plik pdf

Transkrypt

plik pdf

I. Wstęp
Biologia z tangramem dla gimnazjum jest nowatorskim cyklem edukacyjnym, który realizuje koncepcję nauczania docenioną już przez nauczycieli szkół ponadgimnazjalnych. Wyjątkowość tej koncepcji polega na łączeniu słowa z obrazem oraz umożliwieniu uczniom kilkukrotnego zetknięcia się
z omawianymi zagadnieniami.
Skonstruowany zgodnie z powyższymi założeniami czteroczęściowy podręcznik zwięźle – a zarazem
przystępnie i obrazowo – ukazuje różnorodność i złożoność życia, które jest przedmiotem badań
biologii. Jego zaletą jest zorganizowanie treści w tematy, na których końcu znajdują się zestawy
ćwiczeń dobranych tak, aby pomagały zapamiętać, uporządkować i utrwalić zdobyte przez uczniów
wiadomości i umiejętności. Na końcu działów zamieszczono ponadto obszerne zestawy pytań kontrolnych, niezastąpionych przy powtórkach i przygotowaniach do klasówek. Dzięki temu zabiegowi
jedna książka łączy w sobie zalety podręcznika i zeszytu ćwiczeń, co umożliwia uczniowi samodzielną ocenę stopnia opanowania poszczególnych zagadnień.
Dostosowany do oczekiwań nauczycieli podręczniki w pełni realizuje założenia obowiązującej podstawy programowej.
Obudowę dydaktyczną podręcznika stanowią materiały dla nauczyciela, pomocne w prowadzeniu
lekcji biologii. Składają się na nie rozkłady materiału, plany wynikowe, anaglify, sprawdziany, zestawy odpowiedzi do ćwiczeń umieszczonych w podręczniku oraz niniejszy program nauczania.
II. Wprowadzenie do programu
Program nauczania stanowi element obudowy dydaktycznej cyklu Biologia z tangramem przeznaczonego do kształcenia w gimnazjum (III etap edukacyjny). Jest zgodny z podstawą programową
kształcenia ogólnego zawartą w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z 23 grudnia 2008
roku w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w
poszczególnych typach szkół, zamieszczonym w Dzienniku Ustaw Nr 4 z 15 stycznia 2009 roku. W
programie uwzględniono cele kształcenia określone jako wymagania ogólne, treści nauczania – jako
wymagania szczegółowe, a także zalecane doświadczenia i obserwacje.
Prezentowany program stanowi jedynie propozycję realizacji celów edukacyjnych. Nauczyciel ma
możliwość modyfikacji większości jego elementów w zależności od założeń szkoły, czasu, który ma
do dyspozycji, oraz możliwości edukacyjnych uczniów.
III. Cele edukacyjne
Cykl Biologia z tangramem realizuje zawarte w podstawie programowej ogólne cele edukacyjne z
zakresu biologii:
1. Znajomość różnorodności biologicznej i podstawowych procesów biologicznych.
2. Znajomość metodyki badań biologicznych.
3. Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie informacji.
4. Rozumowanie i argumentacja.
5. Znajomość uwarunkowań zdrowia człowieka.
Na ich podstawie sformułowano szczegółowe cele kształcenia w zakresie wiadomości, umiejętności i
postaw (zob. punkt VII), które będą realizowane podczas korzystania z cyklu Biologia z tangramem.
1
IV. Program nauczania a podstawa programowa
W poniższej tabeli zestawiono działy, na które został podzielony cykl edukacyjny Biologia z tangramem, oraz odpowiadające im treści nauczania w podstawie programowej biologii.
Tytuł działu
Proponowana liczba
godzin na realizację
Treści nauczania w podstawie programowej
Nauki biologiczne
4
Znajomość metodyki badań biologicznych.
Budowa i czynności
organizmów
8
I. Związki chemiczne budujące organizmy oraz pozyskiwanie i wykorzystanie energii.
Podpunkty: 1–5
II. Budowa i funkcjonowanie komórki.
Podpunkty: 1–3
III. Systematyka – zasady klasyfikacji, sposoby identyfikacji i przegląd różnorodności organizmów.
Podpunkty: 4–5
Klasyfikowanie organizmów
2
Podpunkty: 1–2
Wirusy, bakterie, protisty i grzyby
5
Podpunkty: 3, 6, 7, 11
Królestwo roślin
13
Podpunkty: 8, 11
V. Budowa i funkcjonowanie organizmu roślinnego na przykładzie
rośliny okrytozalążkowej.
Podpunkty: 1–6
Królestwo zwierząt
5
Podpunkty: 9
Zwierzęta bezkręgowe
10
Podpunkty: 9–11
Zwierzęta kręgowe
8
Podpunkty: 9–11
Budowa i funkcjonowanie organizmu człowieka
30
VI. Budowa i funkcjonowanie organizmu człowieka.
Podpunkty: 1.1–1.3, 2.1–2.4, 3.1–3.7, 4.1–4.3, 5.1–5.5, 6.1–6.6,
7.1–7.2, 8.1–8.5, 9.1–9.5, 10.1–10.4, 11.1–11.2, 12.1–12.5
VII. Stan zdrowia i choroby.
Podpunkty: 1–9
Ekologia
11
IV. Ekologia.
Podpunkty: 1–9
Genetyka
10
VIII. Genetyka.
Podpunkty: 1–9
Ewolucja życia
4
IX. Ewolucja życia.
Podpunkty: 1–3
2
Ochrona środowiska
5
X. Globalne i lokalne problemy środowiska.
Podpunkty: 1–3
V. Ramowy rozkład materiału
Na realizację materiału zawartego w pierwszej części podręcznika z serii Biologia z tangramem należy przeznaczyć 32 godziny lekcyjne, drugiej – 23, trzeciej i czwartej po 30 godzin lekcyjnych.
Proponowany przydział godzin jest orientacyjny – nauczyciel może przeznaczyć więcej czasu na
gruntowniejsze omówienie wybranych treści oraz zilustrowanie wprowadzanych zagadnień dodatkowymi doświadczeniami, o ile pozwoli mu na to czas i możliwości uczniów.
Cześć pierwsza (32 godz.)
Numer i tytuł rozdziału
Proponowana liczba jednostek lekcyjnych
Nauki biologiczne (4 godz.)
1. Biologia, nauka o organizmach
1
2. Metody badawcze w biologii
2
Praca klasowa
1
Budow a i cz ynnośc i organizm ów (8 godz .)
3. Poziomy organizacji życia
1
4. Budowa komórkowa
1
5. Transport substancji przez błony komórkowe
6. Organizmy jedno- i wielokomórkowe
1
7. Czynności życiowe organizmów
8. Odżywianie
1
9. Oddychanie
1
10. Wydalanie
1
11. Rozmnażanie
1
Praca klasowa
1
Klas yfik ow anie orga nizmów (2 godz .)
12. Klasyfikacja organizmów
2
Wirus y, Ba kte rie , Protis t y i Grz yb y (5 godz.)
13. Wirusy
1
14. Królestwo bakterii
1
15. Królestwo protistów
1
16. Królestwo grzybów
1
Praca klasowa
1
Królestwo roślin (13 godz.)
17. Królestwo roślin
1
18. Zielenice i krasnorosty
19. Tkanki roślinne
2
20. Organy roślinne
1
21. Budowa i funkcje korzenia
22. Budowa i funkcje łodygi
1
3
23. Budowa i funkcje liścia
1
24. Mszaki
1
25. Paprotniki
1
26. Rośliny nagonasienne
1
27. Rośliny okrytonasienne
1
28. Nasiona i owoce
1
29. Bogactwo roślin okrytonasiennych
1
Praca klasowa
1
Cześć druga (23 godz.)
Numer i tytuł rozdziału
Proponowana liczba jednostek lekcyjnych
Królestwo zwierząt (5 godz.)
1. Królestwo zwierząt
1
2. Gąbki
1
3. Tkanki zwierzęce
2
Praca klasowa
1
Zwierzęta bezkręgowe (10 godz.)
4. Parzydełkowce
1
5. Płazińce
1
6. Nicienie
1
7. Pierścienice
1
Praca klasowa
1
8. Stawonogi
1
8a. Skorupiaki
8b. Pajęczaki
1
8c. Owady
1
9. Mięczaki
1
Praca klasowa
1
Zwierzęta kręgowe (8 godz.)
10. Kręgowce
1
11. Ryby
1
12. Płazy
1
13. Gady
1
Praca klasowa
1
14. Ptaki
1
15. Ssaki
1
Praca klasowa
1
4
Cześć trzecia (35 godz.)
Budowa i funkcjonowanie organizmu człowieka (30 godz.)
Organizm człowieka (1 godz.)
1. Organizm człowieka jako całość
1
Aparat ruchu (4 godz.)
2. Aparat ruchu
1
3. Budowa i funkcjonowanie układu szkieletowego
1
4. Budowa i funkcjonowanie szkieletowego układu mięśniowego
1
5. Choroby aparatu ruchu
Praca klasowa
1
Układ pokarmowy (4 godz.)
6. Składniki pokarmowe
1
7. Budowa i funkcjonowanie układu pokarmowego
1
8. Zasady prawidłowego odżywiania
1
9. Choroby układu pokarmowego
Praca klasowa
1
Układ oddechowy (2 godz.)
10. Budowa i funkcjonowanie układu oddechowego
1
11. Wymiana gazowa
1
12. Choroby układu oddechowego
Układ krążenia (4 godz.)
13. Układ krążenia
1
14. Budowa i funkcjonowanie układu krwionośnego
15. Rola krwi w organizmie
1
16. Budowa i funkcjonowanie układu limfatycznego
1
17. Choroby układu krążenia
Praca klasowa (razem z układem oddechowym)
1
Układ odpornościowy (2 godz.)
18. Budowa i funkcjonowanie układu odpornościowego
1
19. System rozpoznawania swój–obcy
20. Odporność organizmu
1
Układ wydalniczy (2 godz.)
22. Budowa i funkcjonowanie układu wydalniczego
1
23. Choroby układu wydalniczego
5
Praca klasowa (razem z układem odpornościowym)
1
Układ nerwowy (3 godz.)
24. Budowa i funkcjonowanie układu nerwowego
1
25. Budowa ośrodkowego układu nerwowego
26. Budowa i funkcjonowanie obwodowego układu nerwowego
1
27. Choroby układu nerwowego
Praca klasowa
1
Narządy zmysłów (3 godz.)
28. Narządy zmysłów
1
29. Narządy smaku, węchu i czucia
30. Narząd wzroku – oko
1
31. Narząd słuchu i równowagi
1
10. Układ dokrewny (1 godz.)
32. Budowa i funkcjonowanie układu dokrewnego
1
33. Zaburzenia funkcjonowania układu dokrewnego
Skóra (1 godz.)
34. Budowa i funkcje skóry
1
35. Uszkodzenia i choroby skóry
Układ rozrodczy (5 godz.)
36. Budowa i funkcjonowanie męskiego układu rozrodczego
1
37. Budowa i funkcjonowanie żeńskiego układu rozrodczego
1
38. Zapłodnienie oraz rozwój zarodkowy i płodowy
1
39. Ciąża i jej planowanie
1
40. Okresy rozwojowe człowieka
41. Choroby układu rozrodczego
Praca klasowa (razem z układem dokrewnym i skórą)
1
Zagrożenia zdrowia (3 godz.)
42. Zdrowie
1
43. Choroba
44. Skutki uzależnień
1
Praca klasowa
1
Cześć czwarta (21 godz.)
Ge ne t yk a (9 godz.)
1. Materiał genetyczny
1
2. Budowa i funkcje kwasów nukleinowych
6
3. Kod genetyczny
1
4. Od genu do cechy
1
5. Organizacja materiału genetycznego
1
6. Podziały komórkowe
1
7. Przekazywanie cech potomstwu
8. Dziedziczenie wybranych cech
1
9. Dziedziczenie płci
1
10. Zróżnicowanie organizmów
1
11. Mutacje
Praca klasowa
1
Ekologia (6 godz.)
12. Ekologia – nauka o strukturze i działaniu przyrody
1
13. Środowisko życia organizmów
14. Populacja i jej charakterystyczne cechy
1
15. Oddziaływania między populacjami różnych gatunków
1
16. Oddziaływania nieantagonistyczne
1
18. Budowa i funkcjonowanie ekosystemu
1
19. Energia i materia w ekosystemie
Praca klasowa
1
Ewolucjonizm (3 godz.)
20. Ewolucja życia
1
21. Dowody ewolucji
22. Historia życia na Ziemi
1
23. Pochodzenie i ewolucja człowieka
Praca klasowa
1
Ochrona środowiska (3 godz.)
24. Wpływ człowieka na środowisko
1
25. Globalne ocieplenie i jego skutki
26. Gospodarka zasobami naturalnymi
1
27. Ochrona środowiska w gospodarstwie domowym
Praca klasowa
1
7
VI. Realizacja programu
Trzyletni cykl kształcenia biologii przewiduje na realizację materiału cztery godziny lekcyjne w dowolnym układzie: 1+2+1, 2+1+1, 1+1+2. Podział podręcznika na cztery części umożliwia realizację
programu we wszystkich tych wariantach.
VII. Treści nauczania i cele kształcenia oraz procedury osiągania celów
W poniższej tabeli zestawiono treści nauczania i odpowiadające im szczegółowe cele kształcenia w
zakresie wiadomości, umiejętności oraz postaw, które zostały oparte na ogólnych celach edukacyjnych z zakresu biologii zawartych w podstawie programowej kształcenia ogólnego, a także propozycje procedur osiągania tych celów.
Cześć pierwsza
Materiał nauczania
Cele kształcenia
Procedury osiągania celów
Poznanie zakresu badań biologii oraz jej
wybranych dyscyplin.
Zdobywanie i doskonalenie umiejętności
posługiwania się różnymi źródłami informacji biologicznej.
Poznanie i zrozumienie podstawowych
metod badawczych i przyrządów optycznych stosowanych w biologii.
Zaplanowanie, przeprowadzenie i udokumentowanie doświadczenia biologicznego oraz obserwacji makro- i mikroskopowych i jej udokumentowanie.
Cele wychowawcze:
Zainteresowanie biologią i przedmiotem
jej badań.
Kształtowanie przekonania o użyteczności przeprowadzania badań i obserwacji
biologicznych.
Rozwijanie odpowiedzialności, a także
potrzeby dokładności i staranności w
wykonywaniu samodzielnych zadań na
lekcji biologii.
Poszukiwanie i analiza tekstów źródłowych dotyczących różnych dyscyplin biologii i praktycznego zastosowania wiedzy z zakresu tych dyscyplin.
Obserwacja zjawisk, określanie problemów badawczych, formułowanie
hipotez, planowanie doświadczeń i
interpretacja ich wyników oraz formułowanie wniosków i weryfikacja hipotez.
Prezentacja wyników doświadczeń i
obserwacji w formie notatek lub rysunków.
Przygotowanie preparatów i prowadzenie obserwacji mikroskopowych
oraz wykonanie jej dokumentacji.
Dział: NAUKI BIOLOGICZNE
1. Biologia – nauka o organizmach
– przedmiot badań i dyscypliny
biologii
2. Metody badawcze w biologii
– obserwacja i doświadczenie:
planowanie i sposoby prezentacji wyników
– przyrządy optyczne
– mikroskopowanie: budowa i
działanie mikroskopu świetlnego, przygotowanie preparatów
mikroskopowych, dokumentowanie obserwacji
Dział: BUDOWA I CZYNNOŚCI ORGANIZMÓW
3. Poziomy organizacji życia
– hierarchiczna struktura materii
– pierwiastki i związki chemiczne w organizmach
– rola wody w organizmie i
przyrodzie
Poznanie i zrozumienie hierarchicznej
struktury materii oraz poziomów organizacji życia.
Poznanie podstawowych pierwiastków
oraz związków chemicznych wchodzących w skład organizmów roślinnych i
zwierzęcych.
Porównanie składu chemicznego komórki
roślinnej i zwierzęcej.
Zrozumienie związku między właściwościami wody a jej rolą w przyrodzie.
Analiza schematów przedstawiających poziom organizacji życia.
Analiza diagramów przedstawiających procentową zawartość pierwiastków lub związków chemicznych
w komórkach i organizmach.
4. Budowa komórkowa
– założenia teorii komórkowej
– budowa komórek: zwierzęcej,
roślinnej, bakteryjnej i grzybowej
Poznanie głównych założeń teorii komórkowej.
Poznanie i porównanie budowy komórek:
zwierzęcej, roślinnej, bakteryjnej i grzybowej.
Analiza zdjęć, anaglifów i schematów
budowy komórek: zwierzęcej, roślinnej, bakteryjnej i grzybowej.
Wykonywanie preparatów mikroskopowych różnych rodzajów komórek
roślinnych i ich obserwacja.
8
Zrozumienie związku między budową
poszczególnych organelli komórkowych a
pełnionymi przez nie funkcjami.
5.
Transport substancji przez
błony komórkowe
– rodzaje transportu przez błonę
– zjawisko osmozy i cytozy
6. Organizmy jedno- i wielokomórkowe – budowa oraz procesy
życiowe organizmów jedno- i
wielokomórkowych
7. Czynności życiowe organizmów
– reakcje metaboliczne
8. Odżywianie
– pozyskiwanie materii i energii
przez organizmy: samożywność
i cudzożywność
– zjawisko fotosyntezy
– sposoby trawienia u heterotrofów
9. Oddychanie komórkowe
– oddychanie tlenowe i beztlenowe (fermentacja alkoholowa i
mlekowa)
– fotosynteza a oddychanie
komórkowe
10. Wydalanie
– produkty metabolizmu roślin i
zwierząt
11. Rozmnażanie
–
rozmnażanie
bezpłciowe
przez podział komórki, pączkowanie, fragmentację i zarodniki
– rozmnażanie płciowe: gamety, rodzaje zapłodnienia, dymor-
Zrozumienie właściwości błon biologicznych i ich roli w transporcie substancji.
Poznanie różnych typów transportu przez
błony.
Charakteryzowanie organizmów jedno- i
wielokomórkowych oraz podanie ich
przykładów.
Porównanie przebiegu wybranych procesów życiowych w organizmie jedno- i
wielokomórkowym.
Wymienienie czynności życiowych organizmu.
Prowadzenie obserwacji mikroskopowej trwałych preparatów komórki
roślinnej i komórki zwierzęcej.
Sporządzenie
rysunków
komórki
roślinnej i zwierzęcej uwzględniających elementy ich budowy.
Rozpoznawanie prezentowanych w
różnej formie komórek: zwierzęcej,
roślinnej, bakteryjnej i grzybowej.
Przeprowadzenie
doświadczenia
wykazującego istnienie transportu
przez błonę komórkową.
Rozpoznawanie organizmów jedno- i
wielokomórkowych.
Analiza
schematów
dotyczących
różnych sposobów odżywiania się,
oddychania, wydalania i rozmnażania
się organizmów (np. schematy, plansze, gabloty, animacje komputerowe
ilustrujące przebieg fotosyntezy, oddychania beztlenowego i tlenowego,
cykle rozwojowe roślin i zwierząt).
Scharakteryzowanie różnych sposobów
odżywiania się.
Porównanie różnych strategii odżywiania
się heterotrofów.
Przeprowadzenie
doświadczenia
demonstrującego wpływ ilości światła
na intensywność fotosyntezy.
Scharakteryzowanie różnych rodzajów
oddychania.
Planowanie i przeprowadzenie doświadczenia wykazującego, że podczas fermentacji drożdże wydzielają
dwutlenek węgla
Obserwacja mikroskopowa drożdży.
Omówienie procesu wydalania roślin i
zwierząt.
Porównanie różnych strategii wydalania
azotowych produktów przemiany materii
u zwierząt.
Poznanie różnorodnych sposobów rozmnażania się roślin i zwierząt.
Porównanie różnych typów rozmnażania
się.
9
Prowadzenie upraw i zakładanie
hodowli mających na celu obserwację
czynności życiowych roślin i zwierząt.
Przeprowadzenie rozmnażania wegetatywnego roślin.
fizm płciowy, obojnactwo, partenogeneza
– przemiana pokoleń
Cele wychowawcze:
Kształtowanie
odpowiedzialności
za
powierzane zadania, w tym za opiekę
nad uprawami roślin i hodowlami zwierząt
oraz używany sprzęt.
Przestrzeganie zasad bezpieczeństwa
podczas przygotowywania i używania
preparatów i mikroskopowych.
Rozwijanie umiejętności pracy w grupie i
wyrabianie przekonania o wartości takiej
pracy.
Dział: KLASYFIKOWANIE ORGANIZMÓW
12. Klasyfikowanie organizmów
– Karol Linneusz – twórca systematyki
– system naturalny i sztuczny
– podwójne nazewnictwo gatunków
– jednostki klasyfikacji
– systematyczny podział organizmów
– klucze do oznaczania roślin i
zwierząt
Zrozumienie roli systematyki w biologii
oraz potrzeby przeprowadzania klasyfikacji organizmów.
Poznanie historii rozwoju systematyki i
różnych sposobów klasyfikacji organizmów w zależności od przyjętych kryteriów.
Zrozumienie systematycznego podziału
organizmów na podstawie charakterystycznych cech przedstawicieli poszczególnych królestw.
Posługiwanie się prostymi kluczami do
oznaczania roślin i zwierząt.
Cele wychowawcze:
Rozwijanie przekonania o użyteczności
porządkowania wiedzy.
Analiza schematu prezentującego
systematyczny podział organizmów.
Przygotowanie lub analiza planszy
ukazującej hierarchiczny układ poszczególnych jednostek taksonomicznych na przykładzie wybranego
gatunku rośliny lub zwierzęcia.
Rozpoznawanie przynależności systematycznej organizmu.
Oznaczanie roślin i zwierząt za pomocą prostych kluczy do oznaczania
roślin i zwierząt.
Dział: WIRUSY, BAKTERIE, PROTISTY I GRZYBY
13. Wirusy
– budowa i rodzaje wirusów
– etapy zarażania komórki
przez wirusa
– wirusowe choroby człowieka
14. Królestwo bakterii
– budowa i czynności życiowe
bakterii
– znaczenie bakterii w przyrodzie: saprobionty, bakterie chorobotwórcze i symbiotyczne
– sposoby wykorzystania bakterii przez człowieka
15. Królestwo protistów
protistów: roślinnych, zwierzęcych i grzybopodobnych
– rola protistów w przyrodzie
16. Królestwo grzybów
grzybów (budowa grzyba kapeluszowego)
– znaczenie grzybów w przyrodzie (saprobionty, pasożyty, mi-
Poznanie budowy wirusów.
Określenie znaczenia wirusów dla człowieka.
Analiza schematów budowy wirusów,
bakterii, protistów, grzybów i porostów.
Analiza tekstów źródłowych dotyczących chorób wywoływanych przez
wirusy, bakterie, protisty i grzyby.
Przedstawienie różnorodności budowy,
czynności życiowych i środowisk życia
bakterii.
Określenie roli bakterii w przyrodzie i
gospodarce człowieka.
Prowadzenie hodowli bakterii.
Obserwacja mikro- i makroskopowa
różnorodności protistów, grzybów i
porostów.
Hodowla grzybów pleśniowych.
Oznaczanie wybranych przedstawicieli grzybów za pomocą atlasu do
oznaczania grzybów jadalnych.
Analiza skali porostowej i wyszukiwanie informacji na temat jej wykorzystania.
Wyszukiwanie w tekstach źródłowych
informacji o pozytywnym i negatywnym znaczeniu wirusów, bakterii,
protistów, grzybów i porostów w przyrodzie i gospodarce człowieka.
Przygotowanie przetworów związanych z działalnością bakterii i grzybów, np. jogurtu, kiszonek, ciasta
drożdżowego itp.
Scharakteryzowanie
różnorodności,
czynności życiowych i środowisk życia w
grupie protistów.
Przedstawienie różnorodności budowy i
czynności życiowych grzybów.
Określenie znaczenia grzybów w przyrodzie i dla człowieka.
Stosowanie zasad obowiązujących podczas grzybobrania.
10
koryza) i dla człowieka
– zasady zbierania grzybów
– budowa i formy plechy porostów
– porosty jako organizmy pionierskie
Scharakteryzowanie budowy praz form
plechy porostów.
Określenie przyrodniczego znaczenia
porostów jako organizmów pionierskich.
Prowadzenie hodowli oraz obserwacji
mikro- i makroskopowych przedstawicieli
bakterii, protistów i grzybów.
Cele wychowawcze:
Kształtowanie przekonania o konieczności stosowania profilaktyki chorób człowieka spowodowanych przez wirusy,
bakterie, protisty i grzyby.
Przestrzeganie zasad higieny jako element profilaktyki w celu uniknięcia zakażenia drobnoustrojami chorobotwórczymi.
Kształtowanie przekonania o użyteczności wykorzystania wiedzy biologicznej w
Dział: KRÓLESTWO ROŚLIN
17. Królestwo roślin
– cechy wspólne i różnorodność
roślin (podział roślin)
Poznanie kryteriów podziału roślin na
glony i rośliny wyższe.
18. Zielenice i krasnorosty
– cechy charakterystyczne,
środowisko życia oraz przedstawiciele zielenic i krasnorostów
Scharakteryzowanie budowy, środowiska
życia oraz znaczenia w przyrodzie zielenic i krasnorostów, zaliczanych do glonów.
19. Tkanki roślinne
– rodzaje, budowa, lokalizacja
oraz funkcje tkanek roślinnych
twórczych i stałych (okrywających, miękiszowych, przewodzących i wzmacniających)
Poznanie podziału tkanek roślinnych.
Scharakteryzowanie budowy i lokalizacji
w roślinie poszczególnych tkanek.
Określenie związku budowy i funkcji
poszczególnych tkanek roślinnych.
Rozpoznanie tkanek roślinnych obserwowanych pod mikroskopem oraz na
schematach.
20. Organy roślinne
– ogólna budowa i funkcjonowanie organów roślinnych: liścia, korzenia, łodygi, kwiatu i
owocu
21. Budowa i funkcje korzenia
– zewnętrzna i wewnętrzna budowa korzenia
– systemy korzeniowe: palowy i
wiązkowy
– modyfikacje korzeni
Poznanie budowy zewnętrznej i wewnętrznej oraz funkcji korzenia.
Scharakteryzowanie związku budowy i
funkcji korzenia.
Poznanie wybranych przykładów modyfikacji korzeni.
22. Budowa i funkcje łodygi
– zewnętrzna i wewnętrzna budowa łodygi
– rodzaje łodyg
– modyfikacje łodygi
– reakcje ruchowe: nastie i tropizmy
Poznanie budowy zewnętrznej i wewnętrznej oraz funkcji łodygi.
Określenie zróżnicowania budowy łodygi
roślin jednoliściennych i dwuliściennych.
funkcji łodygi.
Poznanie wybranych przykładów modyfikacji łodygi.
11
Obserwacja mikro- i makroskopowa
wybranych przedstawicieli zielenic i
krasnorostów.
Analiza schematu podziału tkanek
roślinnych.
Analiza schematów budowy i rozmieszczenia w roślinie różnych rodzajów tkanek roślinnych.
Obserwacja mikroskopowa preparatów tkanek roślinnych.
Analiza schematów przedstawiających budowę zewnętrzną i wewnętrzną organów roślinnych: korzenia,
łodygi i liści.
Obserwacja makroskopowa różnych
roślin z uwzględnieniem cech charakterystycznych budowy poszczególnych organów.
Wykonywanie preparatów mikroskopowych przedstawiających przekroje
poprzeczne przez korzenie, łodygi i
liście różnych roślin; ich obserwacja
oraz sporządzenie rysunku.
Analiza zdjęć i filmów prezentujących
różnorodność modyfikacji organów
roślinnych: korzeni, łodyg i liści.
Wyszukiwanie w różnych źródłach (w
tym w internecie) informacji o modyfikacjach korzeni, łodyg i liści oraz o
ich roli w funkcjonowania rośliny.
Zaplanowanie i wykonanie doświadczenia ilustrującego reakcje ruchowe
roślin.
Prowadzenie upraw roślinnych.
Obserwacje makroskopowe roślin
nago- i okrytonasiennych z uwzględnieniem ich poszczególnych organów.
Analiza schematów cykli rozwojowych
rośliny nago- i okrytonasiennej.
Zajęcia w terenie dotyczące obserwacji różnorodności roślin nago- i
23. Budowa i funkcje liścia
– budowa zewnętrzna i rodzaje
liści (rodzaje unerwienia i
blaszki liściowej)
– budowa wewnętrzna liścia
płaskiego i igły sosny
– wymiana gazowa i aparaty
szparkowe (transpiracja)
– modyfikacje liści
Poznanie rodzajów reakcji ruchowych
roślin.
Poznanie budowy zewnętrznej i wewnętrznej liści oraz ich funkcji.
Porównanie budowy liścia rośliny nago- i
okrytonasiennej.
funkcji liścia.
Poznanie wybranych przykładów modyfikacji liści.
24. Mszaki
– charakterystyka budowy zewnętrznej i wewnętrznej mszaków
– cykl rozwojowy mszaków
– znaczenie mszaków w przyrodzie
Poznanie budowy zewnętrznej i wewnętrznej oraz cyklu rozwojowego mszaków.
Scharakteryzowanie znaczenia mszaków
w przyrodzie.
25. Paprotniki
– charakterystyka paprotników
– cechy charakterystyczne, budowa i cykl rozwojowy paproci
– charakterystyka skrzypów
– charakterystyka widłaków
Poznanie budowy oraz cyklu rozwojowego paprotników.
Poznanie różnorodności grupy paprotników.
Wykazanie niepełnego przystosowania
paprotników do lądowego środowiska
życia.
26. Rośliny nagonasienne
– charakterystyczne cechy budowy i cykl rozwojowy roślin
iglastych
– przedstawiciele roślin iglastych w Polsce i na świecie
Poznanie budowy i cyklu rozwojowego
rośliny nagonasiennej.
Wykazanie różnorodności gatunkowej
roślin nagonasiennych w Polsce i na
świecie.
Rozpoznawanie wybranych gatunków
roślin nagonasiennych.
27. Rośliny okrytonasienne
– charakterystyczne cechy budowy roślin okrytonasiennych
– budowa kwiatu rośliny owadopylnej, strategie roślin sprzyjające zapyleniu
– rodzaje kwiatostanów
– cykl rozwojowy roślin okrytonasiennych
Poznanie budowy i cyklu rozwojowego
rośliny okrytonasiennej.
Scharakteryzowanie znaczenia roślin
okrytonasiennych w przyrodzie i gospodarce człowieka.
Scharakteryzowanie budowy i funkcji
organów rośliny okrytonasiennej: kwiatu,
owocu i nasienia.
Wykazanie różnorodności budowy kwiatów i kwiatostanów oraz strategii roślin
związanej z zapylaniem kwiatów.
28. Owoce i nasiona
– budowa nasienia
– rodzaje owoców i sposoby
rozsiewania nasion
– kiełkowanie nasion
29. Bogactwo roślin okrytonasiennych
Wykazanie różnorodności budowy owoców oraz strategii roślin związanej z
rozsiewaniem nasion.
Zaplanowanie i przeprowadzenie doświadczenia demonstrującego wpływ
czynników zewnętrznych na kiełkowanie
nasion.
Wykazanie różnorodności postaci życiowych roślin okrytonasiennych.
12
okrytonasiennych, połączone z oznaczaniem wybranych gatunków roślin
za pomocą przewodników, atlasów i
kluczy do oznaczania roślin.
Rozpoznawanie roślin w terenie oraz
na zdjęciach.
Wyszukiwanie w różnych źródłach (w
tym w internecie) informacji dotyczących znaczenia roślin nago- i okrytonasiennych w przyrodzie i gospodarce człowieka.
Analiza schematów przedstawiających różnorodność kwiatów, kwiatostanów i owoców roślin okrytonasiennych.
Wyszukiwanie w różnych źródłach i
przedstawienie w dowolnej formie
informacji dotyczącej strategii roślin
okrytonasiennych sprzyjających zapylaniu kwiatów oraz rozsiewaniu nasion.
Prowadzenie hodowli badawczych,
np. hodowla fasoli na gazie.
Przeprowadzenie
doświadczenia
ilustrującego wpływ czynników zewnętrznych na kiełkowanie nasion:
wpływ wody, tlenu i temperatury powietrza na kiełkowanie nasion rzeżuchy i gorczycy.
– różnorodność roślin okrytonasiennych
– charakterystyka przedstawicieli roślin okrytonasiennych
– rośliny okrytonasienne jednoi dwuliścienne
– znaczenie roślin okrytonasiennych w przyrodzie i dla
człowieka
Porównanie wybranych cech budowy
roślin jedno- i dwuliściennych.
Rozpoznawanie wybranych gatunków
roślin okrytonasiennych.
Doskonalenie umiejętności posługiwania
się kluczem do oznaczania roślin.
Scharakteryzowanie znaczenia roślin
okrytonasiennych w przyrodzie i gospodarce człowieka.
Cele wychowawcze:
Kształtowanie postawy szacunku wobec
przyrody i przekonania o konieczności
ochrony bioróżnorodności roślin.
Kształtowanie przekonania o wartości
roślin dla przyrody i gospodarki człowieka.
Rozwijanie umiejętności pracy w grupie
oraz odpowiedzialności za powierzone
zadania, np. właściwe prowadzenie
upraw i hodowli.
Rozwijanie zainteresowania przyrodą i
poszanowania dla niej.
Cześć druga
Treści dodatkowe (nieobowiązkowe) zaznaczono kursywą.
Materiał nauczania
Cele kształcenia
Poznanie
charakterystycznych
cech
organizmów zwierzęcych.
Rozróżnianie na podstawie poznanych
kryteriów zwierząt o symetrii promienistej
i dwubocznej.
życia, wybranych czynności życiowych
oraz różnorodności gąbek.
Określenie znaczenia gąbek w przyrodzie
i dla człowieka.
Analiza schematu podziału systematycznego królestwa zwierząt.
Analiza zdjęć i schematów budowy
zwierząt o symetrii promienistej, dwubocznej i asymetrycznych.
Analiza schematu budowy gąbki.
Obserwacja zdjęć gąbek oraz naturalnych okazów szkieletów gąbek.
Poszukiwanie i analiza tekstów źródłowych dotyczących środowiska
występowania i znaczenia gąbek.
Analiza schematu podziału tkanek
zwierzęcych.
Obserwacja mikroskopowa preparatów tkanek zwierzęcych oraz wykonanie jej dokumentacji .
Analiza na podstawie schematów,
zdjęć i obserwacji mikroskopowych
budowy tkanek zwierzęcych.
Dział: KRÓLESTWO ZWIERZĄT
1. Królestwo zwierząt
– wspólne cechy organizmów
zwierzęcych
– symetria ciała zwierząt
2. Gąbki
– budowa gąbek
– rozmnażanie się gąbek
– różnorodność gąbek
– znaczenie gąbek
3. Tkanki zwierzęce
– tkanka nabłonkowa
– tkanka łączna
– tkanka mięśniowa
– tkanka nerwowa
Poznanie podziału tkanek zwierzęcych
oraz określenie kryteriów tego podziału.
Poznanie
charakterystycznych
cech
budowy poszczególnych typów tkanek.
Scharakteryzowanie budowy tkanek w
zależności od pełnionej funkcji w organizmie.
Rozpoznanie wybranych tkanek zwierzęcych obserwowanych pod mikroskopem
oraz na schematach i zdjęciach.
Cele wychowawcze:
Rozwijanie postawy odpowiedzialności
za powierzone pomoce dydaktyczne.
Rozwijanie umiejętności współpracy z
członkami zespołu.
Dział: ZWIERZĘTA BEZKRĘGOWE
4. Parzydełkowce
– budowa zewnętrzna parzydełkowców
oraz różnorodności parzydełkowców.
13
Analiza schematów, foliogramów,
plansz przedstawiających budowę
ciała parzydełkowców, płazińców,
– budowa wewnętrzna parzydełkowców
– rozmnażanie się parzydełkowców
– różnorodność parzydełkowców
– znaczenie parzydełkowców
5. Płazińce
– budowa zewnętrzna płazińców
– budowa wewnętrzna płazińców
– rozmnażanie się płazińców
– różnorodność płazińców
– znaczenie płazińców
6. Nicienie
– budowa zewnętrzna nicieni
– budowa wewnętrzna nicieni
– rozmnażanie się nicieni
– różnorodność nicieni
– znaczenie nicieni
Poznanie budowy wewnętrznej parzydełkowców.
Określenie znaczenia parzydełkowców w
przyrodzie i dla człowieka.
oraz różnorodności płazińców (wirków,
przywr i tasiemców).
Wykazanie związku budowy płazińców z
trybem ich życia.
Poznanie budowy wewnętrznej płazińców
na przykładzie wypławka.
Określenie znaczenia płazińców w przyrodzie i dla człowieka.
oraz różnorodności nicieni.
Poznanie budowy wewnętrznej nicieni na
przykładzie glisty ludzkiej.
Określenie znaczenia nicieni w przyrodzie i dla człowieka.
7. Pierścienice
– budowa zewnętrzna pierścienic
– budowa wewnętrzna pierścienic
– rozmnażanie się pierścienic
– różnorodność pierścienic
– znaczenie pierścienic
oraz różnorodności pierścienic (wieloszczetów, skąposzczetów i pijawek).
Poznanie budowy wewnętrznej pierścienic na przykładzie dżdżownicy.
Określenie znaczenia pierścienic w przyrodzie i dla człowieka.
8. Stawonogi
– budowa ciała stawonogów
– budowa zewnętrznego szkieletu stawonogów
8a. Skorupiaki
– budowa zewnętrzna skorupiaków
– budowa wewnętrzna skorupiaków
– rozmnażanie się skorupiaków
– różnorodność skorupiaków
– znaczenie skorupiaków
8b. Pajęczaki
– budowa zewnętrzna pajęczaków
– budowa wewnętrzna pajęczaków
– rozmnażanie się pajęczaków
– różnorodność pajęczaków
– znaczenie pajęczaków
8c. Owady
– budowa zewnętrzna owadów
– budowa wewnętrzna owadów
Poznanie wspólnych cech budowy stawonogów (skorupiaków, pajęczaków i
owadów).
oraz różnorodności skorupiaków.
Poznanie budowy wewnętrznej skorupiaków na przykładzie raka.
Określenie znaczenia skorupiaków w
oraz różnorodności pajęczaków.
Poznanie budowy wewnętrznej pajęczaków na przykładzie pająka.
Określenie znaczenia pajęczaków w
oraz różnorodności owadów.
14
pierścienic, stawonogów i mięczaków.
plansz prezentujących budowę wewnętrzną, płazińców, nicieni, pierścienic, stawonogów i mięczaków.
Wyszukiwanie w różnych źródłach
(także w internecie) informacji dotyczących zwierząt bezkręgowych – ich
różnorodności, budowy i przystosowań w zależności od środowiska i
trybu ich życia.
Obserwacja okazów naturalnych, np.
szkieletów koralowców, stawonogów i
mięczaków, wylinek stawonogów,
żywych okazów dżdżownic i owadów.
Obserwacja preparatów mokrych, np.
tasiemca, glisty ludzkiej, raka, małża.
np. stułbi, dżdżownicy, pijawek, wybranych stawonogów, ślimaków.
Zajęcia terenowe dotyczące różnorodności budowy i środowisk występowania zwierząt bezkręgowych.
Oznaczanie wybranych gatunków
bezkręgowców za pomocą kluczy.
Rozpoznawanie bezkręgowców w
terenie, na zdjęciach i ilustracjach.
Analiza schematów prezentujących
typy rozwoju owadów.
(także w internecie) informacji dotyczących chorób wywoływanych przez
bezkręgowce pasożytnicze (płazińce,
nicienie i stawonogi) oraz profilaktyki
tych chorób.
Analiza schematów prezentujących
cykl rozwojowy tasiemca i glisty ludzkiej.
informacji na temat znaczenia zwierząt bezkręgowych w przyrodzie i
Przeprowadzenie
doświadczenia,
które ilustruje wpływ dżdżownic na
strukturę gleby.
– rozwój owadów
– różnorodność owadów
– znaczenie owadów
9. Mięczaki
– budowa ciała mięczaków
– budowa zewnętrzna ślimaka
– budowa wewnętrzna mięczaków
– budowa wewnętrzna głowonoga
– rozmnażanie się mięczaków
– różnorodność mięczaków
Poznanie budowy wewnętrznej owadów
na przykładzie skorka.
Określenie znaczenia owadów w przyrodzie i dla człowieka.
oraz różnorodności mięczaków (ślimaków, małży i głowonogów).
Poznanie budowy wewnętrznej mięczaków na przykładzie ślimaka.
Określenie znaczenia mięczaków w przyrodzie i dla człowieka.
Cele wychowawcze:
Kształtowanie przekonania o konieczności ochrony różnorodności gatunkowej
zwierząt bezkręgowych.
zwierząt bezkręgowych dla przyrody i
gospodarki człowieka.
Planowanie działań służących ochronie
bioróżnorodności zwierząt bezkręgowych.
Kształtowanie postawy zrozumienia konieczności przestrzegania zasad higieny
w profilaktyce chorób wywoływanych
przez pasożytnicze bezkręgowce.
Przestrzeganie zasad higieny jako element profilaktyki chorób pasożytniczych.
Dział: ZWIERZĘTA KRĘGOWE
10. Kręgowce
– wspólne cechy kręgowców
– ciepłota ciała zwierząt
– błony płodowe
– porównanie budowy kręgowców i bezkręgowców
Poznanie
charakterystycznych
cech
budowy kręgowców.
Scharakteryzowanie sposobów regulacji
temperatury ciała zwierząt (zmiennocieplność, stałocieplność).
Wykazanie związku między wytwarzaniem błon płodowych a przystosowaniem
do lądowego środowiska życia kręgowców.
Porównanie budowy zwierząt kręgowych
i bezkręgowych.
Wykazanie różnic między bezkręgowcami a kręgowcami.
11. Ryby
– budowa zewnętrzna ryby
kostnoszkieletowej
– budowa wewnętrzna ryby
kostnoszkieletowej
Scharakteryzowanie budowy zewnętrznej, środowiska życia oraz wybranych
czynności życiowych ryb.
Scharakteryzowanie budowy szkieletu
ryby kostnoszkieletowej (szczupaka).
Poznanie budowy wewnętrznej ryb na
przykładzie szczupaka.
Scharakteryzowanie narządów wymiany
gazowej ryb.
Wykazanie związków budowy ze środowiskiem i trybem życia ryb.
Scharakteryzowanie rozmnażania się i
rozwoju ryb.
Określenie przyczyny odbywania wędró-
– narządy wymiany gazowej ryb
– rozmnażanie się i rozwój ryb
– różnorodność ryb
– znaczenie ryb
15
plansz, tabeli porównujących elementy budowy oraz rozmieszczenie narządów zwierząt kręgowych i bezkręgowych.
(także w internecie) informacji dotyczących różnic między zwierzętami
zmiennocieplnymi i stałocieplnymi.
plansz przedstawiających budowę
ciała szkieletu oraz narządów wymiany gazowej ryb, płazów, gadów, ptaków i ssaków.
plansz prezentujących budowę wewnętrzną ryb, płazów, gadów, ptaków
i ssaków.
Analizowanie i wyszukiwanie informacji związanych z przystosowaniem
zwierząt kręgowych do życia w środowisku wodnym i lądowym.
Obserwacja okazów naturalnych, np.
szkieletów i elementów szkieletu
kręgowców, łusek rybich, wylinek
gadów, piór ptaków, wytworów naskórka ssaków (rogi, kopyta, włosy,
pazury) i zębów ssaków.
Obserwacja kręgowców w ich natu-
wek przez ryby.
ryb.
Porównanie ryb chrzęstno- i kostnoszkieletowych.
Określenie znaczenia ryb w przyrodzie i
dla człowieka.
12. Płazy
– budowa zewnętrzna płazów
– budowa szkieletu płazów
– budowa wewnętrzna płazów
– narządy wymiany gazowej
płazów
– rozmnażanie się i rozwój płazów
– różnorodność płazów
– znaczenie płazów
czynności życiowych płazów beznogich,
bezogonowych i ogoniastych.
Wykazanie związku elementów budowy
płazów (pokrycie ciała, narządy wymiany
gazowej) ze środowiskiem ich życia.
Wykazanie związku budowy szkieletu
żaby wodnej ze sposobem jej poruszania
się.
Poznanie budowy wewnętrznej płazów
na przykładzie żaby wodnej.
cyklu rozwojowego płazów.
Porównanie cech umożliwiających płazom życie w wodzie i na lądzie.
płazów.
Określenie znaczenia płazów w przyrodzie i dla człowieka.
13. Gady
– budowa zewnętrzna gadów
– budowa szkieletu gadów
– budowa wewnętrzna gadów
gadów
– rozmnażanie się i rozwój gadów
– różnorodność gadów
– znaczenie gadów
czynności życiowych krokodyli, żółwi,
węży i jaszczurek.
Scharakteryzowanie
przystosowania
budowy i czynności życiowych gadów do
życia w środowisku lądowym.
gadów i jej związku z poruszaniem się
oraz czynnościami życiowymi tych zwierząt.
Poznanie budowy wewnętrznej gadów na
przykładzie jaszczurki zwinki.
Scharakteryzowanie rozmnażania się
gadów – wykazanie związku między
typem rozwoju a środowiskiem ich życia.
gadów.
Określenie znaczenia gadów w przyrodzie i dla człowieka.
14. Ptaki
– budowa zewnętrzna ptaków
– budowa szkieletu ptaków
– budowa wewnętrzna ptaków
ptaków
– rozmnażanie się i rozwój ptaków
czynności życiowych ptaków.
Wykazanie związków budowy z przystosowaniem ptaków do lotu (poznanie
rodzajów i elementów budowy piór).
Poznanie budowy wewnętrznej ptaków
na przykładzie kwiczoła.
Wykazanie związku elementów budowy
zewnętrznej ptaka ze środowiskiem oraz
16
ralnym środowisku oraz w zoo.
np. akwaria, terraria, hodowla wybranych ptaków i ssaków.
Zajęcia terenowe dotyczące różnorodności budowy i środowisk występowania zwierząt kręgowych.
Oznaczanie wybranych gatunków
kręgowców za pomocą kluczy, przewodników, encyklopedii.
Rozpoznawanie kręgowców w terenie, na zdjęciach i ilustracjach.
Obserwacja filmów przyrodniczych
ukazujących różnorodność zwierząt
kręgowych oraz przystosowania do
środowisk i trybów życia.
– okres godowy ptaków
– różnorodność ptaków
– znaczenie ptaków
15. Ssaki
– budowa zewnętrzna ssaków
– budowa szkieletu ssaków
(różnorodność budowy szkieletu kończyn przednich ssaków)
– budowa zębów ssaków
– budowa wewnętrzna ssaków
ssaków
– budowa skóry ssaków
– rozmnażanie się i rozwój ssaków
– różnorodność ssaków
– znaczenie ssaków
rodzajem pobieranego pokarmu.
Wykazanie związku między sposobem
wymiany gazowej (wentylacji) ptaków a
ich przystosowaniem do lotu.
Scharakteryzowanie charakterystycznych
cech rozmnażania się i rozwoju ptaków
(budowa jaja, okres godowy).
Określenie przyczyny wędrówek ptaków.
ptaków.
Określenie znaczenia ptaków w przyrodzie i dla człowieka.
czynności życiowych ssaków.
ssaka na przykładzie wilka.
Poznanie budowy wewnętrznej ssaków
na przykładzie wilka.
Scharakteryzowanie związku wybranych
elementów budowy zewnętrznej i wewnętrznej (skóra, płuca) z pełnioną funkcją w organizmie.
Scharakteryzowanie związku wybranych
elementów budowy ssaków (np. uzębienie, kończyny przednie) z przystosowaniem do środowiska i trybu ich życia.
rozwoju ssaków.
ssaków.
Określenie znaczenia ssaków w przyrodzie i dla człowieka.
Porównanie budowy zewnętrznej, szkieletu i narządów wymiany gazowej oraz
wybranych czynności życiowych kręgowców.
Cele wychowawcze:
Kształtowanie przekonania o konieczności ochrony różnorodności gatunkowej
zwierząt kręgowych.
Planowanie działań służących ochronie
bioróżnorodności zwierząt kręgowych.
zwierząt kręgowych dla przyrody i człowieka.
za hodowane zwierzęta.
Rozwijanie zainteresowania przyrodą i
poszanowania dla niej.
17
Cześć trzecia
Materiał nauczania
Cele kształcenia
Dział: ORGANIZM CZŁOWIEKA
1. Organizm człowieka jako całość
– hierarchiczna budowa organizmu
– układy narządów człowieka
– mechanizmy zapewniające
równowagę środowiska wewnętrznego organizmu (homeostaza)
Scharakteryzowanie człowieka jako
przedstawiciela naczelnych.
Przedstawienie hierarchicznej budowy
organizmu człowieka.
Wymienienie układów narządów człowieka i podanie ich głównych funkcji.
Przedstawienie mechanizmów zapewniających równowagę środowiska wewnętrznego organizmu.
Scharakteryzowanie termoregulacji jako
przykładu mechanizmu zapewniającego
zachowanie środowiska wewnętrznego
organizmu.
Cele wychowawcze:
wiedzy na temat budowy i funkcjonowania organizmu człowieka w codziennym
życiu.
Analiza schematu przedstawiającego
hierarchiczną budowę organizmu
człowieka.
Rozpoznawanie na tablicy przedstawiającej budowę anatomiczną człowieka poszczególnych układów narządów.
Analizowanie ilustracji w atlasach
anatomicznych i wyszukiwanie informacji na temat rozmieszczenia poszczególnych układów narządów.
informacji na temat funkcji układów
narządów oraz mechanizmów zapewniających równowagę środowiska
wewnętrznego organizmu.
Kształtowanie postaw prozdrowotnych.
Rozwijanie postawy poznawczej podczas
prowadzenia obserwacji i analizy tekstów
źródłowych.
Dział: APARAT RUCHU
2. Aparat ruchu
– budowa i typy kości
–budowa chemiczna kości
– rodzaje połączeń kości
– budowa stawu i rodzaje stawów
3. Budowa i funkcjonowanie układu szkieletowego
– budowa szkieletu człowieka
– budowa i funkcje szkieletu
osiowego
– budowa i funkcje szkieletu
kończyn i obręczy
4. Budowa i funkcjonowanie szkieletowego układu mięśniowego
– budowa i funkcjonowanie
mięśnia szkieletowego
– główne mięśnie szkieletowe
– mechanizm ruchu
Poznanie różnych typów kości i ich funkcji.
Obserwacja okazów naturalnych oraz
modeli kości.
Scharakteryzowanie budowy kości długiej.
Zaplanowanie i przeprowadzenie
doświadczenia pokazującego wpływ
składu chemicznego kości na jej
właściwości fizyczne oraz zinterpretowanie wyników.
Określenie chemicznej budowy kości.
Rozpoznawanie różnych rodzajów połączeń kości.
Obserwacja ruchu kończyn w stawach.
Scharakteryzowanie budowy i zrozumienie zasady działania stawu.
Analiza plansz przedstawiających
budowę układu szkieletowego i jego
poszczególnych elementów.
Poznanie i rozpoznawanie różnych rodzajów stawów oraz wskazywanie miejsca ich występowania w organizmie.
Obserwacja mikroskopowa tkanki
mięśniowej szkieletowej.
człowieka.
Określenie budowy i funkcji elementów
czaszki, kręgosłupa, klatki piersiowej,
szkieletu obręczy i kończyn.
Rozpoznanie i wskazanie na schemacie
18
Analiza rozmieszczenia wybranych
mięśni z wykorzystaniem plansz lub
atlasów anatomicznych.
informacji na temat profilaktyki wad
postawy oraz zasad udzielania pierwszej pomocy w nieskomplikowanych
złamaniach kości i urazach stawów
5. Choroby aparatu ruchu
– wady postawy i ich profilaktyka
– wybrane choroby aparatu ruchu
lub modelu poszczególnych elementów
budowy szkieletu osiowego, obręczy i
kończyn.
Rozpoznanie tkanki mięśniowej szkieletowej obserwowanej pod mikroskopem
oraz na schemacie.
Poznanie budowy mięśnia szkieletowego.
oraz stosowanie znalezionych informacji podczas ćwiczeń praktycznych.
Zaplanowanie i przedstawienie działań mających na celu zachowanie
sprawności aparatu ruchu oraz profilaktykę wad postawy i chorób aparatu
ruchu.
Scharakteryzowanie pracy mięśni.
Poznanie głównych mięśni szkieletowych.
Zrozumienie mechanizmu ruchu.
Określenie roli aktywności fizycznej dla
funkcjonowania organizmu.
Zrozumienie negatywnego wpływu stosowania dopingu na funkcjonowanie
organizmu.
Poznanie przyczyn i skutków wad postawy.
Scharakteryzowanie najczęściej występujących chorób i urazów aparatu ruchu.
Cele wychowawcze:
Kształtowanie przekonania o konieczności prowadzenia działań w celu zachowania prawidłowego funkcjonowania
aparatu ruchu.
Rozwijanie przekonania o znaczeniu
aktywności fizycznej dla prawidłowego
funkcjonowania układu szkieletowego i
mięśniowego.
Przestrzeganie zasad profilaktyki wad
postawy i chorób układu ruchu.
Dział: UKŁAD POKARMOWY
6. Składniki pokarmowe
– substancje odżywcze i ich rola
Scharakteryzowanie składników odżywczych i podanie roli, jaką pełnią w organizmie człowieka.
Analiza plansz z budową układu pokarmowego oraz modelu anatomicznego człowieka.
– znaczenie wybranych makroi mikroelementów oraz witamin
Określenie znaczenia makro- i mikroelementów oraz witamin dla organizmu.
7. Budowa i funkcjonowanie układu pokarmowego
Zrozumienie procesów zachodzących w
kolejnych odcinkach przewodu pokarmowego.
informacji o budowie i funkcjonowaniu
układu pokarmowego.
– procesy zachodzące w przewodzie pokarmowym
– elementy budowy układu pokarmowego i pełnione przez nie
funkcje
– narządy wydzielnicze uczestniczące w procesie trawienia
odcinków przewodu pokarmowego.
Określenie roli ślinianek, wątroby i trzustki w procesie trawienia.
Określenie miejsca działania i roli enzymów trawiennych.
– rodzaje zębów
– enzymy trawienne i ich rola
Obserwacja mikroskopowa preparatów ścian wybranych części przewodu pokarmowego (żołądka, jelita)
doświadczenia wykazującego obecność w ślinie enzymu rozkładającego
skrobię.
Obserwacja filmów i prezentacji multimedialnych pokazujących budowę i
funkcjonowanie układu pokarmowego.
Analiza planszy przedstawiającej
19
8. Zasady prawidłowego odżywiania
Zrozumienie zasad prawidłowego odżywiania.
– zapotrzebowanie na składniki
pokarmowe
Określenie zapotrzebowania na składniki
odżywcze.
– energia w pożywieniu
Określenie roli pokarmu jako źródła
energii.
– zaburzenia odżywiania
Poznanie sposobu obliczania wskaźnika
masy ciała.
piramidę zdrowego żywienia.
Planowanie diety z uwzględnieniem
określonych potrzeb i warunków.
Obliczanie wskaźnika BMI.
Opracowanie zasad, których należy
przestrzegać, aby zapewnić sprawne
działanie układu pokarmowego.
Poznanie skutków niewłaściwej diety i
zaburzeń odżywiania.
9. Choroby układu pokarmowego
– wybrane choroby układu pokarmowego i ich profilaktyka
Poznanie wybranych chorób układu pokarmowego, czynników je wywołujących
oraz określenie sposobów zapobiegania
tym chorobom.
Cele wychowawcze:
Kształtowanie przekonania o konieczności stosowania zróżnicowanej diety dostosowanej do potrzeb organizmu.
Rozwijanie przekonania o znaczeniu
prawidłowego odżywiania się dla sprawnego funkcjonowania organizmu.
Przestrzeganie zasad higieny i profilaktyki chorób układu pokarmowego.
Dział: UKŁAD ODDECHOWY
10. Budowa i funkcjonowanie
układu oddechowego
układu oddechowego.
– budowa układu oddechowego
11. Wymiana gazowa
– mechanizm wentylacji płuc
– wymiana gazowa w płucach i
tkankach
– wymiana gazowa podczas
ćwiczeń fizycznych
Poznanie mechanizmu wentylacji płuc.
Zrozumienie istoty wymiany gazowej w
płucach i tkankach.
Scharakteryzowanie przebiegu wymiany
gazowej podczas intensywnego wysiłku
fizycznego.
12. Choroby układu oddechowego
– wybrane choroby układu oddechowego i ich profilaktyka
– palenie tytoniu jako czynnik
wpływający na funkcjonowanie
układu oddechowego
Poznanie wybranych chorób układu pokarmowego, czynników je wywołujących
tym chorobom.
Cele wychowawcze:
Kształtowanie postawy dbałości o własne
zdrowie.
Rozwijanie przekonania, że zdrowy styl
życia, niepalenie papierosów oraz aktywność fizyczna mają pozytywny wpływ na
funkcjonowanie układu oddechowego.
20
Analiza plansz z budową układu oddechowego oraz modelu anatomicznego człowieka.
układu oddechowego.
doświadczenia pozwalającego porównać objętość powietrza, jaką
można jednorazowo usunąć z płuc
podczas wydechów: spokojnego i
pogłębionego.
Obserwacja prezentacji multimedialnej pokazującej mechanizm wentylacji płuc oraz wymiany gazowej w
płucach i tkankach.
informacji dotyczących skutków palenia papierosów.
działanie układu oddechowego.
Dział: UKŁAD KRĄŻENIA
13. Układ krążenia
– rodzaje naczyń krwionośnych i ich funkcja
układu krążenia
– elementy budowy układu
krwionośnego i ich funkcjonowanie
– cykl pracy serca
– krwioobiegi i ich rola
15. Rola krwi w organizmie
Poznanie rodzajów naczyń krwionośnych
i określenie ich funkcji.
układu krwionośnego.
Omówienie cyklu pracy serca.
Przedstawienie krążenia krwi w obiegu
płucnym i ustrojowym.
Rozpoznawanie głównych składników
krwi w organizmie i przedstawienie ich
roli.
Przedstawienie roli krwi w transporcie
gazów oddechowych.
– składniki krwi i ich rola
Omówienie procesu krzepnięcia krwi.
– transport gazów oddechowych we krwi
Poznanie grup krwi w układzie AB0 i Rh.
– grupy krwi
układu limfatycznego
– elementy budowy układu limfatycznego
– budowa i funkcja węzła
chłonnego
– proces powstawania limfy
– wybrane choroby układu
krążenia i ich profilaktyka
– czynniki zwiększające ryzyko
wystąpienia chorób układu
krążenia
układu krwionośnego.
Analiza modelu budowy serca.
Analiza plansz i prezentacji multimedialnych pokazujących krążenie krwi
w obiegu płucnym i ustrojowym.
Obserwacja mikroskopowa preparatów krwi.
Analiza przykładowych wyników laboratoryjnych badań krwi.
Zrozumienie istoty konfliktu serologicznego.
doświadczenia prezentującego wpływ
wysiłku fizycznego na wartość tętna i
ciśnienia krwi.
Przedstawienie znaczenia krwiodawstwa.
Badanie tętna i ciśnienia krwi.
układu limfatycznego.
Analiza plansz z budową układu limfatycznego i węzła chłonnego.
Omówienie procesu powstawania limfy.
układu limfatycznego.
Poznanie wybranych chorób układu
krwionośnego, czynników je wywołujących oraz określenie sposobów zapobiegania tym chorobom.
Cele wychowawcze:
Analiza plansz z budową układu oddechowego oraz modelu anatomicznego człowieka.
Rozwijanie odpowiedzialności za własne
zdrowie i przestrzeganie zasad zdrowego
trybu życia.
Kształtowanie przekonania o znaczeniu
aktywności fizycznej i prawidłowego
odżywiania dla właściwego funkcjonowania układu krążenia.
Analiza informacji o czynnikach
wpływających pozytywnie i negatywnie na funkcjonowanie układu krwionośnego.
funkcjonowanie układu krążenia.
Rozwijanie postawy doceniającej społeczne znaczenie krwiodawstwa.
Dział: UKŁAD ODPORNOŚCIOWY
Poznanie elementów układu odpornościowego.
Analiza schematu struktury i elementów układu odpornościowego.
– rodzaje odporności: odporność nieswoista i swoista
Porównanie odporności nieswoistej i
swoistej.
– struktura i elementy układu
odpornościowego: limfocyty i
przeciwciała
Określenie funkcji i zrozumienie struktury
układu odpornościowego.
informacji o funkcjonowaniu układu
odpornościowego.
układu odpornościowego
– etapy fagocytozy
– sposób działania przeciwciał
Określenie funkcji poszczególnych elementów układu odpornościowego.
Omówienie roli limfocytów i przeciwciał w
reakcji odpornościowej organizmu.
Przedstawienie etapów fagocytozy.
21
działanie szczepionki.
Analiza kalendarza szczepień.
informacji na temat transplantacji
narządów.
19. System rozpoznawania swój–
obcy
– znaczenie kompleksu zgodności tkankowej
– stan zapalny
– transplantacja tkanek i narządów
20. Odporność organizmu
– rodzaje odporności nabytej:
odporność bierna i czynna
– sposoby nabywania odporności
Zrozumienie znaczenia istnienia kompleksu zgodności tkankowej.
Omówienie reakcji obronnej organizmu
na skutek infekcji (etapy stanu zapalnego).
Zrozumienie znaczenia reakcji układu
odpornościowego dla przeszczepów
tkanek i organów.
informacji o zaburzeniach funkcjonowania układu odpornościowego (np.
alergie) i chorobach (np. AIDS).
Oglądanie broszur i filmów przedstawiających zasady, których należy
przestrzegać, aby zmniejszyć ryzyko
zachorowania na AIDS.
Rozróżnienie odporności czynnej i biernej
oraz nabytej i sztucznej.
Zrozumienie sposobu działania szczepionki.
Podanie przykładowych szczepień.
– szczepienia
21. Choroby układu odpornościowego
Scharakteryzowanie wybranych zaburzeń
czynności układu odpornościowego.
– zaburzenia czynności układu
odpornościowego
Poznanie wybranych chorób układu odpornościowego.
– wybrane choroby układu odpornościowego i ich profilaktyka
Omówienie profilaktyki chorób układu
odpornościowego.
Cele wychowawcze:
Kształtowanie postawy doceniającej
społeczne znaczenie przeszczepów i
istnienia mechanizmów ułatwiających
transplantację (rejestry dawców, zgoda
na transplantację narządów po śmierci).
Kształtowanie przekonania o konieczności stosowania zasad zmniejszających
ryzyko zachorowania na AIDS.
za własne postępowanie.
Dział: UKŁAD WYDALNICZY
układu wydalniczego
wydalniczego i ich funkcje
– budowa i rola nerek
– powstawanie moczu
23. Choroby układu wydalniczego
– wybrane choroby układu wydalniczego i ich profilaktyka
układu wydalniczego.
Przedstawienie etapów powstawania
moczu oraz określenie składu moczu
ostatecznego.
Określenie sytuacji wymagających dializy.
Analiza plansz z budową układu wydalniczego oraz modelu anatomicznego człowieka.
Analiza modelu budowy nerki.
Zrozumienie znaczenia wykonywania
badań moczu i analizy ich wyników dla
celów diagnostycznych.
Analiza plansz, schematów lub prezentacji multimedialnej ilustrujących
etapy powstawania moczu.
Poznanie wybranych chorób układu wydalniczego, czynników je wywołujących
tym chorobom.
Przeprowadzanie badania pH moczu.
– diagnostyczne znaczenie
wyników badania moczu
Analiza i interpretacja wyników laboratoryjnego badania różnych próbek
moczu.
informacji na temat wybranych chorób
układu wydalniczego oraz sytuacji
22
Cele wychowawcze:
wymagających stosowania dializy.
Kształtowanie postawy dbałości o higienę
Opracowanie zasad dotyczących
higieny układu wydalniczego.
Rozwijanie przekonania o konieczności
systematycznego wykonywania badań
profilaktycznych, m.in. moczu.
Dział: UKŁAD NERWOWY
Omówienie budowy i funkcji ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego.
Analiza plansz z budową układu nerwowego.
nerwowego
Omówienie budowy i funkcjonowania
synapsy.
Analiza modelu budowy mózgowia.
– budowa i funkcjonowanie
synapsy
Scharakteryzowanie budowy i czynności
mózgowia, rdzenia kręgowego oraz nerwów czaszkowych i rdzeniowych.
układu nerwowego
25. Budowa ośrodkowego układu
nerwowego
– budowa i czynności mózgowia
Poznanie rozmieszczenia ośrodków w
korze mózgowej.
– budowa i czynności rdzenia
kręgowego
Poznanie rodzajów odruchów oraz znaczenia odruchów warunkowych w procesie uczenia się.
– odruchy nerwowe: odruchy
bezwarunkowe i warunkowe
Zrozumienie czynnościowego podziału
układu nerwowego.
obwodowego układu nerwowego
– budowa obwodowego układu
nerwowego: nerwy czaszkowe
i nerwy rdzeniowe
– podział układu nerwowego
ze względu na działanie: somatyczny i autonomiczny
układ nerwowy
– działanie autonomicznego
układu nerwowego
Porównanie działania układu współczulnego i przywspółczulnego.
Poznanie wybranych chorób układu nerwowego.
Zrozumienie mechanizmu stresu – poznanie objawów i sposobów radzenia
sobie z nim.
Przedstawienie zasad profilaktyki niektórych chorób układu nerwowego.
Cele wychowawcze:
27. Choroby układu nerwowego
Kształtowanie zachowań uwzględniających podstawowe zasady higieny pracy
umysłowej.
– wybrane choroby układu
nerwowego i ich profilaktyka
Kształtowanie postawy samoakceptacji
oraz świadomości własnych zalet i wad.
– mechanizm stresu; objawy i
sposoby radzenia sobie z nim
Rozwijanie umiejętności radzenia sobie
ze stresem.
– uzależnienia
Kształtowanie postawy wrażliwości na
problemy i potrzeby innych ludzi.
Obserwacja schematu lub prezentacji
multimedialnej przedstawiającej funkcjonowanie synapsy.
Analiza schematu działania łuku odruchowego.
Obserwacja reakcji odruchowej na
bodziec mechaniczny w odruchu
kolanowym.
Analiza schematu porównującego
rolę współczulnego i przywspółczulnego układu nerwowego.
informacji na temat wybranych chorób
układu nerwowego.
higieny pracy umysłowej oraz pozwalających umiejętnie radzić sobie ze
stresem.
Wyszukiwanie informacji na temat
uzależnień jako problemu społecznego.
Dział: NARZĄDY ZMYSŁÓW
28. Narządy zmysłów
– narządy zmysłów i ich rola
29. Narządy smaku, węchu i czucia
– budowa i funkcjonowanie narządów zmysłu smaku, węchu
i czucia skórnego
30. Narząd wzroku – oko
Przedstawienie ogólnej charakterystyki
narządów zmysłów.
Przedstawienie budowy narządów smaku, węchu i czucia oraz wyjaśnienie sposobu ich funkcjonowania.
narządów zmysłów człowieka.
Przedstawienie budowy i zasady funkcjonowania oka.
Analiza schematów przedstawiających budowę i zasadę działania narządów zmysłów: smaku, węchu i
czucia.
Opisanie mechanizmu powstawania
Przeprowadzenie obserwacji wykazu-
23
– budowa oka
obrazu.
– mechanizm powstawania obrazu
Omówienie przyczyn powstawania i sposobów korygowania wad wzroku.
– wady wzroku (krótkowzroczność, dalekowzroczność i
astygmatyzm) oraz wybrane
choroby narządu wzroku
Podanie zasad higieny oczu.
Przedstawienie budowy i zasady funkcjonowania narządu słuchu i równowagi.
jącej obecność receptorów węchowych w jamie nosowej.
Przeprowadzenie obserwacji wykazującej współdziałanie receptorów smaku i węchu w celu pełnej oceny smaku różnych potraw.
– budowa ucha
Poznanie wybranych chorób narządu
słuchu i czynników je wywołujących
doświadczenia sprawdzającego gęstość rozmieszczenia receptorów w
skórze różnych części ciała oraz
interpretacja wyników.
– mechanizm słyszenia i droga
fali dźwiękowej w uchu
Określenie zasad higieny narządu słuchu.
budowę i zasadę działania oka.
– higiena oczu
31. Narząd słuchu i równowagi
Opisanie procesu powstawania wrażenia
dźwiękowego.
– budowa i rola narządu równowagi
Analiza modelu budowy oka.
Przeprowadzenie obserwacji wykazującej obecność plamki ślepej w siatkówce oka.
– wybrane choroby narządu
słuchu
– higiena narządu słuchu
Cele wychowawcze:
narządów zmysłów: wzroku i słuchu.
Kształtowanie postawy ochrony przed
hałasem jako czynnikiem mającym negatywny wpływ na narząd słuchu.
Rozwijanie potrzeby niesienia pomocy
osobom niepełnosprawnym (np. osobom
niesłyszącym i niewidomym).
Przeprowadzenie obserwacji potwierdzającej widzenie stereoskopowe.
Analiza schematu lub prezentacji
multimedialnej ilustrujących wady
wzroku oraz sposoby ich korygowania.
Analiza schematów przedstawiających budowę i zasadę działania narządu słuchu.
Analiza modelu budowy ucha.
Przeprowadzenie doświadczenia
wykazującego, że ucho jest bardziej
czułe na przewodnictwo powietrzne
niż kostne.
Wyszukiwanie informacji na temat
wpływu hałasu na zdrowie człowieka.
higieny narządów wzroku i słuchu.
Dział: UKŁAD DOKREWNY
– hormony
Określenie, co to są hormony oraz podanie roli tych substancji w regulacji procesów życiowych organizmu.
Analiza schematów przedstawiających budowę i rozmieszczenie gruczołów dokrewnych.
– elementy budowy układu dokrewnego i ich działanie
Scharakteryzowanie i rozpoznawanie
elementów budowy układu dokrewnego.
– kontrola poziomu glukozy we
krwi
Zrozumienie mechanizmu kontroli poziomu glukozy we krwi i przedstawienie
antagonistycznego działania insuliny i
glukagonu.
Analiza schematu ilustrującego mechanizm sprzężenia ujemnego zwrotnego w kontroli poziomu glukozy we
krwi.
układu dokrewnego
– porównanie sposobu działania układów nerwowego i hormonalnego
33. Zaburzenia funkcjonowania
układu dokrewnego
– skutki zaburzeń funkcjono-
Porównanie sposobu działania układów
nerwowego i hormonalnego.
informacji na temat zaburzeń wydzielania wybranych gruczołów wydzielania wewnętrznego.
Poznanie skutków zaburzeń funkcjonowania układu dokrewnego na przykładzie
Wyszukiwanie informacji na temat roli
układu nerwowego i dokrewnego w
24
wania przysadki i tarczycy
zaburzenia wydzielania hormonu wzrostu
oraz zaburzenia działania tarczycy.
utrzymaniu równowagi w organizmie.
Cele wychowawcze:
Kształtowanie przekonania o zagrożeniach związanych z przyjmowaniem leków hormonalnych (np. sterydów lub
tabletek antykoncepcyjnych) bez wcześniejszej konsultacji z lekarzem.
Dział: SKÓRA
34. Budowa i funkcje skóry
– budowa i funkcje skóry
Scharakteryzowanie i rozpoznanie elementów budowy skóry.
Analiza planszy lub schematu przedstawiającego budowę skóry.
– wytwory naskórka
Określenie funkcji skóry.
Obserwacje mikroskopowe i makroskopowe skóry oraz jej wytworów.
35. Uszkodzenia i choroby skóry
– wybrane choroby skóry i
czynniki (zewnętrzne i wewnętrzne) je wywołujące
– higiena skóry
Podanie i scharakteryzowanie wytworów
naskórka.
Omówienie przyczyn i skutków uszkodzeń oraz chorób skóry.
Przedstawienie zasad higieny skóry.
Cele wychowawcze:
skóry.
Rozwijanie potrzeby konieczności konsultacji lekarskiej po pojawieniu się niepokojących zmian skórnych.
Rozwijanie potrzeby znajomości zasad
oraz niesienia pierwszej pomocy przy
odmrożeniach i poparzeniach.
informacji na temat roli skóry w funkcjonowaniu organizmu.
informacji na temat chorób skóry oraz
czynników je wywołujących.
Zaplanowanie sposobu postępowania
na wypadek oparzenia, odmrożenia
lub innego urazu skóry.
pielęgnacji i higieny skóry.
Dział: UKŁAD ROZRODCZY
męskiego układu rozrodczego
– budowa elementów męskiego układu rozrodczego i ich
funkcja
żeńskiego układu rozrodczego
– budowa elementów żeńskiego układu rozrodczego i ich
funkcja
– rozwój pęcherzyka jajnikowego
– cykl miesiączkowy
38. Zapłodnienie oraz rozwój
zarodkowy i płodowy
– zapłodnienie
– stadia rozwojowe zarodka
– funkcje błon płodowych i łożyska
– diagnostyka prenatalna
39. Ciąża i jej planowanie
Scharakteryzowanie i rozpoznanie elementów budowy oraz funkcji męskiego
oraz żeńskiego układu rozrodczego.
Analiza plansz z budową męskiego i
żeńskiego układu rozrodczego oraz
modelu anatomicznego człowieka.
Określenie sposobu powstawania gamet
(plemników i komórek jajowych) oraz ich
roli w procesie zapłodnienia.
układu rozrodczego.
Opisanie etapów cyklu miesiączkowego
kobiety.
Analiza schematów lub prezentacji
multimedialnych przedstawiających
powstawanie plemników i komórki
jajowej, a także proces zapłodnienia.
Przedstawienie procesu zapłodnienia.
Opisanie przebiegu rozwoju zarodkowego i płodowego.
Określenie funkcji błon płodowych oraz
łożyska w rozwoju zarodka i płodu.
Omówienie sposobów diagnostyki prenatalnej.
Zrozumienie, na czym polegają naturalne
i sztuczne metody antykoncepcji.
Przedstawienie pozytywnego i negatywnego wpływu różnych czynników na rozwój ciąży oraz zasad przestrzegania
higieny ciąży.
Omówienie procesu porodu i połogu.
25
Analiza schematu ilustrującego kolejne etapy cyklu miesiączkowego.
Analizowanie materiałów np. oświaty
zdrowotnej dotyczącej metod antykoncepcji, planowania ciąży, jej przebiegu, porodu oraz połogu.
Obserwacja ilustracji i zdjęć pokazujących kolejne fazy rozwoju człowieka.
Obserwacja zmian zachodzących w
organizmie podczas dojrzewania
płciowego.
– naturalne i sztuczne metody
antykoncepcji
Scharakteryzowanie okresów rozwojowych człowieka.
– czynniki zagrażające ciąży
Omówienie rozwoju płciowego człowieka.
– higiena ciąży
Scharakteryzowanie wybranych chorób
przenoszonych droga płciową i przedstawienie podstawowych zasad profilaktyki tych chorób.
– poród i połóg
40. Okresy rozwojowe człowieka
– rozwój osobniczy
– rozwój płciowy
41. Choroby układu rozrodczego
– wybrane choroby przenoszone drogą płciową
– higiena układu rozrodczego
Analizowanie materiałów np. oświaty
zdrowotnej dotyczącej sposobów
zapobiegania chorobom przenoszonym drogą płciową.
Opracowanie zasad higieny układu
rozrodczego.
Przedstawienie zasad higieny układu
rozrodczego.
Cele wychowawcze:
Rozwijanie postawy wrażliwości wobec
młodszych, seniorów, a także pomocy
kobietom w ciąży w ich codziennych
obowiązkach.
Kształtowanie przekonania o konieczności stosowania zasad higieny układu
rozrodczego.
Dział: ZAGROŻENIA ZDROWIA
42. Zdrowie
– pojęcie zdrowia
– działania profilaktyczne
– wpływ aktywności fizycznej
na zdrowie
43. Choroby
– pojęcie choroby
– choroby zakaźne: rodzaje
patogenów wywołujących choroby, sposoby przenoszenia i
profilaktyka
– choroby cywilizacyjne, w tym
nowotworowe i ich profilaktyka
44. Skutki uzależnień
– wpływ używek na zdrowie
człowieka
Zrozumienie pojęcia zdrowia.
Scharakteryzowanie działań profilaktycznych mających na celu zachowanie
zdrowia.
Omówienie wpływu aktywności fizycznej
na funkcjonowanie organizmu.
Określenie pojęcia choroby.
Omówienie sposobów przenoszenia i
profilaktyki chorób zakaźnych.
Scharakteryzowanie chorób nowotworowych jako chorób cywilizacyjnych oraz
omówienie profilaktyki nowotworów.
Omówienie zasad zażywania leków.
Przedstawienie negatywnego wpływu
niektórych substancji psychoaktywnych
na zdrowie człowieka oraz omówienie
skutków uzależnień.
Cele wychowawcze:
Zainteresowanie stanem własnego organizmu i rozwijanie postawy szacunku dla
zdrowia i troski o jego utrzymanie.
za własne zdrowie.
Kształtowanie zasad zdrowego stylu
życia i unikania uzależnień.
Kształtowanie przekonania o konieczności wykonywania profilaktycznych badań
lekarskich oraz samokontroli stanu własnego zdrowia.
Kształtowanie przekonania o konieczności stosowania podstawowych zasad
higieny.
26
Analiza opracowań ilustrujących
wpływ aktywności fizycznej na zachowanie zdrowia.
Schematy i zestawienia przedstawiające przykładowe choroby zakaźne
człowieka oraz czynniki je wywołujące, drogi przenoszenia i profilaktykę.
Analiza przykładowych informacji
dołączanych do leków.
informacji na temat różnych chorób
cywilizacyjnych.
Opracowanie zasad profilaktyki chorób nowotworowych.
Opracowanie kalendarza badań profilaktycznych z uwzględnieniem rodzaju i częstotliwości ich przeprowadzania.
informacji na temat skutków uzależnień.
Cześć czwarta
Materiał nauczania
Cele kształcenia
Dział: GENETYKA
1. Materiał genetyczny
– charakterystyka materiału genetycznego i jego lokalizacja
w komórce
2. Budowa i funkcje kwasów nukleinowych
– budowa i rola DNA
– budowa i rola RNA
3. Kod genetyczny
– cechy kodu genetycznego
– budowa genu
– budowa jednostki transkrypcyjnej
4. Od genu do cechy
– etapy przekazywania i tłumaczenia informacji genetycznej
oraz lokalizacja tych procesów w komórce
5. Organizacja materiału genetycznego
– budowa chromosomu
– kariotyp
– allele
– replikacja DNA
6. Podziały komórkowe – mitoza i
mejoza
– cykl komórkowy
– charakterystyka mitozy i mejozy
7. Przekazywanie cech potomstwu
– doświadczenia Mendla
– I prawo Mendla
– krzyżówki genetyczne
8. Dziedziczenie wybranych cech
człowieka
– dziedziczenie grup krwi
– analiza rodowodowa
9. Dziedziczenie płci
– chromosomy płci
– cechy sprzężone z płcią
10. Zróżnicowanie organizmów
– zmienność niedziedziczna
– zmienność dziedziczna rekombinacyjna
Określenie, czym jest materiał genetyczny i podanie jego lokalizacji w komórce.
Analiza schematu lub modelu budowy
DNA.
Określenie funkcji materiału genetycznego.
Wykonanie modelu DNA oraz modelu
chromosomu.
Przedstawienie budowy DNA i określenie
jego roli w przechowywaniu informacji
genetycznej.
Analiza planszy lub obserwacja prezentacji multimedialnych przedstawiających organizację materiału genetycznego.
Przedstawienie budowy RNA i określenie
funkcji jego poszczególnych rodzajów.
Zrozumienie sposobu zapisywania i odczytywania informacji genetycznej.
Zrozumienie, czym jest kod genetyczny.
Przedstawienie znaczenia kodu genetycznego i podanie jego cech.
Przedstawienie zależności pomiędzy
genem a cechą.
Scharakteryzowanie budowy chromosomu.
Rozróżnianie komórek diploidalnych i
haploidalnych.
Rozpoznawanie autosomów oraz chromosomów płci.
Zrozumienie podstawowych pojęć genetycznych: genotyp, fenotyp, allel, homozygota, heterozygota, dominacja, recesywność.
Scharakteryzowanie procesu replikacji
DNA.
Przedstawienie mitozy jako procesu
podziału komórek somatycznych.
Scharakteryzowanie mejozy jako podziału redukcyjnego.
Określenie biologicznego znaczenia
mitozy i mejozy.
Zrozumienie znaczenia doświadczeń
Grzegorza Mendla dla rozwoju genetyki.
Zrozumienie, czym jest krzyżówka testowa i w jakim celu się ją przeprowadza.
Przedstawienie podstawowych zasad
dziedziczenia cech jednogenowych.
Przedstawienie sposobu dziedziczenia
wybranych cech człowieka, np. barwy
oczu, zdolności do zwijania języka, wyglądu płatków uszu.
Scharakteryzowanie dziedziczenia grup
27
Analiza schematów ilustrujących
zależność między genem a cechą.
przebieg mitozy i mejozy.
Analiza fotografii prezentujących
prawidłowy kariotyp kobiety i mężczyzny.
modelowania procesów mitozy i replikacji DNA.
Obserwacja filmów oraz prezentacji
multimedialnych obrazujących podziały komórkowe.
Przygotowanie prezentacji przedstawiającej postać Grzegorza Mendla i
jego wkład w rozwój genetyki.
podstawowe pojęcia genetyki mendlowskiej w postaci prostych krzyżówek jednogenowych.
Analiza schematów krzyżówek, które
obrazują dziedziczenie grup krwi oraz
cech sprzężonych z płcią.
Przygotowanie prezentacji przedstawiającej występowanie zmienności
niedziedzicznej.
Analiza wybranych cech, które są
przejawem zmienności dziedzicznej
na przykładzie uczniów i ich rodzin.
Przygotowanie prezentacji na temat
czynników mutagennych obecnych w
otoczeniu człowieka oraz ich wpływu
na organizm.
Zaplanowanie i przedstawienie działań mających na celu unikanie czynników mutagennych.
Analiza plansz ilustrujących różne
mutacje genowe i chromosomowe.
11. Mutacje
– klasyfikacja mutacji
krwi człowieka.
– mutageny
Zrozumienie znaczenia przeprowadzania
analizy rodowodowej.
– mutacje genowe i chromosomowe
Przedstawienie dziedziczenia płci u człowieka.
– przykłady chorób genetycznych
Przedstawienie przykładowych cech
człowieka sprzężonych z płcią (krzepliwość krwi, widzenie barw) oraz chorób
wynikających z obecności alleli warunkujących występowanie tych chorób (hemofilia, daltonizm).
informacji na temat najczęściej występujących chorób genetycznych.
Rozróżnienie zmienności dziedzicznej i
niedziedzicznej.
Określenie, czym są mutacje i przedstawienie ich klasyfikacji w zależności od
wybranego kryterium.
Przedstawienie przykładowych czynników mutagennych i skutków ich działania.
Rozróżnienie mutacji genowych i chromosomowych.
Scharakteryzowanie przykładowych chorób genetycznych genowych (np. fenyloketonuria, mukowiscydoza) oraz chromosomowych (zespół Downa, zespół Turnera).
Cele wychowawcze:
rozwoju genetyki dla życia człowieka.
Rozwijanie postawy poznawczej i umiejętności pracy w grupie podczas modelowania procesów genetycznych.
Kształtowanie postawy dbałości o własne
zdrowie – rozwijanie przekonania o konieczności unikania czynników mutagennych.
Rozwijanie postawy tolerancji wobec
chorych na choroby genetyczne.
Dział: EKOLOGIA
12. Ekologia – nauka o strukturze i
działaniu przyrody
– zakres zainteresowań ekologii
– ekologia a ochrona przyrody
i środowiska
13. Środowisko życia organizmów
– biotyczne i abiotyczne składniki środowiska
– nisza ekologiczna
– główne czynniki środowiska
wpływające na organizm
Poznanie zakresu zainteresowań ekologii.
Poszukiwanie i analiza tekstów źródłowych dotyczących ekologii.
Porównanie przedmiotu i celu badań
ekologii i ochrony środowiska.
Analiza zakresów tolerancji różnych
organizmów.
Przedstawienie abiotycznych i biotycznych czynników środowiska życia organizmów.
Przygotowanie i przeprowadzenie
obserwacji z wykorzystaniem biowskaźników.
Scharakteryzowanie pojęcia „nisza ekologiczna”.
Analiza schematów przedstawiających adaptacje do życia w różnych
środowiskach.
Scharakteryzowanie właściwości światła,
wody i temperatury jako głównych czyn-
28
obserwacji liczebności, rozmieszcze-
– środowisko wodne i lądowe
ników wpływających na organizm.
– tolerancja ekologiczna
Scharakteryzowanie czynników środowiska wodnego i lądowego (wilgotnego i
suchego) oraz ich wpływu na funkcjonowanie organizmów w tych środowiskach.
14. Populacja i jej charakterystyczne cechy
– liczebność populacji
– zagęszczenie populacji
– struktura przestrzenna
– struktura wiekowa
– struktura płciowa
– struktura genetyczna
Scharakteryzowanie przystosowań zwierząt i roślin do środowiska wodnego i
lądowego.
Zrozumienie pojęcia „zakres tolerancji
ekologicznej”.
15. Oddziaływanie między populacjami różnych gatunków
Zrozumienie roli organizmów o wąskim
zakresie tolerancji ekologicznej jako
bioindykatorów.
Zdefiniowanie pojęcia „populacja” oraz
podanie jej charakterystycznych cech.
– mutualizm
– komensalizm (współbiesiadnictwo)
– protokooperacja
17. Oddziaływania antagonistyczne
– amensalizm
– konkurencja
– roślinożerność
– drapieżnictwo
– pasożytnictwo
18. Budowa i funkcjonowanie ekosystemu
– łańcuchy pokarmowe
– sieć troficzna
19. Energia i materia w ekosystemie
– przepływ energii w ekosystemie
– krążenie materii w ekosystemie
Zrozumienie działania mechanizmów
regulacyjnych i wpływu różnych czynników na charakterystykę populacji.
Sklasyfikowanie oddziaływań między
populacjami różnych gatunków.
Podanie zasobów środowiska, o które
konkurują przedstawiciele różnych gatunków.
Scharakteryzowanie oddziaływań nieantagonistycznych: mutualizmu, komensalizmu i protokooperacji na wybranych
przykładach.
nia i zagęszczenia mniszka lekarskiego na trawniku lub łące.
Zajęcia terenowe mające na celu
obserwację wybranych cech (sposobów rozmieszczenia, liczebności)
różnych populacji.
Obliczanie zagęszczenia populacji.
Obserwacja i rozpoznawanie różnego
rodzaju interakcji (antagonistycznych i
nieantagonistycznych) między gatunkami.
Obserwacja plansz, fotografii, filmów,
prezentacji multimedialnych ilustrujących przykłady adaptacji zwierząt w
zależności od trybu życia i sposobu
odżywiania się.
Analiza schematów pokazujących
regulację liczebności populacji drapieżników i ich ofiar.
Zajęcia w terenie dotyczące różnego
typu ekosystemów.
Analizowanie plansz ilustrujących
zależności pokarmowe w różnych
ekosystemach.
Zaprojektowanie i wykonanie modeli
sieci troficznych i łańcuchów pokarmowych dowolnych ekosystemów.
Scharakteryzowanie oddziaływań antagonistycznych: amensalizmu, konkurencji, roślinożerności, drapieżnictwa i pasożytnictwa.
Analiza plansz lub prezentacji multimedialnych ilustrujących procesy
zachodzące w ekosystemie: obieg
materii i przepływ energii.
Przedstawienie sposobów i skutków
konkurencji wewnątrzgatunkowej i międzygatunkowej.
Zaplanowanie działań mających na
celu ochronę ekosystemów oraz
różnorodności gatunkowej.
Scharakteryzowanie na wybranych przykładach adaptacji zwierząt do roślinożerności oraz przystosowań roślin do ochrony przed zgryzaniem.
Scharakteryzowanie na wybranych przykładach przystosowań drapieżników do
zdobywania pokarmu oraz obronnych
adaptacji ich ofiar.
Zrozumienie działania mechanizmów
regulacji liczebności populacji drapieżników i ich ofiar.
Scharakteryzowanie przystosowań do
pasożytniczego trybu życia na wybranych
przykładach organizmów roślinnych i
zwierzęcych.
Zdefiniowanie pojęcia „ekosystem”, scharakteryzowanie struktury ekosystemu.
Scharakteryzowanie zależności pokar-
29
mowych (łańcuchy pokarmowe i sieci
troficzne) w ekosystemie.
Zrozumienie procesów zachodzących w
ekosystemie.
Scharakteryzowanie obiegu materii w
ekosystemie oraz przepływu energii
przez ekosystem.
Cele wychowawcze:
Zainteresowanie ekologią oraz kształtowanie przekonania o użyteczności badań
ekologicznych.
Kształtowanie przekonania o konieczności prowadzenia działań na rzecz ochrony ekosystemów.
Rozwijanie postawy szacunku wobec
przyrody.
Kształtowanie umiejętności prowadzenia
obserwacji biologicznych w terenie oraz
pracy w grupie.
Dział: EWOLUCJONIZM
20. Ewolucja życia
– historia myśli ewolucyjnej
– teoria ewolucji Karola Darwina; mechanizm działania doboru
naturalnego
Poznanie zakresu badań ewolucjonizmu.
Zdefiniowanie pojęcia „ewolucja organizmów”.
Przedstawienie historii myśli ewolucyjnej.
– założenia neodarwinizmu
Scharakteryzowanie założeń teorii ewolucji Karola Darwina.
– niezbędne warunki zachodzenia ewolucji
Określenie niezbędnych warunków zachodzenia ewolucji.
– wspólna ewolucja – koewolucja
Poznanie mechanizmu działania doboru
naturalnego.
– dobór sztuczny jako celowe
działanie zwiększające bioróżnorodność
Wymienienie założeń neodarwinizmu.
21. Dowody ewolucji
– bezpośrednie dowody potwierdzające ewolucję
– pośrednie dowody potwierdzające ewolucję
– współczesne obserwacje procesów ewolucyjnych
22. Historia życia na Ziemi
Scharakteryzowanie zjawiska koewolucji
na wybranych przykładach.
Zrozumienie, na czym polega dobór
sztuczny.
Przedstawienie bezpośrednich i pośrednich dowodów ewolucji.
Poznanie współczesnych obserwacji
procesów ewolucyjnych.
Scharakteryzowanie głównych etapów
powstania i rozwoju życia na Ziemi.
– główne etapy powstania i rozwoju życia na Ziemi
Przedstawienie pochodzenia i ewolucji
człowieka.
– ewolucja narządu oddechowego kręgowców
Przedstawienie podobieństw i różnic
między człowiekiem a przedstawicielem
naczelnych – szympansem.
23. Pochodzenie i ewolucja człowieka
– miejsce człowieka w świecie
organizmów
Scharakteryzowanie przebiegu ewolucji
człowieka.
Scharakteryzowanie ewolucji kulturowej
30
informacji na temat głównych przedstawicieli myśli ewolucyjnej oraz ich
poglądów.
Analiza schematów przedstawiających mechanizm i skutki działania
doboru naturalnego na wybranych
przykładach.
Obserwacja filmów lub prezentacji
multimedialnych ilustrujących przykłady koewolucji.
Obserwacje plansz, fotografii ilustrujących organizmy powstałe w wyniku
doboru sztucznego.
Obserwacja eksponatów: kamiennych
odcisków, skamieniałości oraz bursztynów z inkluzjami organicznymi.
Obserwacja fotografii, plansz ilustrujących żywe skamieniałości.
narządy homologiczne (np. szkielet
kończyny przedniej różnych zwierząt).
Analiza tabeli stratygraficznej.
Przygotowanie dyskusji na temat
historii życia na Ziemi połączonej z
wykonaniem kalendarza lub zegara
ewolucji.
Analiza schematu ilustrującego ewolucję narządu oddechowego kręgowców.
– ewolucja człowieka
człowieka.
– ewolucja kulturowa człowieka
Cele wychowawcze:
Kształtowanie przekonania o konieczności pogłębiania wiedzy za pomocą różnych źródeł informacji.
Rozwijanie umiejętności prowadzenia
dyskusji, argumentowania własnych
poglądów i akceptacji odmiennego zdania.
Analiza miejsca człowieka w świecie
organizmów za pomocą drzewa filogenetycznego organizmów.
Przygotowanie dyskusji lub prezentacji poświęconej porównaniu cech
człowieka i szympansa.
Analiza schematu ilustrującego ewolucję człowieka.
za powierzone eksponaty i pomoce naukowe.
Dział: OCHRONA ŚRODOWISKA
24. Wpływ człowieka na środowisko
– zanieczyszczenie powietrza
– zanieczyszczenie wody
– zanieczyszczenie gleby
25. Globalne ocieplenie i jego
skutki
– efekt cieplarniany
– globalne ocieplenie
26. Gospodarka zasobami naturalnymi
– gospodarowanie wodą
– gospodarowanie energią
27. Ochrona środowiska w gospodarstwie domowym
– składowanie odpadów
– spalanie odpadów
– sposoby ograniczenia ilości
odpadów w gospodarstwach
domowych
Scharakteryzowanie wpływu człowieka
na środowisko.
Określenie przyczyn i analizowanie skutków zanieczyszczenia powietrza, wody i
gleby.
Podanie wpływu zanieczyszczeń powietrza na zdrowie człowieka.
Zrozumienie działań mających na celu
ochronę powietrza, wody i gleby przed
zanieczyszczeniami i ich skutkami.
Wyjaśnienie pojęcia „efekt cieplarniany”.
Określenie przyczyn i efektów globalnego
ocieplenia.
Uzasadnienie konieczności działań zmierzających do prowadzenia oszczędnej
gospodarki zasobami naturalnymi.
Określenie działań zmniejszających zużycie wody i energii elektrycznej w gospodarstwie domowym.
Rozróżnienie nieodnawialnych i odnawialnych źródeł energii.
główne źródła zanieczyszczeń powietrza.
Prezentacja filmów, fotografii ilustrujących skutki zanieczyszczenia powietrza, wody i gleby.
Przygotowanie i przeprowadzenie
obserwacji stanu czystości powietrza
na danym terenie (monitoring prowadzony metodą analizy udziału form
morfologicznych).
Prezentacja multimedialna wyjaśniająca zjawisko efektu cieplarnianego.
Wyszukiwanie w różnych tekstach
źródłowych informacji na temat globalnego ocieplenia i jego skutków.
Przygotowanie prezentacji ilustrującej
działania, które powinno się stosować
w gospodarstwie domowym w celu
zmniejszenia zużycia wody i energii
elektrycznej.
Scharakteryzowanie postępowania z
odpadami.
Analiza schematu prezentującego
czas biodegradacji wybranych odpadów.
Zrozumienie konieczności ograniczenia
wytwarzania oraz segregowania odpadów w gospodarstwie domowym.
Dyskusja na temat gospodarowania
odpadami w domu.
Określenie sposobów postępowania z
odpadami niebezpiecznymi.
Cele wychowawcze:
Kształtowanie postawy zainteresowania
ochroną środowiska w skali lokalnej i
globalnej.
Kształtowanie postawy odpowiedzialności za stan środowiska naturalnego.
Rozwijanie przekonania o konieczności
oszczędnego gospodarowania wodą i
energią elektryczną w gospodarstwie
31
Analizowanie danych z rocznika statystycznego poświęconych zagadnieniom ochrony środowiska.
domowym.
Kształtowanie nawyku segregowania
śmieci oraz przekonania o konieczności
ograniczenia wytwarzania odpadów w
gospodarstwie domowym.
Doskonalenie umiejętności prowadzenia
dyskusji, argumentowania własnych
poglądów i akceptacji odmiennego zdania.
VIII. Oczekiwane osiągnięcia ucznia oraz ich kontrola i ocena
Osiągnięcia obejmujące wiadomości, umiejętności oraz postawy ucznia stanowią wymierny efekt
dydaktyczny i wychowawczy. Dlatego istotne jest precyzyjne sformułowanie wymagań łączących
treści nauczania i kategorie celów edukacyjnych oraz ich podział na poziomy. Oto klasyfikacja treści
nauczania na poziomy wymagań, z uwzględnieniem stopni szkolnych:
 poziom wymagań koniecznych – odpowiada ocenie dopuszczającej;
 poziom wymagań podstawowych – odpowiada ocenie dostatecznej;
 poziom wymagań rozszerzających – odpowiada ocenie dobrej;
 poziom wymagań dopełniających – odpowiada ocenie bardzo dobrej.
Treści odpowiadające ocenie celującej nie są oparte na wymaganiach objętych programem.
W dwupoziomowej skali wymagań treści konieczne i podstawowe stanowią poziom podstawowy, a
wymagania rozszerzające i dopełniające – ponadpodstawowy. Poziom wymagań podstawowych
obejmuje wiadomości i umiejętności typowe, najważniejsze, uniwersalne, niezbędne na dalszym
etapie kształcenia, użyteczne w życiu codziennym. Poziom wymagań ponadpodstawowych dotyczy
treści i umiejętności trudnych, złożonych, twórczych, teoretycznych, wymagających korzystania z
różnych źródeł informacji, a także stosowania wiedzy z innych przedmiotów.
Elementem cyklu Biologia z tangramem są opracowania szczegółowych wymagań do wszystkich
części podręcznika.
Ważnym elementem procesu dydaktycznego jest kontrola i ocena osiągnięć ucznia. Umożliwia
ustalenie stopnia opanowania wiedzy i umiejętności przez uczniów, a także ich postaw. Po reformie
oświaty mamy do czynienia z ocenianiem wewnętrznym – które pełni rolę motywacyjną i diagnozującą ewentualne trudności pojawiające się w procesie nauczania–uczenia się, oraz z ocenianiem zewnętrznym – mierzącym efekty kształcenia.
Ocenianie wewnętrzne przeprowadzają nauczyciele za pomocą znanego wszystkim uczniom wewnątrzszkolnego systemu oceniania. Zawiera on obowiązujący dla danego przedmiotu system kontroli i oceny, w tym metody oraz częstotliwość przeprowadzanych kontroli. Ocena musi być jawna,
uzasadniona, obiektywna i dokonywana na bieżąco. Kontroli i ocenie powinny podlegać nie tylko
wiadomości ucznia, ale przede wszystkim ich zrozumienie i wykorzystywanie w praktyce, a także
stopień opanowania umiejętności związanych z rozwiązywaniem problemów, przeprowadzaniem i
dokumentowaniem doświadczeń, weryfikowaniem hipotez i wyciąganiem wniosków, korzystanie z
różnych źródeł informacji. Ważne jest także wskazanie uczniom roli samokontroli i samooceny, które to umiejętności można także oceniać na przykład w trakcie przeprowadzania ćwiczeń połączonych
z analizą wyników. Systematycznie dokonywana kontrola, której wyniki poddawane są analizie, pozwala wyeliminować problemy, uzupełnić braki oraz skorygować błędy pojawiające się w procesie
nauczania, a także efektywnie przygotować ucznia do egzaminu kończącego naukę w gimnazjum.
Ocenie podlegają:
32

odpowiedzi ustne – dłuższe, samodzielne odpowiedzi ucznia na pytania o charakterze problemowym lub przekrojowym;
 kartkówki, czyli krótkie odpowiedzi na parę pytań, obejmujących materiał 1–3 jednostek
lekcyjnych;
 prace klasowe, czyli dłuższe wypracowania obejmujące większy zakres materiału, np. dział,
 testy osiągnięć szkolnych z zadaniami w różnej formie: otwarte bądź zamknięte (na dobieranie, wielokrotnego wyboru, wyboru alternatywnego, typu prawda – fałsz);
 aktywność ucznia, która przejawia się w wykonywaniu plansz lub modeli, korzystaniu z różnych źródeł informacji, prowadzeniu hodowli i upraw oraz ich dokumentowaniu, przeprowadzaniu doświadczeń, eksperymentów i obserwacji biologicznych oraz w udziale w konkursach biologicznych różnego szczebla.
Ustne odpowiedzi uczniów ocenia się, konfrontując je z wzorcowym modelem wyczerpującej odpowiedzi oraz z ustalonymi kryteriami i normami wymagań. Przy ocenach prac pisemnych uwzględnia
się następujące kryteria: zgodność z tematem, poprawność merytoryczna i językowa, ujęcie wszystkich wymaganych elementów (np. rysunków, schematów), wykazanie się umiejętnością samodzielnego myślenia i wnioskowania.
Najczęściej stosuje się tradycyjną metodę oceniania z uwzględnieniem sześciostopniowej skali
(uwzględniając plusy i minusy). Metodami uzupełniającymi są: punktowy system oceniania, który
może być stosowany w trakcie bieżącej kontroli osiągnięć ucznia, oraz opisowy system oceniania –
najczęściej stosowany jako ocena na koniec semestru.
IX. Środki dydaktyczne niezbędne do realizacji cyklu Biologia z tangramem
Realizacja cyklu Biologia z tangramem będzie efektywniejsza w dobrze wyposażonej pracowni biologicznej. Niezbędne wyposażenie to:
 okazy naturalne żywe (w środowisku naturalnym, uprawy roślin i hodowle zwierząt) i martwe (np. szkielety, preparaty konserwowane, preparaty mikroskopowe, zbiory zielnikowe);
 środki wizualne i audiowizualne – tablice biologiczne, schematy, foliogramy, anaglify, zdjęcia, filmy i programy przyrodnicze, programy komputerowe;
 przyrządy – lupy, mikroskopy optyczne, rzutnik, projektor multimedialny, sprzęt audiowizualny;
 materiały – odczynniki, szkło, sprzęt hodowlany i ogrodniczy;
 publikacje – przewodniki, atlasy i klucze do oznaczania roślin i zwierząt, czasopisma przyrodnicze.
33

plik pdf

Transkrypt

Podobne dokumenty

pobierz - CKU Nr 1

pobierz - CKU Nr 1

Semestr I – STAROŻYTNOŚĆ –ŚREDNIOWIECZE 1. U źródeł

Podstawy przedsiębiorczości - Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w

Konkurs ofert Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji

CELE KONFERENCJI 1. Stworzenie forum wymiany myśli i

Płeć Kierunek wykształcenia Wiek Doświadczenie zawodowe