Portugalski dla początkujących

WPROWADZENIE
Wiele osób uwa¿a jêzyk portugalski za jêzyk egzotyczny. Niewielki kraj, jakim jest Portugalia,
po³o¿ony w najbardziej wysuniêtym na po³udniowy zachód zak¹tku Europy, wydaje siê byæ odleg³ym, zamorskim pañstwem. Jednak ma³y nie zawsze znaczy s³aby i przyk³ad Portugalii doskonale
to potwierdza. Wielkie odkrycia piêtnasto- i szesnastowiecznych portugalskich ¿eglarzy w znacznej
mierze ukszta³towa³y obecn¹ mapê œwiata, a jêzyk zdobywców oceanów dotar³ w ró¿ne miejsca globu. Dziœ portugalski jest szóstym jêzykiem na œwiecie, bior¹c pod uwagê liczbê pos³uguj¹cych siê
nim osób. Mówi nim na co dzieñ blisko 250 milionów ludzi – w Portugalii, Brazylii, Mozambiku,
Angoli, Makau, Timorze Wschodnim i na Maderze, a to oczywiœcie nie wszystkie miejsca panowania jêzyka Vasco da Gamy. W Polsce obecnoœæ portugalskiej kultury to przede wszystkim twórczoœæ
wielkich poetów i pisarzy, takich jak ci¹gle odkrywany Fernando Pessoa czy prozaik José Saramago,
zdobywca literackiej Nagrody Nobla w 1998 roku. Odnotowuje siê tak¿e coraz czêstsze polsko-portugalskie kontakty gospodarcze – w wielu sektorach handlowych i ró¿nych bran¿ach przemys³owych. Przede wszystkim jednak Portugalia jest atrakcyjna dla turystów. Jej g³ówne atuty to
ró¿norodnoœæ krajobrazowa i kulturowa, a tak¿e dziewiczoœæ i autentycznoœæ. Portugalia cieszy siê
wiêc rosn¹c¹ popularnoœci¹, rywalizuj¹c z innymi krajami po³udniowej Europy.
Ucz¹cy siê portugalskiego poznaje jêzyk niebywale piêkny i dŸwiêczny. Wystarczy jedna nuta bossa nowy, by przekonaæ siê, ¿e ¿aden inny jêzyk nie brzmia³by w niej równie melodyjnie. Warto
jeszcze podkreœliæ, ¿e znajomoœæ portugalskiego pozwala na swobodn¹ komunikacjê w najwiêkszym pañstwie Ameryki Po³udniowej – Brazylii.
Efektywnoœæ nauki na kursie ESKK gwarantuje sta³a i powtarzalna struktura zeszytów lekcyjnych. W ka¿dym zeszycie znajdziesz dwie lekcje. Ka¿da lekcja sk³ada siê z dwóch czêœci podzielonych na sekcje. W sekcjach A i B (z wyj¹tkiem A4) wprowadzany jest nowy materia³ leksykalny
i gramatyczny. Sekcje C i A4 s³u¿¹ powtórzeniu i utrwaleniu zdobytej wiedzy. Ka¿da lekcja koñczy siê zestawieniem wprowadzonych w niej najwa¿niejszych regu³ gramatycznych. Na koñcu zeszytu znajduj¹ siê praca domowa, klucz do æwiczeñ z sekcji C i A4 oraz s³owniczek zawieraj¹cy
s³ówka i zwroty wprowadzone w obu lekcjach.
Æwiczenia we wszystkich sekcjach A (z wyj¹tkiem A4) i B polegaj¹ na uzupe³nianiu luk oraz przekszta³caniu i t³umaczeniu zdañ. Prawid³owe odpowiedzi zaznaczone s¹ czerwonym drukiem. Zanim zaczniesz wykonywaæ æwiczenia, zas³oñ czerwony tekst za³¹czonym do kursu specjalnym filtrem. Jest to istotny element wspomagaj¹cy samodzieln¹ naukê. Ods³oñ tekst dopiero po zakoñczeniu æwiczenia, ¿eby sprawdziæ swoje odpowiedzi.
Æwiczenia zosta³y dobrane w taki sposób, by umo¿liwiæ natychmiastowe zastosowanie i sprawdzenie
wiedzy leksykalnej i gramatycznej zdobytej w danej sekcji. Æwiczenia zamieszczone w sekcjach C1,
C2, C3 i A4 s¹ bardziej urozmaicone i maj¹ na celu powtórzenie i ugruntowanie wiadomoœci zdobytych w kilku sekcjach, ca³ej lekcji b¹dŸ obu lekcjach. Ka¿de æwiczenie nale¿y wykonaæ samodzielnie, a nastêpnie sprawdziæ poprawnoœæ udzielonych odpowiedzi z kluczem zamieszczonym na koñcu
zeszytu i z p³yt¹ CD. Na koñcu ka¿dej sekcji A i B (z wyj¹tkiem sekcji A4) znajduj¹ siê uwagi na temat wymowy portugalskiej i jej transkrypcji (zapisu) oraz krótkie æwiczenia fonetyczne.
Na platformie internetowej ESKK dostêpne s¹ nagrania wszystkich tekstów portugalskich: nowych s³ówek, dialogów i tekstów zwartych, æwiczeñ i ich rozwi¹zañ, przyk³adów s³ówek i zdañ wystêpuj¹cych w regu³kach. Teksty polskie o mniejszym znaczeniu merytorycznym zosta³y skrócone
lub pominiête. Ponadto nie zosta³y nagrane niektóre informacje gramatyczne. Czêste s³uchanie nagrañ pozwoli Ci szybko opanowaæ zasady wymowy i oswoiæ siê z brzmieniem dŸwiêków i intonacj¹
jêzyka portugalskiego. Radzimy wiernie naœladowaæ wymowê lektorów, korzystaæ z uwag w zeszytach, powtarzaæ na g³os s³owa, zwroty czy ca³e zdania – na przyk³ad przed lustrem, kontroluj¹c
u³o¿enie narz¹dów mowy.
W naszym kursie stosowaæ bêdziemy znaki miêdzynarodowej transkrypcji fonetycznej (IPA),
znacznie jednak uproszczone dla ³atwiejszego zrozumienia. W lekcjach kursu wymowa podawana
jest w nawiasach kwadratowych.
2
Dodatkowymi czynnikami u³atwiaj¹cymi przyswajanie wiedzy s¹ symbole graficzne stosowane na
marginesach oraz rozwi¹zania typograficzne stosowane w tekstach lekcji:
napisany kursyw¹ tekst znajduj¹cy siê przy tym symbolu zawiera wa¿ne informacje dotycz¹ce gramatyki, wymowy oraz u¿ycia s³ówek
zadania kontroluj¹ce znajomoœæ nowych s³ówek, gramatyki lub wymowy (dotyczy sekcji A i B,
z wy³¹czeniem sekcji A4)
nowe s³ówka i wyra¿enia
Nasze kursy wyró¿niaj¹ siê bezpoœrednim stylem wyk³adu. Mamy nadziejê, ¿e spotka siê to z Twoim zrozumieniem.
Podró¿ po Portugalii rozpoczniemy w po³o¿onym na pó³nocy kraju malowniczym mieœcie portowym, które s³ynie z eksportowanego na ca³y œwiat wina. Przenieœmy siê zatem do Porto...
Widok Porto
3
PROGRAM KURSU
„ Pakiet 1 – lekcje 1-2
„ Pakiet 10 – lekcje 19-20
Słownictwo: formy pozdrowienia, przedstawianie siebie i innych, opowiadanie
o sobie, zawody, zwroty w rozmowach formalnych i nieformalnych, liczebniki 0-10.
Gramatyka: zaimki osobowe i dzierżawcze, odmiana podstawowych czasowników (być, mieć), pytania i przeczenia, rodzaj i liczba mnoga rzeczowników,
formy chamo-me, chama-se, rodzajnik (1), odmiana w czasie teraźniejszym
czasowników regularnych zakończonych na –ar.
Słownictwo: święta Bożego Narodzenia, wyrażanie opinii, opowiadanie o
dzieciństwie, porównywanie przeszłości z teraźniejszością, zainteresowania.
Gramatyka: czas przeszły czasowników nieregularnych (fazer, vir, querer, dizer,
poder), czas przeszły Pretérito Imperfeito do Indicativo, konstrukcja cada vez
mais, costumar + bezokolicznik.
„ Pakiet 11 – lekcje 21-22
„ Pakiet 2 – lekcje 3-4
Słownictwo: narodowości i kraje, podawanie czasu, dni tygodnia i pory dnia,
liczebniki 11-100 oraz dziesiątki.
Gramatyka: rodzajnik (2), czasownik estar, niektóre przyimki, formy łączne
rodzajnika i przyimków, spójniki, odmiana w czasie teraźniejszym czasowników
regularnych zakończonych na –er.
Słownictwo: wakacje, spędzanie wolnego czasu, wyrażanie opinii, turystyka,
święta wielkanocne.
Gramatyka: porównanie czasów przeszłych, koniugacja czasowników ter, pôr i crer,
forma bezosobowa czasownika, strona bierna w czasie teraźniejszym, regularne
formy imiesłowu biernego (Paticípio Passado) czasowników I, II i III koniugacji.
„ Pakiet 12 – lekcje 23-24
„ Pakiet 3 – lekcje 5-6
Słownictwo: opisywanie miejsca, sklep, nazwy artykułów spożywczych,
liczebniki (setki i tysiące).
Gramatyka: zaimki wskazujące (formy skrócone z przyimkami), przysłówki miejsca (tu, tam), podstawowe przymiotniki, czasownik haver, przyimki (cd.), zaimki
pytające, odmiana w czasie teraźniejszym czasowników zakończonych na –ir.
„ Pakiet 4 – lekcje 7-8
Słownictwo: rozmowa telefoniczna, opisywanie dnia, nazwy posiłków, składanie
życzeń, składanie zamówień.
Gramatyka: przysłówki częstotliwości (sempre, normalmente), czasowniki
zwrotne, wyrażanie czynności teraźniejszej ciągłej (estar a fazer), zdania
wykrzyknikowe, odmiana czasowników: fazer, conhecer, dizer, querer, poder,
ir, vir w czasie teraźniejszym.
„ Pakiet 5 – lekcje 9-10
Słownictwo: pytanie o drogę i wskazywanie drogi, zakupy, podawanie cen,
części garderoby, kolory, liczebniki porządkowe (od pierwszego do dziesiątego).
Gramatyka: tryb rozkazujący formalny i nieformalny, odmiana czasowników ver,
saber, ler, trazer, perder w czasie teraźniejszym, stopniowanie przymiotników
i przysłówków, wyrażanie przyszłości (ir + bezokolicznik).
„ Pakiet 6 – lekcje 11-12
Słownictwo: bank, bankomat, wypełnianie formularzy, alfabet, wizyta u lekarza,
choroby i dolegliwości, części ciała.
Gramatyka: tryb rozkazujący – zakazy, zaimki w formie dopełnienia, szyk
zaimków w zdaniu, odmiana w czasie teraźniejszym czasowników ze zmianą
samogłoskową, tryb łączący (Conjuntivo) w czasie teraźniejszym, czasowniki
ter que (de) i dever.
„ Pakiet 7 – lekcja 13-14
Słownictwo: czas wolny, rozrywki, umawianie się na spotkanie, opisywanie
osób – wygląd fizyczny i cechy charakteru.
Gramatyka: zaimki osobowe w dopełnieniu bliższym i dalszym, forma absolutna
przymiotnika (–íssimo), konstrukcje porównawcze, zaimki nieokreślone, forma
imiesłowowa, tryb rozkazujący dla 1 os. lm, odmiana czasownika dar.
Słownictwo: kuchnia i muzyka portugalska.
Gramatyka: czas przeszły złożony (Pretérito Perfeito Composto), nieregularny
imiesłów bierny, tryb łączący w czasie teraźniejszym (Presente do Conjuntivo),
konstrukcja bezokolicznikowa.
„ Pakiet 13 – lekcje 25-26
Słownictwo: regiony Portugalii, z dziejów Portugalii – wielkie odkrycia geograficzne.
Gramatyka: mowa zależna, strona bierna w czasie przeszłym, wyrażenia andar
a i acabar a, ir + imiesłów czynny.
„ Pakiet 14 – lekcje 27-28
Słownictwo: opisywanie osób, hobby, sport, podróż, przepisy drogowe.
Gramatyka: tryb warunkowy (Condicional Presente), mowa zależna – podsumowanie, wyrażenie estar para, konstrukcja zdaniowa podkreślająca podmiot,
czasownik ficar.
„ Pakiet 15 – lekcje 29-30
Słownictwo: tradycje uniwersyteckie (Coimbra), życie rodzinne, małżeństwo.
Gramatyka: tryb łączący w czasie przeszłym (Pretérito Imperfeito do Conjuntivo),
łączenie zaimków w dopełnieniu z bezokolicznikiem, konstrukcja zdaniowa podkreślająca dopełnienie, czasowniki parar i falar z przyimkami, łączenie zaimków
w dopełnieniu z czasownikiem.
„ Pakiet 16 – lekcje 31-32
Słownictwo: media, wiadomości, ogłoszenia.
Gramatyka: bezokolicznik odmienny (Infinitivo Pessoal) i nieodmienny (Infinitivo
Impessoal), łączenie zaimków w dopełnieniu bliższym z zaimkami w dopełnieniu
dalszym, łączenie zaimków z czasownikami.
„ Pakiet 17 – lekcje 33-34
Słownictwo: zwierzęta domowe, portugalskie wyspy – Azory i Madera, środowisko naturalne.
Gramatyka: czas zaprzeszły Pretérito mais-que-Perfeito Composto, czasowniki
modalne, użycie senão i enquanto, wyrażenie a + Infinitivo Pessoal.
„ Pakiet 18 – lekcje 35-36
„ Pakiet 8 – lekcja 15-16
Słownictwo: podróżowanie, zwiedzanie, środki komunikacji, rezerwacja,
pogoda, klimat, miesiące, pory roku, nazwy kontynentów.
Gramatyka: czas przyszły prosty (Futuro Imperfeito), zdania celowe z para,
odmiana czasowników zakończonych na –uir, partkuły cá i la, odmiana czasownika ouvir.
„ Pakiet 9 – lekcje 17-18
Słownictwo: opowiadanie o zdarzeniach z przeszłości, pisanie listów formalnych
i nieformalnych.
Gramatyka: czas przeszły prosty Pretérito Perfeito Simples, formy przeszłe
czasowników regularnych zakończonych na –ar, –er, –ir oraz nieregularnych
(ir, ser, estar, ter), okoliczniki czasu, há i desde (que), zaimki z przyimkami,
voltar + bezokolicznik.
Słownictwo: Lizbona i Porto, święta regionalne, portugalskie walki byków.
Gramatyka: czas przyszły trybu łączącego (Futuro do Conjuntivo), zdania
warunkowe, zdania z trybem łączącym.
„ Pakiet 19 – lekcje 37-38
Słownictwo: rynek pracy w Portugalii, pisanie CV, Internet.
Gramatyka: zastosowanie imiesłowu czynnego (Gerúndio), formy Imperfeito
w wyrażeniach grzecznościowych, typy zdań złożonych.
„ Pakiet 20 – lekcje 39-40
Słownictwo: historia języka portugalskiego, na innym kontynencie – Brazylia.
Gramatyka: wyrażenia czasownikowe, szyk przysłówków w zdaniu, porównanie
wariantów portugalskiego – strona gramatyczna, leksykalna i fonetyczna.
4
www.eskk.pl
Lekcja próbna
A1
Przez ca³y kurs œledziæ bêdziemy losy sympatycznej bohaterki, Marty, stypendystki, która w³aœnie
zaczyna swój pobyt w Portugalii.
Przed wys³uchaniem pierwszego dialogu zapoznaj siê ze s³ówkami i wyra¿eniami, które w nim
wyst¹pi¹. Koñcówkê ¿eñsk¹ danego s³owa podajemy w nawiasie, np. novo(a). Podobnie zapisujemy
formy liczby mnogiej, np. vosso(s). G³ówny akcent wyrazowy oznaczamy symbolem [`], który umieszczamy zawsze przed sylab¹ akcentowan¹. Nie oznaczamy akcentu w wyrazach jednosylabowych.
Ka¿de s³owo b¹dŸ wyra¿enie nagrane zosta³o dwukrotnie. Ty te¿, s³uchaj¹c nagrania, powtórz ka¿de s³owo i wyra¿enie dwa razy na g³os, zwracaj¹c uwagê na polskie t³umaczenie:
bom dia
menina
secretária
sou
uma
novo(a)
estudante
sim
como
chamar-se
polaco(a)
de
> [bõ diä]
> [my`nƒnä]
> [sykry`tariä]
> [sou]
> [`†mä]
> [`novu]
> [yštu`dãnty]
> [sƒ]
> [`komu]
> [šä`marsy]
> [puï`aku]
> [dy]
que
curso
eu
é
você
português
está bem
estar
na
lista
bem–vinda (a)
Portugal
obrigado(a)
> [ky]
> [`kursu]
> [åu]
> [e]
> [vo`sy]
> [purtu`gåš]
> [šta beƒ]
> [š`tar]
> [nä]
> [`lištä]
> [beƒ `vƒdä]
> [purtu`gaï]
> [ubri`gadu]
– dzieñ dobry (od rana do po³udnia)
– dziewczyna (forma zwracania siê)
– sekretarka
– jestem
– (¿eñski rodzajnik nieokreœlony)
– nowy (nowa), m³ody (m³oda)
– student, studentka
– tak
– jak
– nazywaæ siê
– Polak (Polka), polski (polska)
– z, o (tworzy formy œci¹gniête z rodzajnikami;
wystêpuje przed dope³niaczem)
– co, jaki, jaka
– kurs
– ja
– jest
– pan, pani
– portugalski; Portugalczyk
– dobrze, w porz¹dku
– byæ, znajdowaæ siê
– w (forma œci¹gniêta: em + a; tu: na)
– lista
– witamy (w)
– Portugalia
– dziêkujê
A oto pierwszy dialog. Marta zjawia siê w sekretariacie portugalskiej uczelni, aby poinformowaæ
o swoim przybyciu. Przedstawiamy Ci jej rozmowê z mi³¹ sekretark¹ z dziekanatu. S³uchaj uwa¿nie, staraj¹c siê wychwyciæ jak najwiêcej znaczeñ:
Marta:
Bom dia.
Secretária:
Bom dia, menina.
Marta:
Sou uma nova estudante.
Secretária:
Ah, sim. Como se chama?
Marta:
Chamo-me Marta Wolska. Sou polaca.
Secretária:
Eu chamo-me Paula. De que curso é você?
Marta:
Sou do curso de português.
Secretária:
Está bem. Está na lista. Bem–vinda a Portugal, Marta!
Marta:
Obrigada.
5
Lekcja próbna
Pos³uchaj dialogu jeszcze raz i powtarzaj za lektorem ka¿de zdanie:
Bom dia.
Bom dia, menina.
– Dzieñ dobry.
– Dzieñ dobry, panienko.
Sou uma nova estudante.
– Jestem now¹ studentk¹.
Ah, sim. Como se chama?
Chamo-me Marta Wolska.
– A, tak. Jak siê pani nazywa?
– Nazywam siê Marta Wolska.
Sou polaca.
– Jestem Polk¹.
Eu chamo-me Paula.
De que curso é você?
– Ja mam na imiê Paula.
– Z jakiego jest pani kursu?
Sou do curso de português.
– Jestem z kursu jêzyka portugalskiego.
Está bem.
Está na lista.
– W porz¹dku.
– Jest pani na liœcie.
Bem–vinda a Portugal, Marta!
– Witamy w Portugalii, Marto!
Obrigada.
– Dziêkujê.
Oto jak sekretarka zapyta³a Martê o nazwisko i imiê:
– Jak siê pani nazywa?
Como se chama?
Marta i sekretarka przedstawiaj¹ siê sobie, mówi¹c:
Chamo-me Marta Wolska.
(Eu) chamo-me Paula.
– Nazywam siê Marta Wolska.
– (Ja) mam na imiê Paula.
Spróbuj przedstawiæ siê Portugalczykowi. Dokoñcz pisemnie poni¿sze zdanie i powtórz je na g³os:
Chamo-me ............................................... .
Nasz dialog rozpoczyna forma powitania „Bom dia” – „Dzieñ dobry”. „Bom dia” obowi¹zuje od godzin porannych do po³udnia, potem zastêpuje je inne wyra¿enie – „Boa
tarde” [`boa `tardy].
Z dialogu dowiedzia³eœ siê, jak poinformowaæ o swojej narodowoœci. Jeœli jesteœ kobiet¹, mówisz:
Sou polaca.
– Jestem Polk¹.
jeœli mê¿czyzn¹:
Sou polaco.
– Jestem Polakiem.
Nazwy narodowoœci piszemy ma³ymi literami.
Przymiotniki w jêzyku portugalskim wystêpuj¹ w rodzaju mêskim i ¿eñskim. Te, które w rodzaju mêskim koñcz¹ siê na „–o” [u], zmieniaj¹ koñcówkê na „–a” [ä] w rodzaju ¿eñskim, np.: „novo” –
„nova”, „polaco” – „polaca”.
Powiedz:
Jestem Polakiem.
Jestem Polk¹.
Jestem m³ody.
Jestem m³oda.
> Sou
> Sou
> Sou
> Sou
6
polaco.
polaca.
novo.
nova.
Lekcja próbna
Rzeczowniki portugalskie wystêpuj¹ w dwóch rodzajach: mêskim i ¿eñskim. Formy rzeczowników rodzaju mêskiego zakoñczone na „–o” zmieniaj¹ koñcówkê na „–a” w rodzaju ¿eñskim, np.: „menino”
(„ch³opak”) – „menina” („dziewczyna”). Pewne rzeczowniki osobowe maj¹ wspóln¹ formê dla obu
rodzajów; wtedy rodzajnik decyduje, czy jest to forma mêska, czy ¿eñska: „um [†m] estudante” –
„student”, „uma estudante” – „studentka”. (Wiêcej informacji na temat rodzajników nieokreœlonych podamy Ci w sekcji B2).
Podaj rodzaj ¿eñski rzeczowników:
menino
um estudante
> menina
> uma estudante
S³owo „menina/menino” u¿ywane jest powszechnie w Portugalii jako forma zwracania
siê do m³odszej osoby, dziewczyny lub ch³opaka (tak w dialogu zwróci³a siê do Marty
sekretarka Paula).
W naszym dialogu pojawi³y siê dwa zaimki osobowe z towarzysz¹cymi im formami czasownika
„ser” – „byæ”. Zestawmy najpierw niektóre zaimki osobowe liczby pojedynczej:
1. eu
– ja
2. tu > [tu]
– ty
3. você
– pan, pani
A teraz dodajmy do nich formy czasownika „ser”:
1. eu
2. tu
3. você
– ja jestem
– ty jesteœ
– pan/pani jest
sou
és > [eš]
é
Uzupe³nij poni¿sze zdania odpowiednim zaimkiem osobowym:
Pan jest nowym studentem.
– > Você é um novo estudante.
Ty jesteœ sekretark¹.
– > Tu és secretária.
Ja mam na imiê Paula.
– > Eu chamo-me Paula.
Tym razem uzupe³nij zdania odpowiednimi formami czasownika „byæ”:
Z jakiego jesteœ kursu?
Jestem Portugalczykiem.
Pan jest Polakiem.
– De que curso > és tu?
– Eu > sou português.
– > Você é polaco.
W dialogu wyst¹pi³y tzw. formy œci¹gniête: „na” [na] i „do” [du]. Omówimy je dok³adnie w lekcji
2. Teraz zapamiêtaj ca³e wyra¿enia:
na lista
– na liœcie
do curso de português
– z kursu jêzyka portugalskiego
Jêzyk portugalski, zw³aszcza jego odmiana europejska, ma bardzo rozbudowany system stopniowania
form grzecznoœciowych. Forma „você” – „pani/pan” ma najni¿szy stopieñ uhonorowania. Wyra¿ana
przez ni¹ grzecznoœæ nie jest przesadnie wyolbrzymiona i dlatego zwrot ten mo¿e byæ stosowany miêdzy
ludŸmi tej samej klasy czy w stosunku do podw³adnych przez osoby stoj¹ce wy¿ej w danej hierarchii.
S³owo „obrigado” – „dziêkujê” przyjmuje ró¿ne koñcówki w zale¿noœci od p³ci
sk³adaj¹cego podziêkowania. Kobieta mówi: „obrigada”, mê¿czyzna zaœ: „obrigado”.
Na zakoñczenie sekcji A1 przedstawimy kilka uwag na temat wymowy i znaków u¿ywanych przy
jej zapisie. Zd¹¿y³eœ siê ju¿ pewnie zorientowaæ, ¿e wymowa portugalska nie jest specjalnie trudna
i daleka od wymowy polskiej. Aby j¹ dobrze opanowaæ, staraj siê zawsze uwa¿nie s³uchaæ nagrañ.
7
Lekcja próbna
Jedn¹ z najwa¿niejszych cech wymowy portugalskiej jest d¹¿enie do zamykania, redukowania samog³osek w sylabie nieakcentowanej. Przyjrzyjmy siê wymowie dwóch podstawowych samog³osek: „a” oraz „e”:
l
l
l
l
maksymalnie otwarte „a” [a] wystêpuje w sylabie akcentowanej przed spó³g³oskami, z wyj¹tkiem „n” i „m”;
bardziej zamkniête „a” [ä] (grzbiet jêzyka uniesiony nieco ku podniebieniu) wystêpuje w sylabie nieakcentowanej lub w akcentowanej przed „m”, „n”, „nh”;
nieco zmiêkczone i d³ugie „e” [å] (przypominaj¹ce „ie”) wystêpuje w sylabach akcentowanych;
nigdy nie wystêpuje przed „m” i „n” zamykaj¹cymi sylabê;
zamkniête „e” [y] (zbli¿one do polskiego „y”) wystêpuje w sylabach nieakcentowanych oraz na
koñcach wyrazów.
Przeæwiczmy opisane samog³oski na znanych przyk³adach. Powtórz na g³os za lektork¹:
polaco [pu`ïaku]
eu [åu]
chamar [šä`mar]
estudante [yštu`danty]
menina [my`nƒnä]
chamo-me [`šamumy]
lista [`lištä]
B1
Zobaczmy, jak nasza bohaterka radzi sobie w nowym miejscu. W drugim dialogu Marta spotyka kolegê i kole¿ankê z tego samego kursu. Najpierw zapoznaj siê z nowymi s³ówkami i wyra¿eniami:
olá
como estão?
são
> [oï`a]
> [`komu `štãu]
> [sãu]
РczeϾ
– jak siê macie?
– jesteœcie, s¹
somos
e
vocês
> [`somuš]
> [i]
> [vo`seš]
– jesteœmy
– i, a
– wy, panowie, panie, pañstwo
também
ela
como estás?
> [tam`beƒ]
> [`åïä]
> [`komu `štaš]
– tak¿e, te¿
– ona
– jak siê masz?
muito
bem
onde
de onde
Alemanha
ele
> [`muƒtu]
> [`beƒ]
> [`ondy]
> [dy `ondy]
> [äïy`mañä]
> [`åïy]
– bardzo
– dobrze (tak¿e: có¿)
– gdzie
– sk¹d
– Niemcy
– on
italiano(a)
Polónia
muito prazer
então
meninas
mesmo(a)
turma
> [itälj`anu]
> [puï`onjä]
> [`muƒtu prä`zår]
> [yn`tãu]
> [my`nƒnaš]
> [`måmu]
> [`turmä]
– W³och (W³oszka), w³oski (w³oska)
– Polska
– bardzo mi mi³o
– wiêc, zatem
– dziewczyny
– ten sam (ta sama)
– grupa, klasa
A teraz pos³uchaj dialogu:
Marta:
Olá! Como estão? São do curso de português?
Marco:
Somos, sim. E tu?
Marta:
Também sou.
Karin:
Olá! Como é que te chamas?
Marta:
Chamo-me Marta. E vocês?
Marco:
Eu sou o Marco e ela é a Karin. Como estás?
8
Lekcja próbna
Marta:
Muito bem, obrigada. De onde são?
Karin:
Marta:
Sou da Alemanha e ele é italiano. E tu, de onde é que és?
Sou da Polónia.
Marco:
Muito prazer. Então, meninas, somos da mesma turma!
Pos³uchaj dialogu jeszcze raz i powtarzaj za lektorem ka¿de zdanie:
Olá!
Como estão?
РCzeϾ!
– Jak siê macie?
São do curso de português?
– Jesteœcie z kursu portugalskiego?
Somos, sim.
E tu?
– Tak, jesteœmy.
– A ty?
Também sou.
– (Ja) te¿ jestem.
Olá!
Como é que te chamas?
РCzeϾ!
– Jak ci na imiê?
Chamo-me Marta.
– Mam na imiê Marta.
E vocês?
Eu sou o Marco e ela é a Karin.
– A wy?
– Ja jestem Marco, a to jest Karin.
Como estás?
Muito bem, obrigada.
– Jak siê masz?
– Bardzo dobrze, dziêkujê.
De onde são?
Sou da Alemanha e ele é italiano.
E tu, de onde é que és?
Sou da Polónia.
Muito prazer.
– Sk¹d jesteœcie?
– Jestem z Niemiec, a on jest W³ochem.
– A ty, sk¹d jesteœ?
– Jestem z Polski.
– Bardzo mi mi³o.
Então, meninas, somos da mesma turma!
– Zatem, dziewczyny, jesteœmy w tej samej grupie!
W dialogu wyst¹pi³o kilka zwrotów pomocnych w rozpoczêciu typowej rozmowy. Zapamiêtaj je.
l Zwrot na powitanie (mo¿e wystêpowaæ z imieniem osoby, do której siê zwracamy):
Olá!
РCzeϾ!
РCzeϾ, Marco!
Olá, Marco!
l
Pytanie o samopoczucie (czêsto traktowane jak zwyk³e zagajenie rozmowy):
– skierowane do jednej osoby, znajomego, kolegi itp.
Como estás?
– Jak siê masz?
– bardziej formalne, przy zwracaniu siê do osoby starszej, nieznajomego itp.
Como está?
– Jak siê pan/pani ma?
– pytanie do kilku osób, formalne lub nie
Como estão?
– Jak siê pañstwo maj¹? Jak siê macie?
l
Na powy¿sze pytania odpowiadamy:
Bem, obrigado(a).
lub
Muito bem.
– Dobrze, dziêkujê.
– Bardzo dobrze.
Uzupe³nij krótki dialog poznanymi wyra¿eniami:
A: Czeœæ Karin! Jak siê masz?
– Olá, bom dia, Karin! Como > estás?
B: Dobrze, dziêkujê. A ty Marto, jak siê masz? – Bem, obrigada. E tu, Marta, > como estás?
A: Bardzo dobrze. A jak siê ma Marco?
– Muito bem. E como > está o Marco?
B: Ma siê dobrze.
– > Está bem.
9
Lekcja próbna
Zapewne zauwa¿y³eœ, ¿e w niektórych zdaniach przed imionami pojawiaj¹ siê s³ówka „o” [u] i „a” [a].
To rodzajniki okreœlone: „o” wystêpuje przed rzeczownikiem rodzaju mêskiego, „a” – ¿eñskiego. Rodzajniki okreœlone omówimy szczegó³owo w lekcji 2.
W dialogach w sekcjach A1 i B1 pozna³eœ ju¿ wiêkszoœæ zaimków osobowych. Przypomnijmy je
w nastêpuj¹cym zestawieniu:
1. eu
– ja
1. vocês – pañstwo, wy
2. tu
– ty
3. ela
– ona
ele
– on
você
– pan, pani
SprawdŸ swoj¹ wiedzê, zastêpuj¹c ka¿dy podmiot odpowiednim zaimkiem osobowym:
O Marco é italiano.
A Marta é uma nova estudante.
O Marco e a Paula estão bem?
– > Ele é italiano.
– > Ela é uma nova estudante.
– > Vocês estão bem?
Zdanie portugalskie nie musi zawsze zawieraæ podmiotu w postaci zaimka osobowego.
Koñcówki osobowe czasowników wskazuj¹ na wykonawcê czynnoœci.
Sytuacja pod tym wzglêdem jest podobna jak w jêzyku polskim. Zaimek osobowy pe³ni czêsto
funkcjê podmiotu, podkreœlaj¹c jego rolê w kontekœcie zdania. Porównaj przyk³ady:
(Eu) chamo-me Marta.
Eu sou Paula!
– (Ja) mam na imiê Marta.
– Ja jestem Paula!
W dialogu pojawi³y siê dwie nowe formy czasownika „ser” („byæ”) – „somos” („jesteœmy”)
i „são” („jesteœcie”, „s¹”).
Uzupe³nij zdania o brakuj¹ce formy czasownika „byæ”:
Jestem studentem.
– Eu > sou estudante.
Ona jest sekretark¹.
Ja i Marco jesteœmy w tej samej grupie.
Wy jesteœcie z Polski.
W
da
da
da
– Ela > é secretária.
– Eu e Marco > somos da mesma turma.
– Vocês > são da Polónia.
dialogu pojawi³a siê te¿ kolejna forma œci¹gniêta: „da” [da]. Zapamiêtaj wyra¿enia:
mesma turma
– w tej samej grupie, z tej samej grupy
Alemanha
– z Niemiec
Polónia
– z Polski
W sekcji A1 i B1 spotka³eœ siê z pytaniami typu:
l
pytania ogólne, wymagaj¹ce odpowiedzi „tak” lub „nie”
Tworzymy je przez inwersjê, czyli przestawienie czasownika przed podmiot: czasownik + (podmiot). Zaimki osobowe w roli podmiotu s¹ czêsto pomijane, np.:
São (vocês) do curso de português?
– Jesteœcie z kursu portugalskiego?
l
pytania szczegó³owe
Tworzymy je wed³ug schematu ogólnego: zaimek pytajny + czasownik + (podmiot). Obecnoœæ
podmiotu w zdaniu nie jest w tym wypadku konieczna, np.:
Como se chama (você)?
– Jak panu/pani na imiê?
De onde são (vocês)?
– Sk¹d jesteœcie?
10
Lekcja próbna
l
pytania z partyku³¹ „é que” [e ky]
Ró¿ni¹ siê one od wczeœniejszych pytañ obecnoœci¹ partyku³y „é que”, która wzmacnia zaimki pytajne
oraz umo¿liwia tworzenie pytañ bez inwersji, charakterystycznej dla pierwszego typu zdañ pytaj¹cych.
Pytania te maj¹ szyk: zaimek pytajny + „é que” + podmiot + czasownik. W wiêkszoœci przypadków podmiot nie jest konieczny, np.:
Como é que (tu) te chamas?
– Jak ci na imiê?
De onde é que (tu) és?
– Sk¹d jesteœ?
Zamieñ zatem pytania z inwersj¹ na pytania z „é que”:
De onde são?
Como se chama?
> De onde é que são?
> Como é que se chama?
Wszystkie rzeczowniki w jêzyku portugalskim zakoñczone na samog³oskê lub dyftong (czyli
samog³oskê sk³adaj¹c¹ siê z dwóch elementów), oprócz rzeczowników zakoñczonych na „–ão”,
przybieraj¹ w liczbie mnogiej koñcówkê „–s”, np.:
menina
– meninas
menino
– meninos
estudante
– estudantes
Zamieñ podane rzeczowniki na liczbê mnog¹:
secretária
> secretárias
curso
> cursos
turma
> turmas
Przymiotniki tworz¹ liczbê mnog¹ tak samo jak rzeczowniki – przez dodanie koñcówki „–s”, np.:
„menino novo” – „meninos novos”.
Wstaw odpowiednie formy liczby mnogiej:
estudante novo
> estudantes novos
mesma turma
> mesmas turmas
Na zakoñczenie tej sekcji przedstawimy g³ówne warianty wymowy spó³g³oski reprezentowanej
w zapisie przez literê „s”. G³oskê tê wymawiamy jako:
l
l
l
[s] – na pocz¹tku wyrazu, po spó³g³osce przed samog³osk¹;
[š], wymawiane podobnie jak polskie „sz” – na koñcu wyrazów, przed spó³g³osk¹ bezdŸwiêczn¹;
[z] – miêdzy dwoma samog³oskami.
Przeæwicz wymowê „s”:
curso [`kursu]
secretária [sykry`tariä]
meninas [my`nƒnaš]
C1
W tej sekcji nie wprowadzimy nowego s³ownictwa ani gramatyki, lecz poœwiêcimy j¹ na powtórzenie s³ówek i zagadnieñ gramatycznych poznanych do tej pory. Ka¿de æwiczenie wykonaj samodzielnie, a nastêpnie sprawdŸ poprawnoœæ swoich odpowiedzi z kluczem zamieszczonym na koñcu zeszytu oraz z nagraniem.
Æwiczenie 1
Wys³uchaj nagranych zdañ. Zapisz je i odpowiednio na nie zareaguj:
a)
nagranie: .............................................. Ty: .....................................................................
11
Lekcja próbna
b)
nagranie: .............................................. Ty: .....................................................................
c)
nagranie: .............................................. Ty: .....................................................................
Æwiczenie 2
Wys³uchaj zdañ odnosz¹cych siê do treœci dialogów z sekcji A1 i B1. Zaznacz w tabelce, czy zdania te s¹ prawdziwe, czy fa³szywe:
Zdanie
Prawda
Fa³sz
1.
2.
3.
4.
Æwiczenie 3
Zast¹p wyrazy w nawiasie w³aœciwym zaimkiem osobowym:
1.
2.
3.
4.
(A Paula) ............ é secretária.
(O Marco) ............ é um bom menino.
(Tu e Maria) ............ são estudantes.
(A Karin) ............ é uma nova estudante.
Æwiczenie 4
Z podanych wyrazów u³ó¿ poprawne zdania twierdz¹ce lub pytaj¹ce:
1. da, são, mesma, vocês, turma
........................................................................................
2. é, polaca, ele, é, italiano, ela, e
........................................................................................
3. é que, como, chama, se?
........................................................................................
4. de, sou, português, eu, estudante
........................................................................................
5. onde, tu, de, és?
........................................................................................
Æwiczenie 5
Uzupe³nij luki w zdaniach jednym wyrazem:
Olá, ................. -me Marta. ................. estudante de português. ................. da Polónia. .................
é a Karin. Ela ................. da Alemanha e o menino ............... -se Marco. ............... é italiano.
............... do mesmo curso.
Æwiczenie 6
Uzupe³nij dialog podanymi wyra¿eniami:
Muito bem
Como estás
E tu
A: Olá, Paulo. .............................. ?
B: Olá! .............................. , obrigado. .............................. ?
A: Bem.
12
Zamów ju¿ dziœ!
801 101 909
(koszt po³¹czenia – 1 impuls wg taryfy operatora)
61 879 32 67
edukacja na odleg³oœæ
@
www.eskk.pl