfikatu cały czas jest w
posiadaniu konkretnego importera, kaŜdy następny importer zainteresowany zakupem
danego towaru musi ubiegać się o certyfikat zgodności na następną partię towaru,
wedle określonej procedury. Średni czas załatwienia formalności związanych z
certyfikatem wynosi od 30 do 45 dni.
Certyfikat na produkcję seryjną (certyfikacja produkcji)
W tym przypadku chodzi o przeprowadzenie kompleksowej ekspertyzy produkcji i
ocenę przedsiębiorstwa – producenta, nie będącego rezydentem Republiki Białoruś.
Ekspertyza w trybie obowiązkowym jest przeprowadzana przez wyjazdową komisję
specjalną do przedsiębiorstwa-producenta. Wszystkie koszty, związane z
przeprowadzeniem ekspertyzy oraz zaproszeniem specjalistów ponosi strona
przyjmująca czyli przedsiębiorstwo-producent. Okres waŜności certyfikatu zgodności
na seryjną produkcję przedsiębiorstwa wynosi 3 lata. W przypadku posiadania
certyfikatu na seryjną produkcję importer nie musi posiadać certyfikatu na kaŜdą
partię towaru.
114
Wykorzystano materiały szkoleniowe Kancelarii Prawnej Vlasova & Partnerzy, ul. Podwale 17 pok. 102
00-252 Warszawa tel. (48 22) 831 17 26
146
Handel zagraniczny
Certyfikat zgodności na seryjną produkcję, okres waŜności którego dobiegł końca,
uwaŜa się za waŜny w przypadku towaru, wyprodukowanego w czasie waŜności
certyfikatu aŜ do wygaśnięcia terminu waŜności lub terminu przechowywania towaru.
Średni czas załatwienia formalności w przypadku certyfikatów na seryjną produkcję
wynosi 2-3 miesiące.
2. Deklarowanie zgodności 115
Podczas procedury deklarowania zgodności producent przedstawia dokumenty,
potwierdzające zgodność importowanych towarów z ustalonymi standardami jakości
oraz bezpieczeństwa, obowiązującymi w państwie producenta. Takimi dokumentami
mogą być: protokoły badań, certyfikaty zarówno krajowe, jak i zagraniczne.
Producent moŜe bezpośrednio zwrócić się do laboratoriów na terytorium Republiki
Białoruś i otrzymać stosowną opinię w celu przedstawienia jej akredytowanemu
organowi ds. certyfikacji jako jednego z dowodów potwierdzających jakość oraz
bezpieczeństwo produkcji.
Na towary w określonym trybie wydaje się deklarację zgodności. Deklaracja musi być
zarejestrowana w odpowiednich, upowaŜnionych przez Gosstandart organach ds.
certyfikacji w zaleŜności od dziedziny akredytacji oraz rodzaju towarów. JeŜeli przy
deklarowaniu zgodności jest ustalony obowiązek przeprowadzenia dodatkowych
badań towarów, to takie badania są przeprowadzane przez akredytowane laboratorium
na podstawie zawieranej umowy.
Obowiązkowa certyfikacja towarów jest powaŜną barierą w dostępie do rynku
białoruskiego. Warunkiem wydania przez organ celny zezwolenia na wykorzystanie
przez zainteresowane osoby towarów wwiezionych na terytorium celne RB, jest
posiadanie dokumentów potwierdzających certyfikację tych towarów w Narodowym
Systemie Certyfikacji RB116. Nie jest wymagane posiadanie certyfikatu dla towarów
wwoŜonych117:
• na czas określony w celu remontu;
115
Procedura deklarowania zgodności jest stosowana do poszczególnych rodzajów towarów,
umieszczonych w rozdziale 2 Wykazu towarów, usług personelu oraz innych obiektów podlegających
obowiązkowi potwierdzenia zgodności w Republice Białoruś, zatwierdzonego na mocy postanowienia
Komitetu ds. Standaryzacji, Metrologii i Certyfikacji przy Radzie Ministrów Republiki Białoruś Nr 35 z
dnia 30 czerwca 2004 r. Między innymi obowiązkowi deklarowania zgodności muszą być poddane takie
towary jak: sztućce, zamki, naczynia, szklane opakowania, karma dla zwierząt itd.
116
Podstawą prawną jest rozporządzenie Państwowego Komitetu Celnego RB i Komitetu ds. Standaryzacji,
Metrologii i Certyfikacji przy RM RB O warunkach umieszczania pod kontrolą celną towarów
podlegających obowiązkowej certyfikacji na Białorusi na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów RB
Nr 10 z 8 stycznia 2003 roku O wykazie produkcji, robót i usług podlegających obowiązkowej certyfikacji. Ujęte w
tych dokumentach wymogi obowiązują na granicach celnych RB od dnia 26 marca 2004 roku.
117
Rynek – Wschodni Partnerzy Nr 7(97)2004 r., s. 10.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
147
w charakterze surowca podlegającego przetworzeniu lub w charakterze wyrobów
kompletujących (pod warunkiem przedstawienia przez odbiorcę dokumentów
potwierdzających certyfikację wyrobu gotowego);
jako przedmioty własnego uŜytku;
do wykorzystania przez przedstawicielstwa dyplomatyczne i konsularne państw
obcych w celu zagwarantowania ich działalności na terytorium RB;
przez delegacje sportowe do wykorzystania podczas zawodów sportowych;
przez osoby fizyczne i nie przeznaczonych do produkcji lub handlu;
w charakterze pomocy humanitarnej;
w charakterze próbek i wzorców do prowadzenia badań;
w charakterze części składowych urządzeń technologicznych;
jako urządzenia (wyroby) jednostkowe przewidzianych w kontrakcie do uŜytku
osobistego osoby prawnej lub indywidualnego przedsiębiorcy;
w charakterze urządzeń przeznaczonych do celów naukowo-badawczych;
środków transportu przeznaczonych wyłącznie na potrzeby Ministerstwa Obrony
Narodowej.
Szczegółowy wykaz towarów, które mogą być odprawione przy wwozie pod
warunkiem posiadania certyfikatu Narodowego Systemu Certyfikacji Republiki
Białoruś moŜna znaleźć w biuletynie Rynek - Wschodni Partnerzy Nr 7(97)2004
(s.10-14), umieszczonym na stronach internetowych Portalu Promocji Eksportu
Ministerstwa Gospodarki (www.eksporter.gov.pl). Wykazy dostępne są takŜe w
Biurze Współpracy Zagranicznej i Integracji Europejskiej Polskiego Centrum Badań
i Certyfikacji (patrz: Współpraca w dziedzinie certyfikacji wyrobów).
Rejestracja sanitarna
Ustawodawstwo RB zawiera wiele aktów prawnych o charakterze ograniczającokontrolnym, porządkujących wwóz na terytorium Białorusi produktów
Ŝywnościowych i zapewniających ochronę rynku wewnętrznego przed napływem
produktów o niskiej jakości. Produkty Ŝywnościowe podlegają rejestracji sanitarnej.
Wyjątkami nie podlegającymi rejestracji są:
• towary zarejestrowane wcześniej w RB;
• towary ponownie wwoŜone na terytorium RB;
• towary produkowane i sprzedawane w RB i posiadające wcześniej uzyskane
zaświadczenia (GOST, MBT, CTB, TU); w zaświadczeniu powinny znaleźć się
informacje o partii towaru, zawartości składników, końcowym terminie przydatności produktów, warunkach przechowywania itp., a takŜe informacje o towarze
w języku białoruskim lub rosyjskim na ulotce, dołączanej do kaŜdej sztuki
towaru, względnie wydrukowane na oddzielnej kartce przekazywanej na Ŝyczenie
klienta.
148
Handel zagraniczny
W przypadku konieczności przeprowadzenia rejestracji sanitarnej i certyfikacji na
wwoŜone towary zagraniczne, w pierwszej kolejności jest przeprowadzana państwowa
rejestracja sanitarna a później certyfikacja. W celu przeprowadzenia państwowej
rejestracji sanitarnej towarów zagranicznego producenta do upowaŜnionego organu
certyfikacyjnego naleŜy złoŜyć następujące dokumenty118:
• certyfikat (zaświadczenie) jakości, bezpieczeństwa towarów wydany przez
przedsiębiorstwo-producenta albo certyfikat pochodzenia,
• dokument, potwierdzający pełny skład towarów lub wykaz materiałów, składników
wyjściowych, uŜytych do ich wytworzenia, zaświadczony przez producenta,
• instrukcję obsługi wydaną przez przedsiębiorstwo-producenta.
Organ certyfikacyjny zastrzega sobie prawo zaŜądania dodatkowych dokumentów,
potwierdzających jakość oraz bezpieczeństwo towarów119.
Ocena sanitarna moŜe być przeprowadzona w stosunku do określonej partii towarów,
jak i produkcji seryjnej. Ocena sanitarna seryjnej produkcji obowiązkowo związana
jest z wyjazdem specjalistów z akredytowanych laboratoriów do miejsca produkcji na
koszt zapraszającego przedsiębiorstwa zagranicznego. Okres waŜności zaświadczenia
rejestracji sanitarnej na partię towarów zagranicznych wynosi 1 rok. W przypadku
pozytywnej oceny sanitarnej produkcji seryjnej zaświadczenie sanitarnej rejestracji
wydaje się na 3 lata. Po wygaśnięciu okresu waŜności zaświadczenia naleŜy uzyskać
nowe zaświadczenie i przejść obowiązkowo całą procedurę rejestracyjną. Okres
uzyskania zaświadczenia rejestracji sanitarnej na partię towaru zajmuje średnio około
1 miesiąca, a na seryjną produkcję około 2-3 miesięcy.
Certyfikaty ISO
Posiadanie certyfikatu ISO 9000 nie jest obowiązkowe (w Ŝadnym kraju). Wyjątkiem są
niektóre dziedziny, w których od jakości produkcji zaleŜy Ŝycie ludzkie (np.
przedsiębiorstwa przemysłu lotniczego czy obronnego). Posiadanie certyfikatu ISO
118
Wykaz produkcji, podlegającej państwowej sanitarnej rejestracji został zatwierdzony na mocy
Rozporządzenia Ministerstwa Zdrowia Republiki Białoruś Nr 44 z dnia 8 października 2004 roku
„O zatwierdzeniu wykazu chemicznych i biologicznych substancji, materiałów lub wyrobów z nich, towarów
o charakterze techniczno-produkcyjnym, towarów dla potrzeb własnych, surowców spoŜywczych, wyrobów
spoŜywczych oraz materiałów i wyrobów uŜywanych do produkcji, opakowania, magazynowania,
transportu, sprzedaŜy, innych sposobów zbycia surowców spoŜywczych i wyrobów spoŜywczych i ich uŜycia,
podlegających państwowej sanitarnej reglamentacji i rejestracji.”
119
Na podstawie przedstawionych dokumentów organ certyfikacyjny wydaje skierowanie na
przeprowadzenie badań laboratoryjnych. Jeśli wnioskodawca przedstawi dokumenty potwierdzające fakt
przeprowadzenia badań laboratoryjnych przez instytucje upowaŜnione na terytorium kraju przedsiębiorstwaproducenta lub dokumenty zawierające wyniki przeprowadzonych badań, organ certyfikacyjny na terytorium
Republiki Białoruś moŜe podjąć decyzję o zmniejszeniu zakresu badań laboratoryjnych. Po przeprowadzeniu
badań laboratoryjnych sporządza się akt ekspertyzy sanitarnej, który jest podstawą do wydania zaświadczenia
potwierdzającego rejestrację sanitarną konkretnego rodzaju towarów.
149
9000 stało się jednak – szczególnie dla firm zainteresowanych sprzedaŜą swoich
towarów na rynkach zagranicznych – konieczne, gdyŜ wymagają tego nabywcy.
1 stycznia 2001 roku weszła w Ŝycie nowa wersja systemu ISO 9000 - 9000/2000.
Podmioty gospodarcze posiadające certyfikaty w wersji z 1994 roku musiały w ciągu 3
lat ponownie przejść procedurę certyfikacji, aby otrzymać certyfikaty ISO 9000/2000.
Serię ISO zapoczątkowały trzy modele certyfikatów:
ISO 9001 – certyfikat jakości w zakresie projektowania;
ISO 9002 – certyfikat jakości produkcji, montaŜu i obsługi;
ISO 9003 – certyfikat jakości kontroli końcowej i badań.
Rys. 16. Certyfikat zgodności z certyfikatem ISO 9001-2001 cementowni białoruskiej
Certyfikaty mogą być wydane w dowolnej dziedzinie działalności gospodarczej
prowadzonej przez przedsiębiorstwa białoruskie. Certyfikaty jakości moŜna teŜ uzyskać
w niemieckim systemie DAR/TGA, który odpowiada standardom ISO 9000, EN
ISO 9000, DIN EN ISO 9000. MoŜna otrzymać dwa certyfikaty jednocześnie – krajowy
i w systemie DAR/TGA.
Przedsiębiorstwo ubiegające się o certyfikat składa dokumenty, na podstawie których
dokonywana jest wstępna ekspertyza systemu jakości. Na Ŝyczenie zamawiającego
przeprowadzany jest audyt, a następnie przygotowywany jest program ostatecznej
ekspertyzy.
150
Handel zagraniczny
System jest uznawany za zgodny ze standardami, jeśli w czasie ekspertyzy komisja
znajdzie nie więcej niŜ dwa odchylenia od normy. Jeśli jest więcej odchyleń, organ ds.
certyfikacji wspólnie z kierownictwem przedsiębiorstwa określa czas potrzebny na
dopracowanie systemu jakości i datę przeprowadzenia powtórnego audytu. Jeśli
ujawniono trzy i więcej istotnych niezgodności – ocena systemu jakości
przedsiębiorstwa jest przeprowadzana powtórnie po usunięciu usterek i złoŜeniu
ponownego wniosku (nie wcześniej niŜ po upływie 6 miesięcy).
Decyzja o wydaniu certyfikatu podejmowana jest na posiedzeniu Rady ds. Certyfikacji.
Szczegółową informację dotyczącą wydawania certyfikatów jakości na Białorusi
zainteresowani mogą znaleźć na stronach internetowych Białoruskiego Instytutu ds.
Standaryzacji i Certyfikacji – http://www.belgiss.org.by. Proces certyfikacji wymaga
specjalnych przygotowań, jest kosztowny i pracochłonny. Lista kilkudziesięciu instytucji
zajmujących się certyfikacją znajduje się w załączniku nr 15.
Rys. 17. Przykładowe certyfikaty zgodnosci dla cementowni białoruskich
Źródło: materiały wewnętrzne cementowni Krasnosielsk i Kriczew RB – kwiecień 2006 r.
Gosstandart Białorusi uzgodnił system certyfikacji na produkty białoruskie wysyłane na
rynki: Polski, Łotwy, Litwy, Turcji, Kuby, Chin, Słowacji i państw WNP.
ХХ
ХХ
151
Państwowy system certyfikacji RB posługuje się powyŜszymi znakami, gdzie XX oznacza
kod organu wydającego certyfikat.
Certyfikacja „EC” i „ HACCP”
W związku z Dyrektywą 89/106 Unii Europejskiej w sprawie certyfikacji produktów
dopuszczonych na rynki unijne (oznaczonych symbolem „CE”) od początku 2004 roku
na Białorusi trwały prace w celu dostosowania produktów białoruskich
(eksportowanych na rynki unijne) do określonych wymogów prawnych. W pierwszej
kolejności dotyczyło to cementowni (w 2003 roku Białoruś wyeksportowała do Polski
ok. 500 tys. ton cementu, czyli około 20 % swojej produkcji).
Rys. 18. Przykładowy certyfikat produkcji cementowni Kriczew – kwiecień 2006 r.
Źródło: materiały wewnętrzne cementowni Krasnosielsk i Kriczew RB – kwiecień 2006 r.
WdraŜanie procedur certyfikacyjnych zakończyło się w czerwcu 2004 roku. Na
początku lipca 2004 roku ponad 340 produktów białoruskich uzyskało znak „CE”, czyli
przepustkę na rynek europejski. Wśród tych wyrobów są lodówko-zamraŜarki,
telewizory, cement, wyroby elektroniczne itp. Trwa takŜe wdraŜane systemu HACCP w
wybranych przedsiębiorstwach, zajmujących się handlem produktami spoŜywczymi.
Powołano równieŜ sieć specjalistycznych (akredytowanych) laboratoriów do wydawania
certyfikatów na produkty białoruskie, eksportowane na rynki unijne (zgodnie z
poszczególnymi Dyrektywami Komitetu Europejskiego).
152
Handel zagraniczny
Europejskie Standardy
Na podstawie ustawy Republiki Białoruś z 5 stycznia 2004 roku Nr 269-9 O ocenie
potrzeb normatywów technicznych aktów prawnych w związku z technicznym
normowaniem i standaryzacją wprowadzono nowe państwowe systemy standaryzacji.
Wykonawcą ustawy jest Komitet ds. Standaryzacji, Metrologii i Certyfikacji przy
Radzie Ministrów RB. Rzeczywistym powodem wprowadzenia ustawy były dyrektywy
unijne, do których białoruscy eksporterzy musieli dostosować produkty sprzedawane na
unijnym rynku. Przy Białoruskim Instytucie Standaryzacji i Certyfikacji powołano
odrębną komórkę ds. informacji międzynarodowej (zajmującą się analizą materiałów i
dokumentów unijnych związanych z międzynarodowym obrotem usługami i towarami).
Dodatkowo na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów RB z 11 maja 2004 roku Nr
546 powołano Państwowy Program Jakości („KACZESTWO”) na lata 2004-2006,
którego celem jest dostosowywanie standardów produktów i usług białoruskich do
standardów unijnych i międzynarodowych.
Licencje w eksporcie i imporcie
Na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów Nr 440 z 8 kwietnia 2002 roku
O środkach doskonalenia regulowania eksportu i importu towarów wprowadzono nowy
system licencji w eksporcie i imporcie120. Uzyskanie licencji nie jest konieczne, jeśli
wartość towaru nie przekracza 200 EUR, a wwóz lub wywóz odbywa się jednorazowo
(nie więcej niŜ jeden raz w roku kalendarzowym). Za wydanie poszczególnych
rodzajów licencji pobiera się opłaty w wysokości:
• 26 stawek bazowych, za licencję generalną,
• 17 stawek bazowych, za jednorazową,
• 50 % sumy wpłaconej za licencją, za wniesienie do niej zmian,
• 50 % sumy wpłaconej za licencję, za przedłuŜenie terminu obowiązywania licencji,
• 9 stawek bazowych, za wydanie duplikatu licencji w przypadku utraty oryginału.
Szczegółowy tryb wydawania licencji określa decyzja Ministra Handlu RB Nr 26
z 18 maja 2002 roku opracowana na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów Nr 440
z 8 kwietnia 2002 roku O środkach doskonalenia regulowania eksportu i importu
towarów.
Prawo do uzyskania licencji mają osoby prawne oraz przedsiębiorcy indywidualni.
Nie przewidziano Ŝadnych ograniczeń w zakresie ubiegania się o wydanie licencji
przez osoby prawne z siedzibą poza granicami Republiki Białoruś – mają one prawo
do zwracania się z wnioskiem o wydanie im licencji, pod warunkiem spełnienia
120
Wykazy towarów znajdują się w załącznikach nr 10, 11 i 12.
153
określonych wymogów (w zaleŜności od specyfiki licencjonowanego rodzaju
działalności), na równi z rezydentami Republiki Białoruś.
Podstawowy zestaw dokumentów, które naleŜy złoŜyć ubiegając się o wydanie
licencji (specjalnego pozwolenia) niezaleŜnie od rodzaju działalności, obejmuje:
• wniosek o wydanie licencji ze wskazaniem nazwy i siedziby osoby prawnej oraz
podlegającego licencjonowaniu rodzaju działalności, jak równieŜ prac lub usług,
które osoba ubiegająca się o licencję ma zamiar wykonywać/świadczyć w ramach
danego rodzaju działalności na terenie Republiki Białoruś;
• wyciąg z rejestru handlowego kraju pobytu (pochodzenia) lub inny dokument,
potwierdzający rejestrację zagranicznej osoby prawnej. Dokumenty składane przez
zagraniczne osoby prawne muszą być przetłumaczone na język białoruski lub
rosyjski oraz poświadczone notarialnie;
• kopia zawiadomienia organu podatkowego o nadaniu numeru ewidencyjnego
podatnika w Republice Białoruś;
• inne dokumenty przewidziane przepisami o danym rodzaju działalności
podlegającym licencjonowaniu.
Licencja moŜe mieć formę tradycyjnego pisma lub formę zapisu na nośnikach
elektronicznych (w zaleŜności od prośby wnioskodawcy). Licencja w formie tradycyjnej
powinna być wydana w terminie 5 dni roboczych od złoŜenia dokumentów.
Polityka celna
Modyfikacja przepisów celnych ma na celu regulację i kontrolę działalności handlu
zagranicznego. Zapoczątkował ją dekret Prezydenta RB Nr 316 z 13 czerwca 2001
roku, wnoszący uzupełnienia i zmiany do Dekretu Nr 7 z 4 stycznia 2000 roku O
trybie prowadzenia kontroli operacji handlu zagranicznego. Dopuszczono moŜliwość
składania okresowej deklaracji statystycznej (importowej/eksportowej), w miejsce
deklaracji składanych po kaŜdej transakcji. Zostały ustalone nowe terminy
przekazywania deklaracji statystycznej, przy eksporcie – nie później niŜ w ciągu 5 dni
kalendarzowych od dnia wysyłki towaru z magazynu, przy imporcie – nie później niŜ
w ciągu 5 dni kalendarzowych od dnia otrzymania towaru w trybie ustalonym przez
importera. Okresowe deklaracje statystyczne naleŜy przedłoŜyć w urzędzie celnym do
piątego dnia następnego miesiąca w odniesieniu do wszystkich eksportowanych
i importowanych towarów. Nowe zasady przewidują równieŜ, Ŝe jeśli po
zarejestrowaniu w organach statystycznych deklaracji celnej wysyłka towaru nie
nastąpiła, deklaracja musi być anulowana w ciągu 10 dni. Minimalna wartość
kontraktu powyŜej której eksporter lub importer ma obowiązek wypełniania deklaracji
została podniesiona z 200 EUR do 1500 EUR.
154
Handel zagraniczny
Obrót towarowy pomiędzy krajami WNP jest zwolniony z cła, wobec krajów
rozwijających się stosowane są stawki celne obniŜone do 50 %, zaś w odniesieniu do
krajów najsłabiej rozwiniętych preferencyjne stawki „zerowe”. W dniu 14 lipca 2003
roku Rada Ministrów RB podjęła decyzję o usprawnieniu odprawy celnej towarów
wwoŜonych z Rosji. Na jej podstawie kontrola i procedury celne nie obejmują
towarów wwoŜonych z Rosji na Białoruś i z Białorusi do Rosji. Wyroby pochodzące z
państw trzecich, które zostały wwiezione przez indywidualnych przedsiębiorców do
dalszej produkcji nie podlegają odprawie celnej. Postanowienie to nie obejmuje
towarów objętych podatkiem akcyzowym. Od 1 stycznia 2004 roku podstawowa
stawka VAT wynosi 18 %. W przypadku wwozu na teren Białorusi części
zapasowych, materiałów do wytwarzania produktów eksportowych organy celne
mogą odroczyć termin wpłacenia cła i podatku VAT do 6-ciu miesięcy od dnia
przekroczenia granicy celnej RB (bez odsetek)
Unia Celna
Na mocy multilateralnego porozumienia o Unii Celnej pomiędzy Białorusią, Federacją
Rosyjską, Kazachstanem, TadŜykistanem i Kirgistanem, terytorium Białorusi weszło w
skład wspólnej strefy celnej. Porozumienie to uznaje międzynarodowe regulacje prawne
i opiera się na zasadach GATT i WTO. W handlu pomiędzy członkami Unii Celnej
zniesiono cła, kontyngenty, licencje oraz inne ograniczenia taryfowe i pozataryfowe.
Taryfa celna
Podstawą białoruskiego systemu celnego są:
• ustawa O taryfie celnej, uprawomocniona 16 stycznia 1998 roku;
• Kodeks Celny RB, obowiązujący od 16 lipca 1998 roku;
• Decyzja Rady Ministrów RB nr 791 z 17.06.2002 O nomenklaturze towarowej
stosowanej podczas realizacji działalności w handlu zagranicznym;
• Decyzja Rady Ministrów RB nr 864 z 28.06.2002 O zatwierdzeniu wywozowych
stawek celnych;
• Decyzja Rady Ministrów RB nr 865 z 28.06.2002 O zatwierdzeniu wwozowych
stawek celnych.
Kodeks Celny określa następujące rodzaje obrotu towarowego: import, eksport,
składowanie w magazynie celnym, obrót uszlachetniający, przerób w celu swobodnego
obrotu, czasowe korzystanie, tranzyt, reimport, reeksport, strefa wolnocłowa,
przetwórstwo na terytorium urzędu celnego, zniszczenie, zrzeczenie się na rzecz państwa.
Pomimo wspomnianej wyŜej umowy o Unii Celnej, nie istnieje jednolita taryfa unijna, ale
obowiązują oddzielne dla kaŜdego kraju, choć w praktyce nie róŜniące się od siebie taryfy.
Białoruskie stawki celne są takie same jak np. rosyjskie, ale ich konstrukcja jest inna.
155
Białoruś bowiem, w przeciwieństwie do obowiązujących standardów międzynarodowych i
do wymagań WTO, w taryfie celnej zamiast poszczególnych towarów wymienia ich
grupy. Przepisy białoruskiej taryfy celnej przewidują następujące rodzaje stawek celnych:
• podstawowe, dla krajów objętych klauzulą najwyŜszego uprzywilejowania (KNU),
ustalone przez Gabinet Ministrów, mieszczą się w granicach 5 - 15 %;
• autonomiczne, ustalone na poziomie dwukrotności stawek KNU, stosowane dla
towarów z krajów, które nie posiadają KNU, ani nie podpisały z Białorusią
preferencyjnej umowy handlowej oraz dla towarów, dla których kraj pochodzenia
nie został określony,
• indywidualne, które obejmują stawki preferencyjne lub specyficzne.
Wprowadzona 1 lipca 2002 roku nowa 10 cyfrowa nomenklatura towarowa w handlu
zagranicznym RB oparta jest na obowiązującej od 1 stycznia 2002 roku nomenklaturze
towarowej handlu zagranicznego Federacji Rosyjskiej. W białoruskiej nomenklaturze
towarowej pierwsze 6 cyfr to międzynarodowa baza systemu opisów i kodowania
towarów, następne 2 cyfry odpowiadają kodom kombinowanej nomenklatury Unii
Europejskiej. Dziewiąta cyfra wykorzystywana jest dla umoŜliwienia wydzielenia
towarów mających istotne znaczenie na terytorium krajów WNP, a dziesiąta cyfra
uwzględnia interesy Białorusi.
Zwolnienia celne w obrocie towarowym
Zwolnieniami objęte są następujące towary:
• produkowane w krajach WNP (konieczne jest świadectwo pochodzenia);
• będące własnością osobistą obcokrajowca zatrudnionego w zagranicznym
przedsiębiorstwie;
• importowane tymczasowo lub przeznaczone do składu celnego;
• zakupione przez rząd;
• pochodzenia białoruskiego, które są przywoŜone z powrotem bez przetworzenia;
• wcześniej wyeksportowane z zobowiązaniem się do ich powrotnego przywozu;
• środki transportu przekraczające granicę celną w ramach międzynarodowego
transportu towarów, bagaŜu lub pasaŜerów oraz ich części składowe, akcesoria, części
zamienne i paliwo, konieczne do normalnego ich funkcjonowania;
• produkowane na obszarach specjalnych stref ekonomicznych;
• przewoŜone tranzytem;
• importowane w celach humanitarnych lub przeznaczone do rozdawnictwa dla
ludności Białorusi;
• przeznaczone do celów promocyjno-reklamowych (broszury, ulotki, katalogi, itp.),
próbki towarów, eksponaty wystawowe;
• waluta białoruska i obca.
156
Handel zagraniczny
9 września 2002 roku został zatwierdzony nowy wykaz preparatów weterynaryjnych,
środków chemicznych ochrony roślin oraz nasion kultur rolniczych zwolnionych z cła
i VAT-u przy wwozie na terytorium celne Białorusi (dekret Prezydenta RB nr 462 z 28
sierpnia 2002 roku). Wykaz znajduje się w załączniku nr 17.
Majątek, wwoŜony przez udziałowca zagranicznego w celu wniesienia do kapitału
zakładowego spółki z udziałem zagranicznym od 1 stycznia 2005 roku nie jest
zwolniony z opłaty cła i podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.
Ulgi podatkowe i celne przy wwozie niektórych towarów
Osobom prawnym, wwoŜącym wyposaŜenie technologiczne i części zapasowe nie
produkowane w Republice Białoruś w celu stworzenia nowych bądź modernizacji
istniejących przedsiębiorstw wykorzystujących zaawansowane technologie, mogą być
udzielanie ulgi w podatku VAT i opłatach celnych pod warunkiem, Ŝe przedsiębiorstwa
te umieszczone są w zatwierdzonym przez Radę Ministrów wykazie przedsiębiorstw o
zaawansowanej technologii.
W innych przypadkach moŜe być udzielony kredyt na pokrycie opłat celnych, spłacany
po przekazaniu wwiezionego wyposaŜenia technologicznego do eksploatacji. W decyzji
o przyznaniu ulg określony jest m.in. termin przekazania wyposaŜenia technologicznego
do eksploatacji oraz warunki i terminy spłat kredytu podatkowego. Kredyt podatkowy
na okres do 6 miesięcy udzielany jest na podstawie decyzji Rady Ministrów po
uzgodnieniu z Prezydentem, a na okres dłuŜszy – na podstawie decyzji Prezydenta.
Osoby prawne, które nie wypełniły warunków na jakich kredyt został udzielony
podlegają sankcjom.
Podmioty wykorzystujące ulgi niezgodnie z oficjalnie ustalonymi zasadami tracą do
nich prawo, a sumy podatków, opłat celnych i kar pienięŜnych są ściągane w ustawowo
określonym trybie. Ulg w podatkach i opłatach naleŜących do budŜetów lokalnych
udzielają miejscowe Rady Deputowanych albo – z ich upowaŜnienia – lokalne organy
wykonawcze i zarządzające. Procedurę ubiegania się przez osoby prawne o ulgi w
podatkach i opłatach celnych reguluje Postanowienie nr 632 Rady Ministrów RB z
28.04.2001. Określona w tym Postanowieniu procedura jest skomplikowana i długotrwała.
Rozkładanie płatności celnych na raty
Stosownie do pkt. 1.5 Dekretu nr 14 Prezydenta RB z 17 maja 2001 roku O niektórych
kwestiach obliczania i opłacania VAT, kwota podatku VAT zapłaconego przy wwozie
na obszar celny RB środków podstawowych podlega zwrotowi w wymiarze 1/12 kwoty
157
z chwilą ewidencji tych środków. Dekret nr 16 Prezydenta RB z 13 czerwca 2001 roku
przewiduje, Ŝe kwoty VAT wpłacane przy wwozie urządzeń są umarzane w tym samym
wymiarze i w ten sposób następuje faktyczne zwolnienie od podatku VAT
podstawowych środków produkcyjnych przedsiębiorstw121. Dekret przewiduje teŜ
rozkładanie na raty podatku VAT płaconego przy wwozie urządzeń technologicznych i
części zapasowych do nich, niezaleŜnie od formy własności i przynaleŜności resortowej122.
Decyzja o odroczeniu bądź rozłoŜeniu na raty naleŜności z tytułu VAT i akcyzy
podejmowana jest przez naczelnika lub zastępcę naczelnika urzędu celnego, w którym
dokonywana jest odprawa celna, na podstawie pisemnego wniosku złoŜonego
w urzędzie celnym przed lub jednocześnie z deklaracją celną. Podanie o odroczenie
bądź rozłoŜenie na raty naleŜności z tytułu VAT i akcyzy składa się oddzielnie na
kaŜdą partię towaru przemieszczaną przez obszar celny RB w ramach jednego
kontraktu na podstawie jednego dokumentu przewozowego. Osobom zalegającym z
opłatami ceł, odsetek, grzywien i kar finansowych – zgoda na odroczenie lub
rozłoŜenie na raty podatku VAT i akcyzy nie jest udzielana.
Za odroczenie bądź rozłoŜenie na raty pobierane są odsetki w wysokości stopy
procentowej Banku Narodowego obowiązującej w dniu wpłaty naleŜności z tytułu
VAT i akcyzy. Odroczenie bądź rozłoŜenie na raty moŜe być zabezpieczone:
• gwarancją banku lub innej instytucji kredytowej posiadającej licencję Banku
Narodowego na prowadzenie operacji walutowych i wpisanej do rejestru
gwarantów wniesienia opłat celnych, prowadzonego przez Państwowy Komitet
Celny RB;
• zastawem towarów i środków transportowych;
• wniesieniem do depozytu właściwego urzędu celnego sum zabezpieczających
opłatę VAT i akcyzy.
W celu otrzymania decyzji w sprawie odroczenia bądź rozłoŜenia na raty naleŜności z
tytułu VAT i akcyzy pod gwarancję banku lub innej instytucji kredytowej płatnik tych
naleŜności powinien przedstawić zobowiązanie gwarancyjne ww. instytucji bankowej.
Zobowiązanie gwarancyjne banku przyjmowane jest przez urząd celny oddzielnie dla
naleŜności płatnych w rublach białoruskich i oddzielnie w walucie obcej.
W przypadkach gdy prawo RB przewiduje opłatę naleŜności z tytułu podatku VAT
i akcyzy w walucie obcej, zobowiązanie gwarancyjne banku lub innej instytucji
kredytowej powinno być wystawione w ekwiwalencie dolarowym.
121
Odroczenie bądź rozłoŜenie podatku VAT i akcyzy na raty moŜe teŜ nastąpić w wyjątkowych przypadkach,
takich np. jak straty poniesione w wyniku klęski Ŝywiołowej lub działania sił wyŜszych; wstrzymanie
finansowania z budŜetu państwowego lub zapłaty za wykonane zamówienie państwowe; przemieszczenie
przez obszar celny towarów szybko psujących się; realizacja dostaw na podstawie umów międzyrządowych itp.
122
W wyjątkowych wypadkach płatnikowi podatku VAT i akcyzy urząd celny moŜe odroczyć spłatę lub rozłoŜyć
ją na raty na okres nie dłuŜszy niŜ dwa miesiące od dnia przyjęcia deklaracji celnej w celu dokonania odprawy.
158
Handel zagraniczny
Po podjęciu przez naczelnika (zastępcę naczelnika) urzędu celnego decyzji o
udzieleniu odroczenia lub rozłoŜeniu na raty naleŜności z tytułu VAT i akcyzy, urząd
celny w ciągu 3 dni roboczych powiadamia pisemnie gwaranta celnego o terminie, na
jaki odroczono lub rozłoŜono na raty spłatę naleŜności oraz o dniu upływu tego
terminu. W celu otrzymania odroczenia lub rozłoŜenia na raty naleŜności z tytułu
VAT i akcyzy pod zastaw towarów i środków transportu, płatnik tych naleŜności
zawiera z urzędem celnym umowę o zastawie. W charakterze zabezpieczenia spłaty
podatku VAT i akcyzy płatnik tych naleŜności moŜe wnieść na rachunek depozytowy
urzędu celnego naleŜne sumy123.
Koszty odsetek związanych ze zwłoką płatności rozłoŜonej na raty ponosi płatnik
VAT i akcyzy, opłacając je w wysokości stopy procentowej Banku Narodowego
obowiązującej w dniu spłaty części sumy podatku VAT i akcyzy. W przypadku
odroczenia lub rozłoŜenia na raty naleŜności z tytułu VAT i akcyzy płatnik tych
naleŜności najpóźniej w ostatnim dniu terminu, na który zostało udzielone odroczenie
lub rozłoŜenie na raty, zobowiązany jest do opłacenia podatku VAT, akcyzy i odsetek.
Odsetki zgodnie z Ŝyczeniem płatnika mogą być spłacone w białoruskich rublach lub
w walucie obcej, skupowanej przez Bank Narodowy124.
Kontrola towarów w obrocie zagranicznym
Kontrola towarów przed rozładunkiem
Od końca 1997 roku wiele importowanych do Białorusi towarów zostało objętych
tzw. kontrolą przed rozładunkiem, mającą na celu wyeliminowanie dostaw towarów
o niskiej jakości. Faktyczna inspekcja towarów obejmuje (pełną lub wybiórczą),
kontrolę ilości wwoŜonego towaru, fizyczną identyfikację towaru wg parametrów
i charakterystyk wyszczególnionych w kontrakcie lub specyfikacji. Jednocześnie
kontrolowana jest wysokość ceny towaru, wskazana przez sprzedawcę w rachunkufakturze w porównaniu z poziomem rynkowych cen eksportowych występujących w
kraju odbiorcy, lub z cenami tego towaru na rynkach światowych. Minimalna wartość
partii towaru podlegającego kontroli przed rozładunkiem wynosi 5000 USD.
123
Kwoty zabezpieczenia naleŜności z tytułu VAT i akcyzy nie podlegają indeksacji i oprocentowaniu.
Przy rozłoŜeniu naleŜności na raty urząd celny wspólnie z płatnikiem podatków ustala grafik terminów spłat
i wielkości poszczególnych rat. Grafik spłat jest zatwierdzany przez naczelnika (zastępcę naczelnika)
właściwego urzędu celnego i kontrolowany przez oddział opłat celnych do momentu spłaty całej sumy.
124
W przypadku, gdy przepisy RB przewidują opłatę z tytułu naleŜności VAT i akcyzy wyłącznie w walucie
obcej, kwoty podatku VAT i akcyzy podlegające spłacie w walucie obcej z tytułu naliczonych odsetek są
przeliczane po kursie Narodowego Banku obowiązującym w dniu przyjęcia deklaracji celnej w celu dokonania
odprawy. Nieopłacenie w terminie odroczonych lub rozłoŜonych na raty zobowiązań z tytułu VAT i akcyzy oraz
odsetek pociąga za sobą powstanie zaległości celnych.
159
Kontrola weterynaryjna
Kontrakt z partnerem zagranicznym moŜe być podpisany po uzyskaniu zezwolenia
Głównego Urzędu Weterynarii. W celu uzyskania zezwolenia na wwóz towaru
podlegającego kontroli weterynaryjnej, odbiorca na 30 dni przed wwozem towaru
występuje z wnioskiem do Głównego Urzędu Weterynarii RB. Wniosek musi
zawierać charakterystykę towaru, cel importu, kraj pochodzenia, miejsce wwozu
towaru na terytorium RB. Zarządzenie nr 128 z 1995 roku zawiera wykaz produktów
Ŝywnościowych podlegających kontroli weterynaryjnej RB, a zarządzenie 02/2035
z 28 lutego 1997 roku listę towarów objętych zakazem wwozu.
Zapewnienie bezpieczeństwa i jakości produktów
Towary powszechnego uŜytku, środki chemiczne i biologiczne, materiały i wyroby
z nich, produkty spoŜywcze i surowce do ich wytwarzania muszą posiadać certyfikat
bezpieczeństwa. Do kaŜdej partii towarów spoŜywczych wwoŜonej na terytorium RB
musi być dołączony dokument potwierdzający jakość towaru i bezpieczeństwo
spoŜywania. Podstawowymi dokumentami potwierdzającymi bezpieczeństwo towarów
są: zaświadczenie o jakości wystawione przez producenta, zaświadczenie o rejestracji
towaru w państwowym instytucie fitosanitarnym wydane przez Ministerstwo Zdrowia,
certyfikat zgodności lub zaświadczenie o jego przyznaniu, wydane producentowi przez
Biełstandart lub inny organ uprawniony do wystawiania certyfikatów.
Opakowanie i oznakowanie
Nie ma specjalnych przepisów dotyczących opakowania towarów. Dopuszcza się
standardowe opakowanie dostosowane do rodzaju transportu i uzgodnione z
importerem. Eksporterzy towarów powszechnego uŜytku przeznaczonych dla
Białorusi zobowiązani są od 1 stycznia 1998 roku do stosowania oznaczeń towarów w
języku białoruskim lub rosyjskim. Oznakowanie powinno być czytelne, wykonane
niezmywalną farbą, zawierać adres nadawcy i odbiorcy, wagę brutto i netto i rozmiary
paczek, które powinny być ponumerowane. Swoje usługi w zakresie tłumaczenia
tekstu oferuje polskim eksporterom Polsko-Białoruska Izba Handlowo-Przemysłowa
(adres w załączniku nr 28).
Zabronione jest:
• umieszczanie napisów, które mogą wprowadzić importera w błąd,
• wwoŜenie na terytorium Białorusi artykułów spoŜywczych i przemysłowych
powszechnego uŜytku, jeśli nie są one zaopatrzone w informacje w języku
rosyjskim lub białoruskim.
160
Handel zagraniczny
W przypadku importu towarów spoŜywczych wymagane jest podanie na opakowaniu
lub na specjalnej etykiecie dołączonej do kaŜdej jednostki towaru:
• nazwy producenta (moŜe być alfabetem łacińskim),
• składu surowcowego i wartości odŜywczych,
• ilości kalorii i witamin (dla produktów leczniczych, dietetycznych lub
przeznaczonych dla dzieci),
• warunków przechowywania,
• terminu przydatności do spoŜycia,
• sposobu przygotowania (dla półfabrykatów).
W przypadku importu towarów przemysłowych lub ogólnego zastosowania,
wymagane jest podanie:
• nazwy towaru,
• kraju pochodzenia i nazwy producenta (moŜe być literami alfabetu łacińskiego)
• daty produkcji i terminu waŜności,
• sposobu uŜytkowania,
• warunków przechowywania.
PowyŜsze informacje powinny być umieszczone na samym towarze, na
indywidualnym opakowaniu kaŜdej jednostki towaru, lub na specjalnym dokumencie
dołączonym do kaŜdej jednostki towaru. Termin waŜności wystarczy podać tylko na
towarze lub na bezpośrednim opakowaniu.
Świadectwa pochodzenia towarów
Zasady określania kraju pochodzenia towaru reguluje dokument podpisany 30
listopada 2000 roku przez przedstawicieli rządów AzerbejdŜanu, Armenii, Białorusi,
Gruzji, Kazachstanu, Kirgistanu, Mołdowy, Federacji Rosyjskiej, TadŜykistanu,
Turkmenistanu, Ukrainy i Uzbekistanu. Dokument ten zmienia obowiązujące
dotychczas przepisy stanowiące, Ŝe towar uzyskiwał białoruskie świadectwo
pochodzenia, jeśli wsad miejscowy przekraczał 30 % wartości towaru. Nowe zasady,
przyjęte przez Radę Szefów Rządów WNP, wymagają, by wsad miejscowy wynosił
co najmniej 50 % kosztów produkcji towaru. Niespełnienie tego warunku powoduje,
Ŝe towar taki traktowany jest jako towar pochodzący z kraju trzeciego.
Odprawy celne
Właściwą kompetencyjnie instytucją centralną jest Państwowy Komitet Celny, który
koordynuje i kontroluje działalność 18 urzędów celnych i wszystkich punktów
celnych na terenie kraju. Odprawa celna moŜe być dokonana w 200 punktach na
terenie Białorusi, w tym na 51 punktach granicznych. Towary do odprawy celnej
mogą być udostępnione przez osoby lub firmy, które nimi dysponują, właścicieli
161
towarów lub agencje celne. Funkcje agencji celnej mogą pełnić rezydenci, tj.
białoruskie osoby prawne, posiadające licencję wydaną przez Państwową Komisję
Celną. Lista urzędów celnych znajduje się w załączniku nr 22.
Dokumenty do odprawy celnej
W zaleŜności od rodzaju deklarowanych towarów, powinny być przedstawione
następujące dokumenty:
• deklaracja celna według ustalonego wzoru,
• dokumenty przewozowe,
• zezwolenie (licencja) państwowego urzędu kontroli, w przypadku gdy towary
podlegają ograniczeniom lub objęte są zakazem wwozu,
• dokumenty potwierdzające prawo do przeprowadzanej operacji gospodarczej,
• dokumenty potwierdzające przestrzeganie wymagań kontroli walutowej,
• na Ŝądanie osoby z urzędu celnego inne dokumenty niezbędne do
przeprowadzenia odprawy celnej.
Dokumenty przewozowe
Przy przesyłkach morskich wymagane są:
• konosament (w języku angielskim) zawierający zwyczajowe dane, które muszą
być zgodne z fakturą i z danymi na opakowaniu towaru; wystawia się 3 oryginały
konosamentu, ilość kopii zaleŜy od wymogów kontraktu; data na konosamencie
musi być wcześniejsza, niŜ termin wygaśnięcia licencji;
• faktura handlowa (w języku angielskim), w takiej ilości egzemplarzy, jak ustalono
w kontrakcie, zawierająca informacje o wadze brutto i netto, wartości towaru,
warunkach dostawy i płatności oraz o kosztach transportu;
• świadectwo pochodzenia,
• Jednolity Dokument Administracyjny SAD.
Przy przesyłkach pocztowych (do 20 kg) wymagane są:
• międzynarodowy „adres pomocniczy”, tzw. „bulletin d’expédition”,
• faktura handlowa,
• dwie dodatkowe deklaracje celne,
• SAD.
Przy przesyłkach lotniczych wymagane są:
• lotniczy list przewozowy,
• SAD.
162
Handel zagraniczny
Przy transporcie samochodowym wymagane są:
• samochodowy list przewozowy,
• SAD.
Dodatkowo wymagane są:
• świadectwo weterynaryjne przy imporcie Ŝywych zwierząt, produktów
pochodzenia zwierzęcego, mięsa i wyrobów z mięsa,
• świadectwo fitosanitarne przy imporcie roślin i nasion,
• niekiedy wymagane jest specjalne zaświadczenie, np. dotyczące temperatury w
chłodni przewoŜącej mięso,
• pozwolenie na wwóz, wywóz lub tranzyt wydane przez odpowiednie ministerstwo
(niezbędne przy przewozie towarów podlegających ograniczeniom).
Terminy odpraw celnych
Odprawa celna musi być dokonana w ciągu 10 dni od daty przyjęcia deklaracji celnej
i niezbędnych do odprawy dokumentów, lub w ciągu 3 dni w przypadku towarów, do
których stosowana jest tzw. uproszczona procedura. Termin trzydniowy obowiązuje
równieŜ w odniesieniu do towarów przywoŜonych w sytuacji klęsk Ŝywiołowych,
awarii, katastrof, a takŜe przy imporcie Ŝywych zwierząt, towarów łatwo psujących
się, materiałów radioaktywnych, środków masowej informacji (dzienników) oraz
towarów zakupionych przez instytucje rządowe. Jeśli dany towar wymaga okazania,
powyŜsze terminy liczą się od dnia okazania.
Towary, które podlegają opłatom celnym, mogą przebywać w składzie celnym od
2 miesięcy do 3 lat, chyba, Ŝe specjalne przepisy stanowią inaczej. Po upływie
ustalonego terminu, nie odebrany towar zostaje przeniesiony do składu tymczasowego
lub do magazynu, gdzie moŜe być przepakowany, sortowany, inaczej oznakowany
i sprzedany przez władze celne. Towary zwolnione z opłat celnych i podatków oraz te,
za które cło zostało zwrócone, muszą opuścić skład celny nie później, niŜ 3 miesiące
od daty przyjęcia.
Odprawa celna eksponatów wystawienniczych125
Towary wwoŜone na terytorium Republiki Białoruś w celach wystawienniczych są
odprawiane w trybie czasowego wwozu i wywozu, a co za tym idzie – są w pełni lub
częściowo zwolnione z płatności celnych i podatków (VAT i akcyza). Towary
125
Rynek – Wschodni Partnerzy Nr 5/2002 r., s. 31-32.
163
wwoŜone (wywoŜone) na czas określony podlegają zwrotowi w niezmienionej postaci
(z wyjątkiem zmian naturalnych) po zakończeniu ich czasowego uŜytkowania.
Przy odprawie eksponatów wystawienniczych i innych towarów niezbędnych dla
urządzania wystawy, następujące dokumenty muszą zostać przedstawione organowi
celnemu:
• wypełniona towarowa deklaracja celna;
• pisemne zobowiązanie o odwrotnym wwozie/wywozie towarów;
• umowa, zgodnie z którą towary mogą być objęte trybem czasowego
wwozu/wywozu;
• dokumenty potwierdzające cel przemieszczania towarów;
• dokumenty płatnicze;
• faktury pro-forma;
• dokumenty pozwalające określić wartość celną przemieszczanych towarów.
Towary zakwalifikowane do czasowego wwozu/wywozu znajdują się pod kontrolą
celną. UpowaŜnieni pracownicy urzędu mają prawo kontrolować stan czasowo
wwiezionych towarów.
Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów nr 1280 z dnia 29 września 1997 roku,
towary wwoŜone w celu eksponowania ich na wystawach, targach i innych imprezach,
a takŜe urządzenia pomocnicze przeznaczone do demonstrowania są całkowicie
zwolnione od cła i podatków, a przy ich wwozie pobierana jest tylko opłata za
odprawę celną. Natomiast w przypadku sprzedaŜy tych towarów na Białorusi naleŜy
uregulować cło, podatki, akcyzę i inne obowiązkowe płatności.
Zgodnie z dekretem Prezydenta nr 21 z dnia 12 stycznia 1998 roku i rozporządzeniem
Rady Ministrów nr 324 z dnia 2 marca 1998 roku, Republika Białoruś uczestniczy
w międzynarodowej konwencji celnej o karnecie ATA w sprawie czasowego wwozu
towarów i konwencji o czasowym wwozie. Z dniem 15 sierpnia 2004 roku na
Białorusi jest dokonywana odprawa celna towarów wystawienniczych i innych
towarów według karnetów ATA.
Zwrot cła
NaleŜności celne podlegają zwrotowi w przypadku importu surowców do przerobu
uszlachetniającego. W tej sytuacji władze celne pobierają kaucję (wartość cła
i podatków), która jest zwracana po przedstawieniu dokumentów potwierdzających
wywóz przetworzonych wyrobów za granicę. W niektórych przypadkach zwrot cła
moŜna równieŜ uzyskać przy wywozie towarów, które były wwiezione na czas
określony. NaleŜy jednak liczyć się z moŜliwością uzyskania zgody na czasowy wwóz
towarów, ale bez zgody na zwrot cła, lub ze zgodą na częściowy zwrot cła.
164
Handel zagraniczny
Zwrot opłaconego cła jest moŜliwy, pod warunkiem, Ŝe nie został przekroczony
termin 1 roku od momentu zapłaty.
Opłaty dodatkowe
Poza cłem obowiązują dodatkowe opłaty za dokonanie formalności celnych
i związane z procedurą celną. Opłaty te pobierane są w walucie białoruskiej w
przypadku środków transportu, towarów przywoŜonych w celach niehandlowych oraz
międzynarodowych przesyłek pocztowych. W pozostałych przypadkach pobierane są
w walutach obcych według kursu Narodowego Banku Białorusi. Wysokość opłat
naliczana jest procentowo od wartości celnej towaru.
Tranzyt
Obecnie Białoruś prowadzi wymianę zezwoleń na międzynarodowe przewozy
samochodowe ładunków z 45 państwami, a na przewozy okazyjne osób – z 17
państwami. Poczynając od roku 2005 w myśl Dekretu Prezydenta RB Nr 341 z dn. 22
lipca 2004 r. O trybie ustalenia ilości zezwoleń na przejazd środków transportowych
państw obcych przez terytorium Republiki Białoruś ilość zezwoleń dla państw obcych
jest co roku określana na zasadzie wzajemności przez Radę Ministrów RB, po
uzgodnieniu z Prezydentem RB, na podstawie odpowiednich międzynarodowych
umów zawartych przez Białoruś126.
Międzynarodowe przewozy samochodowe pasaŜerów i ładunków, wykonywane
środkami transportu drogowego państw obcych na terytorium RB bez pobierania opłat
za przejazd drogami publicznymi, realizowane są w ramach uzgodnionej ilości
zezwoleń bez uiszczania opłat zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów RB Nr
115 z dnia 31 stycznia 2005 roku. Przewozy ładunków, wykonywane środkami
transportowymi państw obcych na terytorium Białorusi na podstawie zezwoleń
EKMT (Europejskiej Konferencji Ministrów Transportu), regularne przewozy osób,
jak równieŜ przewozy osób i ładunków nie wymagające zezwoleń, zgodnie z
zawartymi przez RB porozumieniami o międzynarodowej komunikacji
samochodowej, realizowane są zgodnie z białoruskim ustawodawstwem na
warunkach uiszczenia opłat za przejazd publicznymi drogami samochodowymi
126
W celu realizacji wymienionego Dekretu i Rozporządzenia Rady Ministrów RB Nr 1116 z dnia 10
września 2004 r. O trybie ustalania ilości zezwoleń na przejazd środków transportowych państw obcych
przez terytorium Republiki Białoruś w dniu 31 stycznia 2005 r. zostało wydane Rozporządzenie Rady
Ministrów Nr 115 O udzieleniu zezwoleń dla państw obcych na przejazd środków transportowych państw
obcych przez terytorium Republiki Białoruś”, przewidujące udzielanie dla państw obcych w 2005 i 2006
roku uzgodnionej ilości zezwoleń, w tym zwolnionych z opłat za skorzystanie z dróg publicznych RB.
165
Białorusi, jeśli odpowiednie porozumienia o komunikacji międzynarodowej nie
przewidują inaczej.
W przypadku wjazdu obcego środka transportu na terytorium Białorusi bez
zezwolenia białoruskiego (za wyjątkiem przypadków, nie wymagających zezwoleń)
moŜe ono być nabyte w punkcie przekroczenia białoruskiej granicy zgodnie z
Rozporządzeniem Rady Ministrów RB Nr 871 z dnia 29 grudnia 1993 r. Kwestie
organizacji międzynarodowej komunikacji samochodowej.
Stawki opłat za korzystanie z samochodowych dróg publicznych RB podane są w
rozporządzeniu Rady Ministrów RB Nr 1592 z dnia 14 grudnia 2004 r. O stawkach
opłat za przejazd i warunkach przejazdu środków transportowych państw obcych
samochodowymi drogami publicznymi RB oraz o uznaniu za niewaŜne niektórych
rozporządzeń Rządu Republiki Białoruś. Niniejsze rozporządzenie dotyczy warunków
przejazdu samochodowymi drogami publicznymi Białorusi środków transportowych
państw obcych, realizujących międzynarodowe przewozy samochodowe na podstawie
zezwoleń z pobraniem opłaty. Wymieniony tryb nie rozpowszechnia się na przewozy,
dokonywane na podstawie zezwoleń bez uiszczania opłat
Tryb przejazdu pojazdów o duŜej wadze i o wielkich gabarytach drogami publicznymi
Białorusi i dokonania kontroli tych przejazdów regulowany jest w Instrukcji,
zatwierdzonej w zarządzeniu Ministerstwa Transportu Nr 10 z dnia 7 lutego 2005 r.
Stawki opłat za przejazd takimi pojazdami po drogach publicznych, określone są w
Rozporządzeniu Rady Ministrów RB z dnia 07 04 2004 r. Nr 381 O zatwierdzeniu
dopuszczalnych parametrów wagowych i gabarytowych środków transportowych
poruszających się publicznymi drogami samochodowymi RB oraz stawek opłat za
przejazd pojazdów o duŜej wadze oraz o duŜych gabarytach.
Opłata za przejazd środków transportu autostradą Brześć - Mińsk - granica Federacji
Rosyjskiej (M1/E30), wchodzącej w skład korytarza transportowego Nr 2 (droga
płatna), pobierana jest zgodnie z rozporządzeniem Ministerstwa Transportu i
Komunikacji RB Nr 40 z dnia 8 sierpnia 2003 roku.
166
Tab. 16.
Handel zagraniczny
Stawki opłat za przejazd środków transportowych państw obcych drogami
publicznymi Republiki Białoruś
(zatwierdzone w Rozporządzeniu Rady Ministrów Republiki Białoruś Nr 1592
z dn. 14.12.2004, obowiązują od dn. 01.01.2005)
Stawki opłat w zaleŜności od czasokresu pobytu
Typ środka transportowego
Ładowność lub
na terytorium Republiki Białoruś w dolarach
pojemność
amerykańskich
do
ponad
Ponad
Ponad
1 doby
1 dobę
1 tydz.
1 mies.-do 1 tygodnia -do 1 miesiąca do 1 roku
Do 10 ton
1. Samochody cięŜarowe
włącznie
25
40
80
780
(ciągniki) z przyczepami
(półprzyczepami) lub bez nich
Ponad 10 ton do
24 ton włącznie
30
45
125
1240
2. Autobusy
3. Samochody osobowe,
przejeŜdŜające tranzytem przez
terytorium RB
Ponad 24 tony
Do 12 miejsc
włącznie
Od 13 do 30
miejsc włącznie
40
60
150
1480
15
20
45
450
30
45
125
1240
Ponad 30 miejsc
35
50
130
1320
5
15
30
300
25
50
480
4. Samochody osobowe z
przyczepami, przejeŜdŜające
tranzytem przez terytorium RB
10
Źródło: materiały informacyjne WEH – Mińsk – kwiecień 2006 r.
Handel i dystrybucja
Największym centrum handlowym jest stolica kraju, licząca 1,7 mln mieszkańców.
Inne większe ośrodki handlowe to stolice obwodów (Brześć, Witebsk, Homel, Grodno
i Mohylew), oraz waŜniejsze miasta: Orsza, Pińsk, Połock, Lida, Baranowicze i
Bobrujsk. Zagraniczni eksporterzy mają na Białorusi do dyspozycji róŜne formy
dystrybucji i sprzedaŜy towarów. Producenci o światowym zasięgu najczęściej
korzystają z usług dystrybutorów i agentów. Dotyczy to rynku samochodowego,
komputerowego, odzieŜowego itp.
Handel na Białorusi dzieli się na państwowy i prywatny. Handel państwowy
prowadzony jest w oparciu o sieć sklepów i hurtowni. Jego przedmiotem są
najczęściej towary pochodzenia krajowego lub zagranicznego z importu
„scentralizowanego” (np. leki). Handel prywatny odbywa się z wykorzystaniem
prywatnych hurtowni, przez które najlepiej sprzedawać towary masowe oraz przy
167
pomocy sklepów detalicznych. Adresy hurtowni moŜna znaleźć w lokalnej prasie.
Działalność agentów, hurtowników i detalistów najlepiej jest ocenić odwiedzając
Białoruś i uczestnicząc w targach np. BIEŁAGRO, BUDPROGRESS oraz
wystawach.
Zasady rozliczeń w handlu zagranicznym
Za wszystkie operacje finansowe związane z handlem zagranicznym odpowiadają
importerzy i eksporterzy. Zasady rozliczeń regulują następujące akty prawne:
• dekret Prezydenta RB nr 52 z 8 lutego 1995 roku: O ustanowieniu zasad
regulowania operacji eksportowo-importowych i operacji walutowych oraz
o wzroście odpowiedzialności w przypadku naruszenia przepisów współpracy
gospodarczej;
• uchwała Narodowego Banku RB nr 768 z 1 sierpnia 1996 roku O zasadach
prowadzenia operacji walutowych na terenie RB;
• pismo Narodowego Banku RB nr 31-10/1557 z 26 marca 1998 dotyczące
rozliczeń za towary i usługi w walucie zagranicznej;
• Dekret prezydenta RB Nr 316 z 13 czerwca 2001 roku w sprawie zmian do
dekretu Nr 7 z 4 stycznia 2000 roku O trybie prowadzenia kontroli operacji
handlu zagranicznego.
Zgodnie z powyŜszymi aktami prawnymi eksporter ma obowiązek:
• określić w umowie eksportowej termin zapłaty nie późniejszy niŜ 90 dni od
wysyłki towaru lub od dnia wykonania usług,
• odsprzedać 30 % wpływów walutowych po kursie NBB w ciągu 5 dni od wpływu
naleŜności na jego rachunek.
Zaliczki w imporcie dozwolone są w następujących przypadkach:
• płatności za towary lub usługi o wartości przekraczającej 100.000 USD,
• jeśli termin płatności nie przekracza 90 dni (180 dni w przypadku clearingu)
przed otrzymaniem towaru, który wymaga specjalnych zezwoleń Ministerstwa
Handlu,
• płatności odsetek dla obcokrajowców lub zwrotów zaliczek w przypadku
niezrealizowania kontraktu.
168
Handel zagraniczny
Reklama
Najbardziej rozpowszechnionym środkiem reklamy na Białorusi jest prasa. Cena
reklamy w prasie waha się w granicach od 2 do 5 USD za 1 cm2. Szeroko stosowana
jest reklama za pośrednictwem radia i telewizji.
Cena reklamy radiowej zaleŜy od pory emisji. NajdroŜej, bo 160 USD za minutę,
kosztuje reklama w godzinach porannych od 6:35 do 6:40 i od 8:00 do 8:10 oraz
w porze obiadowej w godzinach 12:55 - 13:00 i 13:50 - 14:00. Najtaniej, 45 USD za
minutę, kosztuje reklama nadawana w radiu w godzinach 11:10 - 11:20 oraz w soboty.
Koszt reklamy telewizyjnej wynosi od 120 do 900 USD za 1 minutę w zaleŜności od
pory emisji, rodzaju programu i rodzaju reklamy. NajdroŜej jest w godzinach 21:00 21:50, a najtaniej w godzinach 17:00 - 18:00.
Obecnie coraz bardziej popularna staje się reklama uliczna. Przykładowe ceny reklam
w miastach Białorusi prezentuje załącznik nr 18.
X.
169
WSPÓŁPRACA GOSPODARCZA Z POLSKĄ127
Handel
Ramy prawne
Stosunki gospodarcze pomiędzy Polską a Białorusią rozwijają się w oparciu o regulacje
prawno-traktatowe wypracowane w latach 1991-1996. W okresie tym zawarto około 60
polsko-białoruskich umów i porozumień na szczeblu państwowym, rządowym i
resortowym. Do najwaŜniejszych z nich naleŜą:
• porozumienie w sprawie organizacji przewozów podpisane w Mińsku 30 marca
1992 roku;
• umowa międzyrządowa w sprawie unikania podwójnego opodatkowania, podpisana
w Mińsku 18 listopada 1992 roku;
• umowa międzyrządowa o wzajemnym popieraniu i ochronie inwestycji, podpisana
w Warszawie dnia 24 kwietnia 1994 roku;
• umowa międzyrządowa o współpracy i pomocy wzajemnej w sprawach celnych,
umowa między ministerstwami Rolnictwa i Gospodarki śywnościowej RP i RB
o współpracy w dziedzinie kwarantanny i ochrony roślin z 28 września 1994 roku,
porozumienie o współpracy w zakresie wzajemnego uznawania wyników badań,
certyfikatów i znaków zgodności z 27 listopada 1995 roku;
• traktat O dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy podpisany w Warszawie
23 czerwca 1992 roku;
• deklaracja Prezesa Rady Ministrów RP i Premiera Republiki Białoruś o rozwoju
współpracy gospodarczej z 21 stycznia 1995 roku;
• porozumienie o współpracy w zakresie wzajemnego uznawania wyników badań,
certyfikacji i znaków zgodności pomiędzy Polskim Centrum Badań i Certyfikacji
i Komitetem ds. Standaryzacji, Metrologii i Certyfikacji RB – podpisane
27 listopada 1995 roku.
W związku z wejściem Polski do Unii Europejskiej Polska była zmuszona
wypowiedzieć polsko-białoruską umowę o współpracy gospodarczej i handlowej.
Dwustronna umowa polsko-białoruska określała zasady handlu i była podstawą
działania Polsko-Białoruskiej Komisji Mieszanej ds. Współpracy Gospodarczej. W celu
umoŜliwienia Komisji kontynuowania jej prac, w dniu 30 kwietnia 2004 roku w
Warszawie podpisana została nowa umowa o współpracy gospodarczej między rządem
RP a Republiki Białoruś. Białoruś była pierwszym z krajów WNP, z którym Polska
127
Rozdział opracowano na podstawie materiałów Ministerstwa Gospodarki oraz WEH Ambasady RP w
Mińsku, instytucji zaangaŜowanych we współpracę gospodarczą z Białorusią oraz białoruskich statystyk i
materiałów własnych.
170
Współpraca gospodarcza z Polską
zawarła tego typu umowę, dostosowaną do nowych warunków współpracy,
wynikających z członkostwa Polski w Unii Europejskiej.
Obroty
W latach 2002-2005 polsko-białoruskie obroty handlowe wzrosły ponad 2,5-krotnie.
Obroty handlowe Polski z Białorusią w latach 2004-2005 roku, zarówno według
polskich, jak i białoruskich danych statystycznych, charakteryzowały się wysoką
dynamiką, przy czym wyŜsze tempo wzrostu eksportu osiągnęła strona białoruska.
Wartość obrotów handlowych w 2004 roku po raz pierwszy przekroczyła kwotę 1 mld
USD osiągając poziom 1284,6 mln USD. Kwota ta była o ponad 500 mln USD
wyŜsza niŜ w roku 2003 (781,2 mln USD) oraz juŜ prawie 2,4-krotnie wyŜsza niŜ w
1997 roku (540 mln USD), który to wynik do 2002 roku stanowił rekord w historii
wzajemnych stosunków gospodarczych128.
Tab. 17. Bilans handlowy Polski i Białorusi w latach 1994-2005 (dane polskie) w mln USD
Obroty
Eksport
Import
Saldo
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
2003 2004
2005
303 479 529 540 436 399 398 421 487,19 781,2 1.263,7 1.697,1
137 241 272 319 266 233 244 276 260,20 395,6 565,2 720,3
166 238 257 221 170 166 154 145 226,99 386,2 698,5 976,7
-29
3
15
98
96
67
90 130
33,2
9,4 -133,3 -256,4
Źródło: Centrum Informacji Handlu Zagranicznego, Ministerstwo Gospodarki RP (według danych
Departamentu Międzynarodowej Współpracy Dwustronnej z dnia 25 maja 2006 r.).
Polsko-białoruskie obroty handlowe w 2005 r. nadal charakteryzowały się wysoką
dynamiką, jednak tempo wzrostu nie było juŜ tak wysokie jak w latach poprzednich.
Wzrost obrotów dotyczył zarówno polskiego eksportu, jak i importu, choć białoruski
eksport rósł szybciej niŜ białoruski import z Polski. W porównaniu do 2002 r. wartość
obrotów w polsko-białoruskim handlu wzrosła ponad 3-krotnie. Od 2004 r. saldo w
handlu z Białorusią jest dla Polski ujemne i wynika z zakupów na Białorusi
droŜejących produktów przetwórstwa ropy naftowej. W 2005 r. Polska była jednym z
podstawowych partnerów handlowych Białorusi zajmując 5 miejsce w białoruskim
eksporcie (według danych białoruskich), po Rosji, Holandii, Wielkiej Brytanii i
Ukrainie, wyprzedzając Niemcy, Litwę i Łotwę – tradycyjnych czołowych partnerów
handlowych RB. W białoruskim imporcie Polska jest czwartym partnerem Białorusi
po Rosji, Niemczech i Ukrainie.
128
W 2004 roku Polska była jednym z głównych partnerów handlowych Białorusi zajmując 4 miejsce pod
względem wartości obrotów, za Rosją, Niemcami i Wielką Brytanią, a wyprzedzając m.in. Ukrainę, Litwę i
Łotwę – tradycyjnych partnerów handlowych RB. NaleŜy podkreślić, Ŝe Polska znacząco zmniejszyła
dystans do trzeciej w tym zestawieniu Wielkiej Brytanii, głównie jednak za sprawą dynamicznie rosnącego
białoruskiego eksportu do Polski.
171
Dla Polski Białoruś jest waŜnym, ale nie podstawowym partnerem handlowym.
Białoruś zajmuje 21 miejsce wśród odbiorców polskiego eksportu z udziałem 0,8 %
oraz 24 miejsce wśród krajów, z których Polska importuje towary a jej udział wynosi
0,97 % całego polskiego importu. Polsko-białoruskie obroty handlowe w 2005 r.
(według polskich danych statystycznych) osiągnęły poziom 1 697,1 mln USD (wzrost
o 32,1 %), z czego polski eksport stanowił 720,3 mln USD (wzrost o 26,8 %), a
import z Białorusi 976,7 mln USD (wzrost o 36,3 %). W efekcie Polska osiągnęła w
handlu z Białorusią ujemne saldo w wysokości 256,4 mln USD (w 2004 r. było
równieŜ ujemne -148,7 mln USD).
Z kolei według danych Ministerstwa Statystyki i Analiz RB białorusko-polskie obroty
handlowe w 2005 r. wyniosły 1.426,2 mln USD (wzrost o 18,5 %), w tym białoruski
eksport do Polski – 847,3 mln USD (wzrost o 16,3 %), a import z Polski – 578,9 mln
USD (wzrost o 21,9 %). Saldo obrotów było dodatnie dla Białorusi i wyniosło 268,4
mln USD.
Tab. 18. Bilans handlowy Białorusi i Polski w latach 1996-2005 (dane białoruskie) w mln USD
Obroty
Eksport
Import
Saldo
1996
532,7
337,7
195,0
142,7
1997
495,8
245,8
250,0
-4,2
1998
467,8
184,9
282,9
-98,0
1999
420,8
208,3
212,5
-4,2
2000
492,6
276,8
215,8
61,0
2001
450,0
248,0
202,0
46,0
2002
495,1
273,3
221,8
51,5
2003
782,7
434,2
348,5
85,7
2004
1 203,8
728,8
475,0
253,8
2005
1 426,2
847,3
578,9
268,4
Źródło: według danych Ministerstwa Statystyki i Analiz RB – maj 2006 r.
Z analizy danych statystycznych dotyczących handlu zagranicznego Białorusi z
Polską i Unią Europejską wynika, Ŝe nie tylko nie spełniły się obawy władz
białoruskich dotyczące negatywnych dla Białorusi skutków przyłączenia się Polski do
Unii Europejskiej, ale przeciwnie z korzyścią dla Białorusi obroty te znacznie rosną.
RównieŜ waŜne jest to, Ŝe powstałe w 2005 r. problemy w stosunkach politycznych
nie przeniosły się jak dotąd na wyniki w polsko-białoruskim handlu zagranicznym.
NaleŜy podkreślić znaczenie czynnika cenowego we wzroście wartości białoruskiego
eksportu do Polski. W grupie towarowej 2710 – produkty przetwórstwa ropy naftowej
– aŜ 31,5 % (ponad 120 mln USD) przyrostu wartości białoruskiego eksportu w
porównaniu do 2004 r. wynika ze wzrostu cen.
Struktura towarowa importu Polski z Białorusi nie uległa w ostatnich latach istotnym
zmianom. Białoruski eksport w dalszym ciągu był skoncentrowany w niewielu
sekcjach i grupach towarowych i miał charakter surowcowy. W 2005 r. odnotowano
brak eksportu surowych olei ropy naftowej, zmniejszenie eksportu części i akcesoriów
samochodowych oraz znaczny wzrost eksportu ciągników i surowca drzewnego.
Porównanie struktury białoruskiego eksportu do Polski w latach 2004 i 2005 wg
głównych pozycji towarowych zawiera tabela 19.
172
Tab. 19. Struktura białoruskiego eksportu do Polski w 2004 i 2005 r. wg głównych grup
towarowych w tys. USD
kod
Nazwa towaru
2004
2005
05/04
w%
Wartość eksportu ogółem
728753,7 847344,4
116,3
2710 Oleje ropy naftowej inne niŜ surowe
298919,6 380274,2
127,2
2711 Gazy ziemne
57560,5 114812,8
199,4
3104 Nawozy potasowe
72303,7
78488,1
108,5
3501 Kazeina
25146,1
29324,8
116,6
4403 Drewno surowe równieŜ zgrubnie obrobione
8276,0
22164,2
267,8
2716 Energia elektryczna
17357,2
20561,2
118,4
7207 Półwyroby ze stali niestopowej
15181,5
18429,7
121,4
8544 Izolowane druty, kable, przewody elektryczne
7267,4
14781,4
203,4
8701 Ciągniki
326,1
12893,1
3 953,7
7312 Skrętki, liny, kable, taśmy stalowe
9476,3
11666,7
123,1
2709 Oleje ropy naftowej, surowe
69430,6
8708 Części i akcesoria do pojazdów samochodowych
19077,5
2436,2
0,1
2523 Cement portlandzki, glinowy, anhydrytowy
12890,1
9728,4
75,5
2905 Alkohole acykliczne i ich pochodne
9500,1
9677,1
101,8
Źródło: Ministerstwo Statystyki i Analiz Republiki Białorusi – maj 2006 r.
Jak wynika z ww. tabeli, opracowanej na podstawie białoruskich danych
statystycznych, w białoruskim eksporcie do Polski dominowały surowce. Pięć
pierwszych grup towarowych w 2005 r. (produkty przetwórstwa ropy, gazy ziemne,
nawozy potasowe, kazeina, drewno surowe) stanowiło 73,8 % białoruskiego eksportu
do Polski.
W 2005 roku Polska odnotowała znaczny przyrost importu z Białorusi zarówno w
odniesieniu do pozycji o duŜej wartości obrotów, takich jak oleje ropy naftowej,
nawozy potasowe, gaz ziemny, czy kazeina, jak równieŜ w przypadku niektórych
pozycji mających mniejszy udział w całości importu np. izolowane druty i kable,
sztaby i pręty walcowane, wapno palone i inne. Pełną strukturę obrotów handlowych
Polski i Białorusi przedstawiono w tabeli nr 20.
Polski eksport na Białoruś jest znacznie bardziej zróŜnicowany niŜ import z tego
kraju, brak jest teŜ wyraźnie dominującej pozycji. Trzy pierwsze pozycje: mięso
wieprzowe, płyty wiórowe, lampy kineskopowe i inne stanowią ok. 17,6 % eksportu,
natomiast 10 pierwszych pozycji ma ok. 31,9 % udziału w wartości dostaw z Polski na
Białoruś.
173
w mln USD
Udział w
eksporcie
w%
imporcie
Dynamika
importu
saldo
import
Nazwa sekcji
eksport
Nr sekcji
2005
eksportu
Tab. 20. Obroty towarowe Polski z Białorusią za 2005 rok według sekcji
w%
Ogółem
565,2
698,5
-133,4
127,5
139,8 100,0 100,0
Zwierzęta Ŝywe, produkty
pochodzenia zwierzęcego
II
Produkty pochodzenia roślinnego
III
Tłuszcze i oleje poch. zwierz. lub
roślinnego
IV
Gotowe art. spoŜ., napoje
bezalkoholowe, alkoholowe
V
Produkty mineralne
VI
Produkty przem. chemicznego i
przem. pokrewnych
VII Tworzywa sztuczne i wyroby z nich,
kauczuk i wyroby
VIII Skóry, skórki surowe
i wyprawione, skóry futer, wyroby
IX
Drewno i wyroby z drewna, węgiel
drzewny, korek, wyroby
X
Ścier drzewny lub z innego
włóknistego mat., papier
XI
Materiały i wyroby włókiennicze
XII Obuwie, nakrycia głowy, parasole,
parasole przeciwsłon., laski
XIII Wyroby z kamieni, gipsu, cementu,
miki i podobnych materiał.
XIV Perły naturalne, hodowlane, kamienie
szlachetne, półszlachetne
XV Metale nieszlachetne
i wyroby z metali nieszlachetnych
XVI Maszyny i urządzenia mechaniczne,
sprzęt elektryczny, części
XVII Pojazdy, statki powietrzne, jedn.
pływające oraz współdziałające
urządzenia
XVIII Przyrządy, narzędzia i aparaty
optyczne, fotograf., pomiarowe
XIX Broń i amunicja; części i akcesoria
XX Wyroby róŜne (meble, pościel,
materace, stelaŜe, lampy)
XXI Dzieła sztuki, przedmioty
kolekcjonerskie i antyki
69,34
2,37
66,97
123,2
121,9 11,86
0,30
20,28
1,02
2,04
0,00
18,24
1,02
150,4
81,8
163,0
4,23
0,12
0,34
0,05
27,88
0,23
27,65
114,8
423,4
4,45
0,10
6,91
51,17
425,06
135,90
-418,1
-84,73
198,0
137,5
141,0
146,2
1,90 61,38
9,77 20,34
39,37
9,85
29,51
148,3
64,0
8,11
0,65
3,31
2,34
0,97
90,0
114,3
0,41
0,27
44,28
25,53
18,75
101,3
160,6
6,23
4,20
22,17
1,60
20,57
115,3
144,4
3,55
0,24
19,24
4,01
11,80
0,03
7,44
3,98
130,5
105,9
106,3
405,5
3,49
0,59
1,28
0,01
35,39
3,29
32,10
106,0
125,6
5,21
0,42
0,18
0,00
0,18
295,6
0,07
0,00
42,71
46,44
-3,73
142,2
8,43
6,84
138,88
9,59
129,30
118,4
59,7 22,83
0,59
16,48
20,23
-3,76
235,9
126,3
5,40
2,62
6,40
0,86
5,54
130,4
121,8
1,16
0,11
0,01
16,11
0,00
1,37
0,01
14,74
109,3
98,8
197,8
0,00
2,21
0,00
0,28
0,00
0,00
0,00
816,6
0,00
0,00
I
Źródło: Ministerstwo Gospodarki RP.
143,9
174
W 2005 roku najbardziej wzrósł eksport polskiego koksu i półkoksu, konstrukcji z
Ŝeliwa i stali, izolowanych drutów i kabli, a w nieco mniejszym stopniu równieŜ
eksport części i akcesoriów do pojazdów samochodowych, owoców, wyrobów
papierniczych, tłuszczy i mięs. W 14 grupach towarowych zanotowano spadek
wartości dostaw z Polski na Białoruś. Dotyczy to między innymi takich waŜnych w
latach poprzednich grup towarowych jak: lampy elektronowe i kineskopy oraz płyty
pilśniowe drewnopochodne. Pełną strukturę białoruskiego importu z Polski według
poszczególnych sekcji zawiera tabela nr 21.
Tab. 21. Struktura białoruskiego importu z Polski w latach 2004 i 2005 wg głównych grup
towarowych w tys. USD
Kod
0203
4410
8540
4818
8302
0808
6806
8708
8544
7308
2704
3004
0209
4411
Nazwa towaru
OGÓŁEM IMPORT (tys. USD)
Mięso wieprzowe świeŜe, chłodzone lub mroŜone
Płyty wiórowe lub podobne płyty drewnopochodne
Lampy elektronowe, kineskopy
Papier toaletowy, wata celulozowa, chusteczki
Oprawy, okucia z metalu do mebli, drzwi, schodów,
Jabłka, gruszki świeŜe
Wełna ŜuŜlowa, skalna, mineralna
Części i akcesoria do pojazdów samochodowych
Izolowane druty, kable i inne przewody elektryczne
Konstrukcje ze stali
Koks, półkoks
Leki złoŜone w opakowaniach do sprzedaŜy detalicznej
Tłuszcz wieprzowy lub drobiowy, bez mięsa
Płyty pilśniowe drewnopochodne
2004 r.
2005 r.
474985,7 578924,8
42659,0 47878,6
31937,5 34508,5
31479,6 19569,6
11614,3 16172,8
9111,9 13860,2
9321,7 13207,0
9106,1 10172,3
5486,5
9831,5
4609,7
9802,8
4192,3
9601,6
3363,7
9399,5
7967,4
9322,4
6451,9
8780,6
9312,2
8587,1
05/04
w%
121,9
112,2
108,0
62,1
139,2
152,1
141,6
111,7
179,2
212,6
229,0
279,4
117,0
136,1
92,2
Źródło: Ministerstwo Statystyki i Analiz RB
Współpraca przemysłowo-inwestycyjna
O atrakcyjności Białorusi dla polskich przedsiębiorców decyduje przede wszystkim
bliskość tego kraju oraz moŜliwość rozwijania stąd współpracy z partnerami z innych
państw WNP, w szczególności z Rosji. Czynnikiem zachęcającym do inwestowania
na Białorusi są ulgi podatkowe dla inwestorów zagranicznych, szerzej przedstawione
w rozdziale „Inwestycje zagraniczne”. Szczególnie korzystne warunki w tym zakresie
występują na terenie specjalnych stref ekonomicznych, z których dwie, zlokalizowane
w Grodnie i Brześciu, znajdują się nieopodal polskiej granicy. Napływowi polskich
inwestycji sprzyjać powinny takŜe silne związki kulturowe i historyczne.
W rzeczywistości, pomimo rosnących obrotów handlowych, wielkość polskich
inwestycji na Białorusi jest nieznaczna.
175
Według białoruskich danych statystycznych wartość polskich inwestycji w 2004 roku
wyniosła 28,9 mln USD, co stanowi około 2 % łącznej kwoty inwestycji
zagranicznych na Białorusi. W stosunku do 2003 roku oznacza to przyrost o 8,9 mln
USD, czyli o 44,7 % i wzrost udziału w łącznych inwestycjach o około pół punktu
procentowego. W efekcie w 2004 roku Polska zajęła 11 miejsce pod względem
wartości inwestycji na Białorusi, po takich krajach jak: Szwajcaria, Rosja, Niemcy,
Wielka Brytania, USA, Austria, Holandia, Łotwa, Cypr i Wyspy Dziewicze.
Struktura polskich inwestycji na Białorusi w 2004 roku przedstawiała się następująco:
1) inwestycje bezpośrednie 11,0 mln USD
(8,8 mln USD w 2003 roku)
z tego:
- inwestycje w środki trwałe
– 5,4 mln USD,
- kredyty udzielone przez polskich udziałowców – 1,1 mln USD,
– 4,5 mln USD,
- pozostałe bezpośrednie
2) inwestycje portfelowe –
4,5 tys. USD;
3) pozostałe
– 17,8 mln USD
Biorąc pod uwagę wyłącznie zagraniczne inwestycje bezpośrednie, Polska zajęła w
2004 roku 8 miejsce, za Szwajcarią, Rosją, Wielką Brytanią, Holandią, USA, Cyprem
i Niemcami.
W 2005 roku polskie inwestycje na Białorusi były mniejsze niŜ w 2004 roku i
wyniosły 19,7 mln USD (w 2004 r. 28,9 mln USD). Polska zajęła pod tym względem
11 miejsce (patrz – tabela 14 w rozdziale Inwestycje zagraniczne), a jej udział
w łącznej wartości inwestycji zagranicznych na Białorusi w tym roku wyniósł 1,1 %
(w 2004 r. – 1,9 %). Wartość zaangaŜowania polskiego kapitału w postaci inwestycji
bezpośrednich na Białorusi szacuje się na ponad 14 mln USD. Według danych z
lutego 2006 roku Polska zainwestowała dotychczas na Białorusi około 36 mln USD.
Według opinii Polsko-Białoruskiej Izby Przemysłowo-Handlowej białoruskie
ustawodawstwo w dziedzinie inwestycji zagranicznych, bliskość polskiego rynku, a
takŜe perspektywa wejścia na inne wschodnie rynki sprzyjały powstawaniu polskobiałoruskich wspólnych przedsiębiorstw, a takŜe przedsiębiorstw ze 100 % udziałem
polskiego kapitału. Polacy są liderami pod względem liczby utworzonych spółek
joint-ventures. Podmioty z udziałem kapitału polskiego to głównie firmy małe i
średnie (wyjątek stanowi grupa firm powiązanych z zakładami przetwórstwa
mięsnego „INKO – FOOD” funkcjonującymi w Brześciu w Wolnej Strefie
Ekonomicznej). Działają one przede wszystkim w handlu, w przemyśle spoŜywczym,
produkcji materiałów budowlanych, przemyśle lekkim (szycie odzieŜy) oraz
drzewnym. Na terenie wolnych stref ekonomicznych na Białorusi funkcjonuje 46 firm
z udziałem kapitału polskiego.
176
Według danych obejmujących 253 spółki z udziałem kapitału polskiego (łącznie na
dzień 01.01.2006 było ich 430, zaś na 01.01.2005 – 350) najwięcej takich spółek
działało w Mińsku i obwodzie brzeskim. Reprezentowały one przede wszystkim
sektor handlu (68 spółek), budownictwa (33 spółki), przemysł drzewny (31 spółek),
przewozy samochodowe i produkcję części do samochodów (30 spółek), a takŜe
przemysł spoŜywczy (28 spółek) i lekki (22 spółki).
Tab. 22. Informacja o strukturze i udziale polskich inwestycji w łącznej wartości inwestycji
w Republice Białoruś (tys. USD)
Struktura inwestycji
zagranicznych
Inwestycje ogółem:
w tym Polska
Inwestycje bezpośrednie
w tym Polska
Inwestycje portfelowe
w tym Polska
Inwestycje pozostałe
w tym Polska
2003
wartość
1 306 457,0
19 919,3
674 514,0
8 826,2
637,1
631 305,9
11 093,1
udział
100%
1,5%
51,6%
1,3%
0,05%
48,3%
1,8%
2004
wartość
1 517 381,4
28 846,3
859 176,3
11 022,7
391,3
4,5
657 813,8
17 819,1
Ogólna liczba spółek z udziałem kapitału zagranicznego
Spółki JV
Spółki ze 100% udziałem kapitału zagranicznego
w tym z udziałem polskiego kapitału
spółki JV z udziałem polskiego kapitału
spółki ze 100% udziałem polskiego kapitału
udział
100%
1,9%
56,7%
1,3%
0,03%
1,2%
43,4%
2,7%
2005
wartość
udział
1 816 169,1
100%
19 668,2
1,1%
451 303,1 24,9%
7 315,5
1,6%
246,9
0,01
1 364 619,1 75,1%
12 352,7
0,9%
(stan na 01.01.2005 r.)
3457
1841
1616
350
223
127
Źródło: Ministerstwo Gospodarki RB – maj 2006 r.
Struktura regionalna polskich inwestycji bezpośrednich na Białorusi jest podobna jak
w przypadku inwestycji zagranicznych innych państw – największa koncentracja, jak
podkreślono wyŜej, występuje w obwodzie Mińskim (31,44 % wszystkich polskich
inwestycji bezpośrednich) oraz w samym Mińsku (24,37 %), a takŜe w obwodzie
brzeskim (30,37 %) i grodzieńskim (7,05 %), gdzie znajdują się specjalne strefy
ekonomiczne. Łącznie na wymienione regiony przypada aŜ 93 % polskich inwestycji
na terenie Białorusi. Reszta polskich inwestycji zlokalizowana jest w pozostałych
trzech obwodach: w obwodzie homelskim 3,35 %, w witebskim 1,81 %, a w
mohylewskim 1,61 %. Udział przedsiębiorstw z polskim kapitałem w Ŝadnym z
białoruskich obwodów nie przekracza 10 % produkcji przemysłowej danego obwodu.
Firmy z udziałem polskiego kapitału zatrudniają łącznie 10,2 tys. osób, w tym ponad
3,2 tys. osób na terenie specjalnych stref ekonomicznych.
177
Największe zaangaŜowanie kapitałowe na Białorusi, jak podkreślano wcześniej,
wykazują polskie małe i średnie przedsiębiorstwa. Nawiązywaniu i rozwojowi
kontaktów biznesowych przez te podmioty słuŜą przedsięwzięcia wystawiennicze,
spotkania i konferencje organizowane m.in. przez Polsko-Białoruską Izbę PrzemysłowoHandlową. Wśród nich warto wymienić odbywające się od kilku lat Forum Gospodarcze
„Dobrosąsiedztwo”, Polską Wystawę Narodową w Mińsku, czy zorganizowaną w
kwietniu 2005 roku Wystawę Narodową Republiki Białorusi w Warszawie.
Do rozwijania powiązań kooperacyjnych polskich inwestorów skłania równieŜ fakt, Ŝe
dla towarów wyprodukowanych na Białorusi otwarty jest rynek rosyjski. Nie oznacza
to jednak, Ŝe we wszystkich przypadkach taka strategia jest uzasadniona
ekonomicznie. Zdarza się bowiem, Ŝe ceny surowców produkcyjnych na rynku
białoruskim są wyŜsze niŜ w Rosji. Sytuacja taka występuje często np. w sektorze
spoŜywczym. W takich wypadkach lepszym rozwiązaniem okazuje się uruchomienie
produkcji bezpośrednio na rynku rosyjskim.
Przeszkody i perspektywy rozwoju współpracy
Przeszkody
Podejmowane w ostatnim okresie przez stronę białoruską decyzje wprowadzające
powaŜne ograniczenia w imporcie niektórych polskich towarów, głównie rolnospoŜywczych, hamują wymianę handlową. Na Białorusi znacznie większą uwagę
przywiązuje się do programów wspierania produkcji zastępującej import, niŜ do
programów wspierania eksportu. Sprawia to wraŜenie, Ŝe celem polityki gospodarczej
jest uniezaleŜnienie się od zagranicy, a nie integracja gospodarki białoruskiej
z gospodarką światową. Polityka ta ma na celu przede wszystkim ochronę rodzimego
przemysłu i sektora rolno-spoŜywczego.
Z analizy struktury towarowej białoruskiego eksportu wynika, Ŝe na eksport pracują
jedynie największe zakłady przemysłowe (rafinerie, zakłady włókien sztucznych,
zakłady azotowe, kombinat soli potasowych, cementownie, fabryka ciągników
rolniczych, fabryka samochodów cięŜarowych, fabryka opon), natomiast
przedsiębiorstwa małe i średnie produkują przewaŜnie na potrzeby rynku
wewnętrznego, gdyŜ nie dysponują środkami na promocję swojej produkcji za
granicą. Niski poziom eksportu wymusza ograniczenie poziomu importu, aby nie
naruszyć równowagi bilansu płatniczego. Bariery w dostępie do rynku białoruskiego
nie mają charakteru zakazów, są to raczej bariery typu biurokratycznego. Wymagają
one dodatkowych działań ze strony importerów, moŜna je jednak pokonać.
178
Dostęp polskich towarów do rynku białoruskiego jest ograniczony wysokimi cłami
i podatkiem VAT (18 %), co obniŜa ich konkurencyjność w stosunku do towarów
importowanych z Federacji Rosyjskiej. Ponadto istnieje szereg barier i ograniczeń
pozataryfowych129, jak np. licencjonowanie eksportu i importu (załącznik nr 11)
i obowiązkowa rejestracja kontraktów na niektóre towary (załącznik nr 13).
Utrudnieniem jest takŜe system certyfikacji.
NajwaŜniejszymi barierami utrudniającymi dostęp do rynku białoruskiego są:
• ochrona własnych producentów i protekcjonizm z zastosowaniem instrumentów
prawnych i pozaprawnych (wysokie cła i podatki, system certyfikacji towarów i
licencjonowania działalności, podatki od obrotu towarami importowanymi,
wszczynanie postępowań ochronnych wobec towarów importowanych i
wprowadzanie instrumentów ochronnych, ograniczanie konkurencji i hamowanie
prywatyzacji, utrudnianie swobody zakupów towarów importowanych w drodze
przetargów, polecenia ustne, czy pisemne ze strony administracji państwowej i
władz lokalnych ograniczające swobodę zakupów towarów przez
przedsiębiorstwa handlu detalicznego itp.);
• czasochłonne, niezrozumiałe i specyficzne procedury i zwyczaje przy
przekraczaniu granicy i odprawie towarów;
• często zmieniające się skomplikowane prawo gospodarcze, podatkowe, celne,
stwarzające nierówność w traktowaniu podmiotów gospodarczych i organów
państwa;
• rozbudowany ponad miarę system kontroli, nieadekwatne sankcje w stosunku do
stwierdzonych naruszeń prawa i błędów;
• system regulacji cen i marŜ przez administracje państwową;
• trudna sytuacja finansowa wielu przedsiębiorstw, niskie dochody ludności
ograniczające popyt;
• brak obiektywnej informacji dla polskich przedsiębiorstw o białoruskim rynku,
mechanizmach i instrumentach oraz o zaletach Białorusi jako miejsca dokonania
inwestycji.
Po przyjęciu przez Polskę unijnej taryfy celnej warunki importu z Białorusi uległy
pewnym zmianom: w odniesieniu do 36,8 % polskiego importu z Białorusi cła nie
uległy zmianie, dla 35,9 % importu zostały obniŜone a w przypadku 27,3 % importu
zostały podwyŜszone130. UE stosuje wobec Białorusi kwoty w imporcie tekstyliów i
odzieŜy. W celu ochrony rynku stosuje takŜe cła antydumpingowe na następujące
129
Szczegółowe informacje zawarte są na systematycznie aktualizowanej stronie internetowej WEH
Ambasady RP w Mińsku www.embassypoland.nsys.by
130
Według danych Departamentu Międzynarodowej Współpracy Dwustronnej Ministerstwa Gospodarki
RP – maj 2006 r.
179
towary importowane z Białorusi: kabel z włókien syntetycznych poliestrowych,
włókna odcinkowe poliestrowe, chlorek potasu, mocznik.
Białoruś stosuje ograniczenia w handlu zagranicznym, które oddziałują równieŜ na
handel z Polską. Wśród nich naleŜy wskazać relatywnie wysokie cła i postępowania
ochronne, jak równieŜ wstrzymywanie importu np. polskiego mięsa drobiowego z
powodu ognisk ptasiej grypy. Ograniczająco na polski eksport do Białorusi oddziałują
takŜe skomplikowane i drogie procedury certyfikacyjne. Eksport do Białorusi
ograniczają wysokie cła sezonowe (np. w okresie 1.09.2005-1.03.2006 obowiązywały
podwyŜszone cła sezonowe na cebulę, kapustę, marchew, buraki oraz ziemniaki i
mąkę ziemniaczaną). Podobny wpływ ma okresowe podnoszenie stawek celnych, np.
14.11.2005 podniesiono na okres 9 miesięcy stawki celne w imporcie do Białorusi:
farb i lakierów, lamp elektrycznych, elektrycznych przyrządów do przygotowywania
kawy lub herbaty, wiertarek, odkurzaczy i tapet. W maju 2006 roku podniesiono
stawki celne na wełnę mineralną.
Perspektywy
W załoŜeniach polskiej polityki gospodarczej odnoszącej się do współpracy i handlu
z krajami byłego ZSRR, Białoruś zaliczana jest, po Rosji, Ukrainie i państwach
bałtyckich, do głównych partnerów Polski. Rozwój współpracy gospodarczej z
Białorusią objęty był rządowym programem odzyskiwania rynków wschodnich w
latach 2003-2004.
Ze względu na nienajlepszą sytuację finansową niektórych białoruskich
przedsiębiorstw, największe szanse zbytu mają producenci oferujący dostawy sprzętu
inwestycyjnego w kredycie. Istnieją instrumenty umoŜliwiające tego typu transakcje:
polisy KUKE S.A. oraz międzybankowe linie kredytowe.
Wydaje się, Ŝe dobre perspektywy rozwoju polskiego eksportu występują w zakresie
usług transportowych, ale istniejące moce przewozowe nie są w pełni
wykorzystywane. Przedsiębiorstwa białoruskie oczekują zezwoleń na tranzytowy
przejazd przez Polskę, a polskie – zezwoleń na przejazd przez Białoruś. Narodowe
organizacje przewoźników drogowych dokonują corocznie wymiany zezwoleń
według schematu: strona polska proponuje liczbę zezwoleń wynikającą z perspektyw
przewozów polskich przedsiębiorstw i wyraŜa gotowość wydania przewoźnikom
białoruskim takiej samej ilości zezwoleń. Zarejestrowanie przedsiębiorstwa
transportowego na Białorusi nie daje większych preferencji – wprawdzie koszty
eksploatacyjne są nieco niŜsze, ale pozostaje niełatwy problem uzyskania zezwolenia
na przejazd przez Polskę.
180
Ze strony producentów konieczna jest zmiana strategii i połoŜenie nacisku na
kooperację zamiast sprzedaŜy, zwłaszcza w produkcji artykułów rolno-spoŜywczych,
lekarstw, wyrobów przemysłowych. Dla produktów wytworzonych w kooperacji
otwarty jest rynek rosyjski. Konieczna teŜ jest większa dbałość o jakość polskich
towarów i zwiększenie nakładów na ich promocję i reklamę.
Wymierne rezultaty przynosi intensyfikacja kontaktów izb gospodarczych oraz
organizowanie misji gospodarczych na Białoruś z udziałem przedstawicieli władz
samorządowych polskich miast, gmin, powiatów i województw. Z kolei hamująco na
rozwój współpracy gospodarczej z Białorusią wpływa negatywne nastawienie
polskich środków masowego przekazu do sytuacji społeczno-politycznej na Białorusi.
Zniechęca to część polskich przedsiębiorców do udziału w wielu imprezach
promocyjnych, a Białorusinów zniechęca do kontaktowania się z Polakami. W
rezultacie wygrywają na tym firmy z Węgier i Czech, które są w stanie lepiej
„zagospodarować” obszar potencjalnej współpracy.
Wprowadzenie jednolitego kursu walutowego białoruskiego rubla znacznie ułatwiło
wzajemne rozliczenia pomiędzy polskimi i białoruskimi podmiotami gospodarczymi.
Złoty polski został uznany przez Narodowy Bank Białorusi za walutę wymienialną
i moŜe być wykorzystywany do rozliczeń w handlu polsko-białoruskim, tym bardziej,
Ŝe pięć wiodących banków białoruskich: „Belwneszekonombank”, „Belarusbank”,
„Priorbank”, „Belinwestbank” oraz „Belpromstroibank” mają w Polsce swoje
przedstawicielstwa. Warto podkreślić, iŜ Białoruś jest jedynym krajem WNP, który
ma w Polsce przedstawicielstwa swoich banków. DuŜe doświadczenie w obsłudze
transakcji związanych z obrotem towarami rolno-spoŜywczymi ma m.in. Bank
Gospodarki śywnościowej (BGś), który współpracuje z bankami białoruskimi.
Polska i Białoruś realizują w ostatnich latach szereg wspólnych przedsięwzięć
gospodarczych. Firmy polskie uczestniczą w trwającym obecnie przetargu na budowę
elektrociepłowni w Brześciu. Trwa wdraŜanie na polsko-białoruskich kolejowych
przejściach granicznych systemu SUW-2000, który pozwoli na automatyczne
zmienianie rozstawu kół pociągów (w związku z róŜną szerokością torów w obu
krajach). Perspektywicznym obszarem współpracy wydają się realizowane i
planowane w Polsce projekty infrastrukturalne (np. budowa autostrad). Białoruś
produkuje sprzęt i maszyny drogowe oraz moŜe dostarczać materiały budowlane, w
tym zwłaszcza cement, asfalt, kruszywa, wapń i elementy zbrojeniowe po
konkurencyjnych cenach.
W Polsce w ramach współpracy inwestycyjnej montowane są białoruskie ciągniki
MTZ. W 2004 roku ich sprzedaŜ w Polsce wyniosła 3 tys. sztuk (w 2005 roku ponad
3,5 tys.), co stanowiło 25 % łącznej liczby traktorów sprzedanych polskim
uŜytkownikom. Z kolei na Białorusi montowane są silniki do polskich samochodów
181
dostawczych Lublin-3. W 2005 roku przygotowane zostały kontrakty na dostawy
białoruskich cięŜarówek typu MAZ dla polskich firm transportowych. Współpraca
dwustronna obejmuje takŜe produkcję telewizorów – kineskopy do montowanych na
Białorusi telewizorów „Horizont”, cieszących się duŜą popularnością na rynkach
krajów WNP, dostarcza zakład firmy „Thomson” z Piaseczna.
Na uwagę zasługuje takŜe rozwijająca się współpraca regionalna. Dynamicznie
rozwijają się kontakty miast i regionów Białorusi i Polski, zwłaszcza Grodna z
Białymstokiem i Wrocławiem, Brześcia z Lublinem i Białą Podlaską, Mohylewa z
Włocławkiem oraz Mińska z Warszawą. Wprowadzony w związku z przystąpieniem
Polski do UE obustronny obowiązek wizowy nie spowodował ograniczenia
współpracy regionalnej. WaŜnym osiągnięciem było uzgodnienie obniŜenia cen wiz,
zarówno białoruskich, jak i polskich, do poziomu 6 USD za wizę jednorazową. Na
tym tle dość interesująco kształtuje się współpraca w dziedzinie turystyki. Tak jak w
latach poprzednich równieŜ w 2005 r. występuje asymetria ruchu turystycznego z
Białorusi do Polski w porównaniu z ruchem z Polski na Białoruś. Dane dotyczące
ruchu turystycznego w obydwie strony przedstawia tabela nr 23. Częściowe dane
statystyczne za 2005 rok wskazują, Ŝe napięta sytuacja polityczna i utrudnienia
wizowe nieznacznie wpłynęły na ilość przyjazdów turystów białoruskich do Polski, a
liczba przekroczeń białoruskiej granicy przez obywateli Polski w 2005 r. blisko
dwukrotnie wzrosła. Główne kierunki przyjazdów białoruskich turystów do Polski to:
Warszawa, Kraków, Białystok, Trójmiasto, Poznań, Zakopane, Karpacz, Wisła,
Malbork, Toruń. PrzewaŜają krótkie weekendowe wyjazdy.
Tab. 23. Ruch turystyczny Polska – Białoruś
1995
1999
2000
2001
2002
2003
Przyjazdy cudzoziemców do Polski – tys. przekroczeń
Ogółem
82 244
98 118
84 515
61 431
50 735
52 130
w tym Białoruś
3 375
4 640
5 920
5197
4 242
3 830
Przyjazdy turystów zagranicznych do Polski tys. przyjazdów na co najmniej 1 noc
Ogółem
19 215
17 950
17 400
15 000
13 980
13 720
w tym z Białorusi
2 150
2 180
2 370
2 080
1 700
1 620
Wyjazdy obywateli polskich za granicę według przejść – tys. przekroczeń
Ogółem
36 387
55 097
56 677
53 122
45 043
38 730
w tym na Białoruś
887
290
248
274
295
287
Wyjazdy turystów polskich za granicę
Ogółem mln
7,5
9,6
7,7
8,4
7,2
w tym na Białoruś
(osób)
91 19 122
13 466
11 755
11 028
10 287
Źródło: Instytut Turystyki
2004
2005
61 918
3 523
64 431
3 651
14 290
1 460
15 200
1 440
37 226
283
40 841
544
6,3
-
5 563
-
Polsko-białoruskie kontakty biznesowe nie zostały, wbrew obawom, zahamowane
przez wejście Polski do Unii Europejskiej. Wręcz odwrotnie, Polska jako kraj unijny
stała się bardziej atrakcyjnym partnerem dla przedsiębiorców białoruskich – handel z
182
Polską to jednocześnie handel z Unia Europejską. Równocześnie wydaje się, iŜ nadal
wzrastać powinno zainteresowanie współpracą z białoruskimi partnerami ze strony
polskich przedsiębiorstw. Ich uwaga powinna w większym stopniu koncentrować się
jednak na moŜliwościach realizacji inwestycji na Białorusi, tym bardziej, iŜ polityka
gospodarcza białoruskiego rządu na najbliŜsze lata przewiduje maksymalizację
eksportu przy zdecydowanym ograniczaniu importu.
Współpraca w dziedzinie certyfikacji wyrobów131
Podstawę prawną polsko-białoruskiej współpracy w tej dziedzinie stanowi
porozumienie o współpracy między Polskim Centrum Badań i Certyfikacji S.A.
(PCBC) a Komitetem ds. Standaryzacji, Metrologii i Certyfikacji Republiki Białoruś
(Gosstandart RB) w zakresie wzajemnego uznawania wyników badań, certyfikatów
i znaków zgodności, podpisane dnia 27 listopada 1995 roku.
Rys. 20.
131
Przykładowe certyfikaty zgodności na cement i wapno palone produkcji
cementowni w Krasnosielsku
W oparciu o materiał opracowany przez Biuro Współpracy Zagranicznej i Integracji Europejskiej
Polskiego Centrum Badań i Certyfikacji S.A.
183
Porozumienie obejmuje wyroby będące przedmiotem wzajemnej wymiany towarowej
(z wyłączeniem produktów rolno-spoŜywczych), produkowane na terytorium Polski
lub Białorusi i odpowiadające wymaganiom zawartym w uzgodnionych normach lub
innych dokumentach technicznych.
Wykaz wyrobów objętych Porozumieniem zawiera następujące pozycje:
• przybory elektryczne powszechnego uŜytku,
• sprzęt audio-wizualny i elektroniczny powszechnego uŜytku,
• sprzęt elektryczny,
• technika obliczeniowa,
• wyroby techniki świetlnej,
• wyposaŜenie biurowe,
• wyroby perfumeryjno-kosmetyczne,
• środki myjące i chemia gospodarcza,
• części zapasowe do pojazdów mechanicznych i przyczep (wg regulaminu
Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ),
• obrabiarki przemysłowe i powszechnego uŜytku,
• podnośniki elektryczne małej i średniej mocy,
• przybory kuchenne i stołowe,
• zabawki,
• rowery,
• wózki dziecięce,
• materiały budowlane,
• nawozy chemiczne,
• niektóre wyroby z grupy maszyn i urządzeń, środków transportu, wyrobów
przemysłu elektrotechnicznego, elektronicznego, chemicznego, maszyny rolnicze,
• maszyny do robót budowlanych, drogowych i komunalnych, zespoły i części,
• części zamienne i osprzęt do mechanicznych środków transportu.
Obecnie obowiązuje takŜe umowa pomiędzy Polskim Centrum Badań i Certyfikacji
S.A. oraz Białoruskim Państwowym Instytutem Standaryzacji i Certyfikacji dotycząca
współpracy w dziedzinie badań oraz potwierdzania zgodności. Pomiędzy PCBC SA
oraz Białoruskim Państwowym Instytutem Metrologii obowiązuje równieŜ umowa w
sprawie ułatwienia potwierdzania zgodności w sferze materiałów budowlanych.
Głównym celem podpisanych umów jest wypracowanie mechanizmów współpracy w
celu przeprowadzenia wspólnych przedsięwzięć w dziedzinie badań i potwierdzania
zgodności oraz moŜliwości uznania przez strony wyników badań wyrobów,
produkowanych przez białoruskie i polskie przedsiębiorstwa.
Pełne wykazy wyrobów objętych powyŜszymi umowami, a takŜe informacje
dotyczące białoruskich laboratoriów badawczych i jednostek certyfikujących są
dostępne w Biurze Współpracy Zagranicznej i Integracji Europejskiej Polskiego
184
Centrum Badań i Certyfikacji (02-699 Warszawa, ul. Kłobucka 23A, tel. 8579916
w. 228, fax: 6470841, e-mail: [email protected], www.pcbc.gov.pl).
Organizacją procesu uzyskiwania certyfikatów dopuszczających towary do obrotu
handlowego na terenie poszczególnych krajów b. ZSRR zajmuje się na zlecenie
przedsiębiorstw polskich i zagranicznych Polsko-Białoruska Izba HandlowoPrzemysłowa (Warszawa, ul. Trębacka 4). Izba dostarcza eksporterom waŜne przez
trzy lata:
• Certyfikaty Zgodności z Normą GOST;
• Certyfikaty Higieniczne Ministerstwa Zdrowia;
• Licencje na posługiwanie się znakiem GOST.
Szczegółowe informacje na ten temat znajdują się na stronie internetowej Izby:
www.chamber.pl/bialorus.
Oferta KUKE SA132
Korporacja Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych Spółka Akcyjna (KUKE) powstała w
1991 roku. Oferuje swoje produkty ubezpieczeniowe duŜym, średnim i małym
eksporterom, realizującym swoją wymianę handlową w kraju i za granicą na warunkach
krótko, średnio i długoterminowych.
Ukraina znajduje się w obszarze zawodowego zainteresowania Korporacji Ubezpieczeń
Kredytów Eksportowych, która zgodnie ze swoją misją tworzy warunki sprzyjające
promocji polskiego eksportu na warunkach kredytowych oraz umacnianiu pozycji
polskich eksporterów, ich towarów i usług na rynku międzynarodowym. W ramach
tych, w zaleŜności od konkretnego zapotrzebowania, rozszerzana jest gama produktów
ubezpieczeniowych i utrzymywane są stałe kontakty z wieloma agencjami ubezpieczeń
kredytów działających w róŜnych krajach, co pozwala na bieŜącą identyfikację potrzeb
eksporterów.
System ubezpieczeń krótkoterminowych
W zakresie ubezpieczeń krótkoterminowych KUKE S.A. oferuje produkty
ubezpieczeniowe dla małych i średnich oraz duŜych eksporterów w tym równieŜ dla
takich, którzy prowadzą sprzedaŜ krajową. Ochroną ubezpieczeniową objęta jest
sprzedaŜ z terminem odroczenia płatności do 2 lat. System ubezpieczenia naleŜności
krótkoterminowych oferowanych przez KUKE S.A. skierowany jest do eksporterów
132
Na podstawie materiału informacyjnego Korporacji Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych KUKE.
185
prowadzących sprzedaŜ cykliczną, jak i dokonujących pojedynczych wysyłek przede
wszystkim dóbr konsumpcyjnych oraz realizujących usługi.
KUKE S.A. przygotowała takŜe instrumenty ubezpieczeniowe, które mogą ułatwić
eksporterom dostęp do zewnętrznych źródeł finansowania. W tym celu Korporacja
zawarła z wiodącymi bankami w kraju porozumienia dotyczące przyjmowania cesji
praw do przyszłych odszkodowań z umów ubezpieczenia jako zabezpieczenia kredytu, o
który występuje eksporter do banku.
Krótkoterminowe produkty ubezpieczeniowe ze wsparciem Skarbu Państwa:
1. Ubezpieczenie krótkoterminowych naleŜności z tytułu sprzedaŜy eksportowej od
ryzyka nierynkowego
Produkt ten umoŜliwia ubezpieczenie zarówno całej sprzedaŜy eksportowej jak i
pojedynczych wysyłek realizowanych z odroczonym terminem płatności do krajów
podwyŜszonym ryzyku tj. Algieria, Armenia, AzerbejdŜan, Białoruś, Birma,
Dominikana, Ekwador, Serbia i Czarnogóra, Gambia, Gujana, Irak, Iran, Kazachstan,
Kirgistan, Kuba, Libia, Macedonia, Mołdowa, Mongolia, Nigeria, Pakistan, Federacja
Rosyjska, Somalia, Turkmenistan, Ukraina, Uzbekistan, Wenezuela, Wietnam. KUKE
S.A. oferuje róŜne warianty tej formy ubezpieczenia, i tak: eksporter moŜe ubezpieczyć
płatność w rachunku otwartym lub jeŜeli takie są wymogi kontraktu z gwarancją
akceptowanego banku, banku centralnego lub gwarancją rządową.
2. Ubezpieczenie kosztów poszukiwania zagranicznych rynków zbytu
Produkt adresowany jest do krajowych przedsiębiorstw produkcyjnych, usługowych
oraz handlowych. Przedsiębiorcy, którzy mogą ubiegać się o ubezpieczenie, powinni
prowadzić działalność gospodarczą nie krócej niŜ trzy lata i uzyskiwać roczne
przychody netto ze sprzedaŜy nie większe niŜ równowartość 50 mln EUR. Korporacja
ubezpiecza koszty i wydatki ponoszone w związku z podejmowaniem działań
zmierzających do wejścia na zagraniczne rynki zbytu od ryzyka nie zawarcia z
kontrahentami z tych rynków, z przyczyn niezaleŜnych od przedsiębiorcy, kontraktów
eksportowych o wartości wystarczającej do pokrycia poniesionych kosztów.
Ubezpieczenie to pomaga przedsiębiorcom zachować płynność finansową w trakcie
podejmowania działań zmierzających do zawarcia kontraktów eksportowych z
partnerami zagranicznymi oraz zabezpieczyć się przed ryzykiem niepowodzenia tych
działań. DuŜą zaletą ubezpieczenia jest moŜliwość otrzymania środków finansowych
(zaliczek) przez przedsiębiorców uzyskujących roczne przychody netto ze sprzedaŜy nie
większe niŜ równowartość w złotych kwoty 1 mln EUR, zanim działania na
zagranicznych rynkach zbytu przyniosą wymierne rezultaty w postaci przychodów ze
sprzedaŜy.
186
Krótkoterminowe produkty ubezpieczeniowe na rachunek własny:
1. Ubezpieczenie krótkoterminowych naleŜności eksportowych – polisa obrotowa bądź
saldo niezapłaconych naleŜności
Ta forma ubezpieczenia jest szczególnie przydatna dla eksporterów realizujących
sprzedaŜ cykliczną. Zabezpiecza kontrahenta zagranicznego ona przed
niewypłacalnością spowodowaną ryzykiem handlowym, czyli z tytułu prawnie
stwierdzonej niewypłacalności lub zwłoki w zapłacie oraz ryzykiem politycznym.
Przedmiotem ubezpieczenia są naleŜności za dostawy towarów lub usług płatne w
terminie do dwóch lat, przysługujące od kontrahentów prywatnych, pochodzących z
ponad 160 krajów.
2. Ubezpieczenie krótkoterminowych naleŜności eksportowych Europolisa
Produkt został stworzony z myślą o małych i średnich eksporterach. Polisa ta jest
przeznaczona dla przedsiębiorstw realizujących roczną sprzedaŜ eksportową do 800 tys.
EUR do krajów: Andora, Austria, Belgia, Bułgaria, Cypr, Czechy, Dania, Estonia,
Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Islandia, Litwa, Luksemburg,
Łotwa, Malta, Monako, Niemcy, Norwegia, Portugalia, Rumunia, San Marino,
Słowacja, Słowenia, Szwajcaria, Szwecja, Węgry, Wielka Brytania i Włochy.
UmoŜliwia ona ubezpieczanie takŜe pojedynczych transakcji realizowanych w kredycie
z kontrahentem zagranicznym. Zawiera cały szereg ułatwień dla małego eksportera oraz
uproszczoną procedurę obsługi.
3. Ubezpieczenie krótkoterminowych naleŜności krajowych – polisa obrotowa bądź
saldo niezapłaconych naleŜności
Produkt przeznaczony jest dla przedsiębiorców realizujących transakcje, w których
przedmiotem ubezpieczenia są naleŜności za wysłane towary lub zrealizowane usługi w
kraju płatne w terminie do 1 roku. Korporacja obejmuje ochroną ubezpieczeniową
ryzyko utraty naleŜności w wyniku bankructwa, bądź zwłoki w regulowaniu naleŜności
przez kontrahentów krajowych.
4. Ubezpieczenie pakietowe (ubezpieczenie krótkoterminowych naleŜności
eksportowych i krajowych
Produkt ten przeznaczony jest dla przedsiębiorstw realizujących transakcje związane ze
sprzedaŜą krajową oraz eksportem towarów lub realizacją usług poza terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej. Przedmiotem ubezpieczenia są naleŜności powstałe z tytułu
dostaw towarów lub wykonania usług płatne w terminie do 2 lat w przypadku sprzedaŜy
eksportowej i do 1 roku w przypadku sprzedaŜy krajowej. Taka forma ubezpieczenia
naleŜności jest szczególnie korzystna dla eksporterów realizujących sprzedaŜ cykliczną.
Produkt zapewnia kompleksowe zarządzanie portfelem naleŜności ryzyk kredytowych
firmy (krajowych i eksportowych) przy otrzymaniu jednakowej stawki
ubezpieczeniowej dla eksportu i kraju.
187
System ubezpieczeń średnio i długoterminowych
Oferta Korporacji w tym zakresie skierowana jest do eksporterów realizujących
inwestycje, które wymagają średnio- lub długoterminowego kredytowania. W zaleŜności
od formy finansowania kontraktu realizowanego w kredycie powyŜej 2 i więcej lat
istnieje moŜliwość ubezpieczenia kredytu eksportowego udzielonego przez eksportera
lub ubezpieczenia kredytu dla nabywcy udzielonego przez bank lub inną instytucję
finansową. Korporacja obejmuje ochroną ubezpieczeniową kredyty na finansowanie
polskiego eksportu udzielane zarówno przez banki krajowe jak i zagraniczne.
Ubezpieczenia kontraktów eksportowych średnio- i długoterminowych mogą być
realizowane na zasadach kredytu dostawcy lub kredytu dla nabywcy. Ubezpieczenia
średnio i długoterminowe są w całości realizowane ze wsparciem Skarbu Państwa.
1. Kredyt dostawcy jest najbardziej tradycyjną formą kredytowania kontrahenta
zagranicznego przez eksportera, który udzielając kredytu kupieckiego świadomie godzi
się na odroczenie zapłaty za dostarczony towar czy zrealizowaną usługę. Przedmiotem
ubezpieczenia są naleŜności z tytułu realizacji kontraktu eksportowego, dotyczącego
dostawy krajowych produktów lub usług, finansowanego kredytem o okresie spłaty 2 i
więcej lat. NaleŜności te ubezpieczane są zarówno od ryzyka istniejącego przed wysyłką
towarów lub usług, jaki i od ryzyka istniejącego po tej wysyłce.
2. Kredyt dla nabywcy jest to kredyt celowy udostępniony bezpośrednio kontrahentowi
zagranicznemu bądź jego bankowi z przeznaczeniem na finansowanie konkretnego
projektu eksportowego przez bank krajowy lub zagraniczny bądź inną instytucję
finansującą eksport. Kredyt dla nabywcy stanowi dogodną formę finansowania
sprzedaŜy bez angaŜowania środków własnych eksportera. Taka forma finansowania
eksportu umoŜliwia natychmiastowe otrzymanie naleŜności za dostarczony towar czy
zrealizowaną usługę po przedłoŜeniu w banku dokumentów potwierdzających, iŜ całość
lub część kontraktu została zrealizowana.
3. Ubezpieczenie leasingu finansowego
Adresatem produktu są instytucje dokonujące leasingu finansowego krajowych towarów
dostarczanych przez polskich przedsiębiorców. Przedmiotem ubezpieczenia jest
naleŜność główna wraz z marŜami i innymi opłatami przysługującymi instytucji
finansującej na podstawie umowy leasingu finansowego dotyczącego dostaw krajowych
towarów i usług, którego spłata rat leasingowych wynosi dwa lub więcej lat. Korporacja
moŜe objąć ochroną ubezpieczeniową równieŜ kwotę przeznaczoną na finansowanie
składki ubezpieczeniowej.
4. Ubezpieczenie inwestycji bezpośrednich za granicą
W ramach ubezpieczeń inwestycji bezpośrednich za granicą ochroną ubezpieczeniową
są obejmowane długoterminowe inwestycje polskich przedsiębiorstw. Ubezpieczenie
188
udzielane jest od ryzyka poniesienia przez krajowych inwestorów straty w następstwie
zdarzeń określonych jako ryzyko polityczne. Inwestycje bezpośrednie za granicą, które
mogą zostać objęte ochroną ubezpieczeniową, powinny prowadzić do utworzenia i
prowadzenia za granicą nowego przedsiębiorstwa lub uzyskania skutecznego wpływu na
przedsiębiorstwo juŜ istniejące poza granicami kraju, aŜ do uzyskania nad nim
całkowitej kontroli.
System gwarancji ubezpieczeniowych
Gwarancje kontraktowe udzielane eksporterowi przez KUKE S.A. potwierdzają
wiarygodność firmy na rynkach międzynarodowych, pozwalają spełnić wymogi
importera i umoŜliwiają zawarcie kontraktu. Podnoszą równieŜ skuteczność prawną
kontraktu.
Gwarancje znajdujące się w ofercie Korporacji to:
1. Gwarancje przetargowe
Pisemne zobowiązanie KUKE S.A. do zapłaty kwoty wskazanej w gwarancji w
przypadku gdyby zleceniodawca (oferent), który wygrał przetarg, odmówił podpisania
kontraktu na warunkach oferty lub w inny sposób naruszył zobowiązania wynikające z
przystąpienia do przetargu. Gwarancja przetargowa jest składana jako wadium przez
przystępującego do przetargu.
2. Gwarancje zwrotu zaliczki – pisemne zobowiązanie Korporacji do wypłacenia
importerowi (beneficjentowi gwarancji) oznaczonej w niej kwoty w przypadku gdyby
eksporter (zleceniodawca) nie wykonał umowy i odmówił zwrotu zaliczki. Sumą
gwarancji jest kwota zaliczki przekazanej eksporterowi przez importera. Gwarancja
wchodzi w Ŝycie po wpływie zaliczki na konto zleceniodawcy.
3. Gwarancje wykonania i dobrego wykonania kontraktu
Zobowiązanie KUKE S.A. do zapłacenia określonej w gwarancji kwoty, w przypadku
gdy zleceniodawca (eksporter) nie wykona, bądź nieprawidłowo wykona kontrakt i
odmówi naprawienia szkody, zrekompensowania straty bądź teŜ zapłacenia kar
umownych. Tym rodzajem gwarancji importer (beneficjent gwarancji) stara się
zabezpieczyć przed wszystkimi negatywnymi konsekwencjami niewłaściwego
wykonania kontraktu. W związku z tym takŜe zakres zdarzeń objętych tą gwarancją
moŜe być bardzo szeroki.
4. Gwarancje celne
KUKE S.A. udziela gwarancji na zabezpieczenie zapłaty kwoty naleŜności z długu
celnego, które po przedłoŜeniu Urzędowi Celnemu umoŜliwiają wprowadzenie towaru
na polski obszar celny bez potrzeby uprzedniego uiszczenia stosownych naleŜności oraz
189
objęcie go procedurą celną (dopuszczenia do obrotu, uszlachetniania czynnego w
systemie zawieszeń, tranzytu, składu celnego, odprawy czasowej). Korporacja jest
gwarantem akceptowanym przez wszystkie urzędy celne. Uzyskanie gwarancji w
KUKE S.A. następuje po złoŜeniu zlecenia oraz po akceptacji ryzyka.
5. Regwarancje
Korporacja udziela równieŜ regwarancji będących zabezpieczeniem gwarancji
wystawionych przez bank. Regwarancja moŜe być wykorzystana przez eksportera jako
zabezpieczenie dla banku wystawiającego gwarancję kontraktową na rzecz importera.
Udzielenie gwarancji kontraktowej oraz regwarancji następuje po złoŜeniu zlecenia na
formularzu stosowanym przez KUKE SA oraz po akceptacji ryzyka.
6. Gwarancje dla banków refinansujących kredyt dostawcy
Produkt ułatwia krajowym przedsiębiorcom dostęp do refinansowania udzielonych
przez nich kredytów dostawcy o okresie spłaty 2 i więcej lat. Beneficjentami gwarancji
są banki, które nabywają wierzytelności eksporterów powstałe z tytułu udzielonych
przez nich kredytów dostawcy. Gwarancje mogą dotyczyć skupu weksli wystawionych
w związku z udzielonymi przez krajowych przedsiębiorców kredytami dostawcy.
Korporacja moŜe równieŜ zagwarantować spłatę wierzytelności w związku, z którymi
nie zostały wystawione weksle, w przypadku zawarcia przez bank umowy kredytowej z
dłuŜnikiem zagranicznym.
7. Gwarancje dla banków potwierdzających akredytywy
Produkt umoŜliwia wspieranie przez Korporację polskich eksporterów, którzy realizują
kontrakty, w których płatność za dostarczone towary i usługi dokonywana jest w formie
nieodwołalnej akredytywy potwierdzonej przez bank krajowy. W ramach udzielanych
gwarancji Korporacja jest zobowiązana do pokrycia części płatności wynikającej z
akredytywy w przypadku niezrealizowania zobowiązań przez bank zagraniczny, który
akredytywę otworzył. UmoŜliwi więc ona bankowi krajowemu ograniczenie ryzyka
związanego z potwierdzeniem akredytywy, poprzez przekazanie tego ryzyka Korporacji.
W celu zawarcia umowy ubezpieczenia naleŜy złoŜyć odpowiedni wniosek na
formularzu ustalonym przez KUKE S.A dostępnym na stronach www.kuke.com.pl.
Korporacja Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych Spółka Akcyjna
00-121 Warszawa, ul. Sienna 39
Tel.: (+48 22) 356 83 00, fax.: (+48 22) 313 01 20
Infolinia: 0 801 805 853, lub 0 801 80 KUKE, (+48 22) 313 08 53
E-mail: [email protected]
Strona internetowa: www.kuke.com.pl
190
Działalność Ministerstwa Gospodarki w zakresie promocji i wspierania eksportu
Ministerstwo Gospodarki realizuje szereg działań promocyjnych, mających na celu
kreowanie pozytywnego wizerunku polskiej gospodarki, rozwój współpracy
gospodarczej z zagranicą i przede wszystkim wzrost polskiego eksportu.
Odbywa się to poprzez finansowe wspieranie działań promocyjnych podejmowanych
głównie przez przedsiębiorców czy organizacje samorządu gospodarczego, a takŜe
realizację własnych przedsięwzięć promocyjnych, przede wszystkim przy
wykorzystaniu Wydziałów Promocji Handlu i Inwestycji Ambasad i Konsulatów RP
za granicą.
W ramach systemu Sektorowego Programu Operacyjnego „Wzrost konkurencyjności
przedsiębiorstw w latach 2004-2005” SPO-WKP, współfinansowanego z funduszy
strukturalnych, udzielono wsparcia przedsiębiorstwom polskim uczestniczącym w
targach i wystawach organizowanych m.in. na Białorusi. Wykaz wystaw i targów
dofinansowywanych w danym roku kalendarzowym jest ogłaszany na stronach
internetowych www.wkp.gov.pl i www.exporter.gov.pl.
W 2006 roku na liście „B” targów o priorytetowym znaczeniu dla polskiej gospodarki,
udział w których został objęty dofinansowaniem w ramach SPO-WKP, znalazły się 4
imprezy targowo-wystawiennicze odbywające się na Białorusi. Wykaz imprez
targowo-wystawienniczych planowanych w tym kraju w 2006 roku, w tym imprez
ujętych na listach „B” i „C”, Ministerstwa Gospodarki, zawiera załącznik nr 30.
Warto przy tym podkreślić, iŜ na liście „C” figurują imprezy podlegające
dofinansowaniu w miarę osiągalności środków finansowych.
Portal Promocji Eksportu
Pod koniec kwietnia 2003 roku uruchomiony został Portal Promocji Eksportu. System
ten integruje rozproszone zasoby informacji o tematyce gospodarczej istotnej dla
eksportera i udostępnia je w portalu internetowym: www.eksporter.gov.pl. W
szczególności zawiera on informacje o profilach eksportowych polskich
przedsiębiorstw, zapytaniach ofertowych z zagranicy, ofertach polskich eksporterów,
moŜliwościach oferowania polskich produktów na rynkach międzynarodowych,
warunkach dostępu do rynków międzynarodowych (tak w rozumieniu geograficznym
jak i branŜowym), dostępnym w Polsce instrumentarium wspierania eksportu dla
przedsiębiorców.
191
Działalność promocyjna WEH
Kolejnym waŜnym obszarem działań Ministerstwa Gospodarki podejmowanych na
rzecz polskich eksporterów jest działalność promocyjna wydziałów ekonomicznohandlowych ambasad i konsulatów RP za granicą.
Placówki koncentrują się na sferze promocji polskiego eksportu i inwestycji
zagranicznych w Polsce. Zadaniem placówek jest przygotowywanie analiz rynkowych
i branŜowych, analizowanie regulacji prawnych, organizacja seminariów, konferencji,
udział w targach i wystawach (przede wszystkim w tych, na których nie są obecni
polscy wystawcy), działalność wydawnicza. Obok zadań dotyczących
makroekonomicznej reprezentacji naszych interesów za granicą polskie placówki w
coraz większym stopniu zajmują się wspomaganiem małych i średnich firm w ich
kontaktach gospodarczych z partnerami w kraju urzędowania placówki.
Współpraca transgraniczna133
Zgodnie z Europejską Konwencją Ramową o współpracy transgranicznej między
wspólnotami i władzami terytorialnymi (tzw. Konwencją Madrycką) z 1980 roku,
za współpracę transgraniczną uwaŜa się kaŜde wspólnie podjęte działanie mające na
celu umacnianie i rozwój sąsiedzkich kontaktów między wspólnotami i władzami
terytorialnymi dwóch lub większej liczby stron, jak równieŜ zawarcie porozumień
i przyjęcie uzgodnień koniecznych do realizacji takich zamierzeń134. Jest to więc
proces, umoŜliwiający regionom lub samorządom lokalnym połączenie wysiłków w
celu wspólnego rozwiązywania problemów, pomimo oddzielającej je granicy
państwowej. Najdynamiczniej rozwijającym się projektem współpracy transgranicznej
na wschodnich rubieŜach Unii Europejskiej jest utworzony w 1995 roku, jako
pierwszy tego typu projekt w Europie Wschodniej, Euroregion Bug. Początkowo w
ramach tego Euroregionu współpracowały ze sobą jedynie Polska i Ukraina, strona
białoruska przystąpiła do tego przedsięwzięcia w 1998 roku. Euroregion Bug zajmuje
obszar połoŜony na styku granic: polsko-ukraińskiej, polsko-białoruskiej i białoruskoukraińskiej. W jego skład wchodzą ze strony polskiej – województwo lubelskie, ze
strony białoruskiej – obwód brzeski, a ze strony ukraińskiej – obwód wołyński i część
obwodu lwowskiego. Powierzchnia Euroregionu obejmuje 80916 km2, z tego część
polska stanowi – 31,1 %, część białoruska – 40,5 % i ukraińska – 28,4 %. Obszar
Euroregionu Bug zamieszkiwany jest przez blisko 5 mln osób. Siedziby władz ERB
133
Rozdział opracowany w oparciu o informacje przekazane przez Zespół ds. Infrastruktury Granicy
Państwowej w DIEiWM MSWiA.
134
A. Stasiak, Współpraca przygraniczna w koncepcji strategicznego rozwoju kraju, w: Biuletyn PAN
IGiPZ, nr 10, 1995, s. 2.
192
mieszczą się w Chełmie, Łucku i Brześciu. Od czerwca 1996 roku Euroregion Bug
jest członkiem Stowarzyszenia Europejskich Regionów Granicznych, a od 1998 roku
posiada swego przedstawiciela we władzach tego Stowarzyszenia. W ramach
Euroregionu prowadzona jest współpraca w wielu obszarach, realizowane są projekty
o charakterze gospodarczym, społecznym, kulturalnym, naukowo-oświatowym, a
takŜe związane z ochroną środowiska i zachowaniem czystości wód.
Kolejną inicjatywą współpracy regionalnej, w której uczestniczą Polska i Białoruś jest
utworzony w czerwcu 1997 roku związek transgraniczny Euroregion Niemen. Jego
załoŜycielami były: województwo suwalskie, powiaty Alytus i Mariampol (Litwa)
oraz obwód grodzieński (Białoruś). W kolejnych latach obszar tego Euroregionu
ulegał rozszerzeniu, a obecnie w jego skład wchodzą: po stronie polskiej
województwo podlaskie bez części byłego województwa łomŜyńskiego oraz część
województwa warmińsko-mazurskiego (gminy wchodzące w skład byłego
województwa suwalskiego), ze strony białoruskiej obwód grodzieński, po stronie
litewskiej rejony Alytus, Mariampol i Wilno, a ze strony rosyjskiej, która dołączyła w
kwietniu 2002 roku, pięć rejonów obwodu kaliningradzkiego. Łączna powierzchnia
Euroregionu Niemen obecnie liczy 89.085 km2, a liczba ludności zamieszkująca ten
obszar wynosi 4.842,3 tys. osób. W strukturach Euroregionu strona polska
reprezentowana jest przez Stowarzyszenie Samorządów Polskich Euroregionu
Niemen. Siedzibami biur Euroregionu są miasta: Suwałki, Mariampol, Grodno i
Czerniachowsk.
Współpraca w ramach Euroregionu Niemen ma na celu przede wszystkim
pokonywanie wzajemnych animozji i uprzedzeń między mieszkańcami regionów
granicznych, rozszerzanie demokracji, przezwycięŜanie ujemnych skutków
peryferyjnego połoŜenia i izolacji, wspieranie wzrostu i rozwoju gospodarczego,
podnoszenie stopy Ŝyciowej mieszkańców pogranicza oraz szybką asymilację ze
zintegrowaną Europą przy zachowaniu szerokiej niezaleŜności.
Najmłodszym Euroregionem funkcjonującym na polsko-białoruskim pograniczu jest
Euroregion Puszcza Białowieska, powołany na mocy umowy zawartej 25 maja 2002
roku w Hajnówce. Stronę polską reprezentuje Stowarzyszenie Samorządów
Euroregionu Puszcza Białowieska; siedzibą Sekretariatu jest Hajnówka. W skład tego
Euroregionu wchodzą:
• ze strony Polski: powiat hajnowski, gmina miejska Hajnówka, gmina i miasto
Kleszczele, gminy BiałowieŜa, Czeremcha, CzyŜe, Dubicze Cerkiewne,
Hajnówka, Narew i Narewka;
• ze strony Białorusi: rejony Kamieniecki, PruŜański i Świsłocki.
193
Celem współpracy w ramach Euroregionu Puszcza Białowieska jest wspieranie
rozwoju gospodarczego, zbliŜanie mieszkańców i instytucji po obu stronach granicy
oraz stworzenie warunków dla lepszej współpracy władz i samorządów obu państw.
Podejmowane są wspólne działania w zakresie:
• ochrony środowiska naturalnego i racjonalnego wykorzystania zasobów
naturalnych,
• turystyki ekologicznej i kulturalnej,
• współpracy społeczno-gospodarczej, kulturalnej i naukowo-oświatowej,
• zbliŜenia narodów obu państw,
• zachowania unikalnego kompleksu przyrodniczego Puszczy Białowieskiej.
Idea utworzenia transgranicznego regionu „Zielone Płuca Europy” (ZPE) ma swoje
źródła w polskim programie „Zielone Płuca Polski” (ZPP), obejmującym północnowschodnią część Polski, tj. obszar dawnych województw: białostockiego,
łomŜyńskiego, olsztyńskiego, ostrołęckiego i suwalskiego oraz częściowo
ciechanowskiego, siedleckiego i toruńskiego. Realizacja programu jest wynikiem
porozumienia regionalnej administracji państwowej (wojewodów), sejmików oraz
Narodowej Fundacji Ochrony Środowiska.
Aktywnie działa utworzona w 1995 roku w Grodnie polonijna Izba ds. Współpracy
Gospodarczej i Handlowej w zakresie promocji polskich towarów na rynku
białoruskim m.in. przez organizowanie stałych wystaw i innych przedsięwzięć
promocyjnych, które sprzyjają nawiązywaniu kontaktów między podmiotami
gospodarczymi obu krajów.)
Trwają polsko-białoruskie konsultacje w sprawie współpracy w dziedzinie energetyki
na poziomie wiceministrów gospodarki. Konsultacje dotyczą zwłaszcza budowy
elektrociepłowni w Brześciu z udziałem polskich inwestorów, która docelowo
pracowałaby na polskim węglu. W ramach współpracy transgranicznej zakończono
rozbudowę drogowego przejścia granicznego Bobrowniki - Bierestowica i
udostępniono je dla ruchu osobowego. NajwaŜniejszą i największą inwestycją na
polsko-białoruskiej
granicy
była
modernizacja
przejścia
granicznego
Kuźnica Białostocka - Bruzgi. Podstawowym celem tej inwestycji było stworzenie
warunków do prowadzenia skutecznej i sprawnej kontroli wszystkich rodzajów
środków transportu.
W dniu 15 lipca 2004 roku uruchomiono takŜe nowy most na Bugu o długości 275 m.
Wybudowano go na polsko-białoruskim przejściu w Kukurykach w ciągu
komunikacyjnym przyszłej autostrady A-2 biegnącej z Berlina przez Warszawę i
granicę państwa, mającej przechodzić dalej w autostradę M-1 zmierzającą w kierunku
Mińska i Moskwy. W ramach współpracy transgranicznej dokumentację techniczną
opracowała strona białoruska, natomiast dojazdy do mostu – kaŜda ze stron we
194
własnym zakresie. Most jest dopuszczony do ruchu pojazdów o masie do 50 ton.
Koszt inwestycji – ponad 4,5 mln USD.
Polska i Białoruś uzgodniły pod koniec lipca 2004 roku utworzenie pięciu nowych
przejść granicznych. Powstaną one w Koterce, BiałowieŜy, Jałówce, Chworościanach
i Lipszczanach. Poza tym strona białoruska otwiera wyremontowany Kanał
Augustowski (czerwiec 2006 r.). Ma to sprawić, Ŝe granica polsko-białoruska będzie
bardziej otwarta.
Nowe przejścia będą słuŜyły w większości ruchowi lokalnemu, czyli Polakom i
Białorusinom. Tylko w Chworościanach i Lipszczanach będzie odbywał się ruch
międzynarodowy – równieŜ dla mieszkańców państw trzecich. Na pozostałych
przejściach wielkich zmian nie będzie. Po gruntownej modernizacji i rozbudowie
przejścia w Kuźnicy Białostockiej strona polska uwaŜa, Ŝe trzeba zająć się powaŜnie
Połowcami. Spotyka się to z repliką białoruskich partnerów, Ŝe nie jest to moŜliwe z
braku środków.
Planowane drogowe przejścia graniczne i ich przeznaczenie:
• Koterka, Jałówka i BiałowieŜa – ruch lokalny;
• Chworościany (gmina Nowy Dwór) – międzynarodowy ruch osobowy i
towarowy do 3,5 tony;
• Lipszczany – międzynarodowy ruch turystyczny.
Pierwsze kroki w biznesie na Białorusi 135
Dlaczego właśnie Białoruś ?
Odpowiedź na to pytanie będzie łatwiejsza po zaznajomieniu się z Białorusią i jej
gospodarką, o której niewiele wiedzą polscy przedsiębiorcy. Pierwszym wizytom
towarzyszy zdziwienie i zaskoczenie, Ŝe drogi są dobre, panuje porządek i czystość,
sklepy są pełne towarów, a ceny Ŝywności często wyŜsze, niŜ w Polsce, Ŝe wyroby
przemysłu lekkiego są wysokiej jakości a ceny niŜsze, Ŝe kwitnie handel na bazarach,
Ŝe tak duŜo się buduje i remontuje, Ŝe potencjał gospodarczy nie jest tak mały jak się
powszechnie sądzi i Ŝe jest to europejski kraj, a społeczeństwo – o podobnej kulturze
i mentalności – jest przyjazne Polakom.
135
Rozdział opracowany przez Andrzeja Szota - I Radcę, Kierownika Wydziału EkonomicznoHandlowego Ambasady RP w Republice Białoruś.
195
Po miłym zaskoczeniu następuje zderzenie z rzeczywistością: zły stan finansowy
białoruskich przedsiębiorstw, nakazowo administracyjny, scentralizowany system
zarządzania gospodarką, pogmatwane i często zmieniane prawo gospodarcze
regulujące prawie wszystko, co moŜna uregulować, niski stopień prywatyzacji, a
przede wszystkim granica polsko-białoruska, niezbyt przyjazna dla ruchu osobowego i
towarowego.
Warto jednak interesować się Białorusią, poniewaŜ:
• jest to kraj i społeczeństwo bliskie Polsce i Polakom, nie tylko w sensie
geograficznym;
• Białoruś jest bezpieczna, nie spotyka się tu bandytyzmu i rozwydrzenia, prawo
jest przestrzegane, często rygorystycznie;
• gospodarka białoruska (zwłaszcza przemysł, rolnictwo i energetyka) wymaga
technicznej rekonstrukcji i potrzebuje nowoczesnych technologii;
• infrastruktura jest dobra (drogi, łączność, zaopatrzenie w gaz, paliwa, wodę itp.);
• rośnie popyt na towary konsumpcyjne, dynamicznie rozwija się handel detaliczny
i wyprzedza wzrost dochodów ludności;
• wprawdzie powoli, ale postępuje prywatyzacja i liberalizacja gospodarki;
• integracja z Federacją Rosyjską w perspektywie moŜe dać dostęp do
poszerzonego rynku białorusko-rosyjskiego;
• są dobre warunki do inwestowania w wolnych strefach ekonomicznych;
• tanie są: wykwalifikowana siła robocza, energia, niektóre surowce i półfabrykaty;
• jest duŜe zapotrzebowanie na materiały budowlane, zwłaszcza do prac
remontowych i wykończeniowych;
• występują nisze, zwłaszcza w segmencie rynku rolnego, spoŜywczego, usług itp.;
• w miarę poszerzania obszarów gospodarki rynkowej w poszczególnych sektorach,
pojawiają się interesujące moŜliwości.
Język i biznes
Wiele błędów popełnia się z powodu nieznajomości języka. Przecenia się na ogół
swoją znajomość języka rosyjskiego, a o białoruskim sądzi się, Ŝe jest podobny do
polskiego. Powszechne jest kaleczenie języka rosyjskiego, nawet podczas oficjalnych
rozmów. Wielu biznesmenów polskich pochodzących z kresów sądzi, Ŝe znajomość
białoruskiej mowy potocznej umoŜliwi im podpisanie dobrych kontraktów. Jest to
postępowanie nieostroŜne, zwłaszcza gdy zdarzy się sytuacja, Ŝe oceny kontraktu
dokonuje sąd.
Warto wiedzieć, Ŝe w biznesie na ogół uŜywa się na Białorusi języka rosyjskiego i –
coraz częściej – angielskiego. Mówiąc językiem potocznym, czy białoruskim, czy
rosyjskim, moŜna porozumieć się w podstawowych sprawach, ale w biznesie
niezbędna jest znajomość określeń handlowych, finansowych, prawniczych czy
196
technicznych. A zatem od spraw językowych naleŜy zacząć przygotowania do
kontaktów biznesowych z Białorusią. ZlekcewaŜenie tego etapu moŜe narazić na
rozczarowanie, utratę prestiŜu, czasu i pieniędzy. NaleŜy więc:
• zastanowić się kto będzie rozmawiał i negocjował w języku rosyjskim lub
białoruskim, kto będzie tłumaczył, czy będzie w stanie czytać (np. strony
internetowe) i pisać w językach oficjalnych Białorusi?;
• przystosować komputer do pracy w języku rosyjskim, odświeŜyć znajomość
języka, kupić słowniki ogólne i specjalistyczne, poczytać fachową prasę lub
teksty w Internecie;
• rozwaŜyć wynajęcie tłumacza, przynajmniej do przeprowadzenia kluczowych
rozmów i sporządzenia dokumentów (orientacyjny koszt godziny pracy tłumacza
wynosi 5-10 USD);
• w przypadku nieznajomości języka – zrezygnować z indywidualnych wyjazdów
na rzecz uczestnictwa w misjach gospodarczych, seminariach, a dopiero później,
przy negocjacjach dwustronnych, zatrudnić tłumacza;
• przygotować materiały informacyjne i reklamowe w języku rosyjskim (wtedy
będą efektywnie wykorzystane i rozpowszechniane takŜe w innych państwach
byłego ZSRR).
Jak dojechać na Białoruś i podróŜować po Białorusi ?
Na Białoruś jest naprawdę blisko. Z Warszawy do Terespola jest niecałe 200 km, a do
Mińska dalsze 350 km. Do Brześcia, Grodna i Mińska moŜna podróŜować koleją,
samochodem osobowym i autobusem, do Mińska dodatkowo samolotem.
Do Mińska codziennie latają samoloty LOT i Bieławii (białoruskie linie lotnicze).
W poniedziałki są dwa połączenia w obie strony. Niestety, rozkład lotów nie pozwala
na zorganizowanie podróŜy tak, by przylecieć rano i wrócić wieczorem. Minimalny
czas wizyty musi więc uwzględniać nocleg w Mińsku. Cena biletu zaleŜy od
przewoźnika, klasy i dnia. Bilet w jedną stronę liniami Bieławii kosztuje od 280 USD,
a liniami LOT w obie strony od 770 PLN (kwiecień 2006 r.) bez opłat lotniskowych.
Rozkład lotów i szczegółowe informacje moŜna znaleźć pod adresem internetowym:
www.lot.pl i www.belavia.by.
Międzynarodowe lotnisko Mińsk-2 leŜy 40 km od Mińska. Do centrum Mińska moŜna
dostać się autobusem, mikrobusem, taksówką lub okazją. Najlepiej jednak poprosić
kogoś o odebranie z lotniska. Do dworca kolejowego w Mińsku kursuje autobus; czas
przejazdu wynosi 90 minut w jedną stronę, a cena biletu 3200 BYR (około 1,5
USD136). Taksówka, którą moŜna zamówić wcześniej w Biełinturiscie, jedzie około
godziny, a przejazd kosztuje około 30 - 35 USD (zaleŜnie dokąd w Mińsku się jedzie).
136
1 USD = 2149 BYR
197
Taniej i wygodniej podróŜuje się pociągiem. Cena biletu II klasy kolei białoruskich
wynosi 40 - 50 USD w jedną stronę. Jeśli przyjeŜdŜa się pociągiem sypialnym do
Mińska o 7:38, a wyjeŜdŜa o 21:03 tego samego dnia, ma się cały dzień do
dyspozycji.
Po Mińsku moŜna się poruszać środkami komunikacji miejskiej. Wszystkie bilety
kosztują 300 BYR. Bilety na metro kupuje się na stacjach metro w kasie, a bilety
autobusowe, trolejbusowe i tramwajowe – w kioskach „Biełsojuzdruku”, na stacjach
metro w kasie, lub u prowadzącego pojazd (wtedy cena jest wyŜsza o 50 BYR).
W autobusie linii „100”, kursującej po głównej ulicy Mińska, prospekcie Franciszka
Skoriny, bilety sprzedaje konduktor. Koszt przejazdu prywatnymi mikrobusami
wynosi 800 - 1300 BYR, w zaleŜności od trasy. Orientacyjny koszt przejazdu
taksówką (najlepiej Ŝółtą, miejską) wynosi 600 - 800 BYR/km). MoŜna równieŜ
wynająć samochód, ale jeśli się nie zna dobrze miasta i sposobu jazdy miejscowych
kierowców – nie warto ryzykować.
Najwygodniejsza i najtańsza (jeśli jedzie kilka osób) jest podróŜ samochodem
osobowym, ale zmorą są kolejki na granicy i długi czas odpraw, zwłaszcza w drodze
powrotnej. Procedura odpraw często się zmienia i warto poradzić się kogoś, kto
niedawno ją przechodził, gdyŜ niektóre dokumenty moŜna skopiować czy wcześniej
wypełnić, a to skraca czas odprawy. Przy wyjeździe z Białorusi moŜna skorzystać z
przepustek pozwalających na przekroczenie granicy poza kolejnością. Takie
moŜliwości mają „rezydenci” wolnych stref ekonomicznych oraz przedsiębiorcy,
którzy mogą wykupić przepustkę w Państwowym Komitecie Wojsk Pogranicznych w
Mińsku, najlepiej przy poparciu jakiegoś szczebla władzy państwowej. Jednorazowa
przepustka kosztuje 75 USD. Przepustka z prawem wielokrotnego przekraczania
granicy i terminem waŜności 6 miesięcy kosztuje 500 USD, a z terminem waŜności 1
roku – 1000 USD. Nie naleŜy ufać komunikatom dotyczącym czasu oczekiwania na
przejściach. Dotyczą one tylko czasu oczekiwania na odprawę od momentu wjechania
na teren przejścia, tj. za pierwszy szlaban.
Do planowanych kosztów podróŜy naleŜy doliczyć:
• ubezpieczenie samochodu po stronie białoruskiej (4 USD) – na Białorusi
honorowane jest międzynarodowe ubezpieczenie kierowców od odpowiedzialności
cywilnej „zielona karta”; posiadacze „zielonej karty” nie muszą kupować na
granicy białoruskich polis OC,
• wjazd i zjazd z płatnej drogi na trasie do Mińska i z powrotem (3 USD za kaŜdy
przejazd bramki przez samochód osobowy, razem w obie strony 4 x 3 USD),
• opłatę ekologiczną przy wyjeździe pobieraną na granicy (5 USD od dorosłej
osoby).
198
Warto mieć przy sobie banknoty dolarowe w małych nominałach, potrzebne przy
rozmaitych płatnościach. W czasie jazdy naleŜy przestrzegać przepisów drogowych,
zwłaszcza dotyczy to szybkości. Karanie mandatem jest czasochłonne i kłopotliwe dla
kierowcy. Nie naleŜy zbytnio liczyć na przydroŜną gastronomię i serwis
samochodowy.
Drogi są dobre (główne drogi są lepsze niŜ w Polsce), dobrze utrzymywane i – co
trochę przeszkadza – remontowane na długich odcinkach. Wadą jest gorsze
oznakowanie, zwłaszcza dróg bocznych. Warto więc mieć ze sobą mapę Białorusi.
Niestety, kultura jazdy jest niska. MoŜna spotkać nieoświetlony samochód po
zmierzchu, kierowcy rzadko uŜywają kierunkowskazów, lubią zajeŜdŜać drogę i
ścigać się, przekraczając linie ciągłe. Milicja toleruje te wykroczenia, z wyjątkiem
przekraczania szybkości.
Z Warszawy i innych miast Polski moŜna takŜe podróŜować na Białoruś autobusami,
które docierają do Mińska, Grodna i Brześcia. Czas przejazdu jest jednak znacznie
dłuŜszy, niŜ samochodem, a warunki gorsze niŜ w podróŜy pociągiem. Dobrze
rozwinięta jest komunikacja prywatnymi mikrobusami łącząca Mińsk ze
wszystkimi miastami obwodowymi. Rozkład jazdy moŜna uzyskać w informacji na
dworcach autobusowych, a ceny biletów wynoszą:
• do Brześcia
20000 BYR (czas przejazdu 6 godzin);
• do Mohylewa 16000 BYR (czas przejazdu 4 godziny);
• do Grodna
22000 BYR (czas przejazdu 5,5 godzin);
• do Witebska 23000 BYR (czas przejazdu 6 godzin);
• do Homla
16000 BYR (czas przejazdu 6 godzin).
Inne informacje przydatne przy organizacji podróŜy
Telefonia komórkowa jest w fazie szybkiej rozbudowy. Cała trasa z Brześcia do
Mińska i sam Mińsk jest pokryty łącznością sieci Velcom i MTS. Informację
o pokryciu terytorium Białorusi tym rodzajem łączności moŜna uzyskać pod adresem
www.velcom.by i www.mts.by.
W celu uzyskania połączenia telefonicznego z Polską naleŜy wykręcić numer 8, po
sygnale numery 10, 48, następnie numer kierunkowy miasta i numer abonenta. Aby
połączyć się z miejscowościami na terenie Białorusi naleŜy wykręcić numer
kierunkowy 8, następnie po sygnale 0, numer kierunkowy miejscowości i numer
abonenta. Podobnie dzwoni się na białoruski telefon komórkowy: 8, sygnał, 0, numer
sieci, i numer abonenta. W celu połączenia się z polskim telefonem komórkowym
naleŜy wykręcić kolejno: 8, sygnał, 0, 10, 48, numer sieci i numer telefonu.
199
Miejsce na płatnym strzeŜonym parkingu hotelowym kosztuje 3 USD za dobę, na
płatnym parkingu w centrum Mińska 600-1300 BYR/godzinę. Opłatę pobierają i
wydają tzw. „czeki” słuŜby miejskie, ubrane w wyróŜniające się narzutki.
W przypadku noclegu w Mińsku warto wybrać jeden z trzech hoteli: „Jubilejnaja”,
„Płanieta”, „Biełaruś” (niedrogie i ze śniadaniem). Cena doby hotelowej w
standardowym pokoju jednoosobowym w hotelu „Turist” wynosi 34 USD, w
„Jubilejnej” 60 USD, a w hotelu „Płanieta” 82 USD. Są teŜ hotele tańsze i droŜsze od
wyŜej wymienionych.
Restauracje są w Mińsku drogie, warto więc sprawdzić ceny przed zamówieniem
posiłku. Jest ich duŜo i na ogół są puste. W tzw. „kafe” moŜna zjeść posiłek juŜ za
8000 BYR.
W Mińsku jest gęsta sieć kantorów (w hotelach, większych sklepach, na ulicach).
W wielu sklepach (oznakowanych) moŜna płacić kartami kredytowymi stosowanymi
w Polsce. Sporo jest w Mińsku bankomatów.
Na Białorusi obowiązuje czas wschodnioeuropejski, tzn. Ŝe jeśli w Polsce jest np.
godzina 9:00, to na Białorusi jest godzina 10:00. Czas letni i zimowy stosuje się tak
samo jak w Polsce.
Czas pracy urzędów i instytucji trwa od godziny 9:00 do 18:00 z godzinną przerwą na
obiad (od 13:00 do 14:00). Praca w zakładach o ruchu ciągłym trwa całą dobę, łącznie
z sobotami i niedzielami (np. remonty ulic i miejsc o duŜym natęŜeniu ruchu). Domy
towarowe są otwarte w godzinach od 9:00 do 21:00, równieŜ w soboty i niedziele.
W poniedziałek większość sklepów jest zamknięta. Stosunek do czasu jest na
Białorusi trochę inny niŜ w Polsce. Czas biegnie wolniej, ludzie nie są tak zabiegani i
nie cenią czasu. Słowność i punktualność ma na Białorusi inny wymiar. Dniami
wolnymi od pracy są:
• Nowy Rok
1 stycznia
• Prawosławne BoŜe Narodzenie
7 stycznia
• Międzynarodowy Dzień Kobiet
8 marca
• Radunica (powielkanocne modlitwy)
(data ruchoma)
• Święto Pracy
1 maja
• Dzień Zwycięstwa
9 maja
• Rocznica wyzwolenia spod okupacji nazistowskiej 3 lipca
• Rocznica Rewolucji Październikowej
7 listopada
• Katolickie BoŜe Narodzenie
25 grudnia
200
Od czego zacząć ?
W targach wspieranych przez Ministerstwo Gospodarki, uczestniczy przeciętnie około
30 polskich wystawców i wielu wyjeŜdŜa zadowolonych. Na Białorusi działa około 430
firm z polskim kapitałem. Wielu polskich przedsiębiorców odniosło sukces, chociaŜ
pierwsze kroki były trudne. Obawiali się, Ŝe nie zdołają przełamać barier i trudności, Ŝe
stoją przed ścianą złego prawa, biurokracji, wszędobylskich kontroli, złych nawyków
pracujących itp. Po odniesieniu sukcesu mówią, Ŝe strach ma wielkie oczy, a wszystko
moŜna przełamać, rozwiązać, poznać, a nawet przywyknąć, normalnie funkcjonować
i zarabiać.
Podstawowym problemem dla firm zamierzających wejść na rynek Białorusi jest
zdobycie informacji o gospodarce, segmencie rynku, w którym firma funkcjonuje,
prawie gospodarczym, cłach, podatkach, certyfikacji, standaryzacji, instrumentach
pomocy dla inwestorów itp. W Polsce dobrymi źródłami informacji są róŜnego rodzaju
wydawnictwa, w tym niniejsze. Niestety, nie pomagają w tym polskie środki masowego
przekazu, które nie przekazują potrzebnych informacji, nie eksponują walorów
białoruskiej gospodarki, nie doceniają moŜliwości potencjału naukowo-badawczego,
natomiast chętnie piszą o aspektach negatywnych, ironicznie i z poczuciem wyŜszości.
W Mińsku mają siedzibę dwie agencje prasowe: państwowa agencja informacyjna
BELTA i niezaleŜna agencja BIEŁPAN. Białoruskie gazety i biuletyny dostarczają
wszelkich informacji niezbędnych do zrobienia „pierwszego kroku”. Do waŜniejszych
dzienników naleŜą: „Respublika” (organ rządowy w języku rosyjskim, wydawana w
Mińsku w nakładzie 306 tysięcy, pięć razy w tygodniu), „Wieczernij Mińsk”,
wydawany w Mińsku w nakładzie 170 tysięcy, „Narodnaja Wolia” i „Sowietskaja
Biełorusija”.
Z magazynów i czasopism ekonomicznych szczególnie polecane są: „Nacjonalnaja
Ekonomiczeskaja Gazieta”, „Biełoruskij Rynok” (tygodnik gospodarczy w języku
rosyjskim, wydawany w Mińsku w nakładzie 17 tysięcy egzemplarzy), „Dieło”, i
opozycyjne gazety „Narodnaja Wolia” i „Biełoruskaja Diełowaja Gazieta” (wychodzi w
języku rosyjskim, 4 razy w tygodniu w nakładzie 20.050 egzemplarzy). Jest teŜ wiele
czasopism branŜowych. Białoruskie gazety są dostępne za pośrednictwem strony
internetowej www.gazzetta.pl. Internet jest bogatym źródłem informacji o Białorusi, ale
większość informacji jest w języku rosyjskim. DuŜy jest równieŜ wybór gazet i
czasopism rosyjskich.
Czytając oficjalne dane w wydawnictwach i gazetach rządowych naleŜy pamiętać, Ŝe
dane statystyczne nie są w pełni wiarygodne, co przyznają nawet same władze. Dlatego
tak waŜne jest poznawanie opinii niezaleŜnych ekonomistów i dziennikarzy, którzy
publikują ciekawe analizy.
201
Źródłem wiarygodnej i niezbędnej informacji jest Wydział Ekonomiczno-Handlowy
Ambasady RP w Republice Białoruś. Z powodu znacznej i rosnącej ilości zapytań,
WEH nie moŜe zaspokoić oczekiwań wszystkich zainteresowanych. Dlatego nie naleŜy
zapominać, Ŝe dobrym źródłem informacji moŜe być równieŜ Ambasada Republiki
Białoruś w Polsce. Wymienić teŜ naleŜy Biuro UNIDO w Warszawie, PolskoBiałoruską Izbę Handlowo-Przemysłową, Białoruską Izbę Handlowo-Przemysłową,
Miński Stołeczny Związek Przedsiębiorców i Pracodawców, Białoruską
MiędzybranŜową Korporację Przemysłową, Związek Polaków na Białorusi i jego
oddziały terenowe.
Zdobycie wstępnych informacji jest pierwszym krokiem. Następnym jest dotarcie do
przyszłych odbiorców. W tym celu moŜna stosować metodę pasywną lub aktywną.
Metoda pasywna polega na:
•
•
•
•
•
•
przeglądaniu zapytań firm białoruskich znajdujących się na stronie internetowej
WEH Ambasady RP w RB (www.embassypoland.nsys.by), Ministerstwa
Gospodarki (www.eksporter.gov.pl, www.polishproducts.gov.pl) i na innych
stronach internetowych, których adresy moŜna znaleźć na stronach WEH,
w niniejszym przewodniku, bądź w innych wyszukiwarkach;
przeglądaniu stron internetowych, na których umieszcza się ogłoszenia o
zamówieniach i przetargach; są to strony administracji poszczególnych obwodów
białoruskich oraz „Narodowego Centrum Marketingu i Koniunktury Cen”
(www.icetrade.by);
przeglądaniu białoruskiej prasy, w tym branŜowej i specjalistycznej, gdzie są
zamieszczane ogłoszenia, oferty (w tym cenowe); pozwala to na dokonanie
wstępnej analizy rynku, zwłaszcza po lekturze takich czasopism jak np. „Ceny
i Tawary Siewodnia”, „Optom i w Roznicu”, czy teŜ białoruskie wydanie
„Strojki”;
umieszczeniu swojej oferty na podanych wyŜej stronach internetowych najlepiej
w języku rosyjskim i oczekiwaniu na reakcję;
umieszczeniu ogłoszenia w prasie ogólnej albo specjalistycznej (w zaleŜności od
rodzaju oferty) i oczekiwaniu na zapytania; moŜna umieścić ogłoszenie
w wydawnictwach polskich, drukujących periodyki w języku rosyjskim, które są
rozprowadzane na wystawach (np. „Infomax” www.infomax.com.pl);
przekazaniu materiałów reklamowych w języku rosyjskim do WEH i organizacji
samorządu gospodarczego w celu rozpowszechniania.
202
Metoda aktywna polega na:
•
•
•
•
•
•
•
•
zwiedzaniu w Polsce wystaw, w których uczestniczą zbiorowo przedsiębiorcy
białoruscy i nawiązaniu z nimi kontaktu;
zleceniu którejś z organizacji polskiego lub białoruskiego samorządu
gospodarczego zadania wyszukania partnerów, dystrybutorów czy importerów
i doprowadzeniu do spotkania z nimi w kraju lub na Białorusi; zadanie takie
moŜna teŜ powierzyć którejś z firm marketingowych (np. polskiej firmie
„Linkoop”, http://linkoop.com.pl lub białoruskiej „Aksioma”: [email protected]);
wzięciu udziału w misji handlowej na Białoruś, dofinansowanej przez MG
i zorganizowanej przez którąś z polskich izb gospodarczych, bądź firm
marketingowych;
przedsięwzięciu indywidualnej podróŜy handlowej w celu spotkania się z
partnerami wybranymi metodą pasywnego wyszukiwania, jak podano wyŜej;
zaproszeniu wybranych partnerów na spotkanie, np. w czasie ich pobytu w Polsce
z okazji wystaw, seminariów i konferencji, misji handlowych, czy teŜ rozmów z
innymi partnerami;
odwiedzeniu wystawy o odpowiednim profilu organizowanej w Mińsku i
nawiązaniu przy pomocy WEH ciekawych kontaktów; jeśli w wystawie zbiorowo
uczestniczą polskie firmy, moŜna umieścić materiały reklamowe na stoisku WEH
lub samemu je rozpowszechniać;
uczestniczeniu w seminariach i konferencjach organizowanych w Polsce i na
Białorusi; informacje o nich moŜna zdobyć w ambasadach, izbach gospodarczych
i innych organizacjach samorządu gospodarczego po obu stronach granicy;
uczestnictwie w wystawach odbywających się na Białorusi (z dofinansowaniem
MG lub bez), po odpowiednim przygotowaniu się do tego przedsięwzięcia.
Zupełnie niedoceniane jest nawiązywanie kontaktu z biznesem na Białorusi za
pośrednictwem Polonii białoruskiej oraz Izby Przemysłowo-Handlowej ZPB, co
pozwala uniknąć problemów wynikających z nieznajomości języka w czasie
pierwszych spotkań. Oddziały terenowe ZPB dysponują Domami Polskimi z wolnymi
lokalami i często mają problemy finansowe z ich utrzymaniem. Dotyczy to na
przykład Witebska, Mohylewa, Iwieńca, Mińska. Wynajmując lokale pomaga się
jednocześnie białoruskiej Polonii, która nie jest bogata. Ponadto przedstawiciele
Polonii posiadają wiedzę o moŜliwościach współpracy w poszczególnych rejonach
Białorusi i odpowiednie kontakty.
Zachodnia i centralna Białoruś ma sporo kontaktów z Polską. Wschodnia część
Białorusi jest tych kontaktów spragniona (dotyczy to równieŜ Polonii), a dysponuje
niemałymi walorami gospodarczymi i lepszymi kontaktami gospodarczymi z Rosją.
203
W celu nawiązani pierwszych kontaktów moŜna stosować najrozmaitsze inne metody
tutaj nie wymienione; podane powyŜej wskazówki trzeba uznać jedynie za przykłady
i źródło inspiracji.
Końcowe uwagi i rady
NaleŜy pamiętać o dobrym przygotowaniu się do pierwszego kontaktu z firmą
białoruską. Nawet najmniejsza firma musi dysponować atrybutami przyzwoitego,
solidnego przedsiębiorstwa. Postępować trzeba ostroŜnie, mieć ograniczone zaufanie
ale okazywać szacunek partnerowi. Szanować naleŜy prawo i zwyczaje miejscowe na
Białorusi. Planując wstępne koszty naleŜy pamiętać o zatrudnieniu tłumacza przy
oficjalnych czy finalnych rozmowach, jak równieŜ prawnika przy zawieraniu
kontraktu, tworzeniu spółki, załatwianiu spraw w urzędzie celnym, podatkowym, przy
zakupie nieruchomości itp.
Eksportując naleŜy pamiętać, Ŝe najwaŜniejszą sprawą jest gwarancja płatności.
Przedsiębiorstwa białoruskie mają na ogół kłopoty finansowe i jeśli nawet są
rentowne, to odczuwają niedobór środków obrotowych. Nawet jeśli dysponują nimi
w momencie podpisywania kontraktu, to – niekoniecznie ze swojej winy – mogą ich
nie mieć w momencie płatności. Ufając partnerom trzeba się jednocześnie
ubezpieczać.
NaleŜy pamiętać, Ŝe WEH Ambasady RP w RB stara się być podporą dla
wszystkich polskich przedsiębiorstw potrzebujących pomocy, ale nie jest w stanie
zastąpić działań polskich przedsiębiorców, firm prawniczych, marketingowych i
wywiadowni handlowych.
NaleŜy pamiętać, Ŝe moŜna wykorzystać swoją obecność na Białorusi do
zarobienia na doradzaniu, pośrednictwie, współpracy z firmami zachodnimi, które juŜ
szukają lub będą szukać swojej szansy, a nie mają takich moŜliwości, kontaktów i
wiedzy o Białorusi, jak polscy przedsiębiorcy. NaleŜy pamiętać, Ŝe jesteśmy
sąsiadami i nie ma narodu bliŜszego Polakom niŜ Białorusini. W przyszłości
współpraca gospodarcza będzie z pewnością intensywniejsza, więc lepiej nie dać się
wyprzedzić innym.
204
Instytucje i organizacje zaangaŜowane w rozwój współpracy137
Realizacją załoŜeń polityki gospodarczej rządu w dziedzinie współpracy polskobiałoruskiej zajmuje się Departament Międzynarodowej Współpracy Dwustronnej
w Ministerstwie Gospodarki oraz Wydział Ekonomiczno-Handlowy Ambasady RP
w Mińsku. Na terenie Białorusi pracują teŜ polskie konsulaty generalne: w Grodnie i
w Brześciu. Te placówki są najlepszym źródłem informacji o warunkach i
moŜliwościach handlowych oraz o partnerach białoruskich.
Wydział Ekonomiczno-Handlowy Ambasady RP w Mińsku działa na rzecz promocji
polskiego eksportu i rozwoju współpracy między Polską a Białorusią we wszystkich
dziedzinach gospodarki. Pomaga stronie białoruskiej w wykorzystywaniu polskich
doświadczeń w zakresie reformowania gospodarki. Bada i analizuje białoruską
gospodarkę, utrzymuje kontakty z organami administracji państwowej, organizacjami
samorządowymi i gospodarczymi. Przygotowuje materiały informacyjne i analityczne
dla polskiego Ministerstwa Gospodarki. Wydział posiada takŜe konsekwentnie
aktualizowaną, własną witrynę internetową prowadzoną pod adresem:
www.embassypoland.nsys.by. Zawiera ona m.in. cenne informacje dotyczące
warunków dostępu do rynku białoruskiego, istotne adresy oraz terminy wystaw i
targów. Praktyczne znaczenie dla polskich przedsiębiorców mogą mieć równieŜ
wykazy białoruskich ofert współpracy obejmujące podstawowe informacje mogące
słuŜyć nawiązaniu kontaktu handlowego czy kooperacji produkcyjnej, takie jak:
przedmiot zainteresowania partnera, dane adresowe, nazwisko osoby prowadzącej
sprawę i język, którym się ona posługuje.
NajwaŜniejszą sprawą dla firmy rozpoczynającej działalność na rynku białoruskim
jest wybór odpowiedniego partnera do współpracy. Pomocą w znalezieniu partnera
słuŜy szereg polskich instytucji, organizacji i izb gospodarczych, zaangaŜowanych we
współpracę z Białorusią.
Głównym zadaniem Polsko-Białoruskiej Izby Handlowo-Przemysłowej jest
działalność na rzecz rozwoju polsko-białoruskich stosunków i współpracy
gospodarczej. Izba oferuje szeroki zakres usług:
• organizację udziału w międzynarodowych targach branŜowych;
• udział w indywidualnych i zbiorowych misjach gospodarczych;
• szkolenia;
• marketingowe badania rynku;
• konsultacje w zakresie ceł, doradztwo prawne;
• pomoc w rejestracji przedsiębiorstw;
• pomoc w uzyskaniu certyfikatów;
137
Adresy instytucji i organizacji zajmujących się promocją współpracy znajdują się w załączniku nr 29.
•
205
udostępnienie adresów firm białoruskich i pomoc w nawiązaniu bezpośrednich
kontaktów.
Udział w imprezach wyjazdowych zorganizowanych przez Izbę na Białorusi, pozwala
stronie polskiej nawiązać kontakty handlowe oraz zorientować się w moŜliwościach
rozszerzenia współpracy z przedstawicielami Ŝycia gospodarczego wschodniego
sąsiada. Eksperci Polsko-Białoruskiej Izby Handlowo-Przemysłowej słuŜą pomocą
w wyborze najbardziej skutecznej drogi do znalezienia solidnego i wiarygodnego
partnera oraz moŜliwości zabezpieczenia się przed ryzykiem handlowym. Informacje
o przedsięwzięciach PBIHP dostępne są na regularnie uaktualnianej stronie
internetowej www.bialorus.chamber.pl.
Warszawskie Biuro Promocji Inwestycji i Technologii UNIDO od 2001 roku zajmuje
się promocją polskiego eksportu, polskich technologii i inwestycji w Republice
Białoruś i innych wybranych krajach Europy Środkowowschodniej i Azji Centralnej.
Zakres działań Biura obejmuje promocję eksportu towarów i technologii oraz
promocję kooperacji przemysłowej i inwestycji bezpośrednich nie tylko na rynkach
krajów priorytetowych, zwłaszcza Białorusi i Ukrainy, ale równieŜ w kilkudziesięciu
krajach świata za pośrednictwem międzynarodowej sieci komputerowej UNIDO
Exchange. Szczegółowe informacje znajdują się na stronie internetowej:
www.unido.pl.
Centrum Informacji Rynkowej Instytutu Koniunktur i Cen Handlu Zagranicznego
wychodząc naprzeciw potrzebom polskich przedsiębiorców wydawało od początku
1991 roku do marca 2003 roku serie biuletynów informacyjnych poświęconych
waŜniejszym dla polskiego handlu zagranicznego rynkom, w tym miesięcznik Rynek –
Wschodni Partnerzy, poświęcony głównie Rosji, Ukrainie, Białorusi i innym. Na
początku roku 2004 seria biuletynów została wznowiona poprzez umieszczenie ich w
postaci elektronicznej na stronach internetowych Portalu Promocji Eksportu
(www.eksporter.gov.pl). W biuletynach publikuje się informacje gospodarcze,
niezbędne przedsiębiorcom polskim działającym na omawianych rynkach.
Obecnie Centrum Informacji Rynkowej IKC HZ, jako Redakcja Makroekonomiczna,
publikuje szczegółowe informacje dotyczące rynków wschodnich takŜe na stronach
ww. portalu. Informacje te podzielone są na osiem kategorii, a mianowicie: a)
podstawowe informacje o kraju; b) rozwój gospodarczy; c) handel zagraniczny; d)
współpraca gospodarczo-handlowa z Polską; e) regulacje prawno-administracyjne
dostępu do rynku; f) rynki branŜowo-towarowe; g) targi i wystawy; h) informacje
praktyczne.
206
Biuro Promocji Gospodarczej „EUROPA - WSCHÓD” powstało w 2002 roku
i zajmuje się współpracą gospodarczą między Polską a krajami byłego ZSRR,
zwłaszcza z Litwą, Białorusią i Rosją, pomagając polskim przedsiębiorcom zdobywać
rynki we wszystkich krajach obszaru Europy Wschodniej i Azji Środkowej, od
Białorusi aŜ po Kazachstan i Kirgizję. Celem działalności BPG „Europa - Wschód”
jest rozszerzenie polskiej obecności gospodarczej w krajach byłego ZSRR. Oferta
BPG obejmuje:
• usługi z zakresu doradztwa gospodarczego i prawnego;
• przeprowadzenie analiz i badań rynkowych;
• obsługę polskich firm na rynkach wschodnich i zagranicznych firm w Polsce;
• pomoc w uzyskaniu informacji gospodarczych;
• organizację misji gospodarczych dla klientów indywidualnych i zbiorowych;
• pomoc w certyfikacji towarów;
• pomoc prawną przy tworzeniu wspólnego przedsięwzięcia lub zakładaniu firmy
ze 100 % udziałem kapitału polskiego;
• wyszukiwanie partnerów gospodarczych i sprawdzenie ich wiarygodności.
W ramach indywidualnej pomocy BPG dokonuje oceny dotychczasowej strategii
firmy, przeprowadza rozeznanie rynku, pomaga uzyskać niezbędne informacje
branŜowe. Szczegółowe informacje dostępne pod adresem www.bpgew.pl.
207
XI. MIESZKAĆ NA BIAŁORUSI
Przekraczanie granicy
Wizy dla obywateli Białorusi
Obywatele Republiki Białoruś mogą wjeŜdŜać, przebywać i podróŜować tranzytem
przez terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie waŜnych paszportów i wiz.
Zasady wjazdu i pobytu obywateli białoruskich zostały określone w Umowie z 26
sierpnia 2003 roku zawartej między Rządem RP a Rządem RB o ruchu osobowym.
W celu otrzymania polskiej wizy obywatel RB składa w polskim urzędzie
konsularnym wniosek wizowy. Do wniosku naleŜy dołączyć aktualną fotografię
formatu paszportowego oraz dokument potwierdzający cel pobytu w RP (dla wiz
słuŜbowych lub do pracy).
Ceny wiz pobytowych:
• jednokrotna – 6 USD;
• dwukrotna – 10 USD;
• wielokrotna – 30 USD.
Dodatkowa opłata za przyjęcie i rozpatrzenie wniosku o wydanie wizy pobytowej w
celu wykonywania pracy na terytorium RP wynosi 40 USD.
Obywatele białoruscy udający się tranzytem przez polskie terytorium do krajów grupy
Schengen, Czech, Słowacji i Węgier są zwolnieni z obowiązku posiadania polskich
wiz tranzytowych. Przy wjeździe do Polski muszą okazać funkcjonariuszowi straŜy
granicznej jedynie zezwolenie na wjazd do kraju docelowego (tj. wizę lub kartę
pobytu). PowyŜsze dotyczy takŜe podróŜnych udających sie drogą lotniczą do
Wielkiej Brytanii oraz Irlandii Północnej. W pozostałych przypadkach konieczne jest
uzyskanie polskich wiz tranzytowych, których koszt wynosi:
• jednokrotnej – 14 USD;
• dwukrotnej – 27 USD;
• wielokrotnej – 40 USD.
Wnioski wizowe podpisane osobiście przez wnioskodawcę przyjmowane są od
poniedziałku do piątku w godz. od 9 do 12, zaś wydawanie paszportów z polską wizą
odbywa się codziennie między godz. 14 a 15.
208
Mieszkać na Białorusi
Wizy bezpłatne otrzymują dzieci do lat 16 oraz osoby, które ukończyły 65. rok Ŝycia.
Dwa razy w roku o bezpłatną wizę uprawniającą do 10-dniowego pobytu, będą mogły
ubiegać się osoby odwiedzające groby bliskich krewnych i członków rodzin. Bezpłatne
wizy przysługują m.in. studentom, nauczycielom akademickim, uczestnikom imprez
kulturalnych i naukowo-technicznych, osobom uczącym się w ramach wymiany,
inwalidom i osobom towarzyszącym, przedstawicielom euroregionów „Niemen”,
„Bug”, „Puszcza”.
Zwolnieni z obowiązku posiadania wiz są posiadacze paszportów dyplomatycznych,
członkowie załóg statków morskich i powietrznych, w tym samolotów ratowniczych
oraz obywatele Polski i Białorusi mający karty pobytu.
Wizy wielokrotne przysługują pracownikom kolei, kierowcom wykonującym przewozy
międzynarodowe, uczestnikom wymian organizowanych przez władze państwowe i
samorządowe. Osoby odwiedzające krewnych mogą ubiegać się o wizy wielokrotne
wydawane ze zniŜką 50 %138.
Wizy dla obywateli polskich
Aby otrzymać wizę wjazdową na teren Republiki Białoruś naleŜy złoŜyć w dowolnym
konsulacie RB (adresy w załączniku nr 20):
- dokładnie wypełniony formularz wizowy;
- aktualne zdjęcie formatu paszportowego (naklejone na formularz);
- paszport.
Składając dokumenty naleŜy wnieść w kasie odpowiednią opłatę wizową. Nie podlega
ona zwrotowi bez względu na wynik starań.
Istnieje takŜe moŜliwość otrzymania wizy ze zniŜką wynoszącą 50 % (w tym równieŜ
uprawniającej do wielokrotnych wjazdów z waŜnością do jednego roku). Do ubiegania się
o tego rodzaju wizy mają prawo osoby podróŜujące w celu utrzymywania kontaktów
rodzinnych, a zwłaszcza w celu odwiedzenia najbliŜszych krewnych. Do wniosku
wizowego naleŜy dołączyć kopię aktu urodzenia lub aktu ślubu.
Natomiast wizy bezpłatne wydawane są:
• osobom w wieku do lat 16 (obowiązuje data ukończenia 16 lat w dniu wyjazdu);
• osobom, które ukończyły 65 rok Ŝycia (obowiązuje data ukończenia 65 lat w dniu
wyjazdu);
138
Na podstawie informacji Wydziału Konsularnego Ambasady RP w Mińsku.
•
•
•
•
•
•
•
209
osobom odwiedzającym groby bliskich krewnych i członków rodziny na terytorium
Republiki Białoruś, na okres do 10 dni dwukrotnie w ciągu roku – na podstawie
dokumentu potwierdzającego istnienie grobu;
osobom posiadającym zawiadomienie o cięŜkiej chorobie lub śmierci bliskiego
krewnego lub członka rodziny, w oparciu o dokumenty potwierdzające ten fakt oraz
powiadomienia napływające drogą dyplomatyczną;
uczestnikom międzyrządowych imprez oświatowych, kulturalnych, naukowotechnicznych, sportowych oraz członkom druŜyn narodowych we wszystkich
dyscyplinach sportowych – na wniosek właściwego organu państwowego;
nauczycielom akademickim, studentom, nauczycielom i uczącym się w ramach
wymiany – na wniosek stosownej placówki edukacyjnej;
osobom uczestniczącym w śledztwie wstępnym lub postępowaniu sądowym
toczącym się na terytorium Białorusi – na podstawie dokumentu potwierdzającego
konieczność takiego udziału;
niezdolnym do pracy inwalidom oraz osobom im towarzyszącym – na podstawie
dokumentów potwierdzających ten stan rzeczy;
członkom organów roboczych euroregionów „Niemen”, „Bug”, „Puszcza
Białowieska” – na wniosek tych organów.
Tab. 24. Taryfa opłat konsularnych dla obywateli Polski
Rodzaje wydawanych wiz
Dyplomatyczna
SłuŜbowa
Biznesowa
Biznesowa 2-krotna
Biznesowa 3-krotna
Biznesowa wielokrotna na 1 rok
Pobytowa
Pobytowa 2-krotna
Pobytowa 3-krotna
Pobytowa wielokrotna na 1 rok
Turystyczna
Tranzytowa
Tranzytowa 2-krotna
Tranzytowa wielokrotna
Robocza (w celu zatrudnienia lub wykonywania innej pracy zarobkowej)
Studencka
Na stały pobyt
Koszty (w dolarach USA)
--6
11
16
30
6
11
16
30
6
6
11
30
80
30
100
Źródło: na podstawie materiałów Ambasady Republiki Białoruś w Polsce (http://belembassy.org/poland)
210
Wizy uprawniające do wielokrotnych wjazdów z waŜnością do jednego roku mogą
otrzymać:
• uczestnicy wymiany na szczeblu władz państwowych, niezaleŜnie od ich
dziedziny działalności – na wniosek organu przyjmującego;
• kierowcy i członkowie załóg samochodowych wykonujący międzynarodowe
przewozy drogowe – na podstawie stosownych dokumentów potwierdzających
wykonywanie tych przewozów lub wniosku narodowego stowarzyszenia
przewoźników drogowych;
Wizę słuŜbową roczną uprawniającą do wielokrotnego przekraczania granicy moŜna
otrzymać na podstawie przedstawionej na piśmie prośby przedsiębiorstwa
białoruskiego o wydanie takiej wizy z uzasadnieniem konieczności częstych wjazdów
określonej osoby (lub osób) na Białoruś. Załączone musi być świadectwo
potwierdzające, Ŝe występująca firma białoruska została zarejestrowana. Obywatel
polski wraz z tymi dokumentami składa paszport i wniosek wizowy z przyklejonym
zdjęciem oraz przedstawia oryginały kontraktów lub umów do wglądu. Czas
rozpatrywania takich wniosków wynosi do 10 dni roboczych, zaś koszt – 30 USD. Nie
ma moŜliwości przyśpieszenia terminu lub wydania wizy w trybie ekspresowym.
Termin rozpatrzenia wniosku o wydanie wizy z reguły nie powinien przekraczać 5 dni
roboczych, a w przypadku wiz załatwianych w trybie pilnym 2 dni roboczych, licząc
od momentu złoŜenia dokumentów w Konsulacie. Wydział Konsularny Ambasady RB
zastrzega sobie prawo wydłuŜenia tych terminów i ma prawo zaŜądać dodatkowych
dokumentów towarzyszących składanemu wnioskowi.
Na Białorusi ciągle obowiązują przepisy dotyczące zameldowania czasowego.
Meldunku naleŜy dokonać w rejonowym Wydziale Wiz i Meldunków, właściwym dla
miejsca pobytu, najpóźniej trzeciego dnia po przekroczeniu granicy. NaleŜy stawić się
osobiście z paszportem i w towarzystwie osoby, u której się przebywa.
W przypadku noclegu w hotelu obowiązek zameldowania spoczywa na obsłudze
hotelu. Natomiast w trakcie podróŜy odbywanej na zaproszenie białoruskiej firmy lub
instytucji, obowiązek meldunkowy spoczywa na zapraszającym. Brak zameldowania
grozi mandatem i powaŜnymi kłopotami na granicy przy powrocie do Polski.
Na Białorusi trudno przedłuŜyć wizę. MoŜna to zrobić jedynie w Mińsku,
w departamencie konsularnym Ministerstwa Spraw Zagranicznych.
Polacy jadący tranzytem do któregoś z krajów WNP, Mongolii czy Chin, nie muszą
mieć wiz białoruskich. PodróŜujący na Litwę mają obowiązek posiadania wiz
tranzytowych i mogą przebywać na terenie Białorusi jedynie 48 godzin.
211
Władze stolicy Białorusi z dniem 15 lipca 2004 roku po raz kolejny podwyŜszyły opłatę
za rejestrację obcokrajowców. Polak, który przyjeŜdŜa do Mińska, musi płacić teraz
3800 BYR, czyli ponad 6 złotych (w dniu 23 sierpnia 2004 roku kurs wynosił 1,0 PLN =
597,5 BYR) za kaŜdy dzień pobytu. Oprócz opłaty za rejestrację trzeba zapłacić
równowartość prawie 20 złotych podatku państwowego i niecałe 3 złote za tak zwaną
usługę komputerową. Obcokrajowiec, który zechce zarejestrować swój roczny pobyt
w Mińsku będzie musiał zapłacić 1400 tys. BYR (2,3 tys. PLN). Decyzję o zwolnieniu
obcokrajowca z opłaty za rejestrację pobytu moŜe podjąć tylko mer stolicy.
Jednocześnie obcokrajowiec wjeŜdŜając na Białoruś przez polsko-białoruskie przejście
graniczne Kuźnica-Bruzgi musi zapłacić 3 tys. BYR (5 PLN) za odprawę celną.
Natomiast przy wyjeździe z Białorusi przez to samo przejście musi uiścić 9 tys. BYR
(15 PLN) opłaty lokalnej. Gdy obcokrajowiec wjeŜdŜa na Białoruś jednym przejściem
granicznym a opuszcza ten kraj innym, musi z kolei zapłacić 20 USD opłaty
tranzytowej. Obcokrajowcy płacą teŜ na Białorusi za korzystanie z międzynarodowej
trasy Brześć-Mińsk-granica Rosji.
Wwóz i wywóz towarów przez osoby fizyczne
Z dniem 1 lipca 2004 roku zmianie uległ system wwoŜenia towarów na białoruski obszar
celny, zmieniły się takŜe stawki celne na środki transportu, sprzęt gospodarstwa
domowego, Ŝywność i inne towary, które Białorusini przywoŜą zza granicy na własne
potrzeby. Zmiany zostały wprowadzone dekretem Prezydenta Republiki Białoruś z dnia
27 maja 2004 roku Nr 259 O wprowadzeniu zmian i uzupełnieniach do dekretu
Prezydenta Republiki Białoruś z 5 lutego 2001 roku Nr 57 (Państwowy Rejestr Aktów
Prawnych Republiki Białoruś z 2001 roku, Nr 16, 1/2024 z 2002 roku, Nr 91, 1/3941).
Przy przekraczaniu granicy obowiązkowe jest wypełnienie deklaracji celnej i zgłoszenie
przywoŜonej waluty, biŜuterii itp. Deklaracja celna przyjazdowa winna być okazana
przy wyjeździe. Wywóz towarów w ilościach przewyŜszających obowiązujące
ograniczenia jest dopuszczalny pod warunkiem opłacenia cła. W przypadku przywozu
psów, konieczne jest posiadanie międzynarodowego certyfikatu kynologicznego lub
certyfikatu weterynaryjnego.
Zgodnie z dekretem Nr 259 z 27 maja 2004 roku przeznaczenie towarów określają
organy celne. PrzewoŜenie zwierząt i roślin oraz produktów Ŝywnościowych wymaga
zgody organów kontroli fitosanitarnej i weterynaryjnej.
Zakazany jest wywóz złomu, odpadów metali Ŝelaznych i kolorowych, broni palnej
i nabojów; narkotyków, środków psychotropowych, trujących, radioaktywnych
i wybuchowych, materiałów drukowanych, audiowizualnych i innych nośników
212
informacji mogących szkodzić interesom RB, jej bezpieczeństwu i zdrowiu obywateli
oraz pozostałych towarów, których wywóz zabroniony jest przez ustawodawstwo.
Dekret utrzymuje teŜ zakaz przesyłania za pośrednictwem urzędów pocztowych
towarów dla celów niehandlowych, których przesyłanie jest zabronione umowami
międzynarodowymi lub ustawodawstwem białoruskim, napojów alkoholowych
i papierosów oraz towarów objętych zakazem wywozu.
Na podstawie dekretu Prezydenta RB z 27 maja 2004 roku z dniem 1 lipca 2004 roku
wprowadzono nowe normy celne na białoruskich granicach. Normy te przewidują, iŜ
osoba fizyczna moŜe wwieźć bez cła:
1) z państw będących członkami WNP:
a) od 1 czerwca do 31 października do 30 kilogramów artykułów rolnospoŜywczych na jedną osobę;
b) od 1 listopada do 31 maja do 5 kg takich artykułów na osobę;
2) z innych krajów (niezaleŜnie od ww. terminów) do 5 kilogramów na jedną osobę.
3) od 1 lipca do 31 grudnia z krajów WNP do 300 kilogramów artykułów rolnospoŜywczych, pochodzących z prywatnych działek przyzagrodowych (za
potwierdzeniem posiadania działki przez wwoŜącą osobę lub jej najbliŜszą rodzinę).
Przy wwozie artykułów rolno-spoŜywczych z krajów WNP między 1 czerwca a 31
października o wadze między 30 a 60 kg na osobę pobiera się opłatę celną w wysokości
30 % wartości, ale nie mniej niŜ 2 EUR za 1 kg powyŜej normy. To naliczenie dotyczy
takŜe wwoŜenia artykułów rolno-spoŜywczych w dniach 1 listopada - 31 maja, ale od
wagi z przedziału 5 - 60 kg. WwoŜenie artykułów spoŜywczych powyŜej 60 kg objęte
jest opłata celną w wysokości 50 % wartości, ale nie mniej niŜ 3 EUR za 1 kg powyŜej
normy.
Zwolnienie z opłat celnych
Przy wwozie przez osoby fizyczne (dla celów nie związanych z handlem) zwolnione
z opłat celnych są:
• rzeczy osobiste o wartości celnej poniŜej 1000 EUR (towar bez moŜliwości podziału –
1200 EUR), towary te podlegają ograniczeniom związanym z ich kategorią np.
alkohole, papierosy dla których stosowane są inne limity wwozu. Ograniczono takŜe
wartość wwoŜonych rzeczy nie więcej niŜ 10 tys. EUR, dla towarów bez moŜliwości
podziału do 12 tys. EUR. Ograniczenia dotyczą takŜe wagi:
a) do 50 kilogramów (lub adekwatnie 80 kilogramów)
b) nie więcej niŜ 200 kilogramów (250 kilogramów).
Uwaga: Przekroczenie limitu wagowego powoduje zastosowanie opłaty celnej w wysokości
stawki 30 % wartości celnej, lecz nie mniej niŜ 2 EUR za kilogram. W przypadku przekroczenia
limitu wartościowego wwoŜonych towarów stosuje się opłatę celną w wysokości 60 % wartości
213
celnej, lecz nie mniej niŜ 4 EUR za kilogram. W przypadku przekroczenia limitu w kategorii:
piwo, wyroby jubilerskie, zegarki ręczne, odzieŜ ze skóry obowiązuje stawka celna w wysokości
60 % od ich wartości celnej ale nie mniej niŜ 4 EUR za kilogram. Alkohole (od 7 promili wzwyŜ)
przewoŜone powyŜej 1 litra (ale nie więcej niŜ 10 litrów) stawka celna wynosi 20 EUR za litr.
• rzeczy osobiste przesyłane pocztą o wartości celnej poniŜej 100 EUR (dla rzeczy bez
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
moŜliwości podziału – 120 EUR);
rzeczy osobiste przesyłane w inny sposób niŜ poczta międzynarodowa o wartości
celnej do 10 EUR (do 12 EUR dla rzeczy bez moŜliwości podziału);
towary nie przeznaczone do celów handlowych, niezaleŜnie od ich wartości celnej,
wwoŜone przez osoby zmieniające miejsce pobytu (w tym meble i jeden środek
transportu) po okazaniu potwierdzających ten fakt dokumentów;
towary nie przeznaczone do celów handlowych, w tym meble i jeden środek
transportu, otrzymane przez rezydenta RB w formie spadku poza granicami RB;
produkty Ŝywnościowe do 5 kg na osobę (zasady wwozu wymienione powyŜej);
napoje alkoholowe do 1 litra (powyŜej 7 promili zwartości alkoholu) i 1 litr piwa na
jedną osobę powyŜej 18. roku Ŝycia;
200 sztuk papierosów lub innych wyrobów tytoniowych o wadze do 200 g na osobę
powyŜej 18. roku Ŝycia;
wyroby jubilerskie (do 5 sztuk na osobę), odzieŜ skórzana (do 3 sztuk), aparatura do
zapisu i odtwarzania dźwięku (1 sztuka).
środki transportu:
- wwoŜone na czas określony przez rezydentów zatrudnionych w RB lub członków
ich rodzin, posiadających akredytację Ministerstwa Spraw Zagranicznych lub
Narodowego Banku Białorusi, na okres tej akredytacji,
- zarejestrowane poza granicami Białorusi i wwoŜone czasowo przez
nierezydentów uczących się w RB, na okres nauki, lecz nie dłuŜej niŜ na 3 lata i
przy zabezpieczeniu opłat celnych,
- środki transportu wwoŜone przez pozostałych nierezydentów na czas przebywania
na terytorium RB, nie dłuŜej niŜ na 3 miesiące;
20 litrów benzyny;
towary dla celów niehandlowych, niezaleŜnie od ich wartości celnej, wwoŜone na
czas określony przez nierezydentów czasowo pracujących lub uczących się na
terytorium Białorusi, na czas akredytacji lub pobierania nauki, nie dłuŜej jednak niŜ na
3 lata;
towary wwoŜone z powrotem przez rezydentów RB w niezmienionej postaci, po ich
czasowym wywozie za granicę;
inne towary na kwotę nie przekraczającą 1000 EUR.
Wywóz towarów jest w pełni zwolniony z opłat celnych przy zachowaniu limitu – 500
gram na wyroby jubilerskie i 5 kilogramów wyrobów ze srebra. W przypadku innych
towarów wwoŜonych dla celów nie komercyjnych nie stosuje się limitów, o ile nie
zostały one określone innymi aktami normatywnymi poza dekretem z maja 2004 roku.
214
Z dniem 22 maja 2006 roku suma walut zagranicznych, które moŜna wwieźć na
Białoruś bez wypełniania pisemnej deklaracji zwiększona została z 3 do 10 tysięcy
USD. Natomiast suma wywoŜonej waluty pozostała na dotychczasowym poziomie: do
3 tys. USD moŜna wywieźć po złoŜeniu ustnej deklaracji, 3-10 tys. USD po złoŜeniu
pisemnej deklaracji, ponad 10 tys. USD – po otrzymaniu specjalnego zezwolenia.
Całkowicie zwolnione z cła wywozowego i wwozowego są rzeczy osobiste składające
się z jednej jednostki towaru lub kompletu (ubranie, serwis, itp.), nawet jeśli ich
wartość celna jest wyŜsza od wymienionej powyŜej, ale nie więcej niŜ o 20 %.
Towary podlegające ocleniu
Przy wwozie osoby fizyczne obowiązane są wnieść opłaty celne i podatkowe za:
środki transportu zakupione poza terytorium celnym RB (opłaty celne są uzaleŜnione
•
od wieku środków transportu i pojemności silnika):
a) do 3 lat od daty produkcji – 0,6 EUR za cm3 pojemności silnika;
b) od 3 lat, ale nie więcej niŜ 10 lat z silnikiem o pojemności do 2500 cm3 – 0,35
EUR za cm3 pojemności silnika;
c) od 3 lat, ale nie więcej niŜ 10 lat z silnikiem o pojemności 2500 cm3 i więcej –
0,6 EUR za cm3 pojemności silnika;
d) od 10 lat, ale nie więcej niŜ 14 lat 0,6 EUR za cm3 pojemności silnika;
e) powyŜej 14 lat od daty produkcji – 2 EUR za cm3 pojemności silnika;
f) do 3 lat od daty produkcji z silnikiem o pojemności do 2500 cm3 – 2,5 EUR za
cm3 pojemności silnika;
g) do 3 lat od daty produkcji z silnikiem o pojemności 2500 cm3 i więcej – 5 EUR
za cm3 pojemności silnika;
h) od 3 lat, ale nie więcej niŜ 7 lat z silnikiem o pojemności do 1000 cm3 – 0,85
EUR za cm3 pojemności silnika (pojemność 1000-1500 – 1 EUR; do 1800 – 1,5
EUR; 1800-3000 – 2 EUR, zaś powyŜej 3000 pojemności – 2,25 EUR);
i)
samochody powyŜej 7 lat – stawka od 2 do 3 EUR za cm3 pojemności silnika;
j)
przyczepy – w zaleŜności od rodzaju – od 100 do 500 EUR za sztukę;
• meble, 50 % wartości celnej za część przekraczającą 10 tys. EUR (12 tys. w
przypadku mebli jednorodnych), ale nie mniej niŜ 2 EUR za kilogram wagi;
Uwaga. W przypadku, gdy wartość celna mebli wynosi więcej niŜ 10 tys. EUR (12 tys.) ustala się
jedną stawkę w wysokości 100 % (od wartości celnej), ale nie mniej niŜ 4 EUR za kg wagi.
•
•
•
•
•
kuchenki gazowe – 30 % wartości celnej, ale nie mniej niŜ 25 EUR;
wyposaŜenie AGD – 30 % wartości celnej ale nie mniej niŜ 10 EUR za sztukę;
kuchenki mikrofalowe – 30 % wartości celnej ale nie mniej niŜ 15 EUR za sztukę;
kuchnie elektryczne – 30 % wartości celnej, ale nie mniej niŜ 30 EUR za sztukę;
wyposaŜenie sanitarne – 30 % wartości celnej, ale nie mniej niŜ 1 EUR za kilogram;
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
215
lodówko-zamraŜarki – 30 %wartości celnej, ale nie mniej niŜ 50 EUR za sztukę
(minimalna stawka uzaleŜniona jest od pojemności w litrach);
lodówki – 30 % wartości celnej, ale nie mniej niŜ 40 EUR za sztukę;
zmywarki do naczyń – 30 % wartości celnej, lecz nie mniej niŜ 150 EUR za sztukę;
pralki – 30 % wartości celnej, lecz nie mniej niŜ 50 EUR za sztukę (minimalna stawka
uzaleŜniona jest od pojemności wagowej bębna pralki);
maszyny do szycia – 30 % wartości celnej, lecz nie mniej niŜ 40 EUR za sztukę;
monitory komputerowe (kineskopowe) – 30 % wartości celnej, (minimalna stawka od
20 do 65 EUR w zaleŜności od przekątnej ekranu);
aparatura do zapisu dźwięku i obrazu – 30 % wartości celnej, lecz nie mniej niŜ 35
EUR za sztukę;
monitory komputerowe (LCD) – 30 % wartości celnej, (minimalna stawka od 50 do
110 EUR w zaleŜności od przekątnej ekranu w calach);
telewizory kineskopowe – 30 % wartości celnej, (minimalna stawka od 30 EUR do
110 EUR w zaleŜności od przekątnej ekranu w centymetrach);
telewizory plazmowe – 30 % wartości celnej, (minimalna stawka od 500 do 1000
EUR w zaleŜności od przekątnej ekranu w calach).
Z dniem 1 sierpnia 2004 roku, na granicy wprowadzono obowiązek posiadania
ubezpieczeniowej Zielonej Karty na pojazdy mechaniczne. Koszt polskiej karty
ubezpieczeniowej wynosi ok. 35 USD/miesiąc, podczas gdy opłata za białoruską
Zieloną Kartę, wynosi obecnie równowartość 82 USD.
Przejazd tranzytem
PrzewoŜenie przez osoby fizyczne towarów przez terytorium celne RB tranzytem jest
moŜliwe bez wnoszenia opłat celnych, pod warunkiem:
• gdy są to towary dla celów nie komercyjnych (a ich wartość mieści się w granicach
dopuszczonych wwozem bezcłowym);
• gdy jest to jeden środek transportu wraz z przyczepą zarejestrowany w kraju
czasowego pobytu lub stałego zamieszkania właściciela.
JeŜeli ww. warunki nie zostały spełnione naleŜy w postaci zabezpieczenia wpłacić:
• za środek transportu o ile czas od daty jego produkcji nie przekroczył 3 lat –
ekwiwalent sumy 1500 EUR;
• za środek transportu o ile od daty jego produkcji upłynęło więcej niŜ 3 lata ale nie
więcej niŜ 10 lat przy pojemności do 2500 cm3 – w kwocie 500 EUR, powyŜej 2500
cm3 – ekwiwalent w kwocie 1500 EUR;
• jeśli wiek środka transportu wynosi powyŜej 10 lat, ale nie więcej niŜ 14 –
ekwiwalent zabezpieczenia wynosi 1500 EUR;
• jeśli wiek środka transportu wynosi powyŜej 14 lat – ekwiwalent wynosi 3000 EUR.
216
Zabezpieczenie moŜna odebrać przy wyjeździe, pod warunkiem, Ŝe nie nastąpią Ŝadne
przeszkody takie np. jak dzień świąteczny, zamknięty bank czy teŜ nieobecność
urzędnika itp.
Rekreacja i turystyka139
W zakresie moŜliwości wypoczynku, rekreacji i turystyki Białoruś, nie tylko w
Polsce, jest krajem prawie zupełnie nieznanym. Jej liczne walory zarówno w
dziedzinie posiadanych zabytków, jak i przyrody, budzą niejednokrotnie zachwyt i
pozytywne zdziwienie przyjeŜdŜających tu pierwszy raz.
Nasza skromna wiedza o atutach kraju naszych sąsiadów wywoływać moŜe
zaskoczenie i smutek zarazem, gdyŜ nasze narody Ŝyły wiekami we wspólnej
Rzeczypospolitej. PrzecieŜ wielu wybitnych Polaków nie tylko wywodzi się z terenów
obecnej Białorusi, ale teŜ pozostawiło w spadku opisy jej przyrody, kultury, bytu,
społeczności, historii. Przywołać tu naleŜy choćby Adama Mickiewicza, Elizę
Orzeszkową, Czesława Miłosza czy Melchiora Wańkowicza.
Białoruś jest rajem dla tych, którzy lubują się w odkrywaniu nieznanych sobie
fragmentów historii, zabytków, zamków, pałaców, dworów, kościołów, cerkwi,
synagog, meczetów, cmentarzy, kurhanów. Jest tu ich bardzo wiele. Absorbują swoją
historią, często są nie zbadane, ale obrosłe w legendy i przekazy ludowe, nie rzadko
niestety zrujnowane, ale dające poczucie jakby bliskości historycznych dziejów.
Poczucie to wzmacniają funkcjonujące do dzisiaj nazwiska realnych Ŝyjących tu osób
takie jak Jagiełło, Mickiewicz, Kościuszko. Jest tu tak wiele śladów wspólnej historii,
pamiątek po Polakach, i innych Ŝyjących tu razem, całymi wiekami narodów, znanych
nam historycznych nazw miejscowości, rzek, jezior, krain, Ŝe czujemy się tu
naprawdę jak w bardzo bliskim nam miejscu na ziemi. CóŜ, niech to same potwierdzą
takie nazwy jak: Brześć, Kobryń, Grodno, Bereza, Wołkowysk, Lida, Krewo,
Baranowicze, Nieświerz, Nowogródek, Stołpce, Słuck, Kleck, Pińsk, Postawy,
Brasław, Głębokie, czy teŜ Narocz, Świteź, Niemen, Pina, Prypeć, Berezyna, Polesie
– stanowiące naprawdę tylko małą cząstkę pojęć tak wiele nam mówiących.
Wszystkie one przewijają się w historii Rzeczypospolitej i przypominają nam jej
lekcje. Zwiedzanie więc takich miejsc będzie dla wielu osób niezwykle ciekawe a
nawet pasjonujące, dla młodzieŜy pouczające i wychowawcze, dla starszych
romantyczne, wręcz sentymentalne.
139
Rozdział opracowany przez Andrzeja Szota - I Radcę, Kierownika Wydziału EkonomicznoHandlowego Ambasady RP w Republice Białoruś.
217
Białoruś jest takŜe rajem dla tych, którzy kochają przyrodę, wspaniałe puszcze i lasy,
Ŝe wspomnieć tu wypada Puszczę Białowieską (większa jej część znajduje się po
stronie białoruskiej), Nalibocką, tysiące jezior, zwłaszcza pojezierze Brasławskie,
rzeki – „Amazonkę Europy” – Prypeć, Niemen, ale takŜe kanały Królewski i
Augustowski, bagna, gdzie nie stanęła noga człowieka.
Na Białorusi istnieją dwa rezerwaty (Bieriezinskij i Poleskij) oraz cztery Parki
Narodowe („Naroczańskij” i „Prypiatskij” oraz „BiałowieŜskaja Puszcza” i
„Brasławskie Oziora”). MoŜna więc zwiedzać parki narodowe, rezerwaty z
niepowtarzalnym bogactwem pejzaŜy, flory i fauny. MoŜna poza nimi rozbić biwak
nad brzegiem rzeki czy jeziora, rozkoszować się przyrodą, samotnością i ciszą. MoŜna
organizować spływy kajakowe, uprawiać Ŝeglarstwo, nie spotykając zbyt często
takich samych turystów.
Są tu wyśmienite tereny dla miłośników wędkarstwa. Miejsca gdzie nikt nie
przeszkadza, gdzie z brzegu, z pontonu, czy z wynajętej łodzi moŜna łowić ryby
podziwiając ich obfitość, wielkość i rozmaitość. Nawet zima jest dobrą porą do
połowów z lodu, bardzo popularnych na Białorusi. Miasta białoruskie nie tak, jak
często zdarza się to gdzie indziej, są zwrócone ku rzekom i wędkowanie w centrum
miast nikogo nie dziwi.
RównieŜ myśliwi znajdą tu wspaniałe tereny łowieckie zarówno na ptactwo, jak i
zwierzynę grubą. Na Białorusi moŜna jeszcze polować na wilki, cietrzewie, głuszce.
Polowania na ptactwo wodne równieŜ są godne polecenia ze względu na jego
bogactwo, rozmaitość i piękne akweny wodne. Organizowane są polowania z dobrym
serwisem, na pierwotnych terenach łowieckich, w miejscach polowań królów i carów,
arystokracji. Gwarantowane są wspaniałe przeŜycia, zaspokojenie pasji łowieckiej.
Ponadto moŜna tu artystycznie oprawić trofea myśliwskie, a wypchane ptaki i
zwierzęta są wykonane z ich znajomością i naprawdę pietyzmem. Niezrównane są teŜ
grzybobrania i zbiór runa leśnego. Jednym zdaniem moŜna zorganizować odpoczynek
na łonie przyrody, jaki nie jest moŜliwy w wielu innych krajach Europy.
Warto poświęcić jedno zdanie gospodarzom – tym w terenie. Są oni niezwykle
gościnni – tak po słowiańsku. Nie ma problemów z kwaterami, wyŜywieniem. Są
poza tym bardzo nam przyjaźni, a w wielu miejscach spotkać moŜna Polaków, nawet
całe polskie wsie, z kościołami i cmentarzami, gdzie do dzisiaj napisy na nagrobkach
zamieszczane są po polsku.
Niestety brakuje tu tzw. infrastruktury turystycznej (poza duŜymi miastami), hoteli,
kampingów, małej gastronomii, oznakowania zabytków, przewodników, map. Niezbyt
rozwinięty jest serwis przydroŜny. Natomiast popiera się rozwój agroturystyki.
Zwłaszcza wokół Mińska moŜna zwiedzać skanseny, organizować przejaŜdŜki konne,
218
podziwiać produkcję samogonu, serów, pod okiem opiekuna wykonać drewnianą
łyŜkę, wykuć podkowę.
Warto takŜe wspomnieć o miastach i ich godnych uwagi walorach. Są one czyste,
zielone, uporządkowane. Cennych zbytków jest niewiele. Przewalające się wojny
zniszczyły niektóre miasta prawie całkowicie. Dotyczy to na przykład Mińska.
RównieŜ państwo radzieckie niezbyt przychylnie obchodziło się z wieloma
zabytkami, zwłaszcza kultury szlacheckiej, kościołami i cerkwiami. Teraz często po
prostu odbudowuje się zniszczone obiekty w ich dawnym kształcie i na ich dawnym
miejscu. Jest to interesujące, ale i kontrowersyjne.
Jest teŜ wiele teatrów z repertuarem i wykonawstwem gwarantującym wysoki poziom
spektakli operowych, baletu, klasyki, koncertów muzyki powaŜnej. W kinach
występuje repertuar mieszany. Są filmy rodzime i rosyjskie. Największe szlagiery
światowe równieŜ są wyświetlane. Sporo rozrywek oferuje się dzieciom i młodzieŜy.
Popularne są parki z atrakcjami, w tym równieŜ w postaci sportów ekstremalnych.
Rozwijane jest budownictwo obiektów sportowych, basenów, lodowisk, ośrodków
rekreacyjnych – klubów typu fitness. Warto trafić na święta ludowe i państwowe,
kiedy organizowane są „narodnyje gulianija”, kiermasze i festyny, występy i pokazy
sztucznych ogni. Ludzie tu potrafią się bawić razem, cieszyć i wypoczywać w sposób
sympatyczny, kulturalny, bez chuligaństwa, wandalizmu i burd. Funkcjonuje wiele
rozmaitych restauracji na europejskim poziomie, z występami zespołów muzycznych i
rozmaitymi potrawami w tym białoruskimi. Nie ma niestety restauracji „polskiej”,
gdzie serwowano by nasze potrawy. Miłośnicy hazardu znajdą równieŜ kasyna.
Mając znajomych Białorusinów zostaniemy z pewnością zaproszeni do bani (łaźni),
która nie jest wyłącznie urządzeniem sanitarnym, czy odnowy biologicznej, ale takŜe
zjawiskiem towarzyskim ze swoistym ciekawym rytuałem i zwyczajami. MoŜna
odwiedzać banie dostępne za odpłatnością z masaŜami i innymi zabiegami
leczniczymi, czy profilaktycznymi.
Niedrogie są sanatoria, znane ze skuteczności profilaktyki i leczenia. Zachęca do
odwiedzenia Białorusi równieŜ bezpieczeństwo osobiste turystów i innych osób tu
przybywających, a takŜe przyjazny stosunek Białorusinów do Polaków i w ogóle
gości zagranicznych. Wysoko stoi równieŜ medycyna a wiele jej specjalności
reprezentuje wręcz europejski poziom.
Reasumując, Białorusi nie warto oceniać według opinii zasłyszanych zwłaszcza od
ludzi, którzy byli tu dawno, bądź nie byli wcale, ale za to wiedzą wszystko,
przedstawiając przy tym ten kraj w czarnych kolorach. Natomiast warto tu po prostu
przyjechać i samemu zweryfikować takie opinie.
219
XII. ZAŁĄCZNIKI
Nr 1.
Nr 2.
Nr 3.
Nr 4.
Nr 5.
Nr 6.
Nr 7.
Nr 8.
Nr 9.
Nr 10.
Nr 11.
Nr 12.
Nr 13.
Nr 14.
Nr 15.
Nr 16.
Nr 17.
Nr 18.
Nr 19.
Nr 20.
Nr 21.
Nr 22.
Nr 23.
Nr 24.
Nr 25.
Nr 26.
Nr 27.
Nr 28.
Nr 29.
Nr 30.
Nr 31.
Nr 32.
Nr 33.
Nr 34.
Nr 35.
Nr 36.
Nr 37.
Nr 38.
Makroekonomiczne dane o gospodarce Białorusi ....................................................220
Administracja państwowa.........................................................................................221
Obwodowe komitety wykonawcze ...........................................................................224
Państwowe koncerny i zrzeszenia.............................................................................225
Sądy..........................................................................................................................227
Przedstawicielstwa organizacji międzynarodowych .................................................228
Podatki......................................................................................................................229
Stawki akcyzy na towary importowane ....................................................................231
Licencjonowane rodzaje działalności gospodarczej..................................................232
Wykaz towarów, których eksport odbywa się w oparciu o specjalne licencje według
wzorca unii europejskiej dla handlu wyrobami tekstylnymi, wydawane przez
Ministerstwo Handlu RB ..........................................................................................234
Wykaz towarów, których eksport realizowany jest w oparciu o licencje Ministerstwa
Handlu RB ................................................................................................................236
Wykaz towarów, których import realizowany jest w oparciu o licencje Ministerstwa
Handlu RB ................................................................................................................239
Wykaz towarów, których eksport jest realizowany pod warunkiem rejestracji
kontraktów w Ministerstwie Handlu.........................................................................240
Towary zwolnione z obowiązkowej certyfikacji ......................................................241
Instytucje certyfikujące.............................................................................................242
Ograniczenia w imporcie i eksporcie........................................................................246
Leki, środki ochrony roślin i nasiona zwolnione z cła i vat ......................................248
Opłaty za korzystanie z nośników reklamy zewnętrznej ..........................................249
Polskie placówki na Białorusi...................................................................................251
Białoruskie placówki, banki i przedstawicielstwa w Polsce .....................................252
Przejścia graniczne ...................................................................................................253
Urzędy celne na Białorusi.........................................................................................254
Banki białoruskie (według stanu na 28 maja 2006 roku)..........................................255
Białoruskie kancelarie notarialne i kolegia adwokackie ...........................................257
Polskie kancelarie prawne obsługujące rynki wschodnie .........................................258
Białoruskie stowarzyszenia gospodarcze..................................................................259
Firmy marketingowe, konsultingowe i audytorskie..................................................260
Izby handlowo-przemysłowe w Polsce i na Białorusi...............................................261
Organizacje i instytucje współpracujące z Białorusią ...............................................262
Wystawy i targi w Republice Białoruś .....................................................................263
Białoruscy organizatorzy targów i wystaw ...............................................................269
Polscy organizatorzy targów i wystaw za granicą ....................................................270
Instytucje wspierające polskich eksporterów............................................................271
Wolne strefy ekonomiczne .......................................................................................272
Linie lotnicze ............................................................................................................273
Hotele .......................................................................................................................274
Agencje turystyczne..................................................................................................275
Informacje na stronach internetowych ......................................................................276
220
Załączniki
Nr 1. MAKROEKONOMICZNE DANE O GOSPODARCE BIAŁORUSI
(2005 – I półrocze 2006)
Wskaźniki
liczba ludności
wzrost PKB
PKB w cenach bieŜących
inflacja
zadłuŜenie wewnętrzne
zadłuŜenie zagraniczne
2005
9750,2 tys.
9,2 %
63,7 bln BYR
8%
3.103,2 mld BYR
770 mln USD
stan rezerw walutowych
1297,0 mln USD
stopa refinansowa
eksport
import
saldo
średnia płaca
realny wzrost wynagrodzeń
liczba zatrudnionych
liczba bezrobotnych
stopa bezrobocia
średni kurs USD
11 %
[od 25 listopada 2005 r.]
15.977 mln USD
16.699 mln USD
- 722 mln USD
562,2 tys. BYR
21,5 %
4315,0 tys.
67,9 tys.
1,5 %
2150 BYR
I półrocze 2006
10,1 %
34,5 bln BYR
3,1 %
1323 mln USD
[stan na 1 marca 2006 r.]
10,5 %
(od 1 czerwca 2006 r.)
9.251 mln USD
10.175,5 mln USD
- 924,5 mln USD
548,6 tys. BYR
29,5 %
66,5 tys.
1,5 %
2148 BYR
Źródła: opracowanie własne na podstawie informacji statystycznej ministerstw RB oraz NBB – lipiec 2006 r.
Nr 2.
221
ADMINISTRACJA PAŃSTWOWA
Administracja Prezydenta Republiki Białoruś
Администрация Президента
Республики Беларусь
ul. K. Marksa 38, 220016 Mińsk
tel.: (+375 17) 222 3217; fax: (+375 17) 226 0610
http://www.president.gov.by
Ministerstwo Gospodarki Mieszkaniowej
i Komunalnej
Министерство жилищно-коммунального
хозяйства РБ
ul. Bersona 16, 220050 Mińsk
tel.: (+375 17) 220 1545; fax: 220 8708
Rada Republiki Zgromadzenia Narodowego
Republiki Białoruś
Совет Республики Национального
Cобрания Республики Беларусь
ul. Krasnoarmejskaja 4, 220030 Mińsk
tel./fax: (+375 17) 227 4650
http://www.sovrep.gov.by
Ministerstwo Ochrony Zdrowia
Министерство здравоохранения РБ
ul. Miasnikowa 39, 220048 Mińsk
tel.: (+375 17) 222 6033; fax: 222 4627
Izba Przedstawicieli Zgromadzenia
Narodowego Republiki Białoruś
Палата представителей Национального
Cобрания Республики Беларусь
ul.Soveetskaya 11, Dom Prawitielstwa,
220010 Mińsk
tel.: (+375 17) 222 3514; fax: 227 3784
Rada Ministrów Republiki Białoruś
Совет Министров Республики Беларусь
ul.Soveetskaya 11, Dom Prawitielstwa,
220010 Mińsk
tel.: (+375 17) 222 6105; fax: 222 6665
http://www.government.by
Ministerstwo Zdarzeń Nadzwyczajnych
Министерство по черезвычайным
ситуациям РБ (МЧС РБ)
ul. Rewolucjonna 5, 220050 Mińsk
tel.: (+375 17) 206 5425/26
fax: (+375 17) 206 5191, 223 7781
e-mail:[email protected]
http://www.rescue01.gov.by
Ministerstwo Spraw Zagranicznych
Министерство иностранных дел РБ
ul. Lenina 19, 220030 Mińsk
tel.: (+375 17) 227 2922; fax: 227 4521
http://www.mfa.gov.by
Ministerstwo Informacji
Министерство информации РБ
ul. Maszerowa 11, 220004 Mińsk
tel.: (+375 17) 9231; tel./fax: 223 5825
http://www.mininform.gov.by
Ministerstwo Kultury
Министерство культуры РБ
Prospekt Maszerowa 11, 220004 Mińsk
tel.: (+375 17) 223 7574; fax: 223 9045
Ministerstwo Obrony
Министерство обороны РБ
ul. Kommunisticzeskaja 1, 220034 Mińsk
tel.: (+375 17) 239 2119; fax: 206 6127
http://www.mod.mil.by
Ministerstwo Edukacji
Министерство образования РБ
ul. Sowietskaja 9, 220010 Mińsk
Ministerstwo Architektury i Budownictwa
tel.: (+375 17) 227 4736, 226 5159
Министерство архитектуры и строительства fax: (+375 17) 220 8483/8057
e-mail: root@ minedu.unibel.by
tel.: (+375 17) 227 2642; fax: 220 7424
http://www.minedu.unibel.by
http://www.minstroyarch.gov.by
Ministerstwo Podatków i Opłat
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych
Министерство по налогам и сборам РБ
Министерство внутренних дел РБ
ul. Sowiecka 9, 220010 Mińsk
ul. Gorodskoj Wał 4, 220050 Mińsk
tel.: (+375 17) 222 6792, 222 4992
tel.: (+375 17) 229 7808; fax: 223 9918
tel./fax: (+375 17) 222 6687
http://www.nalog.by
http://mvd-belarus.nsys.by
222
Załączniki
Ministerstwo Zasobów Naturalnych
i Ochrony Środowiska
Министерство природных ресурсов
и охраны окружающей среды РБ
ul. Kollektornaja 10, 220048 Mińsk
tel.: (+375 17) 220 6691; fax: 220 5583
http://www.president.gov.by/Minpriroda
Ministerstwo Przemysłu
Министерство промышленности РБ
Prospekt Partizanski 2/4, 220033 Mińsk
tel.: (+375 17) 224 9595; fax: 224 8784
http://194.158.197.134/New_web/minprom.nsf
Ministerstwo Łączności i Informatyzacji
Министерство связи РБ
Prospekt F. Skoriny 10, 220050 Mińsk
tel.: (+375 17) 227 3861; fax: 227 2157
http://www.mpt.gov.by
Ministerstwo Gospodarki Rolnej
i śywnościowej
Министерство сельского хозяйства
и продовольствия РБ
ul. Kirowa 15, 220050 Mińsk
tel.: (+375 17) 227 8104; fax: 227 4296
http://www.mshp.minsk.by
Ministerstwo Sportu i Turystyki
Министерство спорта и туризма РБ
ul. Kirowa 8/2, 220050 Mińsk
tel.: (+375 17) 227 7237; fax: 227 7622
http://www.mst.by
Ministerstwo Statystyki i Analiz
Министерство статистики и анализа РБ
Prospekt Partizanski 12, 220070 Mińsk
tel.: (+375 17) 249 5200, 249 4278
fax: (+375 17) 249 2204
http://www.president.gov.by/Minstat/main.html
Ministerstwo Handlu
Министерство торговли РБ
ul. Kirowa 8/1, 220050 Mińsk
tel.: (+375 17) 227 6121; fax: 227 2480
Ministerstwo Transportu i Komunikacji
Министерство транспорта и коммуникаций
ul. Cziczierina 21, 220029 Mińsk
tel.: (+375 17) 234 1152
fax: (+375 17) 232 8391, 239 4226
http://www.mintrans.by
Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej
Министерство труда и социальной защиты
Pospekt Maszerowa 23/2, 220004 Mińsk
tel./fax: (+375 17) 206 3884/3793
http://www.mintrud.gov.by
Ministerstwo Finansów
Министерство финансов PБ
ul. Sowietskaja 7, 220010 Mińsk
tel.: (+375 17) 222 6137, 222 4191
fax: (+375 17) 222 4593
http://ncpi.gov.by/minfin
Ministerstwo Gospodarki
Министерство экономики РБ
tel.: (+375 17) 222 6048; fax: 220 3777
Ministerstwo Energetyki
Министерство энергетки РБ
tel.: (+375 17) 229 8459; fax: 229 8468
Ministerstwo Sprawiedliwości
Министерство юстиции публики РБ
ul. Kollektornaja 10, 220048 Mińsk
tel.: (+375 17) 206 3728; fax: 220 9755
http://ncpi.gov.by/minjust
KOMITETY
Państwowy Komitet Celny
Государственный таможенный комитет РБ
ul. Mogilewskaja 45/1, 220007 Mińsk
tel.: (+375 17) 209 8804/8753
fax: (+375 17) 209 8897
http://www.main.gov.by
Komitet Kontroli Państwowej
Комитет государственного контроля РБ
ul. Karola Marksa 3, 220050 Mińsk
tel: (+375 17) 222 2422, 227 3856
Państwowy Komitet ds. Wojsk Pogranicza
Государственный комитет пограничных
войск РБ
ul. Wołodarskogo 24, 220050 Mińsk
tel.: (+375 17) 216 2540, 206 5406
fax: (+375 17) 227 7003
Komitet Bezpieczeństwa Narodowego
Комитет государственной безопасности РБ
tel.: (+375 17) 219 9221/9401
fax: (+375 17) 226 0038
Państwowy Komitet ds. Lotnictwa
Государственный комитет по авиации РБ
ul. Aerodromnaja 4, 220065 Mińsk
tel.: (+375 17) 222 5393; fax: 222 7728
http://www.avia.by
223
224
Nr 3.
Załączniki
OBWODOWE KOMITETY WYKONAWCZE
Obwodowy Komitet Wykonawczy w Grodnie
ul. Orzeszko 3, 230651 Grodno
tel.: (+375 152) 453 190
www.region.grodno.by
Obwodowy Komitet Wykonawczy w Mińsku
ul. Engelsa 4, 220625 Mińsk
tel.: (+375 17) 227 4442
www.minsk-region.gov.by
Miejski Komitet Wykonawczy w Mińsku
Prospekt Niepodległości 8, 220050 Mińsk
tel.: (+375 17) 227 0557
www.minsk.gov.by
Obwodowy Komitet Wykonawczy w Mohylewie
pl. Pierwomajskaja 71, 212030 Mohylew
tel.: (+375 222) 258 059
www.region.mogilev.by
Obwodowy Komitet Wykonawczy w Brześciu
ul. Lenina 11, 224005 Brześć
tel.: (+8 0162) 262 237
www.brest.region.by
Obwodowy Komitet Wykonawczy w Witebsku
ul. Gogola 6a, 210010 Witebsk
tel.: (+8 0212) 363 773
www.regadmin.vitebsk.by
Obwodowy Komitet Wykonawczy w Homlu
Prospekt Lenina 2, 246050 Homel
tel.: (+8 0232) 534 114
www.region.gomel.by
Nr 4.
PAŃSTWOWE KONCERNY I ZRZESZENIA
KOLEJE BIAŁORUSKIE
tel.: +375 17 225 4463
fax: +375 17 227 5648
http://www.rw.by/
Białoruski Państwowy Ośrodek Badawczy i Koncern Produkcyjny Metalurgii Proszków
ul. Platonowa 41, 220071 Mińsk
tel.: +375 17 232 8242
fax: +375 17 210 0977
BIELBIOFARM
Białoruski Państwowy Koncern Produkcji Farmaceutyków
ul. Warwaszeni 17, 220029 Mińsk
tel.: +375 17 239 4098
fax: +375 17 289 3402
BELBYTSOJUZ
Białoruski Związek Przedsiębiorstw Komunalnych
ul. Lewkowa 16, 220007 Mińsk
tel.: +375 17 228 2173
fax: +375 17 226 9189
BELKOPSOJUZ
Białoruski Związek Stowarzyszeń Konsumenckich
pr. Maszerowa 17, pok. 409, 220004 Mińsk
tel.: +375 17 226 8050; 226 9127
fax: +375 17 226 9189; 226 9860
BELENERGO
Białoruski Państwowy Koncern Energii
tel.: +375 17 229 8359
fax: +375 17 229 8639
BEŁNEFTIECHIM
Białoruski Państwowy Koncern Produkcji Chemikaliów i Produktów Petrochemicznych
pr. DzierŜyńskiego 73, 220116 Mińsk
tel.: +375 17 271 7901
fax: +375 17 271 9410; 271 9700
BELLEGPROM
Białoruski Państwowy Koncern ds. Produkcji i Realizacji Towarów Przemysłu Lekkiego
pl. K. Cetkin 16, 220050 Mińsk
tel.: +375 17 220 3065
fax: +375 17 220 7962
225
226
Załączniki
BELLESBUMPROM
Białoruski Produkcyjno-Handlowy Koncern Przemysłu Leśnego, Drzewnego, CelulozowoPapierniczego
tel/fax: +375 17 227 4483
BELMESTPROM
Białoruski Państwowy Koncern ds. Towarów UŜytku Narodowego
tel.: +375 17 220 2472
tel/fax: +375 17 220 2473
BELRESURSY
Białoruski Koncern ds. Zasobów Materiałowych
ul. Kaźnica 4, 220099 Mińsk
tel.: +375 17 278 8017; 278 1566
fax: +75 17 278 8503
BELTOPGAZ
Białoruski Koncern ds. Paliw i Gazyfikacji
ul. ChoruŜej 3, 220005 Mińsk
tel/fax: +375 17 284 3786; 213 3786; 213 4393
BEŁTRANSGAZ
Białoruskie Państwowe Przedsiębiorstwo ds. Transportowania i Zaopatrzenia w Gaz
ul. Niekrasowa 9, 220040 Mińsk
tel.: +375 17 266 0101
fax: +375 17 285 6336
BELWTORMET
Białoruskie Państwowe ds. Przygotowania Przetwórstwa i Zaopatrzenia w Złom Odpadów
Kolorowych i Czarnych Metali
ul. Oranskaja 11, 220033 Mińsk
tel.: +375 17 221 7187
fax: +375 17 221 8186
Nr 5.
SĄDY
Sąd Konstytucyjny Republiki Białoruś
tel.: (+375 17) 227 8012
NajwyŜszy Sąd Republiki Białoruś
tel.: (+375 17) 226 1206
WyŜszy Gospodarczy Sąd Republiki Białoruś
tel.: (+375 17) 227 1641
fax: (+375 17) 220 8416
Międzynarodowy Sąd ArbitraŜowy przy Białoruskiej Izbie Przemysłowo-Handlowej
ul. J. Kołasa 65, 220113 Mińsk
tel.: (+375 17) 266 0662
227
228
Nr 6.
Załączniki
PRZEDSTAWICIELSTWA ORGANIZACJI MIĘDZYNARODOWYCH
Komitet Wykonawczy Wspólnoty
Niepodległych Państw
tel.: (+375 17) 222 3517; fax: 227 23 39
United Nations Children’s Fund
UNICEF Office in Belarus
ul.Kirowa 17, 3 piętro, 220050 Mińsk
tel.: (+375 17) 227 7822; fax: 210 2650
Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju
ul. Gercena 2/ róg Muzykalnyj 1
tel.: (+375 17) 211 0370; fax: 211 0410
International Labour Organization
ILO National Correspondent in Minsk
Ministry of Labour in Belarus
Prospekt Maszerowa 23/2, 220004 Mińsk
tel/fax: (+375 17) 206 3798
tel.: (+375 17) 206 3784
Gospodarczy Sąd Wspólnoty Niepodległych
Państw
tel./fax: (+375 17) 229 2108
Konsultacyjno-Obserwacyjna Grupa OBSE
Pl. Gazety Prawda 11, 220116 Mińsk
tel.: (+375 17) 272 3396; fax: 272 3498
Międzynarodowa Organizacja Dotycząca
Migracji
Pl. Partizanckij 6a, 220033 Mińsk
tel.: (+375 17) 229 8129; fax: 229 8124
Międzynarodowa Federacja Stowarzyszenia
Czerwonego KrzyŜa
ul. Majakowskogo 14, 220006 Mińsk
tel.: (+375 17) 221 7237; fax: 221 9060
Oddział Przedstawicielstwa
EK „TACIS-Office”
ul. Internacjonalnaja 21, 220030 Mińsk
tel.: (+375 17) 229 26 13; fax: 276 8182
United Nations Development Programme
UN/UNPD-United Nation in Belarus
tel.: (+375 17) 227 8149; fax: 226 0340
United Nations Department of Public
Information
UNPDI in Belarus
tel.: (+375 17) 227 3817; fax: 226 0340
United Nations High Commissioner for Refugees
UNHCR Liaison Office in Belarus
Prospekt Partisanski 6a, 220033 Mińsk
tel.: (+375 17) 227 7883; fax: 227 0800
Joint United Nations Programme on HIV/AIDS
UNAIDS in Belarus
ul.Kirowa 17, 6piętro, 220050 Mińsk
tel.: (+375 17) 227 7822; fax: 226 0340
International Monetary Fund
IMF Office in Belarus
Prospekt Partisanski 6a, 3pietro, 220033 Mińsk
tel.: (+375 17) 2202533; fax: 2201319
World Bank
World Bank Office in Minsk
ul.Gertsena 2a, 220030 Mińsk
tel.: (+375 17) 226 5284; fax: 211 0314
International Finance Corporation
IFC Office in Belaruss
Prospekt Partisanski, 3 piętro, 220033 Mińsk
tel.: (+375 17) 229 8166; fax: 222 74 40
World Health Organization
WHO Liaison Office
ul.Fabritsiusa 28, R 4013, 220007 Mińsk
tel.: (+375 17) 222 0415; fax: 226 2165
United Nations Population Fund
UNFPA in Belarus
ul.Kirowa 17, 3piętro, 220050 Mińsk
tel.: (+375 17) 227 4527; fax: 226 0340
229
Nr 7.
PODATKI
Stopa podatkowa
Rodzaj podatku
Przedsiębiorstwa z kapitałem
zagranicznym
Od dywidend
24 i 15 %. Przedsiębiorstwa z
kapitałem zagranicznym, w
których udział kapitału
zagranicznego przekracza 30 %,
zwolnione są z podatku w okresie
3 lat, licząc od pierwszego roku,
w którym przedsiębiorstwo
wykazuje zysk. W przypadku
szczególnie waŜnej produkcji
wysokość podatku moŜe być
obniŜona do 50 % w okresie
dalszych 3 lat
15 %
VAT
18 %
Od zysku
Ekologiczny
15 %
Wg stawek w zaleŜności od ilości
odpadów lub wydobywanych
albo przetwarzanych surowców
(np. 1 EUR) od 1 tony
przerabianych produktów
naftowych, w tym
importowanych wyrobów
przemysłu chemicznego
Podatek progresywny od 9 do
30 %
1 % rocznie od majątku
przedsiębiorstwa
5 % funduszu płac
Wg stawek w zaleŜności od
jakości i połoŜenia działki
Od dochodu
Dochodowy od osób
fizycznych
Od nieruchomości
Nadzwyczajny
Gruntowy
Akcyza
Wg stawek ustanowionych dla
róŜnego rodzaju produkcji i
towarów
Rezydenci SSE
15 %. Zysk uzyskany z
realizacji produkcji i usług,
zwolniony jest z podatku w
okresie 5 lat. Rezydenci,
eksportujący powyŜej 70 %
produkcji przez kolejne 5 lat
płacą 50 % stawki podatku
Pozostałe
podmioty
gospodarcze
24 %
15 % - dla małych
przedsiębiorstw
15 %. W okresie 5 lat od daty 15 % od dywidend
rejestracji, dywidendy
naleŜące do rezydentów nie
podlegają opodatkowaniu
wskaźnik 54,4 % z 18 %
18 %
10,0 % do obrotu w
rolnictwie i dla
produktów dla
dzieci;
0,0 % w eksporcie;
j.w.
j.w.
j. w.
j. w.
j. w.
j. w.
j. w.
j. w.
1 % funduszu płac
Nie dotyczy
5 % funduszu płac
Wg stawek w zaleŜności od jakości i
połoŜenia
działki
j. w.
j. w.
230
Załączniki
Stopa podatkowa
Rodzaj podatku
Ubezpieczenie
społeczne
Odpis na fundusz
mieszkaniowy
Odpis na fundusz
drogowy i wspierania
rolnictwa
Odpis na utrzymanie
instytucji
opiekuńczych dla
dzieci w wieku
przedszkolnym
Czynsz dzierŜawny
Nadzwyczajny
podatek i
obowiązkowe odpisy
na państwowy
fundusz wspierania
zatrudnienia
35 % funduszu płac
j. w.
Pozostałe
podmioty
gospodarcze
j. w.
0, 5 % wpływów
Nie dotyczy
0,5 %
1 % wpływów od sprzedaŜy
Nie dotyczy
1 % wpływów
Wg stawek ustalanych przez
władze lokalne; odpis z funduszu
płac
Nie dotyczy
Przedsiębiorstwa z kapitałem
zagranicznym
Zgodnie z obowiązującymi
przepisami
4 % od funduszu płac
Rezydenci SSE
Wg stawek
ustalanych przez
władze lokalne;
odpis z funduszu
płac
Zgodnie z
Zgodnie z warunkami
umowy między inwestorem a obowiązującymi
administracją SSE
przepisami
1 % od funduszu płac
4 % od funduszu
płac
Źródło: Opracowanie własne na podstawie aktów normatywnych RB, stan na dzień 28 maja 2006 roku
Nr 8.
STAWKI AKCYZY NA TOWARY IMPORTOWANE140
Nazwa towarów podlegających akcyzie
Produkty alkoholowe:
(w zaleŜności od zawartości alkoholu)
Koniak
Likiery i inne wyroby o zawartości alk. o 28 %
Brendy i inne napoje koniakowe
Wermuty i wina
Wina gronowe
Wina musowane
Napoje małoalkoholowe do 7 % zawartości alk.
Piwo
Spirytus etylowy
Spirytus techniczny
Tytoń fajkowy
Tytoń do produkcji wyrobów tytoniowych
Cygara
Papierosy
Papierosy z filtrem
Papierosy bez filtra
Wyroby jubilerskie
Ropa naftowa (surowa)
Paliwa samochodowe beznzynowe (w zaleŜności od
liczby oktanowej)
Olej napędowy
Stawka akcyzy
3,9 EUR/litr
w przeliczeniu na 100 %spirytus
2,9 EUR/litr
w przeliczeniu na 100 % spirytus
2,8 EUR/litr
1,8 EUR/litr
0,5 EUR/litr
1 EUR/litr
0,5 EUR/litr
0,9 EUR/litr
0,04 EUR za 1 litr
1,8 EUR/litr
0,1 EUR za 1 litr
17,5 EUR/kg
8,8 EUR/kg
0,5 EUR/szt.
3,5 EUR za tysiąc sztuk
5 % od wartości
16,5 EUR/t
95 - 135 EUR/t
60 EUR od tony
Źródło: Republika Białoruś. Raport MFW z 27 marca 2003 roku, s. 63
140
Obowiązują od 1 stycznia 2003 roku
231
232
Nr 9.
Załączniki
LICENCJONOWANE RODZAJE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ
Rodzaj działalności
UpowaŜniony organ do wydania licencji
1
2
Prowadzenie działalności adwokackiej
Prowadzenie działalności audytorskiej
3
4
Prowadzenie działalności bankowej
Prowadzenie działalności weterynaryjnej
5
6
Usługi geodezyjne i kartograficzne
Zarządzanie przedsiębiorstwem w stanie
upadłości
Usługi lotnicze
Działalność w dziedzinie bezpieczeństwa
przemysłowego
Działalność w dziedzinie łączności
Usługi celne
Działalność w sferze biznesu sportowego
Działalność w dziedzinie zaopatrzenia w drewno
Skup złomu i odpadów metali
Ochrona mienia i osób fizycznych
Zapewnianie bezpieczeństwa
przeciwpoŜarowego
Produkcja druków ścisłego zarachowania oraz
materiałów zabezpieczających przed
fałszerstwem
Techniczne zabezpieczenie informacji, m.in.
metodami kryptograficznymi i z zastosowaniem
podpisu elektronicznego
Obrót kamieniami i metalami szlachetnymi
Wykorzystywanie zasobów naturalnych
i oddziaływanie na środowisko
Działalność związana z kryptograficznym
zabezpieczeniem informacji i tajnymi środkami
otrzymywania informacji
Działalność związana ze środkami
narkotykowymi, psychotropowymi itp.,
Hurtowy obrót alkoholem (z wyjątkiem
sprzedaŜy detalicznej), produkcja alkoholu
etylowego i technicznego, oraz wyrobów
tytoniowych
Działalność związana z leczeniem dzieci za
granica
Kontrola zanieczyszczenia radioaktywnego
Ministerstwo Sądownictwa
Ministerstwo Finansów,
Narodowy Bank Białoruski
Narodowy Bank Białoruski
Ministerstwo Gospodarstwa Wiejskiego i
śywności
Komitet Zasobów Gruntowych przy RM RB
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
Działalność związana z uprawą roślin
narkotycznych i trujących
Działalność związana z zagraniczną imigracją
zarobkową i zatrudnianiem obywateli Białorusi
za granicą
Państwowy Komitet Lotnictwa
Ministerstwo Ds. Sytuacji Nadzwyczajnych
Ministerstwo Łączności
Państwowy Komitet Ceł
Komitet Gospodarki Leśnej przy RM RB
Ministerstwo ds. Sytuacji Nadzwyczajnych
Państwowe Centrum Bezpieczeństwa
Informacyjnego przy Prezydencie RB
Ministerstwo Zasobów Naturalnych i Ochrony
Środowiska
Państwowy Komitet bezpieczeństwa
Ministerstwo Zdrowia
Wojewódzki i Minski Komitet Miejski
Komitet ds. Spraw Skutków Awarii w Czernobylu
przy Radzie Ministrów
Ministerstwo Gospodarstwa Wiejskiego i
śywności
Ministerstwo Pracy i Opieki Socjalnej
27
28
29
30
31
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
233
Rodzaj działalności
UpowaŜniony organ do wydania licencji
Produkcja na potrzeby wojska
Produkcja spirytusu, alkoholu, wyrobów
alkoholowych niespoŜywczych i wyrobów
tytoniowych
Produkcja aluminium, ołowiu, cynku, miedzi,
odlewów i półfabrykatów z aluminium, metali
cięŜkich i kolorowych
Obrót bronią białą, bronią myśliwską, sportową,
gazową (w tym pojemnikami z gazem
obezwładniającym osobistego uŜytku)
Działalność wydawnicza
Usługi medyczne
Działalność edukacyjna
Doradztwo prawne
SprzedaŜ hurtowa i detaliczna produktów
ropopochodnych
Usługowy przewóz pasaŜerów i ładunków
transportem samochodowym, rzecznym i
morskim
Przetwórstwo ryb i produkcja konserwow z ryb
morskich i oceanicznych
Działalność poligraficzna
Projektowanie i budowa budynków i
pomieszczeń I i II stopnia odpowiedzialności,
przeprowadzenie badań inŜynieryjnych w tym
celu
Rybołówstwo i pozyskiwanie roślinności
wodnej
Obrót papierami wartościowymi na giełdzie
Ministerstwo Obrony
Komitet ds.Standaryzacji, Metrologii i Certyfikacji
przy Radzie Ministrów RB
Rozpowszechnienie informacji z zakresu prawa
Handel detaliczny (w tym wyrobani
alkoholowymi i tytoniowymi) i usługi Ŝywienia
publicznego
Działalność ubezpieczeniowa
Usługi transportowo-spedycyjne
Usługi turystyczne
Produkcja i sprzedaŜ wyrobów farmacutycznych
Prywatne usługi notarialne
Ministerstwo Edukacji
Ministerstwo Sądownictwa
Państwowy Białoruski Koncern Naftowy
i Chemiczny
Ministerstwo Architektury i Budownictwa
Państwowa Inspekcja Ochrony Zwierząt i Roślin
przy Prezydencie RB
Komitet ds. Papierów Wartościowych przy Radzie
Ministrów RB
Minski Komitet Miejski, Rejonowe i Miejskie
Komitety
234
Nr 10.
Załączniki
WYKAZ TOWARÓW, KTÓRYCH EKSPORT ODBYWA SIĘ W OPARCIU
O SPECJALNE LICENCJE WEDŁUG WZORCA UNII EUROPEJSKIEJ
DLA HANDLU WYROBAMI TEKSTYLNYMI, WYDAWANE PRZEZ
MINISTERSTWO HANDLU RB*
Klasyfikacja towaru w/g nomenklatury
towarowej h.z. RB
5111, 5112
5204 11 000 0, 5204 19 000 0
5205, 5206
5208-5212
5306, 5309
5407 20 110 0, 5408
5508 (oprócz 5508 10 900 0, 5508 20 900 0)
5509, 5510
5512 – 5516
5607 41 000 0 - 5607 50 900 0
5802 11 000 0, 5802 19 000 0
5803 90 (oprócz 5803 90 100 0)
6101 10-6101 30
6102 10- 6102 30,
6103 31 000 0-6103 39 00 0,
6104 11 000 0-6104 59 000 0
(oprócz 6104 49 000 0)
6105 (oprócz 6105 90 9000 0)
6107, 6109 21 000 0-6108 99 100 0
6109 (oprócz 6109 90 900 0)
6110 (oprócz 6110 90)
6112 11 000 0-6112 20 000 0, 6113 00, 6114
(oprócz 6114 90 000 0)
6115 (oprócz 6115 11 000 0, 6115 20 900 0,
6115 93 910 0)
6117
6201 (oprócz 620111 000 0,
6201 19 000 0 i 6202 99 000 0),
6203 11 000 0-6203 21 000 0
(oprócz 6203 19 9000 0), 6203 41 100 0,
6203 41 900 0,
6203 42 310 0-6203 42 350 0,
6203 42 900 0, 6203 43 190 0,
6203 49 500 0,
6204 11 000 0-6204 21 000 0
(oprócz 6204 19),
6204 31 000 0, 6204 32 900 0,
6204 33 900 0, 6204 39 190 0,
6204 41 000 0-6204 44 000 0,
6204 51 000 0-6204 59 100 0,
6204 61 100 0, 6204 62 310 0,
6204 62 330 0,
6205 10 000 0-6205 30 000 0,
NAZWA TOWARU
tkaniny z przędzy wełnianej
nici bawełniane
przędza bawełniana
tkaniny bawełniane
przędza i tkaniny lniane
tkaniny z przędz włókna syntetycznego
nici do szycia z odcinkowych włókien chemicznych
przędza z włókien syntetycznych i sztucznych
tkaniny z włókien syntetycznych i sztucznych
szpagat do wiązania lub belowania
tkaniny ręcznikowe i gaza
gaza z innych materiałów włókienniczych
odzieŜ z dzianiny
skarpetki i wyroby pończosznicze
konfekcje ubraniowe z dzianiny
tekstylna konfekcja ubraniowa
6206 20 000 0-6206 40 000 0,
6210 30 000 0
6301 20 100 0, 6301 30 100 0,
6301 40 100 0, 6301 90 100 0
6302 (oprócz 6302 22 100 0,
6302 53 100 0, 6302 93 100 0)
6303 11 000 0-6303 19 00 0,
6304 11 000 0, 0-6304 91 000 0
6305 (oprócz 6305 10)
6307 10 100 0, 6307 90 100 0
6308 00 000 0
*
235
kołdry, pledy
bielizna pościelowa, stołowa
toaletowa i kuchenna
zasłony, firanki, narzuty
worki i pakiety ubraniowe
ścierki do podłóg i naczyń
zestawy składające się z tkanin i przędzy lub nici do
produkcji dywanów, gobelinów lub wyszywanych serwet i
serwetek lub analogicznych wyrobów opakowanych dla
handlu detalicznego
Wyłącznie dla towarów eksportowanych do państw Unii Europejskiej i Turcji w oparciu o licencje,
uzgodnione z koncernem “Biellegprom”
Źródło: Rozporządzenie Rady Ministrów Nr 440 z 8 kwietnia 2002 roku O środkach doskonalenia
regulowania eksportu i importu towarów.
236
Załączniki
Nr 11.
WYKAZ TOWARÓW, KTÓRYCH EKSPORT REALIZOWANY JEST
W OPARCIU O LICENCJE MINISTERSTWA HANDLU RB
Klasyfikacja
towaru wg
nomenklatuty
h.z. RB
0709 51 000 0,
0709 59
z 0810 40
1001*
1002 00 000 01005**, 1008**
1204 00**,
1205**
2204**
2205*
z 2206 00*
z 2207
2208*
z 2530 90
2601 20 000 0
2616
z 2709 00
2710, 2712 10, 2713
2843
Grzyby
Organy państwowe Republiki i
inne organizacje podległe
Rządowi RB uzasadniające
wydanie decyzji
Ministerstwo Przyrody
śurawina, czarne jagody
ZboŜa
Minselchozprod
NAZWA TOWARU
Nasiona lnu i rzepaku
Naturalne wina gronowe w tym wzmocnione,
moszcz winogronowy, oprócz wym. w poz. 2009
Wermuty i naturalne wina winogronowe z
dodatkiem roślinnych lub aromatycznych
ekstraktów
Pozostałe napoje sfermentowane (jabłecznik,
moszcz gruszkowy, napój miodowy)
Koncern
„Biełgospiszczeprom”
Spirytus etylowy niedenaturowany z koncentracją
spirytusu 80 % poj. lub więcej z surowców
spoŜywczych (oprócz spirytusu etylowego
technicznego)
Spirytus techniczny denaturowany lub
niedenaturowany
spirytus etylowy niedenaturowany z koncentracji
spirytusu poniŜej 80 % poj., z surowców spoŜywczych. Nalewki spirytusowe, likiery i inne napoje
spirytusowe
Bursztyn nieobrobiony
WypraŜony piryt
Rudy i koncentraty metali szlachetnych w tym w
stanie koloidalnym, koncentraty pirytowe i
pirytynowe
Ropa naftowa
3102-3105***
Produkty przerobu ropy naftowej
Metale szlachetne w stanie koloidalnym, związki
nieorganiczne lub organiczne metali szlachetnych
o określonym składzie chemicznym amalgamu
metali szlachetnych
Nawozy mineralne
4101-4103**
Nieobrobione skóry i skóra zwierząt
koncern “Biełbiofarm”
koncern “Biełgospiszczeprom”
koncern “Biełnieftiechim”
Minselchozprod
237
Klasyfikacja
towaru wg
nomenklatuty
h.z. RB
z 4303
NAZWA TOWARU
wydanie decyzji
Materiały drzewne nieobrobione z usuniętą lub nie KOMLESCHOZ,
usuniętą korą, grubo cięte lub nie z drzew
koncern Biełlesbumprom”
iglastych (z wyłączeniem drobnotowarowej o
średnicy w górnym cięciu do 13 cm włącznie)
z 4403 10 000 9,
z 4403 99 510 0
Materiały drzewne nieobrobione przeznaczone do
piłowania i łuszczenia o średnicy powyŜej 14 cm
brzozowe
z 4408 90
Arkusze forniru i do arkusze produkcji sklejki
(nawet złączone oraz inne drewno przecierane
wzdłuŜnie, skrawane lub łuszczone, nawet
strugane, szlifowane lub łączone na zakładkę, o
grubości nie przekraczającej 6 mm
z 5301
Len surowy lub obrabiany, ale nieprzędziony;
pakuły lniane i odpady lnu (łącznie z odpadami
przędzy i szarpanką rozwłóknioną)
Narzędzia z częścią roboczą z kamienie z
diamentów naturalnych
z 6804 21 000 0
z 8207 19 100 0
z 8207 20 100 0
z 8207 50 100 0
z 8207 60 100 0
z 8207 90 100 0
7101
7102, z 7103, z 7105
z 7106-7110,
z 7111 00 000 0,
7112
7113, z 7114, z 7115
z 7118
Perły naturalne lub hodowlane, takŜe obrobione
lub nieobrobione, sortowane i nie sortowane oraz
wyroby z nich
Drogocenne kamienie szlachetne (tylko z kamieni
szlachetnych: diament, szmaragd, rubin, szafir,
aleksandryt) we wszystkich postaciach: w surowej
postaci, szlifowane, w kawałkach i odpady,
sproszkowane
Wyroby i półfabrykaty ze szlachetnych metali i ich
stopów (paski, wyroby walcowane, drut); wyroby
z nieszlachetnych metali pokryte szlachetnymi
metalami, odpady i złom szlachetnych metali lub
metali platerowanych metalami szlachetnymi; inne
odpady zawierające metale szlachetne lub związki
metali szlachetnych, uŜywane głównie do
odzyskiwania metali szlachetnych.
BiŜuteria i jej części z metali szlachetnych i
wyroby z nieszlachetnych metali platerowane
szlachetnymi metalami, włącznie z wyrobami z
pereł, biŜuteria
Monety z metali szlachetnych
Minselchozprod
238
Klasyfikacja
towaru wg
nomenklatuty
h.z. RB
7204***
7404 00 ***
7503 00***
7602***
z 8205 51 001 0
z 8544
Załączniki
NAZWA TOWARU
Odpady złom Ŝeliwa i stali
Odpady i złom metali kolorowych
Narzędzia tnące do szkła z diamentu sztucznego,
druty i kable zawierające metale szlachetne
9003 19 100 0
Oprawki i części do okularów z metali
szlachetnych lub walcowanych metali
szlachetnych
9021 29 000 0
Stomatologiczne części z metali szlachetnych lub
walcowanych metali szlachetnych
Koperty zegarków i bransoletki z metali
szlachetnych lub z metali platerowanych metalami
szlachetnymi, w tym posrebrzane i pozłacane
metoda galwaniczną
9111 10 000 0,
9111 20 000 0,
z 9113 20 000 0
wydanie decyzji
z 9602 00 000 0
Obrobiony bursztyn, wyroby z niego
9608 10 300 0,
9608 39 100 0
Pióra kulkowe, pióra wieczne, stylografy i inne z
obsadką, skuwką z metali szlachetnych lub
walcowanych metali szlachetnych
* Oprócz napojów o mocy do 7 procent
** Licencje są wydawane i na eksport do krajów Unii celnej, z którymi anulowano odprawy celne
*** Licencje są wydawane w ramach ustalonych kwot
Nr 12.
239
WYKAZ TOWARÓW, KTÓRYCH IMPORT REALIZOWANY JEST W OPARCIU
O LICENCJE MINISTERSTWA HANDLU RB
Klasyfikacja
towaru wg
nomenklatury
towarowej h.z. RB
NAZWA TOWARU
z 1701**
cukier surowy
1701 99 1001 0,
1701 99 100 9
cukier biały
1702 30 990 1
melasa krochmalna
2203 00*
piwo słodowe
3808 10*
insektycydy
3808 20*
fungicydy
3808 30
herbicydy, środki regulatory wzrostu roślin
4011* (oprócz
4011 30, 4011 50)
nowe opony pneumatyczno-gumowe
5702* (oprócz
5702 20 000 0,
5702 39 900 0,
5702 49 900 0)
dywany tkane i inne pokrycia podłogowe
5703*
dywany i inne tekstylne pokrycia podłogowe
taftowane, gotowe lub niegotowe
5704*
dywany i inne tekstylne pokrycia podłogowe z
filcu, bez igłowych lub flokowanych, nawet
konfekcjonowane
5705 00*
pozostałe dywany i inne tekstylne pokrycia
podłogowe nawet konfekcjonowane
Organy państwowe
Republiki i inne organizacje
podporządkowane Rządowi
RB uzgadniające wydanie
licencji
koncern “Biełgospiszczeprom”
„Minselchozprod”
Koncern “Biełnieftiechim”
* Licencje sa wydawane i na import z krajów unii celnej, z którymi anulowano odprawy celne.
** Licencje sa wydawane w granicach ustalonych kwot.
240
Załączniki
Nr 13. WYKAZ TOWARÓW, KTÓRYCH EKSPORT JEST REALIZOWANY POD
WARUNKIEM REJESTRACJI KONTRAKTÓW W MINISTERSTWIE HANDLU
Klasyfikacja towaru wg
nomenklatury towarowej
h.z RB
z 2710*, 2812 10*, 2713*
NAZWA TOWARU
produkty przerobu ropy naftowej
Organy państwowe Republiki
i inne organizacje
podporządkowane Rządowi RB,
uzgadniające wydanie zgody
koncern “Bienieftechim”
* Certyfikaty rejestracji kontraktów sa wydawane na eksport do krajów unii celnej, z którymi anulowano
odprawy celne.
Nr 14.
241
TOWARY ZWOLNIONE Z OBOWIĄZKOWEJ CERTYFIKACJI*
naczynia stołowe, kuchenne i inne
gospodarcze i toaletowe wyroby z porcelany
i fajansu, w tym z dekoracyjnym pokryciem
metalami trudno topliwymi;
naczynia stołowe, kuchenne i inne
gospodarcze i toaletowe wyroby z ceramiki,
w tym z dekoracyjnym pokryciem metalami
trudno topliwymi;
naczynia kuchenne ze szkła Ŝaroodpornego;
naczynia ze szkła sodowo-wapniowosilikatowego i z krystalicznego, w tym z
dekoracyjnym pokryciem metalami trudno
topliwymi;
tkaniny i wyroby na sztuki bawełniane frote;
wyroby galanteryjne ze skóry naturalnej i
sztucznej: torebki, walizki, teczki, teki,
tornistry;
rękawiczki, rękawice z jednym palcem z
naturalnej i sztucznej skóry;
rękawiczki, rękawice z jednym palcem
futrzane z naturalnej i sztucznej skóry;
fartuchy medyczne męskie i damskie
dzianiny towarowe bieliźniane;
naczynia z melchioru, „neizilbera” ze złotym
lub srebrnym pokryciem (platerowane);
naczynia gospodarcze Ŝeliwne emaliowane i
czarne nie emaliowane;
tkaniny bieliźniane bawełniane na wyroby
dziecięce;
syropy na cukrze aromatyzowane lub
zabarwione konserwowane
sól;
makarony.
naczynia ze stali nierdzewnej, w tym z
dekoracyjnym pokryciem metalami trudno
topliwymi,
* Zgodnie z postanowieniem nr 36 z 25.08.2003 Komitetu Standaryzacji, Metrologii i Certyfikacji przy Radzie
Ministrów Republiki Białoruś (NCPI nr 8/9959 z 28.08.2003)
242
Nr 15.
Załączniki
INSTTUCJE CERTYFIKUJĄCE
Instytucja
Białoruski Państwowy Instytut Standaryzacji i
Certyfikacji (BielGISS)
ul. MieleŜa 3, 220113 Mińsk
Tel. 262-05-52/ 262-14-18; fax 262-15-20/ 262-05-52
Centrum Badań i Certyfikacji TOOT
ul. MieleŜa 3, 220113 Mińsk
tel. 216-06-90/ 216-06-89; tel/fax 262-84-35
Badania i Certyfikacja Artykułów Powszechnego
UŜytku i Produkcji Przemysłowej „BIELLIS”
ul. Krasnaja 7, 220029 Mińsk
tel. 236-61-73, fax. 213-36-41
Białoruski Narodowy Uniwersytet Techniczny
Aleja F. Skoriny 65, 220027 Mińsk
tel. 231-26-93, 239-92-40, fax 231-36-17/ 231-26-93
„Strojtechnorm”
ul. Kropotkina 89, 220002 Mińsk
tel. 234-95-10, fax 228-61-21
„ Minskproiektmiebiel”
ul. Kalwarijskaja 33, 220079 Mińsk
tel. 254-10-56, tel/ fax 254-09-67
Instytut Spawalniczy i Powłok Ochronnych
ul. Płatonowa 12 b, 220600 Mińsk
tel 239-98-59/ 239-98-51, fax 210-11-17
Słuckie Centrum Standaryzacji, Metrologii i Certyfikacji
ul. MolodieŜnaja 6, 223610 Słuck
tel 4-63-52
„Progres”
ul. Gusowskogo 4 a,
220079, Mińsk
tel. 259-67-67, fax 254-20-07
Centrum Badań Naukowych Przemysłu Lekkiego
ul. Korolia 45,
220108 Mińsk
Tel 220-09-63/ 220-07-51, Fax 220-21-39
„Promatomnadzor”
ul. Kazinca 86, klatka 1, 220108 Mińsk
tel/fax 278-50-36
Homelskie Centrum Standaryzacji,
Metrologii i Certyfikacji
ul. Poliesskaja 17A, 246003 Homel
tel/fax 55-06-37
BranŜa - przykłady certyfikowanych wyrobów
Artykuły przemysłowe, (art. uŜytku codziennego i
domowego, oświetleniowe, zegarki, art.
elektryczne, narzędzia)
Przemysł lekki, odzieŜowy i obuwniczy
Artykuły codziennego uŜytku i produkty
przemysłowe (maszyny rolnicze, silniki
elektryczne, automaty do gry, akumulatory, art.
elektryczne)
Pojazdy i przyczepy (m.in. samochody, tramwaje,
rowery, sanki, części zapasowe), produkty naftowe,
paliwa, smary, gazy, płyny specjalne, hydro- i
pneumoaparatura, filtry, podnośniki hydrauliczne,
manometry, obrabiarki do metalu i drewna, prasy,
środki ochrony specjalnej: sejfy, szafy pancerne,
kantory wymiany walut, samochody pancerne,
kamizelki kuloodporne, maszyny rolnicze, części i
elementy wyposaŜenia, źródła prądu stałego
Meble i obróbka drewna
Produkty i materiały spawalnicze
Produkty rolno-spoŜywcze, meble i wyroby
drewniane, części zapasowe i wyposaŜenie
pojazdów
Artykuły gospodarstwa domowego
Wyrobu przemysłu lekkkiego: tkaniny, odzieŜ,
dzianiny, wyroby skórzane itp.
przewody, rurociągi, kotły, dźwigi, sprzęt zasilany
paliwem stałym, płynnym i gazowym
Produkty rolno-spoŜywcze, materiały budowlane,
wyroby przemysłu lekkiego, technika i urządzenia
elektryczne codziennego uŜytku
Instytucja
NII Podszipnik
ul. śilunowicza 2; 220026 Mińsk
tel 245-45-91, fax 245-11-53
Witebskie Centrum Standaryzacji, Metrologii i
Certyfikacji
ul B. Chmielnickiego 20, 210015 Witebsk
tel 23-51-31, faks 25-40-69
Giproswiaź
ul. Surganowa 24, 220012 Minsk
tel 231-49-70/ 231-26-18, fax 231-72-55
Brzeskie Centrum Standaryzacji, Metrologii i
Certyfikacji
ul. KiŜewatowa 10/1, 224001 Brześć
tel 23-73-55, fax 23-77-80
Mohylewskie Centrum Standaryzacji, Metrologii i
Certyfikacji
ul. Bielińskogo 33, 212011 Mohylew
tel/fax 24-05-78
Bobrujskie Centrum Standaryzacji, Metrologii i
Certyfikacji
ul Puszkina 204a,
213809 Bobrujsk
tel. 7-75-17, fax: 2-92-86
Ośrodek Badań Systemów Ochrony i Zabezpieczenia
ul. Ł. Ukrainki 22-7, 220020, Mińsk
tel 254-83-59, tel. 209-69-54
Pińskie Centrum Standaryzacji, Metrologii i
Certyfikacji
ul. Berkowicza, 225710 Pińsk
tel/fax 32-22-90
Baranowickie Centrum Standaryzacji, Metrologii i
Certyfikacji
ul. Czernyszewskiego 61/1, 225320, Baranowicze
tel/fax 42-33-46
Połockie Centrum Standaryzacji, Metrologii i
Certyfikacji
ul MołodieŜnaja 166, 211440 Nowopołock
tel/fax 7-17-24
Białoruskie Centrum Protez i Ortopedii Ministerstwa
Pracy i Polityki Socjalnej RB
ul Odojewskiego 10, Mińsk
tel/fax 210-21-26, tel 251-40-94
Państwowe Centrum Certyfikacji i Ekspertyz
ul Naroczanskaja 9, 220020 Mińsk
tel 209-62-57, 209-62-98; fax 209-63-01
Instytut Sprawności Maszyn Akademii Nauk RB
ul. Akademiczeskaja 12, 220072 Mińsk
tel/fax 284-24-45
243
ŁoŜyska toczne o średnicy otworu do 400 mm
Produkty rolno-spoŜywcze, obrabiarki, wyroby
przemysłu lekkiego, obrabiarki, przyrządy
ogrodnicze, maszyny do szycia
Środki łączności, telekomunikacja
Elektryczne urządzenia codziennego uŜytku,
artykuły rolno-spoŜywcze, produkty kosmetyczne,
chemiczne, materiały budowlane (drewniane),
lakiery, piły, narzędzia ręczne (w tym elektryczne),
części do maszyn,
Produkty rolno-spoŜywcze, obuwie, odzieŜ
Produkty rolno-spoŜywcze, materiały budowlane,
przemysłu lekkiego, gumowego, opony
budowlane elementy ochronne, zbrojone, pancerne,
kuloodporne; sejfy, drzwi, rolety, Ŝaluzje, kamery,
kantory wym. walut
Produkty rolno-spoŜywcze, materiały i wyroby
budowlane
Produkty rolno-spoŜywcze, wyroby przemysłu
lekkiego
Produkcja rolno-spoŜywcza, materiały i wyroby
budowlane
Urządzenia rehabilitacyjne, wózki inwalidzkie,
protezy
Środki, materiały i urządzenia przeciwpoŜarowe
Maszyny, elementy maszyn, narzędzia ślusarskie,
przyrządy diamentowe, wyposaŜenie pojazdów
kołowych
244
Załączniki
Instytucja
Państwowe Centrum Bezpieczeństwa Informacji przy
Prezydencie RB
ul Kalwarijskaja 17a, 220004 Mińsk
tel 223-09-57, 223-59-67; fax 276-91-80
Państwowe Centrum Ekspertyzy Kryminalistycznej
MSW RB
ul. Włodarskogo 2a, 220615 Mińsk
tel 229-73-18, 229-72-82; fax 226-07-31
Białoruski Instytut Naukowo-Badawczy i ProjektowoKonstruktorski Produktów SpoŜywczych
ul Kozłowa 29, 220037 Mińsk
tel.236-10-42, fax 236-90-03
Państwowe Centrum Higieny i Epidemiologii
Ministerstwa Zdrowia RB
ul. Kazinca 50, 220099, Mińsk
tel/fax 277-47-35
Mołodecznieńskie Centrum Standaryzacji, Metrologii i
Certyfikacji
ul J. Kupały 106, 222310 Mołodeczno
tel.: 3-18-15
Białoruski Państwowy Koncern Naukowo-Produkcyjny
Metalurgii Proszków
ul Płatonowa 41, 220071 Mińsk
tel 239-98-36, fax 210-05-74
Białoruski Ośrodek Badań Maszyn
os. Priwolnyj w rejonie Mińskim, okręg Miński
tel 590-42-55, 590-46-84, 227-81-54; fax 590-42-58
Sanitarno-Higieniczny Instytut Naukowo-Badawczy
ul Akademiczeskaja 8/47, 220012 Mińsk
tel 284-13-67, fax 232-90-16
OAO "Strojkompleks"
ul Wostocznaja 165a, 220090 Mińsk, tel. 266-99-17
"Sertis"
ul. W. ChoruŜej 8, 224030 Brześć, tel 20-46-93
Białoruskie Międzybankowe Centrum Rozliczeniowe
ul Kalwarijskaja 7, 220048, Mińsk
tel.223-08-31, fax 223-87-89
Centrum Ekspertyz i Badań w Ochronie Zdrowia
Towariszczeskij Pereułok 2a, 220012 Mińsk
tel 289-53-49, 289-53-50
Centrum Naukowo-Techniczne
ul Moskowskaja 267/2, 224023 Brześć
tel.: 42-98-93, 41-19-61
"Bieławtotraktorostrojenie"
ul. Akademiczeskaja 12, 220072 Mińsk
tel 210-07-49, 284-00-80
"Biełgiprostrom"
ul Minina 23, 220014 Mińsk
tel.: 226-2603, 226-36-74
Artykuły bezpieczeństwa informacji, maszyny
cyfrowe, wideomonitory
Broń palna i biała, naboje, środki samoobrony
Produkcja spoŜywcza, opakowania, nakrycia
stołowe
produkty spoŜywcze, alkoholowe, tytoniowe, środki
czyszczące, kosmetyki, perfumy
Produkty rolno-spoŜywcze, materiały i wyroby
budowlane
materiały metalowe, niemetalowe i kompozytowe,
narzędzia diamentowe, metalurgia proszków
Technika rolnicza, traktory i przyczepy, maszyny
rolnicze, kotły i generatory do 100 kW
Gotowe wyroby spoŜywcze, tytoniowe,
alkoholowe, perfumy i chemia domowa
Materiały i wyroby budowlane
Materiały i wyroby budowlane
Środki techniczno-programatorskie w zakresie
usług i technologii bankowych
Sprzęt medyczny
Pojazdy, elementy ich wyposaŜenia i części
245
Instytucja
Orszańskie Centrum Standaryzacji, Metrologii i
Certyfikacji
ul. Tekstilczikow 31B, 211030 Orsza
tel 2-20-05, fax 2-42-64
"PŁANTEST"
Partizanskij 2, 220763 Mińsk
tel/fax 226-17-10
"Biełdor" Instytut Naukowo-Badawczy Drogownictwa
4-yj Zagorodnyj Pereułok 60, 220079 Mińsk
tel/fax 254-32-94
Lidzkie Centrum Standaryzacji, Metrologii i
Certyfikacji
ul 8. Marta 14, 231300 Lida,
tel/fax 2-12-24
Borysowskie Centrum Standaryzacji, Metrologii i
Certyfikacji
ul Łopatina 20, 222120 Borysów
tel/fax 2-08-54
"Certifikacija Produkcji" Białoruskiego Uniwersytetu
Państwowego
ul. Kulman 15, 220012 Mińsk, 232-67-89
Białoruskie Państwowe Centrum Weterynaryjne
p/o Kuncewszczina, rejon Miński, 23020
tel. 236-13-80, 50-88-359, 50-88-359; fax 50-88-359
Białoruski Państwowy Instytut Metrologii
Starowilenskij trakt, 93, 220053 Mińsk
tel 233-55-01 fax 213-09-38
Grodnieńskie Centrum Standaryzacji, Metrologii i
Certyfikacji
ul Kosmonawtow 56, 230003 Grodno
tel/fax 72-38-17
Mohylewski Państwowy Instytut Techniczny
pr. Mira 43, 212005 Mohylew
tel/fax 25-80-91
Institut Płodoowoszcztechprojekt
ul Płatonowa 10, 220034 Mińsk
tel. 236-86-04, 236-00-63, 284-70-03; fax 236-89-42
Kalikowickie Centrum Standaryzacji, Metrologii i
Certyfikacji
ul 50 let Oktabria 50, 247710 Kalikowicze
tel 2-24-33 fax 7-18-50
Mińskie Centrum Miejskie Higieny i Epidemologii
ul. P. Browki 13, 220013 Mińsk
tel 232-63-85 fax 22-08-61
Centrum Międzynarodowych Projektów
Ekologicznych, Certyfikacji i Audytu Ministerstwa
Zasobów Naturalnych i Ochrony Środowiska
Produkty rolno-spoŜywcze, artykuły przemysłowe
Źródło: Materiały WEH Ambasady RP w Mińsku
Sprzęt AGD, RTV, komputery
Materiały, elementy i wyroby budowlane
Produkty rolno-spoŜywcze, środki myjące,
kosmetyki
Materiały i wyroby budowolane, gumowe,
chemiczne, naftowe, spoŜywcze, usługi
samochodowe, fryzjerskie i in.
Produkty spoŜywcze, alkoholowe, tytoniowe
preparaty weterynaryjne
Produkty spoŜywcze, zabawki, chemia
gospodarcza, tara, usługi samochodowe, maszyny,
usługi naprawcze komputerów
produkty spoŜywcze, środki czyszczące, elektryka
gospodarcza, oświetlenie, meble, materiały
budowlane, usługi fryzjerskie
Urządzenia i materiały spawalnicze
Produkty spoŜywcze
Produkty rolno-spoŜywcze, usługi naprawy
samochodów i usługi fryzjerskie
Produkty rolno-spoŜywcze, kosmetyczne
Produkty i systemy zarządzania środowiskiem
naturalnym
246
Nr 16.
Załączniki
OGRANICZENIA W IMPORCIE I EKSPORCIE
Nazwa towaru
- Zwierzęta Ŝywe (oprócz hodowlanych czystej krwi);
- Rośliny leśne lecznicze, byliny, pozostałe (z grupy 01060090 i 060290);
- Zbiory zoologiczne, botaniczne, antyki
- radioaktywne, toksyczne i inne odpady przemysłowe,
- które nie mogą być przerobione na terenie RB;
- nośniki informacji mogących szkodzić polityce państwa, zdrowiu, uczuciom
religijnym;
- ograniczony jest przywóz narządów ludzkich, środków narkotycznych,
psychotropowych i innych leków nowej generacji (wymagane pozwolenie
Ministerstwa Zdrowia)
- surowce pochodzenia zwierzęcego dla przemysłu farmaceutycznego (kody
towarowe: 0206 10100, 0206 22100, 0206 29100);
- Ŝółć, tarcica i rogówka bydlęca, trzustka bydlęca i świńska;
- zarodki bydlęce i krew z zarodków bydlęcych;
- korzeń waleriany;
- nawozy potasowe i mineralne;
- kazeina;
- drewno nieobrobione okorowane lub nie okorowane (jodła zwykła z wyjątkiem
kodu 440320300, sosna zwykła z wyjątkiem kodu 440391000, z dębu, kod
4403995000, z brzozy, z wyjątkiem bali o średnicy do 13 cm łącznie w
cieńszym końcu);
- podkłady kolejowe;
- drewno piłowane wzdłuŜ (kod: 440710910) z wyjątkiem kodu 440710930;
- sosna zwykła, z wyjątkiem tarcicy o szerokości nie większej niŜ 15 cm i
grubości nie większej niŜ 4 cm;
- z dębu
EKSPORT
grzyby, Ŝurawiny, czarne jagody, zboŜa, nasiona, cukier biały, ropa naftowa i
produkty jej przerobu, kazeina i inne pochodne, skóry surowe i wyprawione,
podkłady kolejowe drewniane, włókno lniane, urządzenia do waŜenia, aparaty
telefoniczne, urządzenia nadawcze i odbiorcze dla telewizji, liczniki do pomiaru
zuŜycia gazu i części zamienne do nich
zwierzęta hodowlane czystej krwi, mięso i gotowe wyroby z mięsa, produkty
mleczarskie, jaja ptasie, mąka, kasze, ziarno siewne roślin oleistych, wyroby
cukiernicze, lody, ocet, otręby, śruta i inne pozostałości obróbki zbóŜ, makuchy,
koncentraty i produkty uŜywane do karmienia zwierząt
IMPORT
wody i napoje bezalkoholowe, piwo słodowe, nowe opony pneumatyczne, dywany
tkane i inne włókiennicze, wykładziny podłogowe, chłodziarko-zamraŜarki
wyposaŜone w oddzielne drzwi zewnętrzne, chłodziarki domowe spręŜarkowe o
pojemności powyŜej 250 l, urządzenia do waŜenia, aparaty telefoniczne, urządzenia
nadawcze i odbiorcze dla telewizji, liczniki do pomiaru zuŜycia gazu i części
zamienne do nich
Rodzaj ograniczenia
Eksport zabroniony
Import zabroniony
Zabroniony eksport w
ramach transakcji
barterowych
Wymagana rejestracja
kontraktów w
Ministerstwie Spraw
Zagranicznych
kontraktów
w Obwodowych
Komitetach
Wykonawczych i w
Mińskim Komitecie
Wykonawczym
kontraktów
w Ministerstwie Spraw
Zagranicznych
Nazwa towaru
Grupy towarów podlegających nadzorowi
- nasiona i materiał sadowniczy (szkółkarski);
- owoce i warzywa świeŜe i suszone;
- zboŜa, słód, ziarno soi, mąka, cukier surowy, droŜdŜe, nieaktywne, tytoń
nieprzetworzony, szyszki chmielowe, rośliny uŜywane do wyrobu kosmetyków i
farmaceutyków, słoma i plewy zbóŜ, siano, koniczyna, materiały roślinne do
wyplatania, jednokomórkowce, odpady przemysłu spoŜywczego, nawozy, skóry
i wyroby z nich, wełna i sierść, bawełna, len, konopie, torf, opakowania, drewno
i inne wyroby mogące przenosić szkodniki i choroby roślin;
- artykuły kolonialne, ryŜ, produkty przemysłu młynarskiego;
- kultury grzybów, bakterii, wirusów itp.;
- zbiory zoologiczne, botaniczne, mineralogiczne, anatomiczne
zwierzęta Ŝywe, mięso i wyroby z mięsa, ryby, wyroby mleczarskie, produkty
pochodzenia zwierzęcego, pasze zwierzęce i roślinne, tłuszcze i oleje pochodzenia
zwierzęcego, przetwory z mięsa, laktoza, ciasta makaronowe nadziewane mięsem,
rybą, serem, droŜdŜe, sosy, buliony, napoje bezalkoholowe, sól pastewna i inne pasze
dla zwierząt, leki i witaminy dla zwierząt
Źródło: CIR HZ Warszawa – Portal Promocji Eksportu
247
Rodzaj ograniczenia
Państwowej Inspekcji
ds. Kwarantanny Roślin
Państwowej Inspekcji
Weterynaryjnej
248
Nr 17.
Załączniki
LEKI, ŚRODKI OCHRONY ROŚLIN I NASIONA ZWOLNIONE Z CŁA
I VAT141
Kod towarowy
0703 10 1100
0713 10 1000
z 1001
1003 00
1005
1008 20 000 1, 1008 20 000 9
1008 90
1204 00 100 1, 1204 00 100 9
1209 10 000 0
1209 29 600 0
1209 91
2833
z 2835
2903 30 330 0
2922 41 000 0
z 2923 10 000 0
2930 30
2936
2941 10
2941 20
2941 30 000 1- 2941 30 000 9
2941 40 000 1-2941 40 000 9
2941 50 000 1-2941 50 000 9
2942 00 000 0
3002 10 910 0
3002 30 000 0
3003 10 000 1, 3003 10 000 9
3003 20 000 1, 3003 20 000 9
3003 39 000 0
3003 90 100 0
3003 90 900 1, 3003 90 900 9
3004 10
3004 20
3507
3808
141
Nazwa towaru
Nasiona cebuli
Groch siewny
Pszenica
Jęczmień
Kukurydza
Proso
Pozostałe zboŜowe
Nasiona lnu
Nasiona buraka cukrowego
Nasiona buraka przeznaczonego na paszę
Nasiona warzyw
Sulfaty; ałuny; nadtlenodwusiarczany
Fosfinaty i fosfonaty
Brometan
Lizyna i jej złoŜone estery; sole tych związków
Chlorek cholinu
Metionina
Prowitaminy i witaminy, naturalne lub syntetyczne i ich pochodne, mieszanki
tych związków, w tym rozcieńczalniki
Penicylina i jej pochodne, sole tych związków
Streptomycyna i jej pochodne; sole tych związków
Tetracyklina i jej pochodne; sole tych związków
Fenikochlorid i jego pochodne; sole tych związków
Erytromycyna i jej pochodne; sole tych związków
Pozostałe związki organiczne
Hemoglobina, globuliny krwi i surowica globuliny
Szczepionki weterynaryjne
Lekarstwa zawierające penicylinę i jej pochodne, lub zawierające
streptomycynę, lub jej pochodne
Zawierające inne antybiotyki
Pozostałe, zawierające hormony lub pozostałe związki z pozycji towarowej
2937, ale nie zawierające antybiotyków
Pozostałe, zawierające jod lub związki jodu
Pozostałe lekarstwa
Lekarstwa zawierające penicylinę i jej pochodne lub zawierające
streptomycynę, lub jej pochodne
Zawierające inne antybiotyki
Enzymy; preparaty zawierające enzymy gdzie indziej nie nazwane
Środki owadobójcze, gryzoniobójcze, grzybobójcze, chwastobójcze,
regulatory wzrostu, środki odkaŜające i podobne produkty w postaciach lub
opakowaniach przeznaczonych do sprzedaŜy detalicznej
Zgodnie z dekretem Prezydenta RB nr 462 z 28 sierpnia 2002 roku obowiązującym od 9 września 2002 r.
249
Nr 18.
OPŁATY ZA KORZYSTANIE Z NOŚNIKÓW REKLAMY ZEWNĘTRZNEJ
Rodzaj nośnika
reklamy
Wysokość opłat w zaleŜności do rodzaju reklamy i kategorii ulic (w USD)
Kategorie ulic
WyŜsza
I
II
WyŜsza
I
II
WyŜsza
I
II
Reklama towarów i usług
produkcji zagranicznej.
przedsiębiorstw z
produkowanych na
terytorium Białorusi.
Informacja reklamowa o inwestycjami zagranicznymi.
zagranicznych osobach
Informacja reklamowa o
Informacja reklamowa
prawnych
przedsiębiorstwach z
o przedsiębiorstwach
inwestycjami zagranicznymi
białoruskich
15,0
10,0
7,5
10,0
7,5
5,0
7,0
5,0
3,5
Punkty reklamowe na
dachach jarzeniowe i nie
podświetlone
- 1 m2 mięsięcznie
Tablicowe konstrukcje
20,0
15,0
reklamowe, stojące
oddzielnie, na ścianach
budynków i budów, w
tym ogrodzeniach
czasowych
- 1 m2 miesięcznie
Reklama na miękkich
7,5
5,0
materiałach, typu
markizy
- 1 m2 mięsięcznie
Reklama na
15,0
10,0
przystankach transportu
miejskiego
- 1 m2 miesięcznie
Reklama na
15,0
10,0
wspornikach fasad
budynków, słupach
latarni - 1 m2
miesięcznie
Reklama na zegarach
10,0
7,5
2
ulicznych - 1 m
miesięcznie
Jarzeniowe i świetlne
15,0
10,0
punkty reklamowe na
fasadzie domów - 1 m2
mięsięcznie
Reklama na rozpiętych
40,0
tkaninach – za szt. na
dobę
Osobowe - 15,0
Reklama na
zewnętrznych stronach CięŜarowe - 25,0
środków transportu - na
jednym środku
transportu miesięcznie
10,0
15,0
10,0
7,5
10,0
7,5
5,0
3,0
10,0
3,0
2,0
3,0
2,0
1,5
7,0
5,0
7,0
5,0
7,0
5,0
3,0
7,5
10,0
7,5
5,0
7,0
5,0
3,0
5,0
7,5
5,0
3,5
5,0
3,5
2,0
7,5
10,0
7,5
5,0
7,5
5,0
3,5
30,0
Osobowe - 13,0
CięŜarowe - 15,0
20,0
Osobowe - 8,0
CięŜarowe - 13,0
250
Reklama na latających
balonach
Reklamowoinformacyjne
stanowisko w formie
obiektu przestrzennego za obiekt miesięcznie
Słupy reklamowe - za
jednostkę na dobę
Reklama na kioskach za jednostkę
miesięcznie.
Wywieszki na ścianach i
wolno stojące do 1,5 m2
- za jednostkę
miesięcznie
Plakaty reklamowe - za
jednostkę miesięcznie
Załączniki
100,0
75,0
50,0
300,0
250,0
200,0
250,0
200,0
150,0
150,0
100,0
75,0
20,0
15,0
10,0
15,0
10,0
7,0
10,0
7,0
5,0
25,0
15,0
13,0
15,0
13,0
8,0
13,0
8,0
6,0
7,0
5,0
3,0
5,0
3,0
2,0
3,0
2,0
1,0
4,0
3,0
2,0
3,0
2,0
1,5
2,0
1,0
0,5
Źródło: MoŜliwości reklamy ulicznej towaru na Białorusi, CIR HZ Warszawa – Portal Promocji Eksportu,
informacje z prasy białoruskiej.
Nr 19.
POLSKIE PLACÓWKI NA BIAŁORUSI
Ambasada RP w Mińsku
ul. Rumiancewa 6, 220034 Mińsk
tel.: (+375 17) 288 2313, 288 2114, 288 2321
fax: (+375 17) 236 4992, 236 5389
www.embassypoland.nsys.by
Wydział Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP
(d. Wydział Ekonomiczno-Handlowy)
tel.: (+375 17) 222 4819, 220 4964, 220 2772
fax: (+375 17) 220 4974
Wydział Konsularny
ul. Kropotkina 91a, 220002 Mińsk
tel.: (+375 17) 283 2310 do 12
fax: (+375 17) 289 3255
Instytut Polski
ul. Wołodarskiego 6, 220030 Mińsk
tel.: (+375 17) 220 6378, 220 9581
fax: (+375 17) 220 4874
Konsulat Generalny w Grodnie
ul. Budionnego 48a, 230023 Grodno
tel.: (+375 152) 751 595; 751 590
fax: (+375 152) 751 587
Konsulat Generalny w Brześciu
ul. Kujbyszewa 34, 224030 Brześć
tel.: (+375 162) 222 071; 233 202
fax: (+375 162) 203 829
Polsko-Białoruska Izba Handlowo-Przemysłowa
Oddział w Mińsku
StoroŜewskaja 5, ofis 9, 220029 Mińsk
Dyrektor Ludmiła Kostiukowicz
tel./fax: (+375 17) 234 2385,
tel. komórkowy +375 296 267 178 (w Mińsku: 8-0296 267 178)
251
252
Załączniki
Nr 20. BIAŁORUSKIE PLACÓWKI, BANKI I PRZEDSTAWICIELSTWA W POLSCE
Ambasada Republiki Białoruś
ul. Wiertnicza 58, 02-952 Warszawa
tel. (022) 742 09 90, 842 52 02
tel./fax (022) 742 09 80
godz. pracy: 8.00-16.15
http://belembassy.org/poland
Wydział Konsularny
ul. Wiertnicza 58, 02-952 Warszawa
tel. (022)742 07 10
fax (022) 842 43 41
godz. pracy: 8.00-15.00
przyjęcia dokumentów: 9.00-12.00
wydawanie wiz: 15.00-16.00
Wydział Ekonomiczno-Handlowy
tel. (022) 742 09 75
fax: (022) 742 09 80
Konsulat Generalny Republiki Białoruś
w Białymstoku
ul. Elektryczna 9, 15-080 Białystok
tel.: (085) 744 5501
tel./fax: (085) 744 6661
Konsulat Generalny Republiki Białoruś
w Gdańsku
ul. Wały Piastowskie 1 pok. 905
80-855 Gdańsk
tel./fax: (058) 341 0026
godz. pracy: 8.00-16.15
Konsulat RB w Białej Podlaskiej
ul. Sitnicka 77, 21-500 Biała Podlaska
tel. (0-83) 342 18 14
godz. pracy: 8.00-16.15
Polsko-Białoruska Izba HandlowoPrzemysłowa
ul. Trębacka 4, 00-074 Warszawa
tel.: (022) 827 4741, tel./fax: 630 9795
www.chamber.pl/bialorus
AB „BELARUSBANK”
ul. Bielawska 6 m. 57, 02-511 Warszawa
tel. (22) 646 0595; 844 44 33, fax: 844 4480
E-mail: [email protected]
AKB „PRIORBANK”
ul. Langiewicza 2/1, 02-072 Warszawa
tel/fax: (22) 825 1891
„BELINWESTBANK” OAO
ul. Krasickiego 12A, lok.1
02-611 Warszawa
tel/fax: (22) 844 3301
„BELWNEWSZEKONOMBANK”
ul. Bukowieńska 24A, pok. 118
02-703 Warszawa
tel/fax: (22) 847 5180
„BELPROMSTROJBANK”
ul. Krucza 6/14, pok. 206, 207; Warszawa
tel. (22) 621 0693
253
Nr 21.
PRZEJŚCIA GRANICZNE
Nazwa / adres / telefon / fax
Rodzaj ruchu
Rodzaj towarów
Kontrola
Terespol / Brześć
21-550 Terespol
tel. (+48 83) 375-30-12,
375-30-60
fax: (+48 83) 375-28-24
Kukuryki / Koroszczyn
21-550 Terespol, Kukuryki
tel.(+48 83) 376-40-00,
376-40-01
fax: (+48 83) 376-41-44
Osobowy,
Autobusowy
Towary przewoŜone i
wywoŜone przez podróŜnych
weterynaryjna
Towarowy
weterynaryjna,
fitosanitarna
Połowce / Pieszczatka
17-240 Czeremcha
Połowce
tel. (+48 85) 685-00-10
Bobrowniki / Bierestowica
16-042 Zubki
Bobrowniki
tel. (+48 85) 718-08-08
fax: (+48 85) 718-08-09
Osobowy
Wszystkie z wyłączeniem:
- Olejów pozycja 2710
- Pojazdów samochodowych
- Skóry i wyrobów skórzanych
- Tekstyliów i wyrobów
tekstylnych
Towary przewoŜone i
wywoŜone przez podróŜnych
Kuźnica Białostocka / Bruzgi
16-123 Kuźnica Białostocka
tel. (+48 85) 722-43-27,
722-43-29
fax: (+48 85) 722-40-18
Osobowy,
Autobusowy,
Towarowy
Osobowy,
Autobusowy,
Towarowy
tekstylnych
tekstylnych
brak
weterynaryjna,
sanitarna,
fitosanitarna (od
poniedziałku do
piątku 10-18).
weterynaryjna,
fitosanitarna
254
Nr 22.
Załączniki
URZĘDY CELNE NA BIAŁORUSI
Brasław
211970 Obwód Witiebski, m. Brasław
ul. DzierŜyńskiego 85
tel.: (+375 2153) 22655
Orsza
211030 Obwód Witiebski, m. Orsza
ul. Mira 63
tel.: (+375 2161) 22581
Brześć
224004 m. Brześć, stacja kolejowa
tel.: (+375 162) 73884
fax: (+375 162) 38854
Oszmiany
231100 Obwód Grodnieński, m. Oszmiany
ul. Kolasa 7
tel.: (+375 1593) 20097
Homel
246050 m. Homel, ul. Internacjonalna 30
tel.:/fax: (+375 232) 720990
Pińsk
225710 Obwód Witiebski, m. Pińsk
ul. Cziernyszewskogo 1-A
tel.: (+375 1653) 50339
Bug Zachodni
224030 m. Brześć, ul. Gawriłowa 65
tel.: (+375 162) 470183
fax: 65359
Mińsk-Regional
220026 m. Mińsk, ul. Kommunisticzeskaja 11
tel.: (+375 17) 2340373
Mińsk-Central
220046 m. Mińsk, ul. Hołmogorska 57
tel.: (+375 17) 2105297
Mińsk-2
220054 m. Mińsk
lotnisko „Mińsk-2”, biuro główne
tel.: (+375 17) 2791619, 2791037
Mohylew
212648 m. Mohylew, ul. Pierwomajskaja 77
tel.: (+375 222) 228639, 220583
Mozyrz
247760 Obwód Homelski, m. Mozyrz
per. 1 Berezowyj 3
tel.: (+375 2351) 43718
Połock
211400 Obwód Witiebski, m. Połock
ul. Parkowa 24
tel.: (+375 214) 551443
Postawy
211840 Obwód Witiebski, m. Postawy
ul. Krupskiej 55
tel./fax: (+375 2155) 21004
Wierchniedwinsk
211620 Obwód Witebski, m. Wierchniedwinsk
ul. Sowieckaja 170
tel.: (+375 2151) 21636
Witebsk
210605 m. Witebsk, ul. Łazo 114
tel.: (+375 212) 242123
Woronowo
231370 Obwód Grodnienski, m. Woronowo
ul. Komunalna 9
tel.: (+375 1594) 20303
Nr 23.
255
BANKI BIAŁORUSKIE (według stanu na 28 maja 2006 roku)
PRIORBANK -Towarzystwo Akcyjne
ul. W. ChoruŜej 31A, 220002 Mińsk
tel.: (+375 17) 2899087,
ABSOLUTBANK
220023 Mińsk, pr. Niepodległości 95
tel.: (+375 17) 2370702, 2642443
faks: (+375 17) 2899191,
www.priorbank.by
BEŁWNIESZEKONOMBANK
tel.: (+375 17) 2092944, 2264809
PARITETBANK
ul. Gamarnika 9/4, 220009 Mińsk
tel. (+375 17) 2883248
NARODOWY BANK BIAŁORUSKI
220004 Mińsk, pr. Niepodległości 87a
tel.: (+375 17) 2800991, 2038457
BIAŁORUSKI BANK PRZEMYSŁOWY
220004 Mińsk, ul. Melnikajte, 8
tel; (+375 17) 2039578, 2094206
BIEŁAGROPROMBANK
ul. Olszewskogo 24, 220073 Mińsk
tel.: (+375 17) 2285003, 228 53 19
BIEŁPROMSTROJBANK
Bulwar Myłjawina 6, 220071 Mińsk
tel.(+375 17) 2894606, 2100342
BEŁARUSBANK
tel.: (+375 17) 2001831, 2893830, 2188431
fax: (+375 17) 226 4750,
www.belarusbank.minsk.by
DśEM – BANK
220212 Mińsk, ul. Surganowa, 28
tel.: (+375 17) 2198444, 2198490
ZAGRANICZNY BANK MOSKWA MIŃSK
ul. Komunisticzeskaja 49, 220002 Mińsk
tel.: (+375 17) 228 63 01/02
TECHNOBANK
ul. Kropotkina 44, 220002 Mińsk
tel.: (+375 17) 2831510, 2832727
BIAŁORUSKI BANKROZWOJU
I REKONSTRUKCJI - BIEŁINWESBANK
220002 Mińsk, prosp. Maszerowa 29
tel.: (+375 17) 2892815, 2893546
MINSKI BANK TRANZYTOWY
220033 Mińsk, prosp. Partyzanski, 6a
tel. (+375 17) 2132900, 2132909
ZOLOTOJ TALER
220035 Mińsk ul. Tatarskaja 3
tel. (+375 17) 2266298
TRASTBANK
220035 Mińsk, ul. Ignatenko 11
tel.: (+375 17) 2504388, 2285231
SLAWNEFTEBANK
220007 Mińsk, ul. Fabrycyusa, 8
tel. (+375 17) 2220752
BANK MIĘDZYNARODOWEGO
Wspólne Białorusko-Rosyjskie Towarzystwo HANDLU I INWESTYCJI
220050 Mińsk, ul. Sowetskaja, 12
Akcyjne BIEŁGAZPROMBANK
tel. (+375 17) 2206880, 2001700
ul. Prityckogo 60/2, 220121 Mińsk
tel.: (+375 17) 2067740, 2594525
256
Załączniki
ATOM-BANK [WSE MIŃSK]
220075 Mińsk
prosp. Partyzański, 174
tel.: (+375 17) 2198482, 2996770
PÓŁNOCNY BANK INWESTYCYJNY
220075 Mińsk, promzona Szabany,
per. Promyszlennyj 7
tel.: (+375 17) 2896621, 2996631
MIĘDZYNARODOWY BANK
REZERW [WSE MIŃSK]
per. Promyszlennyj 11
tel.: (+375 17) 2996910
LOROBANK [WSE MIŃSK]
ul. InŜynierna, 25
tel.: (+375 17) 2996901, 2996897
AKCYJNY BANK REKONWERSJI
I ROZWOJU
220037 Mińsk, prosp. ZwycięŜców 23 korp. 1
tel.: (+375 17) 2035727, 2266393
COMBełBank
200050 Mińsk, ul. K. Marksa 25
tel. (+375 17) 2066582, 2027091
ASTANAEKSIMBANK
220123 Mińsk, ul. B. ChoruŜej 20
tel.: (+375 17) 2895811, 2895800
BełSwisBank
220030 Mińsk
ul. J. Kupały, 25
tel. (+375 17) 2066933, 2066879
Międzynarodowy Bank Współpracy
Gospodarczej [WSE MIŃSK]
220075 Mińsk, ul. Selickiego 9/33-42
tel. (+375 17) 2996478, 2446372
BELROSBANK
220029 Mińsk, ul. Czerwona 7
tel. (+375 17) 2848486, 2227091
InwestPromBank
220075 Mińsk, ul. Przemysłowa 66/20-22
tel.: (+375 17) 2048350, 2048349, 2048351
Nr 24.
257
BIAŁORUSKIE KANCELARIE NOTARIALNE I KOLEGIA ADWOKACKIE
Białoruska Izba Notarialna
ul. Czapajewa 21, Mińsk
tel.: (+375 17) 239 4305
Obwodowe Kolegium Adwokackie
w Witebsku
ul. Sowietskaja 2a, Witebsk 210026
tel.: (+375 212) 362 472
Pierwsza Obwodowa Kancelaria Notarialna
w Brześciu
ul. Małaja 3, Brześć 224013
tel.: (+375 162) 259 243
Obwodowe Kolegium Adwokackie w Homlu
pr. Lenina 4, Homel 246050
tel.: (+375 232) 538 063
w Witebsku
ul. Prawdy 34, Witebsk 210029
tel.: (+375 212) 259 584
w Grodnie
ul. Telmana 5, Grodno
tel.: (+375 152) 448 175
w Homlu
ul. Rogaczewskaja 22, Homel 246022
tel.: (+375 232) 552 033
Miejskie Kolegium Adwokackie w Mińsku
ul. Konsomolskaja 8, Mińsk 220050
tel.: (+375 17) 226 7394
w Grodnie
Bulwar Leninskogo Komsomoła 16a, Grodno
tel.: (+375 152) 330 611, 332 991
Pierwsza Miejska Kancelaria Notarialna
w Mińsku
ul. Krasnaja 5, Mińsk 220029
tel.: (+375 17) 284 3080
w Mińsku
ul. Smoliaczkowa 9, Mińsk 220071
tel.: (+375 17) 239 7864
w Mohylewie
ul. Pierwomajskaja 20, Mohylew 220030
tel.: (+375 222) 223 631
w Brześciu
ul. Puszkinskaja 16/1, Brześć 224005
tel.: (+375 162) 236 096
w Mińsku
ul. Wokzalnaja 44a, Mińsk
tel.: (+375 17) 220 6183
w Mohylewie
ul. Pierwomajskaja 29, Mohylew212030
tel.: (+375 222) 250 050
Specjalizowane Kolegium Adwokatów
Republiki Białoruś „Biełiniiurkolegia”
ul. Bogdanowicza 70, Mińsk 220100
tel.: (+375 17) 234 6800
fax: (+375 17) 234 62 31
Białoruski Związek Adwokatów
ul. Kollektornaja 10, Mińsk 220048
tel.: (+375 17) 220 5040
Związek Prawników Republiki Białoruś
ul. Kollektornaja 10, Mińsk 220048
tel.: (+375 17) 227 5624
258
Nr 25.
Załączniki
POLSKIE KANCELARIE PRAWNE OBSŁUGUJĄCE RYNKI WSCHODNIE
Informacyjno-Prawnicza Agencja "VIP" Sp. z o.o.
ul. Podwale 17, 00-252 Warszawa
tel. (022) 8311726
Kancelaria Prawnicza Radcy Prawnego Lecha Obary
ul. Warmińska 28, lok.5-6, 10-545 Olsztyn
tel. (089) 5274025, 5235947
fax: (089) 5214946
Sobolewska i Wspólnicy Doradcy Prawni sp. k
ul. Ogrodowa 59, Warszawa
tel.: (022) 4331310, tel/fax: 4331387
www.smlegal.pl
Kancelaria Radców Prawnych Leszek Czarny i Wspólnicy sp.k
Skwer Kard.Wyszyńskiego 5, 01-015 Warszawa
tel/fax: (022) 4360392/93
Kancelaria Prawna Kunachowicz, Slusarek i Wspólnicy
ul. Łowicka 62, 02-531 Warszawa
tel.: (022) 6464210, fax: 6462877
www.kunachowicz-slusarek.pl
BDG Consulting Kancelaria Prawnicza
tel.: (022) 8279196, fax: 827 4132
www.bdgconsulting.pl
Adwokat Jacek Czuliński
ul. Krasińskiego115a/7, 87-100 Toruń
tel/fax: 056 6225811
tel.kom.: 0601 847178
Kancelaria Radcy Prawnego
dr Kazimierza Bryka
ul. Peowiaków 10/8, 20-007 Lublin
tel/fax: 081 5345100
tel. kom.: 0296 509183
Nr 26.
BIAŁORUSKIE STOWARZYSZENIA GOSPODARCZE
Izba Przemysłowo-Handlowa Związku Polaków na Białorusi
ul. DzierŜyńskiego 32, 230023 Grodno
tel/fax: (+375 152) 720 097; tel.: 720 012
Polsko Białoruska Izba Handlowo-Przemysłowa (Oddział w Mińsku)
Pr. Maszerowa 19, 220004 Mińsk
tel.: (+375 17) 223 3551; fax: 226 9991
Miński Stołeczny Związek Przedsiębiorców i Pracodawców
ul. Serafimowicza 11, pok. 104, 106, 22033 Mińsk
tel.: (+375 17) 230 8623; tel/fax: 230 8642
e-mail: [email protected] http://www.allminsk.biz
Białoruski Związek Przedsiębiorców
tel.: (+375 17) 227 1109; 227 1647; fax: 227 1596
Białoruski Związek Przedsiębiorców i DzierŜawców im. Prof. M.S. Kunjawskogo
ul. Kalwarijskaja 1-602, 220004 Mińsk
tel.: (+375 17) 222 4791; tel/fax: 222 4794
e-mail: [email protected] http://www.vyales.nsys.by
Fundusz Finansowego Wspierania Przedsiębiorców
ul. Serafimowicza 11, pok. 203, 220033 Mińsk
tel.: (+375 17) 227 8960; tel/fax: 230 3953
Centrum Wspierania Przedsiębiorczości „Centrum-XXI wiek”
ul. Serafimowicza 11, 220033 Mińsk
tel.: (+375 17) 230 8614, 227 4383
Stowarzyszenie Biznesowej Współpracy “Garant”
ul. Krasnaja 2, 220000 Mińsk
tel.: (+375 17) 2860 034; tel/fax: 236 6921
Stowarzyszenie Banków Komercyjnych
ul. Smoljaczkowa 9, 220000 Mińsk
tel.: (+375 17) 2275 841; 285 3752
Białoruskie Stowarzyszenie Międzynarodowych Przewoźników Samochodowych
ul. Serowa 4, 220000 Mińsk
tel.: (+375 17) 209 2600
Białoruskie Stowarzyszenie „Nieruchomość”
ul. Rakowska 27, 220000 Mińsk
tel.: (+375 17) 234 4353
259
260
Załączniki
Nr 27.
FIRMY MARKETINGOWE, KONSULTINGOWE I AUDYTORSKIE
Nacionalnyj centr marketinga
i koniunktur cen
220004 Minsk, pr. Masherova 7 k. 1117A
tel/fax: (+375 17) 223 6798
XXI Vek-Konsalt
220114 Minsk, pr. Skoriny 169 - 805C
tel/fax: (+375 17) 228 7456 … 7459
http://www.xxiconsult.com
Agentstwo diełowych swiaziej OOO
220030 Minsk, ul. Kollektornaja 20a-201
tel.: (+375 17) 220 2839
Invacont Konsaltingovaja gruppa
220050 Minsk, ul. Komsomolskaja 15
tel.: (+375 17) 223 5112
AKG Kvalitet Audit
Ekonomiczeskoje konsultirovanie
220026 Minsk, pereułok Bekhtereva 10
tel.: (+375 17) 210 5243; 217 4614
Kluczewyje reszenia
Konsultingovaya kompania
220012 Minsk, per. Instrumentalnyj 4-9
tel.: (+375 17) 285 7931; tel/fax: 266 4768
Aksjoma OOO
220064 Minsk, ul. Kurczatowa 7
tel/fax: (+375 17) 207 0033; 277 0415
Międzynarodowe Centrum Audytu
i Gospodarki
220072 Minsk, ul. Surganowa 24
tel.: (+375 17) 227 3085
Belorgkonsalt Konsaltingovaya kompania
220002 Minsk, ul. Varvasheni 77 - 343
tel.: (+375 17) 234 6882
http://www.consulting.by
Personalplus Konsultingovoje agentstwo
220005 Minsk, ul. Varvasheni 12-7
tel.: (+375 17) 284 7838; 233 9447
tel/fax: (+375 17) 284 8219
http://personalplus.br.by
Centr diełowych swiaziej OOO
220050 Minsk, ul. Komsomolskaja 12
tel.: (+375 17) 211 2503; tel/fax: 211 2505
Deloitte & Touche
220030 Minsk, ul. Hercena 2
tel.: (+375 17) 211 0329; 211 0392
fax: (+375 17) 211 0344
http://www.deloitte.ru
Institut Minskgrazhdanproekt OAO
220600 Minsk, ul. Kollektornaja 20a
tel.: (+375 17) 220 9135; 220 6638
Vlasova & Partners
220114 Minsk, ul. Parnikowaja 57-2
tel/fax: (+375 17) 211 8142
http://www.vlasovaandpartners.by
Yurkonsultus OOO
220029 Minsk, ul. Cziczerina 21- 616
tel.: (+375 17) 268 7375; 268 7144
Nr 28.
261
IZBY HANDLOWO-PRZEMYSŁOWE W POLSCE I NA BIAŁORUSI
Krajowa Izba Gospodarcza
tel.: (+48 22) 630 9600, fax: 827 4673
http://www.kig.pl
tel/fax: (+48 22) 6309 795, 8274 741
http://www.chamber.pl/bialorus
Bialskopodlaska Izba Gospodarcza
ul. Warszawska 12c, 21-500 Biała-Podlaska
tel.: (+48 83) 342 4668, fax: 343 7507
tel. kom.: (+48 605) 235 117
http://www.bpig.bialapodlaska.pl
Izba Przemysłowo-Handlowa w Białymstoku
ul. Antoniukowska 7, 15-762 Białystok
tel.: (+48 85) 652 5645; fax: 664 7411
Podlaska Izba Przemysłowo-Handlowa
ul. Katedralna 7, 08-110 Siedlce
tel/fax: (+48 25) 664 3471
Białoruska Izba Handlowo-Przemysłowa
tel.: (+375 17) 226 9127; fax: 226 9860
e-mail:[email protected] http://www.cci.by
Witebski Oddział Białoruskiej Izby HandlowoPrzemysłowej
ul. Kosmonawtow 4, 210001 Witebsk
tel.: (+375 212) 363 052
tel/fax: (+375 212) 364 674
e-mail: [email protected] , [email protected]
Homelski Oddział Białoruskiej Izby HandlowoPrzemysłowej
ul. Pierwomajskaja 21, 246050 Homel
tel.: (+375 232) 530 390
tel/fax: (+375 232) 558 258
http://www.cci.gomel.by
Grodzieński Oddział Białoruskiej Izby
Handlowo-Przemysłowej
ul. Sowietskaja 23, 230023 Grodno
tel.: (+375 152) 449 070
tel/fax: (+375 17) 2108 106
Mohylewski Oddział Białoruskiej Izby
Handlowo-Przemysłowej
ul. Pierwomajskaja 71, 212030 Mohylew
tel.: (+375 222) 326 850, tel/fax: 327 398
e-mail: [email protected] , [email protected]
Międzynarodowy Sąd ArbitraŜowy przy
Białoruskiej Izbie Handlowo-Przemysłowej
ul. J. Kolasa 65, 220113 Mińsk
tel.: (+375 17) 266 0672, fax: 266 0602
Izba Przemysłowo-Handlowa Związku Polaków
na Białorusi
ul. DzierŜyńskiego 32, 230023 Grodno
tel/fax: (+375 152) 720 097
tel.: (+375 152) 720 012
Miński Oddział Białoruskiej Izby HandlowoPrzemysłowej
ul. J. Kolasa 65, 220113 Mińsk
tel.: (+375 17) 2660 473, fax: 2662 604
e-mail: [email protected] http://www.tppm.by
Oddział w Mińsku
tel.: (+375 17) 2233 551, fax: 2269 991
Brzeski Oddział Białoruskiej Izby HandlowoPrzemysłowej
ul. Kujbyszewa 14, 224 016 Brześć
tel.: (+375 162) 232 400
tel/fax: (+375 162) 223 7480
Związek Polaków na Białorusi
Oddział w Mohylewie
ul. K. Libknechta 3, 212030 Mohylew
tel/fax: (+375 222) 250 586, tel.: 311 188
e-mail: [email protected] ; [email protected]
http://dompolski.can.com
262
Nr 29.
Załączniki
ORGANIZACJE I INSTYTUCJE WSPÓŁPRACUJĄCE Z BIAŁORUSIĄ
Polsko-Białoruska Izba HandlowoPrzemysłowa
tel./fax: (+48 22) 6309795, 8274741
Euroregion Bug
Plac Niepodległości 1, 22-100 Chełm
tel.: (+48 82) 5630654; fax: 5630742
www.euroregion_bug.w4u.pl
tel.: (+48 22) 6309600; fax: 8274673
e-mail: [email protected] www.kig.pl
Euroregion Niemen
ul. Noniewicza 10 pok.103, 16-400 Suwałki
tel.: (+48 87) 5653671; fax: 5653672
e-mail: [email protected]; www.sspen.pl
Biuro Promocji Gospodarczej "EuropaWschód"
Aleja 3 Maja 12, lok. 410, 00-391 Warszawa
tel./fax: (+48 22) 6225786, tel.: 6226036
e-mail: [email protected];
www.bpgew.pl
Polsko-Litewska Izba Gospodarcza Rynków
Wschodnich - Przedstawicielstwo w Warszawie
ul. Trębacka 4 pok.324, 00-074 Warszawa
tel.: (+48 22) 6309839; fax: 8289781
BMB Promotions Sp. z o.o.
ul. Mazowiecka 6/8, 00-048 Warszawa
tel.: (+48 22) 3319111; fax: 8273773
www.export-import.pl
Lubelski Klub Biznesu
Pl. Litewski 2, 20-080 Lublin
tel./fax: (+48 81) 5343077, 5321577
UNIDO
Biuro Promocji Inwestycji i Technologii
Aleja Niepodległości 186, 00-608 Warszawa
tel.: (+48 22) 8259467; fax: 8258970
www.unido.pl
Salamon Consulting
ul. Pułaskiego 65A, 16-400 Suwalki
tel.: (+48 87) 5650099; fax: 5633400
www.salamon.net.pl
Ośrodek Studiów Wschodnich
ul. Koszykowa 6a, 00-564 Warszawa
tel.: (+48 22) 5258000; fax: 5258040
e-mail: info@ osw.waw.pl
www.osw.waw.pl
IKC HZ
Centrum Informacji Rynkowej
Handlu Zagranicznego
ul. śurawia 4A, 00-503 Warszawa
tel.: (+48-22) 6934767, 6934555
www.ikchz.warszawa.pl
Wschodnie Towarzystwo Gospodarcze
Izba Gospodarcza
ul. Fabryczna 39/41, 15-432 Białystok
tel.: (+48 85) 6642000
Business Centre Club
Plac śelaznej Bramy 10, 00-136 Warszawa
tel. (+48 22) 6253037, fax: 6218420
e-mail: biuro@ bccnet.org.pl
www.bccnet.com.pl
Polska-Wschód Konsulting Sp. z o.o.
ul. Piaskowa 15, 15-561 Białystok
tel./fax: (085) 7437019
www.wschodkonsulting.bia.pl
263
Nr 30. WYSTAWY I TARGI W REPUBLICE BIAŁORUŚ
Na liście „B” i „C” targów dofinansowanych w ramach SPO-WKP na lata 2006-2008 znajdują
się:
Nazwa imprezy
Miejsce
Belagro
Mińsk
6-9.06
Budpragress
Turbiznes
Pishchevaya
Industriya
Mińsk
Mińsk
Mińsk
5-8.09
22-25.11
28.11-1.12
Avtobelservis
Mińsk
2006
12-15.09
2007
Lista B
czerwiec
2008
BranŜa
czerwiec
wrzesień
listopad
czerwiec
------------------czerwiec
Rolnictwo i przemysł
rolno-spoŜywczy
Budowlana
Turystyczna
Art. spoŜywcze
Lista C
wrzesień
----------
Części i akcesoria
samochodowe
SIERPIEŃ 2006 r.
26-31.08.2006 ZDRAVSTVUI SHKOLA
Międzynarodowa wystawa-targi artykułów szkolnych.
Miejsce: Minsk, ul. J. Kupaly 27.
Organizator: Organizator: NVC Belexpo, http://www.belexpo.by, [email protected], tel:+375 17 234
4537.
Ceny: b.d. http://www.belexpo.by/?name=expo&mode=view&id=71&part=costs
WRZESIEŃ 2006 r.
05-09.09.2006 TRANSPORT I LOGISTYKA
I Międzynarodowa wystawa transportu i logistyki: kompleksowa prezentacja wszystkich rodzajów
współczesnych systemów transportu i sprzętu, usług przewozu pasaŜerów i towarów, zarządzania zapasami,
informacyjnych i obsługujących systemów dla transportu.
Miejsce: Minsk
Organizator: T&C JSC, e-mail: [email protected]; http://www.tc.by, Ministerstwo Transportu i Komunikacji RB
Ceny: ok. 120 USD/1 m kw. + 18% VAT, rejestracja 110 USD (ceny na kaŜdą wystawę prosimy uzgadniać
z organizatorem).
05-08.09.2006 BUDPRAGRES - 2006 Minsk
XIV Wystawa budowlana - maszyny, sprzęt i technologie budowlane, mechanizacja pracy w budownictwie,
wyposaŜenie mieszkań, materiały budowlane, usługi komunalne.
Miejsce: Minsk, Futbolnyj manezh, pr. Pobeditelei 22 (d. pr. Masherova 22).
Organizator: MinskExpo, e-mail: [email protected], tel:+375 17 226 9940, -226 9133,
http://www.minskexpo.com
Ceny stałe na wszystkich wystawach dla:
- białoruskich firm: niezabudowanej powierzchni zakrytej 60 USD/1 m kw., - otwartej powierzchni 30
USD/1 m kw., opłata rejestracyjna 120 USD, informacja o firmie w katalogu wystawy 70 USD.
- dla zagranicznych firm: niezabudowanej powierzchni zakrytej 80,4 EUR/1 m kw., - otwartej powierzchni
30 EUR/1 m kw., opłata rejestracyjna 210 EUR, informacja o firmie w katalogu wystawy 160 EUR.
264
Załączniki
WEH-Minsk będzie posiadać stoisko informacyjne na wystawie i zaprasza polskie firmy, które nie będą
posiadać własnych stoisk na wystawie do przysyłania materiałów reklamowych (zwykłą pocztą), w celu ich
rozpowszechniania wśród zainteresowanych firm białoruskich.
W 2004 r. uczestniczyło 418 wystawiających firm z 12 krajów (w 2003 r. 300 firm), w tym 29 polskich
stoisk, ponad 25 tys. osób zwiedzających wystawę na 8500 m kw. powierzchni wystawienniczej (4800 m
kw. w 2003r.). Największa w historii wystawa budowlana w RB. W 2005 r. uczestniczyło w wystawie 400
firm z 12 krajów, ok. 20 tys. zwiedzających.
Wystawa z listy "B" wystaw dofinansowywanych w ramach SPO-WKP w 2006 r.
06-09.09.2006 SPORTEXPO-2006
II Wystawa. Towary sportowe, wyposaŜenie stadionów, placów boisk sportowych, klubów sportowych itp.
Miejsce: Minsk, ul. J. Kupały 27.
Organizator: NVC Belexpo, e-mail:[email protected]; http://www.belexpo.by, tel:+375 17 234 3009.
Ceny: b.d. http://www.belexpo.by/?name=expo&mode=view&id=52∂=costs: ceny w 2005r. - rejestracja
170 USD, stoiska(m kw.): 6 - 487USD, 9 - 659USD, 12 - 815USD, 15 - 989USD, 18 - 1145USD.
Niezabudowana pow. pod dachem na czas wystawy - 30USD/1 m kw., na powietrzu - 20USD/1 m kw. W
2005 r. uczestniczyło 60 firm.
MIR METALLA
12-14.09.2006
Międzynarodowa wystawa „Świat metalu": sprzęt i technologie obróbki metalu.
Organizator: NVC Belexpo, http://www.belexpo.by, e-mail:[email protected], [email protected],
[email protected], tel:+375 17 234 2413; -0750; -4242.
Ceny: http://www.belexpo.by/?name=expo&mode=view&id=74&part=costs, rejestracja 170 USD, 1 m kw.
zabudowanej pow. w pawilonie 80 USD/1 m kw. za cały okres wystawy, niezabudowanej – 50 USD, na
powietrzu 25 USD/1 m kw.
12-14.09.2006 MEMORIAL-2006
Międzynarodowa wystawa akcesoriów i usług pogrzebowych: trumny, półfabrykaty do produkcji
sztucznych kwiatów, wieńców; koszy, wyroby odzieŜowe, wstęgi, pomniki, przedsiębiorstwa obróbki
kamienia, odlewanie artystyczne pomników, fotoceramika, urządzenia do grawerowania, katafalki,
narodowe i religijne tradycje.
Miejsce: Minsk, pr. Pobeditelei 14 (d. Pr. Masherova 14).
Organizator: V/k Asunta, http://www.asunta.by
Ceny: b.d.
19-22.09.2006 KHLEBNOE I KONDITERSKOE DELO
II Wystawa specjalistyczna. Sprzęt i technologie dla branŜy piekarniczej i cukierniczej: surowce, dodatki,
wyroby piekarnicze, cukiernicze, makarony, kulinarne, sprzęt do krojenia, pakowania, materiały do
pakowania, sprzęt do przechowywania i transportu surowca, towarów, sprzęt handlowy, chłodziarki, lady
chłodnicze, środki i metody kontroli jakości, środki automatyzacji procesów technologicznych, wagi,
wyposaŜenie, narzędzia, części zamienne, odzieŜ robocza, literatura naukowo-techniczna, wydawnictwa
specjalistyczne.
Organizatorzy: NVC Belexpo, http://www.belexpo.by, "Khlebprommedia", Departament wyrobów
piekarniczych Ministerstwa Rolnictwa i Przemysłu SpoŜywczego RB, Państwowy Komitet ds. Nauki i
Technologii RB, koncern "Belgos-pishcheprom", „BelNII pishchevykh produktov", „Rosyjski Związek
Piekarzy".Ceny: b.d.
265
19-22.09.2006
DEREWOOBRABOTKA-2006
XIII Międzynarodowa wystawa sprzętu i technologii dla przemysłu meblarskiego i obróbki drewna.
Organizator: MinskExpo, e-mail: [email protected] ; http://www.minskexpo.com.by
Miejsce: Minsk, pr. Pobeditelei 22 (d. pr. Masherova 22) Futbolnyi manezh, k.2.
- białoruskich firm: ceny niezabudowanej powierzchni zakrytej 60 USD/1 m kw., - otwartej powierzchni 30
- dla zagranicznych firm: ceny niezabudowanej powierzchni zakrytej 80,4 EUR/1 m kw., - otwartej
powierzchni 30 EUR/1 m kw., opіata rejestracyjna 210 EUR, informacja o firmie w katalogu wystawy 160
EUR. W 2004r. w wystawie uczestniczyło 130 wystawców z 12 krajów. Około 15 tys. zwiedzających. W
2005 r. uczestniczyło 210 firm z 12 krajów, około 15 tys. zwiedzających.
26-29.09.2006
AVTOBELSERVIS - 2006. BELTRANSSERVIS –2006. BELKOMMUNTEKH
X Międzynarodowa wystawa transportu, przewozów towarowych, serwisu samochodowego, części
zamiennych, kosmetyków, akcesoriów samochodowych.
III Międzynarodowa wystawa gospodarki komunalno-mieszkaniowej i budownictwa drogowego.
Miejsce: Minsk, pr. Pobeditelei 14 (d. pr. Masherova 14)
Organizator: MinskExpo, e-mail:[email protected] , http://www.minskexpo.com
- białoruskich firm: ceny niezabudowanej powierzchni zakrytej 60 USD/1 m kw., - otwartej powierzchni 30
- dla zagranicznych firm: ceny niezabudowanej powierzchni zakrytej 80,4 EUR/1 m kw., - otwartej
powierzchni 30 EUR/1 m kw., opłata rejestracyjna 210 EUR, informacja o firmie w katalogu wystawy 160
EUR. W 2004r. w wystawie uczestniczyło 136 wystawców z 11 krajów (wzrost o 30% w porównaniu z
2003r). Około 10 tys. zwiedzających.
WEH-Minsk prawdopodobne będzie posiadać stoisko informacyjne na wystawie i zaprasza polskie firmy,
które nie będą posiadać własnych stoisk na wystawie do przysyłania materiałуw reklamowych (zwykłą
pocztą), w celu ich upowszechniania wśród zainteresowanych firm białoruskich. Wystawa znajduje się na
liście "C" targów dofinansowanych w ramach SPO-WKP w 2006 r. W wystawie w 2005r. połączonej z
„Belkommuntekh" uczestniczyło 400 firm z 13 krajów.
26-29.09.2006 MIR UPAKOVKI. SOVREMENNAYA ETIKETKA
VII Międzynaro-dowa wystawa technologii, sprzętu i materiałów do opakowań, etykietek, oznaczeń.
Oznaczanie towarów. Specjalistyczne salony: "Sovremennaya etiketka", "Polimery i steklo v upakovke".
Organizatorzy: NVC Belexpo, ul. J. Kupaly 27, Minsk,e-mail:milex]@belexpo.by; http://www.belexpo.by
V/k Expoforum, http://www.expoforum.by
Ceny: http://www.belexpo.by/?name=expo&mode=view&id=5&part=costs. W 2004r. uczestniczyło 90
firm z 8 krajów (w tym 11 z Polski). W 2005r. - uczestniczyło 58 firm z 4 krajów.
PAŹDZIERNIK 2006 r.
03-06.10.2006 MEDICINA - 2006. MEDTEKHNIKA. FARMACIYA. STOMATOLOGIYA
XIV Wystawa sprzętu medycznego, leczniczego, terapeutycznego, stomatologicznego,diagnostycznego,
lekarstw, ziół leczniczych, produktów dietetycznych. W ramach wystawy salony: „Zdorove, krasota, intim".
„Pust pishcha budet tvoei medicinoi". „Bezopasnaya bolnichnaya sreda". „Medicina katastrof".
Organizator: MinskExpo, e-mail: [email protected]
http://www.minskexpo.com
- białoruskich firm: ceny niezabudowanej powierzchni zakrytej 60 USD/1 m kw., - na otwartej powierzchni
30 USD/1 m kw., opłata rejestracyjna 120 USD, informacja o firmie w katalogu wystawy 70 USD.
266
Załączniki
- dla zagranicznych firm: ceny niezabudowanej powierzchni zakrytej 80,4 EUR/1 m kw., - na otwartej
EUR. W 2004 r. w wystawie uczestniczyło 183 wystawców z 11 krajów, około 15 tys. zwiedzających. W
2005 r. uczestniczyło 168 wystawców z 9 krajów.
03-06.10.2006 ENERGETIKA. EKOLOGIYA. ENERGOSBEREZHENIE. ELEKTRO – 2006.
EKSPOSVET – 2006. VODNYE i VOZDUSHNYE TEKHNOLOGII
XI Międzynarodowa wystawa "Energetyka. Ekologia. Oszczędność energii. Elektro – 2006". II
Międzynarodowa wystawa „Exposvet - 2006" oświetlenia przemysłowego i domowego, przyrządy do
pomiaru oświetlenia, kable, przewody, akcesoria. I Międzynarodowa wystawa „Wodne i powietrzne
technologie" – technologie i sprzęt do zaopatrzenia w wodę i powietrze, pomiar i efektywne wykorzystanie
zasobów wodnych, systemów oczyszczania i klimatyzacji.
Organizatorzy: T&C JSC, http://www.tc.by, koncern „Belenergo", Ministerstwo Energetyki RB, Komitet po
energoeffektivnosti.
Ceny: zamieszczenie informacji o firmie w katalogu wystawy 105 EUR + 18% VAT, rejestracja 118 EUR
(z VAT za organizację, akredytację 2 osob ze stałymi przepustkami, zaproszenia na bankiet, 1 miejsce
parkingowe dla auta, zamieszczenie inf. o f-mie na stronie organizatora http://www.tc.by), niezabudowana
pow. przy zamówieniu zabudowy u organizatora za min. 9 m kw. cena 1 m kw.=50 EUR +18% VAT, przy
samodzielnej zabudowie 65 EUR+18%VAT/1 m kw. Na powietrzu poza pawilonem 30 EUR+18%VAT/1
m kw. przy zamówieniu min. 12 m kw.
W 2004r. w wystawie uczestniczyło 264 wystawców (w tym 86 z zagranicy), 13 tys. zwiedzających.
04-07.10.2006 KOTTEDZH. LANDSHAFT. SADOVODSTVO i CVETOVODSTVO
Uniwersalne targi dla sadowników i wіaścicieli działek, letnisk, producentów kwiatów, projektantów
pejzaŜu, zieleni.
Miejsce: Minsk, Ledovyi Dvorets, ul. Pritytskogo 27.
Organizator: V/k Asunta, e-mail:[email protected] , http://www.asunta.by
Ceny - po zgłoszeniu udziału. W 2004r. uczestniczyło 63 wystawców z 3 krajów na 500 m kw. powierzchni
wystawienniczej, ok. 9 tys. zwiedzających.
04-07.10.2006 OKHOTA i RYBOLOVSTVO
VII Międzynarodowa wystawa-targi towarów sportowych, do wypoczynku; łódki, silniki, nurkowanie,
wszystko do polowania i łowienia ryb
Organizator: Belexpo; http://www.belexpo.by, b.d. o ilości wystawców i zwiedzających.Ceny: b.d.
04-06.10.2006 EVROREGION NEMAN
VIII Uniwersalna wystawa-targi
Euroregionu Niemen - Forum biznesu Białorusi, Litwy i Polski w Grodnie.
Tematyka: rolnictwo, przemysł spoŜywczy, opakowania, sprzęt i urządzenia, tekstylia, odzieŜ, obuwie,
perfumeria, galanteria skórzana, towary sportowe i dla dzieci, biŜuteria, podarki, audio-video, AGD, chemia
gospodarcza, fototechnika, meble, art. budowlane, turystyka, rekreacja, wnętrza, dywany itp.
Miejsce: Grodno, Organizator: Belexpo, http://www.belexpo.by
Ceny: http://www.belexpo.by/?name=expo&mode=view&id=24&part=costs
10-13.10.2006 BELTEXLEGPROM - 2006
XVIII Międzynarodowa wystawa. Sprzęt i maszyny dla przemysłu włókienniczego, skórzanego, obuwniczego.
Obuwie, tekstylia, odzieŜ, nowe materiały i barwniki. Dywany, zasłony, firanki, obuwie, galanteria
włókiennicza i skórzana, dodatki, etykietki i opakowania, kody kreskowe, wyposaŜenie handlowe.
Miejsce wystawy: Minsk, ul. J. Kupały 27 i pr. Pobeditelei 14 (d. pr. Masherova 14)
Organizatorzy: Belexpo, http://www.belexpo.by, koncern „Bellegprom", Ministerstwo Handlu RB.
267
17-21.10.2006 MEBEL – 2006. MEBEL. KULTURA ZHILISHCHA i OFISA XIII
Międzynarodowa wystawa-targi „Meble". XI Wystawa „Meble. Kultura mieszkania i biura" –wnętrza
mieszkań, kuchni i biur. Części, akcesoria, oświetlenie, dekoracje wnętrz.
Organizatorzy: NVC Belexpo, http://www.belexpo.by, koncern "Bellesbum- prom", Ministerstwo Handlu
RB, V/k Asunta" http://www.asunta.by
Ceny:http://www.belexpo.by/?name=expo&mode=view&id=1&part=costs
V/k Asunta, e-mail:[email protected]
Ceny: rejestracja 160 umownych jednostek (u/j), zabudowa panele 80 u/j/1 m kw., bez paneli 50 u/j/1 m kw.
W 2004 r. uczestniczyło 160 firm na 2 tys m kw. powierzchni. Ok. 13 tys. zwiedzających.
24-27.10.2006 STROIEXPO-OSEN 2006
III Międzynarodowa wystawa budowlana.
Miejsce: Minsk, ul. J. Kupały 27
Organizator: NVC Belexpo, e-mail:[email protected]; http://www.belexpo.by, Ceny: b.d.
30.10-03.11.2006 KULTBYTKHOZTOVARY
Wystawa-targi hurtowe towarów kulturalnych, gospodarczych, masowego uŜytku.
Organizator: NVC Belexpo, http://www.belexpo.by, Ceny: b.d.
31.10-3.11.2006 STOMATOLOGIYA BELARUSI – 2006
V Specjalistyczna wystawa stomatologiczna połączona z konferencją: sprzęt, instrumenty, materiały,
technologie, wyposaŜenie stomatologiczne.
Miejsce: Minsk
Organizator: T&C JSC, http://www.tc.by
Ceny: ok. 120 USD/1 m kw. + 18% VAT, rejestracja 110 USD (ceny na kaŜdą wystawę prosimy uzgadniać
z organizatorem).
LISTOPAD 2006 r.
07-10.11.2006 PERSPEKTIVNYE TEKHNOLOGII i SISTEMY (PTS)
VIII Wystawa. Automatyczne systemy obróbki informacji. Sprzęt obliczeniowy
Miejsce wystawy: Minsk, ul. J. Kupały 27.
Organizatorzy: NVC Belexpo http://www.belexpo.by, NTC „ATLAS"
Ceny: b.d.; w 2004r. w wystawie uczestniczyło 80 firm z 6 krajów, 11 tys. zwiedzajacych.
14-17.11.2006 BELORUSSKIJ DOM - 2006. OTOPLENIE. VODOSNABZHENIE.
SANTEKHNIKA. KONDICIONERY
XXV Międzynarodowa wystawa mieszkań i budownictwa – projekty domów, willi, materiały budowlane i
wykonczeniowe, narzędzia. XII Wystawa ogrzewania, zaopatrzenia w wodę, techniki sanitarnej,
klimatyzacji, liczniki gazu, wody, ciepła, technika sanitarna, meble, projektowanie, wnętrza.
Organizator: VP Asunta, http://www.asunta.by
Ceny: rejestracja 160 umownych jednostek (u/j), zabudowa panele 89 u/j/1 m kw., bez paneli 60 u/j/1 m
kw., poza pawilonem 38 u/j/1 m kw. W 2004 r. uczestniczyło 152 wystawców z 6 krajów na 1530 m kw.
powierzchni wystawienniczej, ok. 12 tys. zwiedzających.
268
Załączniki
PRODEXPO-2006
XII Wystawa-targi. Artykuły spoŜywcze, cukiernicze, piekarnicze, owoce, warzywa, Ŝywność dla dzieci i
dietetyczna. Napoje alkoholowe, piwo, napoje bezalkoholowe, produkty morza. Opakowania, etykietki.
WyposaŜenie dla barów, restauracji, kawiarń, sklepów, zakładów zbiorowego Ŝywienia. Sadownictwo,
ogrodnictwo.
Organizator: Belexpo, http://www.belexpo.by, Ministerstwo Handlu RB.
tel:+375 17 234 0042, e-mail:[email protected].
Ceny:http://www.belexpo.by/?name=expo&mode=view&id=67&part=costs
22-25.11.2006 TURBIZNES
XIII Międzynarodowa wystawa turystyczna
Miejsce: Minsk, ul. J. Kupały 27
Organizator: Belexpo, http://www.belexpo.by
Ceny: http://www.belexpo.by/?name=expo&mode=view&id=10&part=costs.
W 2004 r. uczestniczyło 130 firm z 13 krajów (w tym 5 z Polski), w 2005r. 112 firm z 11 krajów.
Wystawa znajduje się na liście "B" targów dofinansowanych w ramach SPO-WKP w 2006 r.
28.11-01.12.2006 PISHCHEVAYA INDUSTRIYA- 2006. UPAKOVKA. ETIKETKA
XVI Wystawa art. spoŜywczych, alkoholi, napojów bezalkoholowych, sprzętu dla przemysłu spoŜywczego,
barów, restauracji, hoteli, stołówek. W jej ramach XI Międzynarodowa wystawa „Opakowania. Etykietka"sprzęt i materiały do pakowania.
Miejsce wystawy: Minsk, pr. Pobeditelei 14 (d. pr. Masherova 14)
Organizator: MinskExpo, http://www.minskexpo.com
- białoruskich firm: cena niezabudowanej powierzchni zakrytej 60 USD/1 m kw., - otwartej powierzchni 30
- dla zagranicznych firm: cena niezabudowanej powierzchni zakrytej 80,4 EUR/1 m kw., - otwartej
EUR. Wystawa z listy "B" wystaw dofinansowywanych w ramach SPO-WKP w 2006 r.
28.11-01.12.2006 INTERSTIL-2006
VI Międzynarodowa wystawa w ramach Mistrzostw RB we Fryzjerstwie „Stil i krasota". Perfumy,
kosmetyki, sprzęt dla salonów fryzjerskich, modne obuwie, odzieŜ, bielizna, dodatki.
Miejsce wystawy: Minsk, ul. J. Kupały 27.
Organizatorzy: T&C JSC, http://www.tc.by, GO „BelByt", Urząd Miasta Minska.
Ceny: b.d. (zamieszczenie informacji o firmie w katalogu wystawy 105 EUR + 18%) VA
ROK 2007
22-25.05.2007 Milex – 2007
IV Targi uzbrojenia i techniki wojennej.
Organizator: Belexpo, http://www.belexpo.by, e-mail:[email protected], tel:+375 17 268 6854, -234 1209,
-234 0056, -234 5998, -286 7854
Ceny:http://www.milex.open.by/service.htm
Nr 31.
BIAŁORUSCY ORGANIZATORZY TARGÓW I WYSTAW
TEKHNIKA I KOMMUNIKATSII (TIK) (Technnics and Communications)
EXHIBITION COMPANY
tel.: (+375 17) 226 9014, 2226 9017
fax: (+375 17) 223 3386
http://www.tc.by
MINSKEXPO
Prospekt Maszerowa 14, 220035, Mińsk
tel.: (+375 17) 226 9135; fax: (+375 17 226 9192
www.minskexpo.com.by
BELEXPO NATIONAL EXHIBITION CENTER
J.Kupały 27, 220060 Mińsk
tel.: (+375 17) 234 0342, 234 3009
fax: (+375 17) 234 2678, 250 2586, 234 0221
www.belexpo.by
EXPOFORUM
K. Libknechta 68-806, 220036 Mińsk
tel.: (+375 17) 256 7611, 256 5975
fax: (+375 17) 213 5636, 256 4903, 220 3123
www.expoforum.minsk.by
BIAŁORUSKA IZBA PRZEMYSŁOWO-HANDLOWA
tel.: (+375 17) 226 9422; tel./fax: (+375 17) 226 9143
kontakt: Alexander Ogryzkov
www.cci.by
ASUNTA SM
Pr. Gazety Pravda 25, 220023 Mińsk, P.O. Box 97
tel./fax: (+375 17) 283 1693, 283 1694
www.belarus.net/minsk_ev/belhouse99
269
270
Załączniki
Nr 32.
POLSCY ORGANIZATORZY TARGÓW I WYSTAW ZA GRANICĄ
EXPO Biuro Promocji Zagranicznej
ul. Kijowska 1; 03-738 Warszawa
tel. (022) 8138085 do 87, 8138092
tel./fax: (022) 6771439
www.bpz-expo.pl
ELTAR Organizacja Wystaw i Targów
Budowa Stoisk Targowych
ul. Garibaldiego 4 lok. 18A; 04-078 Warszawa
tel.: (022) 6172555, 6173323, 6172648,6171202
fax: (022) 6170733
www.eltar-targi.com.pl
Centrum Promocji
tel.: (022) 6309611, 6309740
fax: (022) 8279478, 6309782
www.kig.pl/cp
Biuro Współpracy z Zagranicą
tel.: (022) 6309609/00; fax: (022) 8284199
www.kig.pl
POLEXPO Exhibitions Sp. z o.o.
ul. Bohdanowicza 13, 02-127 Warszawa
tel.: (022) 6581818, 6581819; fax: (022) 8220979
www.polexpo.pl
Polsko-Litewska Izba Gospodarcza Rynków Wschodnich
ul. Kościuszki 76; 16-400 Suwałki
tel.: (087) 5632600, fax:5632602
www.plig.org.pl
PHU „VOYTEX”
ul. Św.Wincentego 85; 02-291 Warszawa
tel/fax: 022 8117896
Nr 33.
271
INSTYTUCJE WSPIERAJĄCE POLSKICH EKSPORTERÓW
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Departament Inwestycji Zagranicznych
i Promocji Eksportu
Plac Trzech KrzyŜy 3/5, 00-507 Warszawa
www.mg.gov.pl
BANK GOSPODARSTWA KRAJOWEGO
Departament Operacji Zagranicznych
Aleje Jerozolimskie 7,
00-955 Warszawa 15, skr. poczt. 41
tel.: (022) 5229230 do 34; fax: 5229128
www.bgk.com.pl
Wydziały MG
Wydział Finansowych Instrumentów
Wspierania Eksportu, Planowania i Analiz
tel.: (022) 6934710, 6934712, 6934713
fax: 6934024
Wydział Targów i Placówek
tel.: (022) 6934707; fax: 6934024
KUKE S.A. Korporacja Ubezpieczeń
Kredytów Eksportowych, Spółka Akcyjna
ul. Sienna 39, 00-121 Warszawa
tel.: (022) 3568300, 3130110
fax: (022) 3130119/20,
www.kuke.com.pl
Wydział Systemu Informacji i Promocji
Eksportu
tel.: (022) 6934705; 6934706
fax: (022) 6934024
Związek Banków Polskich
ul. Smolna 10a; 00-375 Warszawa
tel.: (022) 8281409; fax: 8281406
www.zbp.pl
MINISTERSTWO FINANSÓW
Departament Polityki Zagranicznej
ul. Świętokrzyska 12, 00-916 Warszawa
tel.: (022) 6944877; fax: 8266544
www.mf.gov.pl
Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości
ul. Pańska 81/83, 00-834 Warszawa
tel.: (022) 4328080
fax: (0 22) 4328620, 4328404
www.parp.gov.pl
272
Nr 34.
Załączniki
WOLNE STREFY EKONOMICZNE
Wolna Strefa Ekonomiczna „BRZEŚĆ”
ul. Komunisticzeskaja 23, 224030 Brześć
tel.: (+375 162) 204631
fax: (+375 162) 200883
www.bres-region.by
Wolna Strefa Ekonomiczna „GRODNOINVEST”
ul. DzierŜyńskiego 2/1 230023 Grodno
tel. (+375 152) 771176/128
fax. (+375 152) 771176
www.invest.grodno.by
Wolna Strefa Ekonomiczna „HOMEL - RATON”
ul. Fiedinninskaja 17, 246028 Homel
tel.: (+375 232) 582720/790
fax: (+375 232) 582721
www.gomelraton.com
Wolna Strefa Ekonomiczna „MIŃSK”
Pr.Partizanskij 12a m.8, 220050 Mińsk
tel./fax: (+375 17) 2274696
e-mail: [email protected]; [email protected]
www.fezminsk.by
Wolna Strefa Ekonomiczna „MOHYLEW”
ul. Leniniska 63, 212030 Mohylew
tel.: (+375 296) 976866
fax: (+375 222) 225389
www.region.mogilev.by
Wolna Strefa Ekonomiczna „WITEBSK”
ul. Petrusia Browki, 210605 Witebsk
tel./fax: (+375 212) 260802
Nr 35.
LINIE LOTNICZE
Państwowe Przedsiębiorstwo
„Centralna Agencja Lotniczych Połączeń”
tel./fax: (+375 17) 222 5845
Air Baltic Corporation SAI / Estonian Air
ul. Bogdanowicza 11, 220029 Mińsk
tel.: (+375 17) 279 2333
fax: (+375 17) 234 2376
Narodowe Linie Lotnicze „Bieławia”
ul. Nemiga 14, 220004 Mińsk
tel.: (+375 17) 229 2290
fax: (+375 17) 2292383
Austrian Airlines / Swiss Air
tel.: (+375 17) 289 1970
fax: (+375 17) 226 90 29
Linie Lotnicze „Transawijaeksport”
ul. Zachorowa 44, 220034 Mińsk
tel.: (+375 17) 276 8903, 210 0131
fax: (+375 17) 227 5101, 210 0130
EL AL National Airlines of Israel
ul. Komsomolskaja 8/18, 220050 Mińsk
tel.: (+375 17) 211 2606
fax: (+375 17) 211 2607
Linie Lotnicze „Techawijaserwis”
ul. Awakiana 30a, 220065 Mińsk
tel.: (+375 17) 213 1125
fax: (+375 17) 217 4300
Lithuanian Airlines
tel. (+375 17) 210 4888
fax: (+375 17) 220 5978
Państwowe Przedsiębiorstwo „Homelawija”
Lotnisko, 246011 Homel
tel.: (+375 232) 531 415, 946 518, 536 603
fax: (+375 232) 531 162, 536 603
LOT Polskie Linie Lotnicze
tel.: (+375 17) 226 6628
fax: (+375 17) 226 6753
Państwowe Przedsiębiorstwo
„Aeroport Mohylew”
Lotnisko, 213125 Mohylew
tel.: (+375 222) 945 211
fax: (+375 222) 266 270
LUFTHANSA AG
tel.: (+375 17) 231 1186
fax: (+375 17) 284 3858
MOGILEWAVIA
213125 Mohylew
tel.: (+375 222) 257 038
fax: (+375 222) 266 268
Transaero
tel.: (+375 17) 289 1111, 226 9102
fax: (+375 17) 289 1452
National Enterprise
„Air Communications Central Agency”
ul. Szkalowa 38, 220065 Mińsk
tel./fax: (+375 17) 222 5845
273
274
Nr 36.
Załączniki
HOTELE
“WESTA”
Krupskoi 16; 224005 Brześć
tel.: (+375 162) 237 378; 37 169
fax: (+375 162) 237 839
“HOMEL”
pl. Priwokzalnaja 1, Homel
tel.: (+375 232) 553 245
“TURIST”
pr. Kupały 63; 230026 Grodno
tel.: (+375 152) 265 520;
tel/fax: (+375 152) 269 873
“TURIST”
pl. Puszkina 6; 212006 Mohylew
tel.: (+375 222) 445 655
fax: (+375 222) 227 020
“BELARUS”
ul. StoroŜewskaja 15; 220002 Mińsk
tel.: (+375 17) 209 7537; 209 7693
fax: (+375 17) 209 7650;
“MINSK”
pr. F. Skoryny 11, 22050 Mińsk
tel.: (+375 17) 209 90 00/80/76
fax: (+375 17) 209 9111; 209 9063
http://www.hotelminsk.by
“ORBITA”
pr. Puszkina 39; 220092 Mińsk
tel.: (+375 17) 252 3208/3988/3933;
tel/fax: (+375 17) 257 14 20
http://www.belarustourist.minsk.by
“PLANETA”
pr. Maszerowa 31, 220122 Mińsk
tel.: (+375 17) 223 8587; 226 7853
tel/fax: (+375 17) 226 7855
“WITEBSK”
ul. Zamkowaja 5/2a, 210026 Witebsk
tel.: (+375 212) 372 630/835; 377 280
fax: (+375 212) 369 536
http://www.bs.com.by/hotel_vitebsk
“JUBILEJNAJA”
tel.: (+375 17) 226 9023/24
fax: (+375 17) 226 9171
Nr 37.
275
AGENCJE TURYSTYCZNE
ALATAN TOUR
ul. J. Kupały 21, 220030 Mińsk
tel.: (+375 17) 222 3261, fax: 226 1304
ALFA-TUR
pr. Masherowa 23/1, 220004 Mińsk
tel/fax: (+375 17) 226 7150/78; 209 4214
http://alphatour.by
ANIKUS TczUP
ul. Czkałowa 12-109, 220039 Mińsk
tel.: (+375 17) 278 8530, fax: 278 3482
BEL-ORIENTIR
ul. W. HoruŜej 24, kor. 2, 220123 Mińsk
tel.: (+375 17) 234 8223, fax: 234 2551
http://www.bel-orientir.ru
BELINTOURIST
tel.: (+375 17) 226 9840, fax: 223 1143
http://www.belintourist.by
BELORUSSKIJ SPUTNIK
ul. Kalwarijskaja 1-303, 220004 Mińsk
tel/fax: (+375 17) 222 3862/3746/47
http://www.sputnik.by
BELARUSTURIST
pr. Zmaszerowa 19A, 220004 Mińsk
tel.: (+375 17) 211 2725, fax: 226 9421
http://www.belarustourist.net
DABAKKO-TUR
ul. K. Marxa 40 ofis 11, 220005 Mińsk
tel.: (+375 17) 222 3520, tel/fax: 210 4717
http://www.dabakko.com
EKOLOGIJATUR
ul. Gorodskoi val 8, 220050 Mińsk
tel.: (+375 17) 210 4999; 227 6981
http://www.ecologiatour.com
EKSTRATUR
ul. Kalwarijskaja 1 - 700, 220004 Mińsk
tel/fax: (+375 17) 223 5845
http://www.extratour.by.ru
GALAR-EXPO
ul. K. Marksa 34 - 14, 220013 Mińsk
tel.: (+375 17) 206 6810/5492
http://www.galar-expo.com
GELENA
pl. Swobody 17 - 508, 220030 Mińsk
tel.: (+375 17) 223 6175, fax: 209 4923
SAKUB
ul. Kulman 18, 220040 Mińsk
tel.: (+375 17) 202 1020, fax: 202 1038
http://www.sakub.com
SMOK TRAVEL
pr. Skoryny 40, 220005 Mińsk
tel.: (+375 17) 284 7474, fax: 284 6766
http://www.smoktravel.com
SUNNYTRAVEL
pr. Skoryny 36 - 36, 220005 Mińsk
tel.: (+375 17) 210 0123, fax: 210 4441
http://www.sunnytravel.by
VIAPOL
ul. Lenina 9, of. 10, 220000 Mińsk
tel.: (+375 17) 206 6169, fax: 289 1539
http://viapol.info
VNESZINTURIST
ul. Melnikaite 8, 220004 Mińsk
tel.: (+375 17) 206 4656/6891, fax: 211 2703
http://www.vneshintourist.net
276
Nr 38.
Załączniki
INFORMACJE NA STRONACH INTERNETOWYCH
Adres internetowy
Firma (właściciel strony)
AMBASADY
Ambasada RP w Mińsku
Wydział Promocji Handlu
i Inwestycji Ambasady RP
(d. Wydział EkonomicznoHandlowy)
http://belembassy.org/poland/pol/index Ambasada RB w Warszawie
.php?p=embassy&f=info
Zakres usług i informacji; język142
Aktualności, serwis prasowy, handel,
warunki dostępu do rynku, wystawy,
targi, ofery współpracy, adresy i
informacje, strony internetowe
Aktualności, serwis prasowy, handel,
warunki dostępu do rynku, wystawy,
targi, ofery współpracy, adresy i
informacje, strony internetowe
POLSKO-BIALORUSKIE SERWISY
www.bialorus.pl
Centrum Edukacji
Serwis informacyjny: polityka,
Obywatelskiej Polskagospodarka, handel, przemysł,
Białoruś
finanse, prawodawstwo, media,
marketing, katalog firm
ORGANY PAŃSTWOWE
www.president.gov.by
Kancelaria Prezydenta RB
Konstytucja, prawodawstwo,
projekty ustaw, deputowani, serwer
informacyjny
http://www.government.by/ru/rus_new Rada Ministrów RB
Serwer informacyjny Rady
s.html
Ministrów
http://www.sovrep.gov.by
http://w3.economy.gov.by/ministry/ec
onomy.nsf
www.nbrb.by
www.mfa.gov.by
Rada Republiki
Zgromadzenia Narodowego
RB
Narodowy Bank Białorusi
Serwer informacyjny
BieŜace materiały informacyjne dot.
Gospodarki Białorusi
System bankowy, statystyka, bilans
płatniczy, rynki finansowe, kursy
walutowe, stopy dyskontowe,
informacje prasowe
BieŜące informacje nt. współpracy
międzynarodowej
BieŜące informacje dot. przemysłu
RB
Serwer informacyjny
http://www.minprom.gov.by/
Ministerstwo Spraw
Zagranicznych
http://ncpi.gov.by/minfin
http://minstroyarch.gov.by
Ministerstwo Architektury i
Serwer informacyjny
Budownictwa
Misterstwo Podatków i Opłat BieŜące informacje nt. zmian
RB
systemu podatkowe, akty prawne
dot. podatków, tabele i dokumenty
do rozliczxeń podatkowych
Ministerstwo Środowiska
BieŜące informacje nt. polityki
Naturalnego
państwa, realizowanych projektów
inwestycyjnych
Ministerstwo Rolnictwa
BieŜące informacje nt. sytuacji
rolnictwa, wskaźniki, projekty
inwestycyjne
Ministerstwo Poczty i
Wiadomości z zakresu
Telekomunikacji
telekomunikacji
http://www.nalog.by
www.president.gov.by/Minpriroda
http://mshp.minsk.by
www.mpt.gov.by
142
R- rosyjski, B- białoruski, A-angielski, P- polski
P
B
B
A
B
R
A
R
A
R
B
A
B
A
B
A
R
A
R
B
B
A
B
A
B
A
www.president.gov.by/Minstat
Ministerstwo Statystyki
www.ssf.gov.by
Ministerstwo Pracy i Polityki
Socjalnej
Ministerstwo Informacji RB
http://mininform.gov.by
http://www.mintrans.by
http://www.icetrade.by/
Ministerstwo Transportu i
Komunikacji RB
Instytut Koniunktur i Cen
www.rw.by
Białoruska Kolej
http://wiem.onet.pl
www.ac.by
www.odci.gov
www.europa.gery.pl
www.evmaps.com.by
Informacje nt. wskaźników mikro- i
makroekonomicznych
Informacje nt. sytuacji socjalnej
państwa
Informacje nt. współpracy
międzynarodowej, bieąŜcych
wydarzeń krajowych
Serwer informacyjny
Płatna informacja o przetargach
Informacje o taryfach
przewozowych
ładunków/pasaŜerów
OGÓLNE INFORMACJE O BIAŁORUSI
Portal internetowy Onet.pl
Ogólne informacje o Białorusi:
mapy, geografia, gospodarka
Portal www-interesting sites Serwis najwaŜniejszych stron
in & about Belarus
internetowych na Białorusi
CIA (Central Intelligence
Ogólne informacje o Białorusi
Agency)
Gery Design & Redakcja
Ogólne informacje o Białorusi
Europa.gery.pl
HSA & Co. 2001
Mapy, plany miast, historia
www.plig.org.pl
Polsko-Litewska Izba
Gospodarcza Rynków
Wschodnich
Polsko-Białoruska Izba
Handlowo-Przemysłowa
Oferty wspólpracy z Białorusią
Baza przetargów
www.chci.7net.pl
Centrum Handlu ze
Wschodem
Izba Handlowo-Przemysłowa Ogólne informacje biznesowe
w Rzeszowie
Serwis Mother Earth Travel
Informacje turystyczne
www.iph.rzeszów.org.pl
http://motherearthtravel.com/belarus
www.belarus.net
www.newnations.com
INFORMACJE BIZNESOWE
Kancelaria Prawna
Wolne strefy ekonomiczne, zakładanie spółek, prowadzenie działalności gospodarczej, usługi prawne
www- Server Mińsk,
Biznesowy serwis informacyjny;
Białoruś
bieŜące informacje gosp.
International Industrial
Information Ltd.; UK
www.bisnis.doc.gov
Business Information Service
for the Newly Independent
States
www.delobelarus.com
Magazyn ekonomiczny B&B,
Mińsk
www.psm.pl
Pierwszy Serwis Międzynarodowy Transportu i Spedycji
www.politicalresources.net/belarus.htm Newspaper Service on the
Internet
B
A
B
A
R
B
R
B
A
R
P
A
A
P
B
A
P
Certyfikaty, informacje dot.
P
podejmowania działalności
gospodarczej na Białorusi, pomoc w
obsłudze prawnej.
Informacje o przetargach na
P
Białorusi
Oferty współpracy firm białoruskich P
www.przetargi.pldg.pl
http://www.vap.by
277
Informator ekonomiczny
Informacje o krajach WNP
P
A
P
A
R
B
A
R
A
R
A
Informacje nt. gospodarki, biznesu
Informacje nt. transportu we
wszystkich państwach europejskich
Informacje polityczno-gospodarcze
P
A
278
www.charter97.org
www.ipm.by
www.osw.waw.pl
www.case.com.pl
www.un.minsk.by
http://www.bel.biz
http://belpages.com/
http://partnerinfo.by
http://idei.by/
www.belarustoday.info
www.bdg.by
www.neg.by
www.br.minsk.by
www.respublika.info
http://www.delobelarus.com
http://www.bem.bseu.by
www.b2b.by
www.kontakt.by
www.kontakt.minsk.by
www.infoline.by
www.biznes-karta.ru
www.bp.by
www.idei.solo.by
Załączniki
Serwis informacyjny
Charter97
BieŜące informacje społecznogospodarcze wraz z archiwum
B
A
R
Instytut Prywatyzacji i
Informacje ekonomiczne dot. gospo- R
Zarządzania
darki Białorusi, analizy miesięczne i A
kwartalne, oferty szkoleń
Ośrodek Studiów Wschodnich Informacje nt. rynków wschodnich P
Centrum Analiz SpołecznoBiuletyny, projekty bagdawcze,
P
Ekonomicznych
raporty i opracowania z rynków
A
krajów transformujących
gospodarkę
ONZ
Organizacje systemu ONZ
A
B
Międzynarodowa Korporacja Portal biznesu Międzynarodowej
R
Finansowa na Białorusi
Korporacji Finansowej, prawo, linki,
kursy walut, biznes - pytania i
odpowiedzi, nowości itp.
Business in Belarus
Informacyjny portal, zasoby
R
internetowe, wykaz firm i
organizacji, informacja o cenach
towarów i usług itp.
Baza danych
baza danych teleadresowych
R
białoruskich firm w działach:
przemysł spoŜywczy, rolnictwo,
budownictwo, meble, biuro,
obróbka drewna, przemysł lekki,
transport i spedycja
Biznes Katalog Białoruś
28 000 firm, moŜliwosć odpłatnego R
umieszczenia reklamy polskich firm
(w katalogu - nakład 30 000 egz. i
na stronie internetowej
wydawnictwa).
GAZETY
„Belarus Today”- gazeta w
BieŜące informacje społecznoR
języku angielskim i
gospodarcze
A
Belarussian Delovaya
BieŜące informacje z kraju i
R
Gazeta- w języku rosyjskim
zagranicy
„Nacjonalnaja
R
Ekonomiczeskaja Gazieta”
„Biełoruskij Rynok”
R
„Respublika”
R
Miesięcznik „Delo”
Analizy rynkowe
R
„Bieloruskij Ekonomicheskij Projekty programu rozwoju ONZ i
R
Zhurnal”
rzadowe programy RB, strategia i
taktyka reform, badania
socjologiczne białoruskich i
zagranicznych uczonych.
WYSZUKIWARKI
XIII.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
279
BIBLIOGRAFIA
1. Annual Report 2005, WTO 2006
Borko H., Białoruś jako gospodarczy partner Polski, w: Gazeta Finansowa, marzec 2002
Borko H., Implikacje integracji Polski z Unią Europejską dla stosunków gospodarczych
Polski z Litwą, Białorusią i Ukrainą, w: Ekonomika. Prace Naukowe Nr 2/6/2002
(red. naukowa J. Misala), Politechnika Radomska im. Kazimierza Pułaskiego, Radom 2002
Borko H., Paneuropean economic cooperation and its implications for the crossborder
economic cooperation of Poland and Ukraine and Belarus, 10th General Conference of
EADI, 19-21 September 2002, Ljubljana, Slovenia
Borko H., Polska-Białoruś: dlaczego jest aŜ tak Ŝle? Gazeta Finansowa Nr 50/grudzień 2003
Borko H., Republika Białorusi jako partner gospodarczy Polski, w: Gospodarcze sąsiedztwo
Polski, red. naukowa K. Starzyk, Wyd. Semper, Warszawa 2005
Brixiova Z., Economic Transition in Belarus: Achievements and Challenges, IMF,
11.07.2004
Business Environment in Belarus 2005, International Finance Corporation World Bank
Group 2006
Chwalej W., Funk J., Tynel A., Podstawy prawa gospodarczego Rosji, Białorusi, Ukrainy,
Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2000
Clement H, Stosunki gospodarcze nowych sąsiadów z Unią Europejską na przykładzie
Białorusi i Ukrainy, Instytut Europy Wschodniej, Monachium 2004
Comiesięczna analiza gospodarki Białorusi, Nr 1-5/2006 r. IPM, Mińsk 2006
Doingbusiness in 2005, International Finance Corporation World bank Group 2006
Ekonomika Białorusi. Tendencje, oceny, prognozy, I kwartał 2006, CASE/IPM, Mińsk 2006
EPS w praktyce - Unia Europejska wobec Rosji, Ukrainy, Białorusi i Mołdawii rok po
publikacji Dokumentu Strategicznego, raport na stonach Ośrodka Studiów Wschodnich
(www.osw.waw.pl).
Informacja n/t współpracy gospodarczej między Polską a Białorusią, Departament
Międzynarodowej Współpracy Dwustronnej MG, 25 maja 2006 r.
International trade statistics WTO 2005, WTO 2006
Kierunki pienięŜno-kredytowej polityki RB na 2006 r., NBB, Mińsk 2005
Kodeks bankowy Republiki Białoruś /2000/
Kodeks inwestycyjny Republiki Białoruś /2001/
Krkoska L., Financing Capital Formation in Central and Eastern Europe: How Important is
Foreign Direct Investment? UNIDO, Vienna, Austria 2003
Lutkowski K., Transformacja systemu finansowego w krajach Europy Środkowej i
Wschodniej. Wybrane zagadnienia, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 1999
Materiały informacyjne i raporty Ośrodka Studiów Wschodnich, www.osw.waw.pl
Materiały informacyjne Narodowego Banku Białorusi z 2005/2006 roku
Materiały informacyjne Vlasova & Partners Law Firm (2005/2006)
Materiały informacyjne Polsko-Białoruskiej Izby Handlowo-Przemysłowej
Materiały informacyjne Ambasady Republiki Białoruś w Polsce
Materiały informacyjne Wydziału Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP
(d. Wydziału EH Mińsk (www.embassypoland.nsys.by/wehcontent)
Materiały informacyjne Portalu Promocji Eksportu MG (www.eksporter.gov.pl)
280
Bibliografia
29. Memorandum of Economic and Financial Policies for the Period April 1 - Septemebr 30,
2001, under the Staff-Monitored Program, Letter of intent signed by Prime Minister of RB
and Governor of NBB and Memorandum signed by Minister of Finance of RB and Governor
of the NBB, April 13, 2001
30. Nowa Europa – raport z transformacji, Forum Ekonomiczne, Instytut Wschodni, Krynica,
wrzesień 2005
31. Odprawa celna i kontrola towarów z krajów trzecich wwoŜonych na terytorium Białorusi, w:
Rynek - Wschodni Partnerzy Nr 12(60)2000, IKC, CIR HZ
32. Pieriegud J, Kolej białoruska – strategia działania, problemy i perspektywy, w: Przegląd
Kolejowy nr 3/2000
33. Pomiędzy Unią Europejską a Rosją. Problematyka migracji z Białorusi, Ukrainy i
Mołdawii, wyd. Fundacja Batorego, grudzień 2005
34. Republic of Belarus in figures, Short Statistical book, Ministry of Statistics and Analysis of
the Republic of Belarus, Minsk 2004
35. Republic of Belarus: 2005 Article IV Consultation-Staff Report; Public Information Notice
on the Executive Board Discussion; and Statements by the Executive Director for the
Republic of Belarus, Country Report No. 05/214, IMF 2005 (www.imf.org)
36. Republic of Belarus: Financial System Stability Assessment, including Reports on the
Observance of Standards and Codes on the following topics: Banking Supervision,
Payment Systems, and Anti-Money Laundering and Combating the Financing of Terrorism
Country Report No. 05/216, IMF 2005 (www.imf.org)
37. Republic of Belarus: Selected Issues, Country Report No. 05/217, IMF 2005
(www.imf.org)
38. Republic of Belarus: Statistical Appendix, Country Report No. 05/218, IMF 2005
(www.imf.org)
39. Republika Białoruś w liczbach 2004, Ministerstwo Statystyki i Analizy RB, Mińsk 2004
40. Specjalna strefa ekonomiczna „Mińsk” na Białorusi, w: Rynek - Wschodni Partnerzy
Nr 11(59)2000, IKC, CIR HZ
41. Stańczak G., Ostatni dzwonek na Białoruś, w: Rynki Zagraniczne Nr 6/2006
42. Transition in Eastern Europe – 15 years after, UNIDO, Vienna, Austria
43. Utworzenie SSE „Mohylew” na Białorusi, w: Rynek-Wschodni Partnerzy Nr 6(78) 2002,
IKC, CIR HZ
44. Wolna strefa Ekonomiczna „Homel-Raton” na Białorusi, w: Rynek - Wschodni Partnerzy
Nr (57)2000, IKC, CIR HZ
45. Wspólne przedsiębiorstwa na Białorusi - zakładanie i likwidacja, w: Rynek - Wschodni
Partnerzy Nr 7(55)2000, IKC, CIR HZ
46. W SEZ „Minsk” budiet swój bank, w: Biełoruskij Rynok Nr 38/2001
47. Zasoby surowców mineralnych na Białorusi, w: Rynek - Wschodni Partnerzy Nr 3(39)1999,
IKC, CIR HZ
48. śukowski M., Transformacja systemu bankowego. Białoruś, Rosja, Ukraina, Oficyna
Wydawnicza SGH, Warszawa 1998

białoruś - OPENKontakt.com

Transkrypt

Podobne dokumenty