Węże

46.
Węże
The Snakes
Liczne jaskinie oraz znaleziska szczątków ponad 100 gatunków
kręgowców z pliocenu i plejstocenu
Numerous caves and foundings of remnants of more than 100 vertebrate species
dated to the Pliocene and Pleistocene
Działoszyn
Bobrowniki
Warta
Raciszyn
Załęcze Wielkie
Załęcze Małe
Lokalizacja:
województwo łódzkie
powiat pajęczański
gmina Działoszyn
Location:
District: Łódź
County: Pajęczany
Commune: Działoszyn
Region geograficzny:
Wyżyna Woźnicko-Wieluńska
Wyżyna Wieluńska
Geographical regionalization:
Woźniki-Wieluń Upland
Wieluń Upland
Jednostka geologiczna:
platforma zachodnioeuropejska
monoklina śląsko-krakowska
Geological unit:
West-European Platform
Silesian-Kraków Homocline
2km
GPS: 51°05′21.42″N 18°47′56.39″E
1mile
Waloryzacja poznawcza | Cognitive valorization: 
Waloryzacja turystyczna | Tourism valorization: 
O
A
photo Krzysztof Miśkiewicz
koło 7 km na południowy-zachód od Działoworld-unique geological reserve Snakes (“Węże”)
szyna, nieopodal miejscowości Bobrowniki nad
is situated ca. 7 km southwest of Działoszyn,
Wartą znajduje się unikalny na skalę światową rezerwat close to the Bobrowniki village on the Warta River. This
geologiczny Węże. Obiekt słynie z licznych jaskiń oraz object is known from numerous caves and foundings of
znalezisk szczątków ponad 100 gatunków kręgowców remnants of more than 100 vertebrate species dated to
z pliocenu i plejstocenu. Rezerwat znajduje się na Szlaku the Pliocene and Pleistocene. The reserve is crossed by the
Rezerwatów Przyrody woj. łódzkiego i śląskiego, pieszych Nature Reserve Route of the Łódź and Silesian provinces,
szlakach niebieskim i czerwonym oraz szlaku
rowerowym. Rezerwat położony jest na terenie
Załęczańskiego Parku Krajobrazowego oraz
obszaru Natura 2000 „Załęczański Łuk Warty”.
Ze względu na duże znaczenie paleontologiczne obiekt ten został zaklasyfikowany jako
reprezentatywny dla Polski i pretendujący do
międzynarodowej bazy danych najważniejszych
obiektów geologicznych na świecie w ramach
programu Global GEOSITES.
Rezerwat przyrody Węże o powierzchni
20,74 ha ustanowiono w 1972 r. w obrębie
Góry Zelce (229 m n.p.m.) wznoszącej się
ok. 50 m ponad poziom rzeki Warty. Ochronie podlegają tutaj przede wszystkim jaskinie
oraz inne formy krasowe, odsłonięcia skałek
wapiennych, a także murawy kserotermiczne z roślinnością wapiennolubną tj. rojnik
pospolity czy zanokcica oraz bezkręgowce
np. motyl kraśnik i ślimaki: wstężnik austriacki,
Fig. 1. Wejście do jaskini „Za kratą” w rezerwacie
Fig. 1. Entrance to „The Behind the Bars Cave” in reserve
piramidka naskalna. Góra Zielce jest jednym
| 223
Fig. 2. Wejście do jednej z jaskiń w rezerwacie
Fig. 2. The entrance to the one of caves in reserve
224 |
photo Krzysztof Miśkiewicz
blue- and red-marked pedestrian tracks as well as a bicycle
track. It is placed within the Załęcze Landscape Park and
the Nature 2000 area “Załęcze Warta River Bend”. Due
to its great palaeontological importance, this object was
classified as representative for Poland and qualifying for
international database listing the most important gelogical
objects of the world, within the framework of the Global
GEOSITES Programme.
The Węże nature reserve covers an area of 20,74 ha
and was established in 1972 in the Zelce Mountain (229 m
a.s.l.), rising ca. 50 m above the Warta River level. Protected
are all caves and karst landforms, exposures of limestone
rocks, as well as xerothermic grasses with limy-loving plants
like Jovibarba sobolifera from the orpine family or a fern
Asplenium, as well as invertebrates, for instance, six-pot
burnet, and snails: white-lipped snail or Pyramidula rupestris. The Zelce Mt. is one of many erosional remnants
occurring in the Wieluń Upland. It is built up of the Upper
Jurassic limestones (Oxfordian stage), mostly of massive
(rocky) and platy facies. These rocks originated in a shallow
sea in a warm climate, within specific carbonate buildups
resembling reefs, called bioherms. In places, one can find
fragmented fossils of sponges and ammonites. Rocky
limestones are very resistant to weathering and erosion and
therefore build tors or erosional remnants, i.e. Zelce Mt.
photo Krzysztof Miśkiewicz
z wielu ostańców występujących na Wyżynie Wieluńskiej.
Zbudowana jest w wapieni górnej jury (piętro oxford),
głównie facji skalistej, a także płytowej. Skały te powstały
w płytkim morzu w warunkach ciepłego klimatu, w obrębie
specyficznych budowli węglanowych przypominających
rafy nazywane biohermami. Miejscami można tutaj znaleźć
pokruszone skamieniałości gąbek i amonitów. Wapienie
skaliste wykazują dużą odporność na wietrzenie i erozje, dlatego budują formy skałkowe lub ostańcowe, jak
w przypadku Góry Zelce w rezerwacie. Szczytowe partie
wzniesienia mają charakter spłaszczony, co jest efektem
procesów niszczących.
Jaskinie tutaj występujące powstały w wyniku rozpuszczania wapieni przez wodę nasyconą dwutlenkiem węgla
wzdłuż spękań i szczelin pod powierzchnią ziemi. Drążąca
skały woda wypreparowała pustki, z czasem znacznie
poszerzone, tworząc system korytarzy i komór. Znajdujące
się w rezerwacie jaskinie mają swoje nazwy: Stalagmitowa,
Za Kratą (udostępniona turystycznie), Mała, Niespodzianka, Zanokcica, Draba, Profesora Samsonowicza, Dwuwylotowa i inne. Łączna długość korytarzy to ok. 90 m. Niestety
duża część szaty naciekowej wielu z tych jaskiń została
zniszczona w wyniku eksploatacji wapienia i żył kalcytu
dla hut szkła oraz dla celów kolekcjonerskich. Zachowały
się nieliczne polewy naciekowe, stalaktyty rurkowe, buły,
Fig. 3. Wejście do jaskini Za Kratą
Fig. 3. Entrance to the cave Behind the Bars
photo Krzysztof Miśkiewicz
reserve. Top parts of the hill are flat due
to erosional and denudational processes.
The caves originated due to limestone dissolution by waters saturated
with carbon dioxide, migrating along
underground fractures and fissures.
Infiltrating water produced voids, widened with time forming a system of corridors and chambers. Caves occurring
in the reserve are named: Stalagmitowa
(Stalagmitic), Za Kratą (Behind Bars)
(available to tourists), Mała (Small),
Niespodzianka [Surprise], Zanokcica,
Draba, Profesora Samsonowicza, Dwuwylotowa (Two-Outlet Cave), and others. The total length of their corridors is
ca. 90 m. Unfortunately, the gross part
of speleothems have been destroyed
due to exploitation of limestone and
calcite veins for the needs of glass plants and collectors’
purposes. Infrequent dripstones, pipe-like stalactites,
nodules, macaroni, grooves and fungoidal concretions
are preserved. Numerous erosional landforms, like
whirlpools, channels or pipes are also present. Bats
tend to spend the winter in these caves.
The reserve bears as well other karst landforms, like
sinks, avens or kettles, and interesting karts microrelief.
Limestone surfaces are strongly altered forming caverns,
rills and other depressions of various shapes.
Fig. 5. Mikrorzeźba krasowa na powierzchni wapieni
Fig. 5. Karst microrelief at the surface of limestones
photo Krzysztof Miśkiewicz
makarony, żeberka, grzybki naciekowe. Można zaobserwować również liczne formy erozyjne tj. kotły wirowe,
kanały, rury itp. W jaskiniach zimują nietoperze.
W rezerwacie widoczne są również inne formy krasowe tj. leje, studnie czy kotły krasowe. Ciekawa jest również
rzeźba mikrokrasowa. Na powierzchni wapienie są silnie
zmienione tworząc kawerny, żłobki i inne zagłębienia
różnego kształtu.
W różnych miejscach w obrębie rezerwatu, głównie w szczelinach, lejach krasowych czy namuliskach
Fig. 5. Panorama na dolinę Warty nieopodal rezerwatu
Fig. 5. View for the Warta river walley, just near the reserve
| 225
wypełniających jaskinie udokumentowano tzw. brekcje
kostne. Odkryto tutaj szczątki ssaków pliocenu i plestocenu
tj. owadożerne, nietoperze, gryzonie, drapieżniki kopytne
zajęczaki, a także szczątki płazów, gadów i ptaków. Wiele
z odkrytych w rezerwacie gatunków dla nauki i opisano
je tutaj po raz pierwszy.
Dodatkowymi atrakcjami turystycznymi okolic są
wapienniki, młyny wodne, stanowiska archeologiczne,
drewniane kościółki oraz zespół dworski z XIX w. w Parzymiechach.
In many places in the reserve, mostly within fissures,
karst sinks or cave earths, the so-called bone breccias have
been documented. Remains of Pliocene and Pleistocene
mammals have been discovered there, including: insectivores, bats, rodents, predators ungulates lagomorphs, as
well as remains of amphibians, reptiles and birds. Many of
the discovered species are new to science and have been
described for the first time.
Additional attractions of the surrounding area are
lime kilns, mills, archeological sites, wooden churches and
park of the XIX century in Parzymiechy.
Autorzy | Authors: Krzysztof Miśkiewicz, Sławomir Bębenek
Wybrane pozycje literatury | Random bibliography: 132, 168, 284, 378, 416,
495
226 |