Streszczenie pracy doktorskiej

Streszczenie pracy doktorskiej
mgr Michał Boczek
promotor Prof. dr hab. Teresa Gardocka
Obowiązek alimentacyjny i pojęcie niealimentacji w polskim prawie karnym
Głównym celem pracy jest przedstawienie prawnego obowiązku alimentacyjnego na
gruncie ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz pojęcia niealimentacji w polskim prawie
karnym. Zmierza on w kierunku pokazania szeroko rozumianego obowiązku alimentacyjnego
oraz pojęcia niealimentacji w polskim prawie rodzinnym i karnym w kontekście świadomości
prawnej, jako poczucia solidaryzmu społecznego, korzyści wielowymiarowej.
Główną tezą pracy jest twierdzenie, że obowiązek alimentacyjny to nie tylko przymus
prawny, lecz przede wszystkim społeczna powinność.
Tezie głównej towarzyszy hipoteza badawcza sprowadzająca się do założenia, że
obowiązek alimentacyjny zasadza się głównie na naturalnym (społecznym) obowiązku
człowieka wobec człowieka, usankcjonowanym przez prawo karne, prawo cywilne i prawo
administracyjne.
Druga z hipotez zmierza ku założeniu, że w wątpliwej sytuacji zastosowania normy
prawnej z art. 209 k.k. kryminalizacja alimentacji mogłaby znaleźć swoje miejsce nie jak
obecnie w kodeksie karnym, a na przykład w ustawie o funduszu alimentacyjnym.
Trzecia hipoteza zakłada, że obowiązek wspierania innych to obowiązek naturalny –
cywilizacyjny, oparty na powinności jego spełnienia bez szczególnej potrzeby stosowania
jakiegokolwiek przymusu.
Konstrukcja pracy stanowi propozycję systemowego ujęcia problematyki obowiązku
alimentacyjnego oraz pojęcia niealimentacji w polskim prawie karnym w sposób wybiegający
poza samą literę prawa, uwzględniający również jego ducha. Punktem wyjścia stał się
interdyscyplinarny wykład dotyczący pojęcia obowiązku alimentacyjnego oraz pojęcia
niealimentacji w polskim prawie karnym, ocena statusu jako dobra prawnego chronionego w
szczególnych przypadkach prawem karnym.
Trzon pracy obejmuje przedstawienie przeszłych i obecnych regulacji prawnych,
możliwości i przeszkód w dochodzeniu przysługujących jednostce uprawnień z tytułu
alimentacji, związanych z tym zachowań i społecznych postaw. trudności związanych z
zachowaniem ochrony i korzyści uzyskiwanych z pomocą tej ochrony.
Złożoność problematyki obowiązku alimentacyjnego i pojęcia niealimentacji decyduje
o wyborze metody badań, nakierowując do poszukiwań najbardziej optymalnych rozwiązań
właściwych dla różnych działów prawa i jego gałęzi. Jako metodę badawczą zastosowano
analizę dogmatyczno – empiryczną, której efektem ma być odejście od dokonywania czystej
wykładni treści prawa na rzecz porównania i weryfikacji dokonanych ustaleń na gruncie
dogmatyki prawa i jego procedury.
Przeprowadzona przez autora dysertacji analiza obowiązku alimentacyjnego i pojęcia
niealimentacji w polskim prawie cywilnym, rodzinnym oraz karnym wykazała wiele
wątpliwych obszarów, stawiając szereg wynikających z nich wniosków.
Po pierwsze, w istotę ludzkiego bytowania wpisuje się obowiązek naturalny człowieka
wobec człowieka, jako komórki społecznej stanowiącej rodzinę, w związku z czym naturalny
obowiązek mający postać alimentacji winien być przede wszystkim realizowany w sposób
dobrowolny, bez konieczności użycia jakiegokolwiek państwowego przymusu, co po prostu
wynika z ogólnych wartości, poczucia świadomości prawnej i empatii.
Po drugie, nawet najlepsze stanowione prawo nie jest w stanie przymusić do
dobrowolnego świadczenia alimentacji w sytuacji zobojętnienia zobowiązanego na losy
własnej rodziny.
Po trzecie, jako organizator życia społecznego państwo nie powinno pozostawać
obojętne na przypadki celowego uchylania się zobowiązanych od alimentacji. Dla poprawy
ściągalności alimentacji zasadne wydaje się rozszerzenie uprawnień organów egzekucyjnych,
zsynchronizowanie postępowań egzekucyjnych, stworzenie możliwości świadczenia przez
skazanych pracy w ramach orzeczonej kary.
Po czwarte, obowiązek alimentacyjny nie powinien wychodzić poza obszar prawa
cywilnego i administracyjnego, ponieważ jest to roszczenie o charakterze cywilnym.
Po piąte, z analizy przepisów wynika, że istnieje potrzeba utrzymania penalizacji
niealimentacji w art. 209 Kodeksu karnego. Należy postulować jego zmianę przez
doprecyzowanie pojęcia opieki z obowiązkiem łożenia od strony przedmiotowej przestępstwa
niealimentacji i tzw. stanu uporczywości.
To człowiek, a nie prawo decyduje o odpowiedzialności alimentacyjnej, a prawo
jedynie może go do tego w pewnych sytuacjach przymusić, choć – jak można dostrzec – nie
zawsze skutecznie. Zdaniem autora niniejszej pracy wszystko zależy od indywidualnego
podejścia do obowiązku i zamierzonego sposobu jego wykonania. To wnętrze człowieka
decyduje o tym, w jaki sposób postrzega on świat zewnętrzny.