portale internetowe dla seniorów web portals for

Nowiny Lekarskie 2013, 82, 1, 76–82
AGNIESZKA STEFANIAK-HRYCKO
PORTALE INTERNETOWE DLA SENIORÓW
WEB PORTALS FOR ELDERLY PEOPLE
Streszczenie
Ostatnie lata to okres dynamicznego wzrostu dostępności internetu. O ile jednak wśród ludzi młodych stanowi on bardzo istotne
narzędzie zarówno pracy, jak i rozrywki, o tyle osoby starsze korzystają z niego w niewielkim stopniu. Realną barierę stanowi dla
nich, znacznie częściej niż brak sprzętu czy dostępu do sieci, brak motywacji i umiejętności. Sytuacja ta z pewnością w ciągu najbliższych lat ulegnie zmianie, ponieważ kolejne pokolenia seniorów coraz odważniej będą sięgać po nowinki technologiczne. Już
obecnie grupa seniorów oraz starszych dorosłych coraz częściej dostrzegana jest jako użytkownik internetu, a także jako klient.
Powstają dla niej wyspecjalizowane sklepy internetowe, coraz ciekawsza jest oferta portali internetowych adresowanych do osób
w okresie późnej dorosłości oraz starszych.
Obok portali o charakterze ogólnym powstają także tematyczne, ukierunkowane na różnego rodzaju zainteresowania i potrzeby
seniorów. I tak istnieją serwisy oferujące głównie treści kulturalne, portale turystyczne dla seniorów, a także dla kobiet 50 plus.
Funkcjonuje także portal dla dzieci opiekujących się rodzicami w starszym wieku, dla pracodawców zainteresowanych wdrożeniem
w firmie zarządzania wiekiem, a także dla dziadków. Bardzo ciekawe jest także funkcjonowanie portali randkowych dla osób dojrzałych, co stanowi dostrzeżenie ich emocjonalnych potrzeb. Gros portali z ofertą dla seniorów powstało w związku z realizacją projektów, których celem była aktywizacja osób starszych.
Wszystkie wymienione wyżej serwisy dowodzą tego, że obraz człowieka starszego ewoluuje i mimo że stereotypy są konstruktami
wyjątkowo trudno poddającymi się zmianie, to bardzo możliwe, że jesteśmy świadkami, kiedy zaczynają – powoli, ale jednak –
lekko drgać w posadach.
SŁOWA KLUCZOWE: starość, społeczeństwo informacyjne, wykluczenie cyfrowe, portale internetowe dla seniorów.
Abstract
The last couple of years have been the time of dynamic increase of internet accessibility. However, the young use the internet for
work, as well as, for entertainment, the old use the worldwide web to a limited extent, the real disadvantage being, less frequently the
lack of equipment but rather lack of skills and motivation. This situation will be changing during the next couple of years, when next
generations will strive for modern equipment more boldly. Nowadays, we can observe, that seniors often and often are perceived as
internet users and as customers. There are many new internet shops dedicated to elderly people, internet websites for them are becoming more exciting.
Among general knowledge portals there is a big number of thematic websites addressing seniors’ special interests and needs. So we
can find portals with cultural, tourist, female content. There are portals for older parents’ children, for companies interested in the
implementation of age management and for grandparents. Specially interesting are the dating sites for mature people, taking into
consideration their emotional needs. A large number of old people portals is the result of senior activation projects.
All of the aforementioned portals prove that the general picture of the old has been evolving even though the stereotypes, as sociological constructs, are hard to challenge, nevertheless we witness the time when they have begun, however little by little, to be
shaken to the foundations.
KEY WORDS: old age, information society, digital divide, web portals for elderly people.
Wstęp
Ostatnie dekady to okres dynamicznych przemian społecznych, ekonomicznych, a nade wszystko technologicznych. Komputery, laptopy, tablety, telewizja cyfrowa, telefony komórkowe coraz nowszych generacji – nigdy dotąd
postęp technologiczny nie dokonywał się tak szybko i tak
szybko nie trafiał pod strzechy. Nowoczesne technologie
oferują ogromne możliwości, wpływają na charakter relacji
międzyludzkich, zmieniają sposób postrzegania świata,
niemal fizycznie redukując go do rozmiarów ekranu komputera czy telewizora. Dzięki sieci komputerowej i telekomunikacyjnej przestrzeń życia jednostek gwałtownie się
rozszerza nie tylko w aspekcie geograficznym, ale także
PRACE POGLĄDOWE
poznawczym i społecznym. Interaktywne mapy satelitarne
przybliżają w kilka sekund odległe miejsca, dotychczas
znane jedynie z opowieści, czyniąc je dostępnymi prawie
na wyciągnięcie dłoni, dając możliwość zbadania metr po
metrze, ulica po ulicy. Wirtualne biblioteki, artykuły naukowe i popularne, filmy zamieszczane w sieci oferują
łatwy, jak nigdy wcześniej, dostęp do wiedzy, kultury i rozrywki. Z kolei poczta elektroniczna, komunikatory tekstowe
i głosowe, kamery internetowe pozwalają na szybki, łatwy
i tani kontakt ze znajomymi rozsianymi po świecie. Informacja i wiedza zyskały zupełnie nowy wymiar zarówno na
poziomie naukowym, jak i powszechnym.
Jednakże wszystkie te udogodnienia nie dla każdego
są oczywiste i zrozumiałe. Co więcej, istnieje niemała
Portale internetowe dla seniorów
grupa ludzi, która wręcz nie ma świadomości, jakie możliwości daje internet czy telefonia komórkowa. Jak zauważa J. Dybowska „Współczesny rozwój nauki i techniki podnosi wymagania wobec człowieka w zakresie
kompetencji niezbędnych do uczestnictwa w życiu społecznym – na rynku pracy, w polityce, w kulturze” [1].
Kompetencje, które dla przedstawicieli młodej generacji
są oczywiste i intuicyjne, nie są takimi dla sześćdziesięcio-, pięćdziesięcio- czy nawet części czterdziestokilkulatków. Coraz powszechniejsze wykorzystanie nowych
technologii w codziennych czynnościach związanych
z nauką, pracą, dysponowaniem czasem wolnym powoduje, że osoby, które z różnych przyczyn z nich nie korzystają, w coraz większym stopniu stają się społecznie
wykluczone. Na określenie tego zjawiska ukuto termin
wykluczenia cyfrowego [2]. Okazuje się więc, że społeczeństwo informacyjne, oprócz szerokiego spektrum
możliwości, niesie ze sobą również pewną dozę ryzyka.
Dostęp do komputera, internetu, umiejętność ich użytkowania determinuje poniekąd przynależność do grupy
uczestniczących bądź wykluczonych. Determinanta ta
nakłada się na istniejące podziały społeczne i w znacznym stopniu je umacnia. Metaforycznie prawidłowość tę
rysuje K. Krzysztoszek za pomocą wizji podzielonego
miasta, w którym obok nasyconego wiedzą global city
funkcjonuje upośledzona klasa infopariasów [3]. Wspólną cechą osób należących do tej kasty jest przede
wszystkim ich wiek.
Użytkownik Internetu 50+
Użytkownicy internetu to w dużej mierze ludzie młodzi
– z sieci korzysta 93% osób w wieku 16–24 lata. Mimo że
77
z roku na rok przeciętny wiek internauty jest coraz wyższy,
to w grupie wiekowej 65 lat i więcej jest ich zaledwie 11%.
Wraz z wiekiem zwiększa się odsetek osób nieposiadających komputera oraz niekorzystających z internetu [4].
Spośród 13 milionów Polaków, którzy przekroczyli pięćdziesiąty rok życia korzysta z niego mniej niż 30%, co
oznacza, że aż 9 mln odciętych jest od tego źródła informacji. Osoby 50+ stanowią więc zaledwie 21% internautów
w naszym kraju oraz aż 73% dorosłych, którzy nie korzystają z sieci [5] (Rycina 1).
Co ważne, osoby starsze nie korzystają z internetu,
nawet jeżeli mają do niego dostęp we własnych domach.
Dla przykładu, z siecią zaznajomionych jest ok. 30%
sześćdziesięciolatków, podczas gdy dwukrotnie więcej
posiada do niej dostęp [5]. Wynik ten wskazuje wyraźnie, że to nie brak sprzętu czy też dostępu do internetu
stanowi główną barierę wykorzystywania tego medium.
Nie są nią też na ogół względy finansowe ani brak zasięgu sieci. Jak podkreślają autorzy raportu Internet dla
użytkowników w wieku 50+, zdecydowana większość
z 9 mln osób powyżej 50. roku życia niekorzystających
z internetu to osoby, które albo posiadają dostęp do sieci,
albo też bez problemu mogłyby go mieć [5].
Co zatem – jeżeli nie względy techniczne ani finansowe
– powoduje, że wiele milionów dojrzałych Polaków na
własne życzenie rezygnuje z narzędzia, które mogłoby im
znacznie ułatwić codzienne funkcjonowanie? W odpowiedzi blisko połowa osób niekorzystających z internetu wyjaśnia, że nie jest im to potrzebne. Pozostali wskazują jednak
na brak sprzętu, zbyt wysokie koszty, a także na brak umiejętności. Jak konstatuje D. Batorski, twarde bariery dostępu
do internetu (a więc te infrastrukturalne czy finansowe)
Rycina 1. Źródło: Internet dla użytkowników w wieku 50+. Najpopularniejsze w Polsce serwisy internetowe a dobre praktyki
projektowania dla użytkowników 50+, s. 8.
Figure 1. Internet for 50 plus users. The most popular Internet portals in Poland versus good practice of website design for 50
plus users.
PRACE POGLĄDOWE
78
Agnieszka Stefaniak-Hrycko
stają się z roku na rok mniej znaczące, zaś coraz wyraźniej
widać, że problem stanowi zwłaszcza brak motywacji
i umiejętności [4]. Osoby starsze często żywią przekonanie,
że „to nie dla nich”, „nie na ich możliwości”, a ich obawy
czy niechęć do komputera są na tyle silne, że nawet mając
możliwość, nie próbują słuszności tego nastawienia zweryfikować.
Na bariery utrudniające cyfrowe włączenie osób starszych można spojrzeć trojako [5]. Przede wszystkim mają
one charakter psychologiczny – wynikają z typowego lęku
przed nowym i braku wystarczającej wiedzy o funkcjonowaniu sieci. Seniorzy obawiają się ewentualnych skutków
podejmowanych za pomocą internetu działań i dlatego
właśnie lękiem napawa ich myśl o przypadkowym dokonaniu niechcianego zakupu czy zrealizowaniu omyłkowej
transakcji bankowej. Niejednokrotnie towarzyszy im przekonanie, że internet niesie ze sobą więcej pułapek niż korzyści, zwłaszcza że o tych ostatnich mają bardzo ograniczoną wiedzę. Do tych obaw dochodzą także bariery
fizyczne – osobom starszym znacznie trudniej nauczyć się
korzystania z myszki, miewają problemy z kliknięciem w
małe bądź dynamiczne elementy, irytują ich nagle pojawiające się reklamy. Nie bez znaczenia jest też fakt, że blisko
50% osób po 65. roku życia cierpi na zaburzenia wzroku
[6]. Dodatkową komplikacją są ponadto czynniki technologiczne – zmieniające się interfejsy, wprowadzanie nowych
funkcjonalności, czyli wszystko, co może zaburzyć wyuczoną, najczęściej przez kogoś zademonstrowaną, nawigację. Trzeba pamiętać, że to, co dla młodych jest intuicyjne
i nie wymaga instrukcji, dla osób starszych o znacznie
mniejszych kompetencjach, w zakresie nowych technologii,
jest zdecydowanie trudniejsze. Często seniorzy korzystają
także ze starszego sprzętu i oprogramowania, co utrudnia
przeglądanie niektórych stron internetowych. Z drugiej
jednak strony obawa przed koniecznością uczenia się obsługi nowego komputera od początku stanowi przeważający
argument przeciwko jego wymianie. Jednak szybki przyrost
użytkowników sieci, jaki miał miejsce w ostatnich latach,
powoduje zmianę struktury populacji internautów. Jako że
przeciętny wiek użytkownika internetu w ciągu ostatnich lat
znacząco się zwiększył, modyfikacji musi ulec i ulega oferta skierowana do dojrzalszej grupy wiekowej. Senior coraz
częściej, tak w marketingu tradycyjnym, jak i w sieci, zaczyna być postrzegany jako klient, co wpływa na kształtowanie różnorodnych ofert dostosowanych do jego potrzeb.
Nie sposób przecenić korzyści z internetowej aktywności dojrzałego pokolenia. Poza tymi bowiem, o których była już mowa, korzystanie z internetu stanowi
przedłużenie aktywności zawodowej generacji schodzącej z rynku pracy, wspomaga zachowanie samodzielności, pozytywnie wpływa na radzenie sobie w życiu codziennym, a co za tym idzie, także na jakość życia
seniorów [5]. Ponadto, jak wynika z Diagnozy społecznej 2011, osoby korzystające z internetu prowadzą aktywniejsze życie społeczne i kulturalne od osób rezygnujących z możliwości oferowanych przez sieć, a także
częściej angażują się w działania społeczności lokalnych
[4]. W świetle tych korzyści oraz w trosce o jakość życia
PRACE POGLĄDOWE
znacznej części społeczeństwa, warto podejmować wszelkie kroki, by odsetek starszego nieco pokolenia korzystającego z sieci był coraz większy.
Portale dla seniorów – ogólna charakterystyka
Ostatnie lata to okres, kiedy w społecznej świadomości zaistniał fakt, że społeczeństwo polskie, tak zresztą
jak społeczeństwa bardziej rozwinięte (choć nieco wolniej), nieuchronnie się starzeje. O starości zaczęto coraz
częściej dyskutować już nie tylko na konferencjach demograficznych czy gerontologicznych, ale także w mediach, biznesie i polityce. W efekcie powstało wiele
programów, mających wspierać aktywność seniorów;
Unia Europejska ogłosiła rok 2012 Europejskim Rokiem
Aktywności Osób Starszych i Solidarności Międzypokoleniowej, a Rada Ministrów przyjęła Rządowy Program
na rzecz Aktywności Społecznej Osób Starszych na lata
2012–2013.
Problemy i potrzeby osób starszych trafiły także pod
lupę specjalistów od marketingu, co zaowocowało powstaniem szeregu, nieznanych szerszemu odbiorcy, urządzeń,
ułatwiających codzienne ich funkcjonowanie, takich jak:
schodołazy, podnośniki kąpielowo-transportowe, akcesoria
do zapinania guzików czy ułatwiające zapinanie biustonosza, urządzenia wspomagające zakładanie rajstop i skarpet,
elektroniczne organizery do tabletek, stołki do wanny/pod
prysznic, maty i taśmy antypoślizgowe i wiele, wiele innych. Większość z tych towarów dostępnych jest w funkcjonujących coraz prężniej sklepach internetowych dla
seniorów.
Innym typem serwisów przygotowanych na potrzeby
starszych odbiorców są adresowane do nich portale internetowe. Wśród przeanalizowanych blisko czterdziestu
portali można wyodrębnić te o charakterze ogólnym –
i takich jest najwięcej – oraz tematyczne, odpowiadające
na różnorodne potrzeby dojrzałych użytkowników sieci.
Wśród tych ostatnich można wyróżnić witryny adresowane do kobiet (modnaseniorka.pl, kobieta50plus.pl), do
osób interesujących się finansami (finanse-na50plus.pl,
zysk50plus.pl), portale turystyczne (mundosenior.pl,
travelsenior.net, travelsenior.pl, happysenior.pl), dla
aktywnych (senior.fit.pl), dla poszukujących informacji
kulturalnych (kulturaviva.pl), a także związane z realizacją projektów poświęconych osobom starszym (isenior.pl, dziadkowietoskarb.pl, dojrzaloscwsieci.pl, seniorzywakcji.pl, dniseniora.wroclaw.pl) czy strony poświęcone cyklicznym targom Aktywni 50+ (50plus.mtp.pl).
Istnieje ponadto portal dla opiekunów osób starszych
(starsirodzice.pl), dla babć (babciapolka.pl), dla pracodawców, którym nieobojętne są problemy pracowników
w wieku 45/50 plus (zarzadzaniewiekiem.pl – również
związany z realizacją projektu nakierowanego na zwiększenie aktywności zawodowej osób starszych), czy szereg stron prowadzonych przez instytucje działające na
rzecz osób starszych czy to ogólnopolskich, czy też
regionalnych (m.in. utw.pl, centrumis.pl, cas.gdynia.pl,
seniorzy.wroclaw.pl, cirs.wroclaw.pl, dlaseniora.krakow.pl).
Na fali popularności portali randkowych powstały także
Portale internetowe dla seniorów
takie, które ułatwiają nawiązywanie znajomości osobom
starszym (razem50plus.pl, mlodeserca.pl, randkidojrzalych.pl, zakładka swatka.pl/senior), choć wydaje się, że
znacznie częściej korzystają oni z popularnych serwisów, takich jak sympatia.pl czy eDarling.pl. Niektóre
z adresowanych do osób dojrzałych witryn są elektroniczną wersją czasopism wydawanych także w formie
tradycyjnej (nowoczesnysenior.pl, intersenior.pl, seniorzynaczasie.pl).
W nazwach większości portali użyte jest słowo senior
(senior.pl, seniorzy.pl, bycseniorem.pl, agraseniorzy.pl,
happysenior.pl, intersenior.pl, nowoczesnysenior.pl, seniornaczasie.pl, mundosenior.pl, senior.fit.pl, senior.pl, modnaseniorka.pl, seniorzywakcji.pl) bądź inne określenie wskazujące na adresata, zwykle odnoszące się do wieku
(starszakiplus.pl, kobieta50plus.pl, dlaemeryta.pl, dojrzałoscwsieci.pl). Co ciekawe, grupę docelową tych serwisów,
częstokroć wskazaną już w ich nazwie, stanowią osoby
w wieku 50 plus, a więc stosunkowo młode, biorąc pod
uwagę fakt, że najczęściej jako granicę starości przyjmuje
się wiek 65 lat [7]. Warto jednak zwrócić uwagę, że mimo
wymiennego stosowania określeń osoba starsza i senior
(łac. starszy), to drugie posiada inne, „młodsze” zabarwienie, poniekąd przeciwstawiające stereotypowemu zmęczonemu, zgarbionemu starcowi, energicznego, aktywnego
emeryta [8].
Wiele ze stron dedykowanych seniorom, poza standardową zawartością, odsyła do portali społecznościowych – zwykle do Facebooka oraz nk.pl, rzadziej także
do Twittera. Na niektórych istnieje możliwość zapisania
się na newsletter, który będzie informował użytkowników o istotnych, zbliżających się wydarzeniach, a większość daje możliwość zalogowania się, zapewniając tym
samym dostęp do dodatkowych funkcjonalności nieosiągalnych z poziomu gościa. Logowanie ma szczególnie
duże znaczenie w przypadku bardzo często funkcjonujących na omawianych portalach forów dyskusyjnych –
bez niego nie ma możliwości dodania własnych postów,
a w niektórych przypadkach także wejścia na forum. Jest
ono także zwykle wymagane, aby móc skomentować
zamieszczony na stronie artykuł. Standardowym narzędziem dostępnym z poziomu strony głównej jest wyszukiwarka; niewiele natomiast portali posiada wersję anglojęzyczną, a nawet w przypadku, gdy taka istnieje,
stanowi bardzo ubogą wersję strony polskiej.
Wśród, należy przyznać, bogatej oferty portali dla
osób starszych część zaskakuje ilością informacji, ich
aktualnością, ciekawym i funkcjonalnym layoutem oraz
dodatkowymi rozwiązaniami. Część natomiast jest aktualizowana z pewnym opóźnieniem, w głębi natrafić
można na wiele starych, od dawna nieużytecznych informacji. Są też takie, których życie zakończyło się wraz
z realizowanym projektem, a ich wartość ma jedynie
wymiar archiwalny. Bardziej rozbudowane portale o charakterze ogólnym (senior.pl, starszakiplus.pl, agraseniorzy.pl, dlaemeryta.pl) posiadają szeroki zasób, aktualizowanych na bieżąco informacji, artykułów i ciekawostek, choć nawet one nie są portalami, na które warto
79
zaglądać każdego dnia, ponieważ zawartość zmienia się
co najwyżej w rytmie tygodniowym.
Rozwój portali dedykowanych przedstawicielom starszej generacji odbywa się na naszych oczach. Nieliczne
działają dłużej niż 5 lat (senior.pl), gros innych zostało
utworzonych w latach 2009–2011, a także w 2012 r., który
ze względu na ogłoszenie Europejskim Rokiem Aktywności Osób Starszych i Solidarności Międzypokoleniowej,
obfitował w pro senioralne inicjatywy. Portale tworzone są
przez instytucje publiczne, często funkcjonujące przy władzach miejskich (centrumis.pl, dlaseniora.krakow.pl, www.
cirs.wroclaw.pl), stowarzyszenia bądź fundacje, w których
optyce znajdują się sprawy seniorów (Fundacja na Rzecz
Kobiet JA KOBIETA – kobieta50plus.pl i finansena50
plus.pl; Fundacja Być Seniorem, która prowadzi portal o tej
samej nazwie), a także inne podmioty, które prowadząc
witryny, realizują cele biznesowe. Co interesujące, niektóre
z witryn powstały z inicjatywy ludzi młodych i przez nich
są redagowane. Dla przykładu, portal dlaemeryta.pl został
stworzony przez ludzi młodych, „którzy zdają sobie sprawę
z możliwych utrudnień galopującego postępu”, seniorzynaczasie.pl definiują swoją działalność jako projekt międzypokoleniowy, a członkami redakcji są ludzie młodzi. Jednak
wśród twórców i redaktorów portali są także osoby starsze,
które postanowiły podzielić się swoją wiedzą i doświadczeniem, jak choćby małżeństwo dziadków czworga wnucząt
redagujących portal babciapolka.pl.
Niektóre z portali są finansowane lub współfinansowane przez instytucje publiczne, inne mają sponsorów,
część prowadzi działalność reklamową. Projekt (i portal)
„Finanse na 50 plus” dofinansowywany jest ze środków
Narodowego Banku Polskiego, wśród darczyńców Forum50.org jest Rzecznik Praw Obywatelskich, wiele
objętych jest patronatem Ministerstwa Pracy i Polityki
Społecznej, Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji, Polskiej Agencji
Rozwoju Przedsiębiorczości. Niektóre ze stron (modnaseniorka.pl) współfinansowane są z funduszy europejskich (Program Operacyjny Kapitał Ludzki). Ważnym
czynnikiem pozwalającym na utrzymanie witryn są zamieszczane na nich reklamy, których cenniki widnieją w
odpowiednich zakładkach. Niektóre wśród zakładek
zamieszczają taką, która informuje o sponsorze i odsyła
do jego strony. Kilka portali współpracuje z internetowymi sklepami, kwiaciarniami, księgarniami. Happysenior w pasku na stronie głównej informuje o osobach
obchodzących w danym dniu imieniny i jednocześnie
proponuje wysłanie im kwiatów przy skorzystaniu z usług
konkretnej kwiaciarni internetowej. Ponadto przyjmuje
ogłoszenia, które publikowane są w serwisie, poleca książki
do nabycia w jednej z księgarni internetowych, zamieszcza
reklamy. Starsirodzice oferują możliwość zakupienia „produktów dla Twoich rodziców” w działającym w ramach
strony sklepie internetowym, a dodatkowo prowadzą katalog ofert obejmujący działy: domy seniora, opieka i zdrowie, turystyka i wypoczynek, miejsca przyjazne seniorom,
w którym za opłatą można zamieścić ogłoszenie. Pokaźną
część rozbudowanego portalu Agraseniorzy stanowi kata-
PRACE POGLĄDOWE
80
Agnieszka Stefaniak-Hrycko
log ofert, funkcjonujący jak oddzielny serwis, oferujący
produkty pogrupowane w 12 kategoriach. Z kolei portale
turystyczne funkcjonują częściowo jak biura podróży
sprzedające wycieczki w ramach specjalnych ofert dla
seniorów.
O tym, czy portale internetowe trafiają w gusta grupy
docelowej, do której są dedykowane, świadczy przede
wszystkim liczba ich użytkowników. Ta, w przypadku
stron adresowanych do osób starszych, waha się od kilku
do nawet kilkudziesięciu tysięcy dziennie. Jeden z najstarszych i najlepiej rozwiniętych portali, senior.pl,
szczyci się największą liczbą odwiedzających forum
Klub Senior Cafe – ponad 20 tys. użytkowników on-line.
Pełen praktycznych informacji portal Agraseniorzy w
ciągu jednego miesiąca odwiedzany był 8,3 tys. razy, zaś
w ciągu całego roku 2012 – odnotował ponad 99 tys.
odwiedzin. Z kolei czasopismo internetowe „Nowoczesny senior” miesięcznie notuje około tysiąca wizyt, przy
czym od początku istnienia (od ostatniego kwartału 2011
r. do końca roku 2012) odwiedziło je ponad 9,6 tys.
osób, co jest wynikiem skromnym w porównaniu z miesięcznym nakładem pisma w formie papierowej (50 tys.).
„Babcię Polkę” w przeciągu niespełna czterech lat działalności odwiedziło blisko 570 tys. internautów, a „Forum 50 plus” w nieco dłuższym okresie 373,5 tys. Swego rodzaju miernikiem popularności serwisów stały się
popularne „lajki”, czyli kliknięcia „lubię to” na facebooku. Prym wśród portali dla seniorów w tym względzie
wiedzie kobieta50plus.pl (5,5 tys. kliknięć), zaś inne
pozostają daleko w tyle (senior.pl – ok. 450 „lajków”,
utw.pl – 231, babciapolka.pl – 200). W porównaniu
z gwiazdami show biznesu, notującymi po kilkaset tysięcy fanów, wyniki portali dla seniorów wydają się bardzo
słabe. Jednak kiedy dokonamy porównania z innymi,
intuicyjnie wybranymi, portalami tematycznymi (na
przykład dla kobiet, rodziców, wędkarzy, miłośników
zwierząt), okazuje się, że różnice nie są tak przytłaczające (kobieta.pl – 4,5 tys. „lajków”, koty.pl – blisko 10
tys., wedkuje.pl – 7,2 tys., haczyk.pl – 700, kynologia.pl
– ok. 380, dzidziusiowo.pl – 350).
Nawet powyższe, bardzo niepełne, informacje wskazują, że zainteresowanie serwisami dla osób starszych nie jest
jeszcze duże, choć lepiej rozwinięte, dłużej obecne na rynku, mają już grono oddanych użytkowników. Uwzględniając fakt, że wśród innych grup wiekowych, to seniorzy
najrzadziej korzystają z internetu, statystyki te wydają się
obiecujące. Skoro osoby w wieku 45–59 lat stanowią najszybciej rosnącą grupę internautów [5], to z dużym prawdopodobieństwem można przypuszczać, że zainteresowanie
tego rodzaju stronami będzie coraz większe. Kluczem do
sukcesu takich inicjatyw jest jednak polityka ich twórców
i redaktorów. Senior korzystający z internetu to przede
wszystkim klient dość dobrze wykształcony, doświadczony,
świadomy swoich oczekiwań. Aby przyciągnąć jego uwagę
i zatrzymać ją na dłużej, należy zaoferować mu produkt
atrakcyjny, aktualny i dostosowany do jego potrzeb i oczekiwań zarówno pod względem merytorycznym, jak i technicznym.
PRACE POGLĄDOWE
Obraz seniora–internauty
Analiza portali internetowych dla seniorów pozwala
postawić i pozytywnie zweryfikować tezę, że seniorinternauta jest specyficznym, niestandardowym typem
człowieka starszego. Daleko mu do stereotypowego
wyobrażenia osoby starszej – biednej, słabej, niezaradnej, zaniedbanej i samotnej [9]. Senior korzystający z dedykowanych mu portali internetowych jest – co widać
już na poziomie nazw serwisów – aktywny (aktywni50plus), nowoczesny (nowoczesnysenior.pl), na czasie
(seniorzynaczasie.pl), modny (modnaseniorka.pl), szczęśliwy (happysenior.pl) i sprawny (senior.fit.pl). Jest też
młodszy od osoby starszej definiowanej jako 65 plus.
Taki obraz potwierdzają także zamieszczone na portalach zdjęcia osób starszych. Przedstawiają one osoby
niepozbawione zmarszczek ani siwych włosów, ale prawie zawsze uśmiechnięte, energiczne i zadbane. Nie
oznacza to, że obraz osoby starszej w serwisach tego
rodzaju jest idealizowany. Wręcz przeciwnie. Ponieważ
zdrowie jest na ogół największym problemem po przekroczeniu pewnego wieku, najpopularniejszymi zakładkami w portalach są te poruszające aspekty zdrowotne.
Wiele w nich artykułów dotykających tematów trudnych
czy wstydliwych, mówiących o chorobach nowotworowych, nietrzymaniu moczu, problemach z alkoholem, ale
też o psychologicznych kosztach choroby. Nie brak
tematyki dotyczącej spraw najtrudniejszych – samotności, umierania, radzenia sobie z odchodzeniem najbliższych. Obok ofert uzdrowisk i sanatoriów są także adresy ośrodków pomocy, domów dla seniorów, które mimo
eufemistycznych nazw (willa, pensjonat) zwykle przywodzą na myśl dramat odrzucenia bądź poczucia winy.
Są wreszcie kwestie trudnej czasem sytuacji materialnej
seniorów – stąd porady, jak gospodarować szczupłym
budżetem domowym i z jakich ulg skorzystać.
Mimo nieunikania tematów trudnych, portale dla seniorów kładą duży nacisk na możliwości poradzenia
sobie z problemami. Pokazują, że ludzie starsi nie są
sami ze swoimi troskami, że podobne kwestie dotyczą
wielu ich równolatków i kładą nacisk na otwarcie się
seniorów na środowiska lokalne. Zachęcają do dzielenia
się problemami, do szukania odpowiedzi u ekspertów,
a nade wszystko na wychodzenie z domu – czy to do
pobliskiego klubu seniora, na zajęcia w Uniwersytecie
Trzeciego Wieku, czy na przygotowane z myślą o tej
grupie wiekowej seanse filmowe, warsztaty, wycieczki.
Senior z portali dla generacji 50 plus nie boi się wyzwań, podejmuje nowe aktywności, realizuje zarzucone
w dorosłym życiu pasje, ma odwagę być przedsiębiorczym, założyć własną firmę. Może wreszcie być studentem, na co w młodości nie zawsze mógł sobie pozwolić,
uczyć się języków obcych, doskonalić umiejętności
fotografowania, korzystania z komputera, uczestniczyć
w kursach tanecznych. Niektóre portale zachęcają osoby
starsze do angażowania się w wolontariat, do dzielenia
swoją wiedzą i doświadczeniem, bo jak słusznie zauważa redaktor portalu babciapolka.pl, „zanim Babcia stała
Portale internetowe dla seniorów
się Babcią, była specjalistką w konkretnej branży”. Emerytura to także czas podróży – jeśli nie tych dalszych, to
choćby krajowych, szlakiem pałacowym, śladami sławnych ludzi. Bo nawet jeżeli, jak pisze A. Zych, „polska
złota jesień dla wielu ludzi w podeszłym wieku ma niestety barwę szarą” [10], to także ta szarość może mienić
się odcieniami srebra.
Funkcjonalność serwisów
Mimo że adresat portali dla seniorów nie jest osobą
sędziwą, stanowi jednak specyficzną grupę klienta, która
powinna otrzymać produkt szyty na miarę, zwłaszcza
jeżeli celem autorów tego produktu jest poza przyciągnięciem uwagi osoby starszej także pozytywne nastawienie jej do korzystania z internetu. Projektując tego
rodzaju serwisy, należy pamiętać, że senior nie ma biegłości i umiejętności intuicyjnego użytkowania typowych dla młodego internauty. Na ogół jego kompetencje
w zakresie posługiwania się komputerem również
znacznie odbiegają od tych, którymi dysponuje użytkownik młodszy. Nie bez znaczenia są pewne dysfunkcje
wzroku, większa trudność w posługiwaniu się myszką
czy radzeniu sobie z pojawiającymi się problemami.
Zadania seniorom nie ułatwia także komputerowy żargon ani określenia w języku angielskim, które dla bardziej wprawnych użytkowników sieci są oczywiste.
Aby strona była funkcjonalna i „przyjazna” dla seniora, nawigacja powinna być prosta, pozwalająca użytkownikowi na kontrolowanie wykonywanych działań
i szybką orientację, w którym miejscu serwisu się znajduje. Ważne, by łatwo mógł przechodzić na kolejne podstrony, a także wrócić do strony głównej. Wykorzystywanie
nawigacji wielostopniowej, zbyt złożonej, w przypadku
tego rodzaju stron nie będzie funkcjonalne. Korzystne
jest też stosowanie tzw. „ścieżki okruszków”, która dodatkowo wskazuje, w którym miejscu na stronie użytkownik się znajduje. Należy natomiast unikać powtarzania
w nawigacji elementów o takiej samej nazwie i prowadzących do tej samej podstrony. Kolejną kwestią jest
stosowanie czytelnej czcionki oraz możliwość jej powiększania. Tekst powinien być dobrze sformatowany,
czytelnie rozłożony na stronie, z akapitami i pogrubieniami najważniejszych informacji.
W przypadku informacji koniecznych do wypełnienia podczas robienia zakupów internetowych oraz uzupełniania formularzy, błędy oraz braki w danych powinny być jasno komunikowane. Działania powinny być
odwracalne, użytkownik musi mieć możliwość ich
zmiany, co jest szczególnie istotne chociażby przy dodawaniu produktów do koszyka podczas zakupów lub
dodawaniu zdjęć na różnego rodzaju profilach. Ważna
dla użytkownika jest także informacja o przyjęciu zlecenia transakcji czy zamówienia [11]. Optymalne byłoby
stosowanie takich rozwiązań, aby strona działała także
na starszych przeglądarkach.
Dobrą praktyką jest ponadto zamieszczanie pewnych
elementów (wyszukiwarka, powiększanie strony, logowanie) w stałych miejscach, dzięki czemu ich odnajdy-
81
wanie w kolejnych serwisach stanie się intuicyjne. To,
co szczególnie istotne to lekki i przejrzysty charakter
całości strony, bez przeładowania jej informacjami oraz
dużą ilością elementów rozpraszających uwagę.
Przeanalizowane serwisy w różnym stopniu wypełniają powyższe zalecenia. Część z nich posiada przejrzysty,
atrakcyjny layout z dobrze dobranymi zdjęciami czy infografikami. Są też jednak takie, na których nadmiar informacji na stronie głównej może powodować poczucie
zagubienia. Utrudniające nawigację na stronie jest też
wprowadzanie różnych poziomów menu – zdarza się, że
poza menu górnym, dodawane jest jeszcze dodatkowe pod
nim bądź na boku strony. Zaskakujący może być fakt, że
rozbudowane, ciekawe treściowo i aktualne serwisy (na
przykład dlaemeryta.pl czy seniorzy.pl) nie wprowadziły
możliwości powiększania tekstu, choć wiele innych taką
funkcjonalność wykorzystuje. Zdarzają się jednak sytuacje, że taka opcja opisana jest w języku angielskim (text
size), co nie powinno mieć miejsca, ponieważ dla części
użytkowników może nie być zrozumiałe. Niektóre ze
stron dają także możliwość ustawienia kontrastu tekstu.
Bardzo wiele portali natomiast daje możliwość łatwego
sprawdzenia, w którym miejscu strony użytkownik się
znajduje („ścieżka okruszków”).
Reasumując, portale dla seniorów są raczej przyjazne
dla użytkowników, choć także niepozbawione dość podstawowych błędów. Do tych najpoważniejszych należy
przeładowanie strony informacjami, a zdarza się, że i kolorami, jak również zbyt mocno pogłębiona (wielostopniowa
animacja), która stanowi utrudnienie także dla młodszego
odbiorcy.
Podsumowanie
L. Kołakowski w swoich Mini-wykładach o maxi-sprawach napisał: „Nie można wprawdzie długo przechowywać zdolności do wyczynów sportowych, ale
można zdolność do umysłowej asymilacji rzeczy nowych, do zainteresowania czymś do tej pory nieznanym,
ochotę do próbowania tego, co jeszcze niewypróbowane” [12]. Ta zdolność – jak ją nazywa – do asymilacji
rzeczy nowych, to wartość wysoce uniwersalna, zyskująca jednak na znaczeniu w wieku starszym, kiedy może
brakować zawodowej motywacji do eksploracji nowych
zagadnień. Wielu seniorów taką umiejętność posiada,
o czym świadczy rosnące zainteresowanie tej grupy
wiekowej nowymi technologiami, a także edukacją w
Uniwersytetach Trzeciego Wieku. Te ostatnie jednak na
ogół zlokalizowane są w większych miastach, często też
– ze względu na ogromne zainteresowanie ich ofertą –
muszą stosować selekcję chętnych. Internet – oferujący
nieograniczone niemal możliwości zdobywania wiedzy –
wydaje się więc doskonałym narzędziem, by zaspokajać,
ale i pobudzać potrzeby intelektualne starszych odbiorców. Jego wielką zaletą jest dostępność bez konieczności
wychodzenia z domu, co ma szczególne znaczenie w
przypadku osób chorych czy nie w pełni sprawnych.
Natomiast dużą zaletą portali dla seniorów jest prezentowanie informacji z różnych pól tematycznych zarówno
PRACE POGLĄDOWE
82
Agnieszka Stefaniak-Hrycko
w perspektywie ogólnopolskiej, jak i regionalnej. Dzięki
nim seniorzy nie tylko otrzymują w jednym miejscu
dostęp do wielu artykułów, które są w sferze zainteresowań części przedstawicieli tej grupy wiekowej, ale
mogą też zyskać informacje o wartych przeczytania
książkach, filmach, na które można wybrać się do kina
w ramach specjalnych ofert dla seniorów, czy aktywnych
w okolicy miłośnikach Nordic Walking.
Co oczywiste, serwisy dla osób starszych nie zaspokoją wszystkich potrzeb i zainteresowań odbiorców;
zresztą nie powinny mieć nawet takich ambicji. Ci bowiem, mimo że często postrzegani są stereotypowo jako
grupa homogeniczna, różnią się pod wieloma względami. Dlatego też mają do dyspozycji, tak samo szeroką
gamę możliwości korzystania z różnorodnych serwisów,
jak inni internauci. Jednakże funkcjonowanie coraz
większej liczby portali dla tej właśnie grupy wiekowej
świadczy o rosnącym zainteresowaniu nią, ale także
o zmieniającym się stopniowo sposobie postrzegania
seniorów, co w kontekście nieuchronnych zmian demograficznych, jest tendencją niezwykle cenną.
Piśmiennictwo
1. Dybowska J. Wykluczenie społeczne a tworzenie i rozpad
rodziny. W: Frąckiewicz L., redaktor. Wykluczenie społeczne. Katowice: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej
im. Karola Adamieckiego, 306.
2. Batorski D. Korzystanie z technologii informacyjno-komunikacyjnych. W: Czapiński J., Panek T., redaktorzy. Diagnoza
społeczna 2011. Warunki i jakość życia Polaków, Warszawa,
2012, 342.
3. Krzysztoszek K. Internet: Edukacja – Kultura – Ekskluzja
społeczna. Kult Współ. 2003; 3(37).
4. Batorski D. Korzystanie z technologii informacyjno-komunikacyjnych. W: Czapiński J., Panek T., redaktorzy. Diagnoza
społeczna 2011. Warunki i jakość życia Polaków. Warszawa,
2012, 313-342.
5. Majnert P., Machul R., Batorski D. Internet dla użytkowników w wieku 50+. Najpopularniejsze w Polsce serwisy
internetowe a dobre praktyki projektowania dla użytkowników 50+, Warszawa, 7-14.
6. Klimek E., Wizner B., Skalska A. i wsp. Stan wzroku i słuchu
u osób w wieku podeszłym. W: Mossakowska M., Więcek
A., Błędowski P., redaktorzy. Aspekty medyczne, psychologiczne, socjologiczne i ekonomiczne starzenia się ludzi w
Polsce. Poznań: Termedia Wydawnictwa Medyczne; 2012,
98.
PRACE POGLĄDOWE
7. Błędowski P. Starzenie się jako problem społeczny. Perspektywy demograficznego starzenia się ludności Polski do
roku 2035. W: Mossakowska M., Więcek A., Błędowski P.,
redaktorzy. Aspekty medyczne, psychologiczne, socjologiczne i ekonomiczne starzenia się ludzi w Polsce. Poznań:
Termedia Wydawnictwa Medyczne; 2012, 11.
8. Stefaniak-Hrycko A. Między eufemizacją a wulgaryzacją.
Językowy obraz starości i człowieka starego. W: Malec M.,
redaktorzy. Edukacyjne, kulturowe i społeczne konteksty
starości. Wrocław: Oficyna Wydawnicza ATUT; 2011, 183.
9. Szarota Z. Gerontologia społeczna i oświatowa. Zarys problematyki. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej; 51.
10. Zych A. Człowiek wobec starości. Szkice z gerontologii
społecznej. Katowice: Wydawnictwo Śląsk; 1999, 55.
11. Majnert P., Machul R., Batorski D. Internet dla użytkowników w wieku 50+. Najpopularniejsze w Polsce serwisy
internetowe a dobre praktyki projektowania dla użytkowników 50+, Warszawa, 14-19.
12. Kołakowski L. Mini wykłady o maxi sprawach. Kraków:
Wydawnictwo Znak; 2003, 167.
Netografia:
www.agraseniorzy.pl
www.bycseniorem.pl
www.centrumis.pl
www.dlaemetryta.pl
www.dniseniora.wroclaw.pl
www.dojrzaloscwsieci.pl
www.forum50.org
www.intersenior.pl
www.kobieta50plus.pl
www.mlodeserca.pl
www.mundosenior.pl
www.nowoczesnysenior.pl
www.randkidojrzalych.pl
www.senior.pl
www.seniorzy.pl
www.seniorzywakcji.pl
www.starsirodzice.pl
www.swatka.pl/senior
www.travelsenior.pl
www.wieszjak.pl
www.zysk50plus.pl
www.babciapolka.pl
www.cas.gdynia.pl
www.cirs.wroclaw.pl
www.dlaseniora.krakow.pl
www.dziadkowietoskarb.pl
www.finanse-na50plus.pl
www.happysenior.pl
www.isenior.pl
www.kulturaviva.pl
www.modnaseniorka.pl
www.50plus.mtp.pl
www.pokolenie50plus.org
www.razem50plus.pl
www.senior.fit.pl
www.seniorzynaczasie.pl
www.seniorzy.wroclaw.pl
www.starszakiplus.pl
www.travelsenior.net
www.utw.pl
www.zarzadzaniewiekiem.pl
Adres do korespondencji:
Agnieszka Stefaniak-Hrycko
tel.: 603 710 232
e-mail: [email protected]