Dlaczego dzieci seplenią?

Dlaczego dzieci seplenią?
Filip mówi - „ koszyk”, Ola - „ kosyk”, a Kasia – „ kosik”. Dlaczego zatem
dzieje się tak, że każde z nich mówi inaczej? Poznaj przyczyny i rodzaje
seplenienia. Dowiedz się, czy Twoje dziecko powinno już mówić poprawnie.
Często nie zwracamy uwagi na sposób mówienia naszego dziecka. Wydaje się
nam, że mówi poprawnie, bo takie wzorce wynieśliśmy z naszej rodziny. Takie
myślenie często jest błędne i może doprowadzić do utrwalenia niepoprawności
mówienia. Seplenienie (inaczej sygmatyzm) to najczęściej spotykana wada
wymowy u dzieci. Termin ten nie dotyczy tylko jednej wady, a całej grupy wad.
Czym jest seplenienie?
Seplenienie powstaje najczęściej w okresie kształtowania się mowy dziecka,
kiedy docierają do niego bodźce wpływające na mowę. Dziecko patrzy na
sposób układania ust i języka przez osoby mówiące w jego pobliżu, a także
przetwarza dźwięki ze swojego otoczenia. To, jak dzieci słyszą, będzie
odzwierciedlała ich mowa, dlatego tak ważne jest dbanie o poprawność
wymowy w towarzystwie dziecka i unikanie tzw. „ języka niań” ( np. „damy
dziećku mlećko”, można powiedzieć – „damy dziecku mleczko”).
Seplenienie dotyczy złego wypowiadania przez dziecko określonej grupy
głosek, tak zwanych głosek trzech szeregów:
 syczącego - s, z, c, dz,
 szumiącego – sz, ż, cz, dż,
 ciszącego – ś, ź, ć, dź.
Wadliwa wymowa może polegać na zastępowaniu jednego szeregu przez drugi,
na przykład szereg szumiący jest zastępowany przez szereg syczący: szafa-safa,
czapka-capka, żaba-zaba albo przez szereg ciszący na przykład: czapka-ciapka,
szafa-siafa itp. Zdarza się także, że dzieci opuszczają te miejsca, gdzie
występują głoski trzech szeregów, ponieważ jest to dla nich trudne – np. szafa–
afa; zupa–upa; zima–ima. Takie zjawisko nosi nazwę mogisygmatyzmu.
Jakie są przyczyny seplenienia?
Przyczyny sygmatyzmu mogą być różne w zależności od indywidualnych
uwarunkowań, ale wśród często występujących wymienia się:
 brak karmienia piersią, lub zbyt długie
 karmienie butelką zamiast łyżeczką i to przez dłuższy czas,
 nawyk wysuwania języka między zęby w czasie artykulacji,
 utrwalenie się niemowlęcej pozycji języka, czyli spoczynkowej,
zalegającej dno jamy ustnej,
 wady zgryzu, duże ubytki zębów
 trudności w oddychaniu przez nos,
 problemy ze słuchem,
 nieprawidłowy wzorzec wymowy z okresu dziecięcego.
Rodzaje seplenienia
Wśród wadliwej realizacji głosek trzech szeregów możemy rozróżnić:
1. seplenienie proste – czyli inaczej parasygmatyzm, to najprostsza forma
seplenienia. Nie obserwuje się w nim nieprawidłowości w ułożeniu
języka, nie ma też wadliwej budowy anatomicznej narządów
artykulacyjnych. Dziecko po prostu stosuje zamiennie głoski z trzech
szeregów, mówi na przykład: selki zamiast szelki, coło zamiast czoło albo
ziaba zamiast żaba, czy szanki zamiast sanki; Seplenienie proste jest dla
dzieci normą rozwojową. Jeśli Twoje dziecko ma poniżej 5-ciu lat, a
seplenieniu nie towarzyszy dziwne ułożenie języka lub nieprawidłowe
oddychanie, najprawdopodobniej samo zacznie prawidłowo mówić (ale
warunkiem koniecznym są poprawnie mówiący dorośli w otoczeniu
dziecka). Jeśli jednak seplenienie utrzymuje się do 6-go roku życia,
należy zgłosić się do specjalisty.
2. seplenienie międzyzębowe – polega na tym, że dziecko wpycha język
między zęby. Jedną z przyczyn jest wadliwy zgryz, tak zwany otwarty.
Częstą przyczyną zgryzu otwartego jest smoczek lub ssany kciuk. Jednak
dzieci z prawidłowym zgryzem także miewają taką wadę i jest to
zjawisko powszechne.
3. seplenienie boczne – polega na niesymetrycznym ułożeniu całego
języka, powietrze nie przechodzi między wargami przez środek, lecz
z boku (prawa-lewa strona) przy zębach przedtrzonowych lub
trzonowych; wynika to z asymetrii języka lub warg. Czasami cała żuchwa
(dolna szczęka) jest przesunięta w jedną lub w drugą stronę. Seplenienie
boczne charakteryzuje się nieprzyjemnym brzmieniem, podobnym do
bezdźwięcznego (trochę jak szept).
4. seplenienie przyzębowe – charakteryzuje się tym, że koniec języka zbyt
mocno przylega do zębów i nie wysuwa się poza ich brzegi. Przednia
część języka układa się zazwyczaj płasko, wzdłuż niego nie tworzy się
rowek i powietrze wydostające się przy mówieniu się rozprasza. W
efekcie wypowiadane dźwięki są przytępione, brzmienie jest zbyt mocne i
twarde. Seplenienie przyzębowe może być spowodowane schorzeniami
ucha wewnętrznego, które charakteryzuje się obniżeniem słyszalności
tonów wysokich lub niedostateczną sprawnością pewnych mięśni języka.
Również nieprawidłowa budowa anatomiczna narządów mowy może
wpłynąć na zmianę barwy głosek.
5. seplenienie nosowe – kiedy powietrze przy głoskach ustnych przechodzi
również przez nos. Osłabione jest wtedy czucie podczas mówienia,
dziecko nie zwraca uwagi na przepływ powietrza przy mówieniu, a część
tego powietrza jest kierowana do jamy nosowej. Seplenienie nosowe
może także wynikać z wadliwej budowy anatomicznej narządów mowy,
np. rozszczepu podniebienia.
Rodzaj seplenienia jest określany podczas wizyty u logopedy. W zależności od
rodzaju seplenienia oraz umiejętności i możliwości dziecka jest prowadzona
indywidualna terapia.
Seplenienie u dzieci jest w pewnym stopniu naturalne, ale należy obserwować.
Na przykład, o ile zamiana szafa-safa u trzy- czterolatka jest normą, u pięciosześciolatka już nią nie będzie. Powinien wymawiać sz, cz, dż, ż prawidłowo.
Podobnie z opuszczaniem głosek. U dzieci w wieku wczesno-przedszkolnym
jest prawidłowością rozwojową, ale już u dzieci pięcioletnich i starszych –
niestety nie. W tych przypadkach wskazana jest logoterapia redukująca wadę
wymowy, aby nasza pociecha idąc do pierwszej klasy nie miała problemów
w szkole już na starcie.