Analiza i ocena ofert instytucji wspierających małe i średnie
Transkrypt
Analiza i ocena ofert instytucji wspierających małe i średnie
Analiza i ocena ofert instytucji wspierających małe i średnie przedsiębiorstwa w Polsce Jacek Klich Jacek Klich Published in March 1999 by: OPEN SOCIETY INSTITUTE CENTER FOR PUBLISHING DEVELOPMENT ELECTRONIC PUBLISHING PROGRAM Open Society Institute Center for Publishing Development Electronic Publishing Program Október 6. u. 12 H-1051 Budapest Hungary www.osi.hu/ep This work was prepared under financial support from the Research Support Scheme of the Open Society Support Foundation. Research Support Scheme Bartolomějská 11 110 00 Praha 1 Czech Republic www.rss.cz The digitization of this report was supported by the Electronic Publishing Development Program and the Higher Education Support Program of the Open Society Institute Budapest. Digitization & conversion to PDF by: Virtus Libínská 1 150 00 Praha 5 Czech Republic www.virtus.cz The information published in this work is the sole responsibility of the author and should not be construed as representing the views of the Open Society Institute. The Open Society Institute takes no responsibility for the accuracy and correctness of the content of this work. Any comments related to the contents of this work should be directed to the author. All rights reserved. No part of this work may be reproduced, in any form or by any means without permission in writing from the author. Contents Analiza i ocena ofert instytucji wspierających male i średnie przedsiębiorstwa w Polsce .....................................1 Analysis and estimation of offers, of small and medium-size enterprise's support institutions in Poland..............2 Executive summary ................................................................................................................................................3 a. Cele i zadania ..................................................................................................................................................3 b. Określenie sektora małych i średnich przedsiębiorstw ...................................................................................3 c. Instytucje wspierające małe i średnie przedsiębiorstwa..................................................................................3 d. Metodologia....................................................................................................................................................6 l. Charakterystyka sektora małych i średnich przedsiębiorstw ...............................................................................7 1.1. Prywatna przedsiębiorczość w dobie transformacji systemowej w Polsce ..................................................7 1.2 Kryteria wyróżnienia sektora MŚP w Polsce................................................................................................8 1.3. Rozwój małych i średnich przedsiębiorstw w okresie transformacji .........................................................10 1.3.1.Warunki otoczenia MŚP ......................................................................................................................10 1.3.2. Dynamika sektora małych i średnich przedsiębiorstw w latach 1989 - 1996. ....................................10 1.4. Znaczenie MŚP w gospodarce ...................................................................................................................16 1.5. Sektor małych i średnich przedsiębiorstw w regionie krakowskim. ..........................................................17 1.5.1. Podstawowe dane statystyczne o województwie. ...............................................................................17 1.5.2. Charakterystyka sektora małych i średnich przedsiębiorstw. .............................................................17 2. Funkcjonowanie małych i średnich przedsiębiorstw ........................................................................................26 2.1. Obszary funkcjonowania małych i średnich przedsiębiorstw ....................................................................26 2.2. Wpływ wybranych elementów otoczenia gospodarczego na funkcjonowanie przedsiębiorstw sektora MŚP ..................................................................................................................................................................26 3. Bariery w rozwoju sektora małych i średnich przedsiębiorstw.........................................................................28 3.1. Uwagi dotyczące barier rozwoju oraz funkcjonowania małych i średnich przedsiębiorstw......................28 3.2. Znaczenie poszczególnych barier ..............................................................................................................28 3.3. Bariery rynkowe ........................................................................................................................................30 3.3.1. Ograniczony rynek odbiorców............................................................................................................30 3.3.2. Silna konkurencja rynkowa.................................................................................................................30 3.4. Bariery finansowe ......................................................................................................................................30 3.4.1. Brak środków na inwestycje ...............................................................................................................31 3.4.2. Ograniczony dostęp do kapitału zewnętrznego...................................................................................31 3.4.3. Problemy związane z płynnością finansową.......................................................................................32 3.5. Bariery wynikające z polityki rządu ..........................................................................................................32 3.5.1. Zły stan finansów publicznych ...........................................................................................................32 3.5.2. Scentralizowana administracja publiczna. ..........................................................................................33 3.5.3. Nadmierny fiskalizm...........................................................................................................................33 3.5.4. Nadmierne obciążenia w ramach stosunku pracy ...............................................................................34 3.5.5. Słabo rozwinięta infrastruktura organizacyjna....................................................................................34 3.5.6. Pozostałe bariery związane z polityką rządu ......................................................................................35 3.6. Bariery związane z zatrudnieniem .............................................................................................................35 4. Analiza ofert instytucji wspierających male i średnie przedsiębiorstwa regionie krakowskim .......................36 4.1. Potrzeba istnienia rozwiązań wspomagających funkcjonowanie i rozwój MŚP........................................36 4.2. Instytucje działające na rzecz funkcjonowania oraz rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw .............36 4.3. Charakterystyka badanych instytucji .........................................................................................................40 4.3.1. Izba Przemysłowo Handlowa .............................................................................................................42 4.3.2. Polsko Amerykański Klub Przedsiębiorczości przy Małopolskim Instytucie Samorządu Terytorialnego i Administracji w Krakowie .................................................................................................48 4.3.3. Fundacja „Progress and Business”......................................................................................................49 4.3.4. Fundacja Promocji Gospodarczej Regionu Krakowskiego.................................................................49 4.3.5. Centrum Wspierania Biznesu przy Agencji Rozwoju Regionu Krakowskiego S.A. ..........................52 4.3.6. Izba Rzemieślnicza w Krakowie.........................................................................................................52 4.3.7. Krakowska Kongregacja Kupiecka.....................................................................................................53 4.3.8. Konsulat Generalny USA w Krakowie ...............................................................................................53 4.3.9. Free Enterprise Transition Center FETC ............................................................................................55 4.3.10. Polska Federacja Niezależnych Przedsiębiorców (PFNP) ................................................................55 4.4. Analiza ofert badanych instytucji ..............................................................................................................56 4.4.1. Adresaci ofert......................................................................................................................................56 4.4.2. Przedmiot ofert ...................................................................................................................................57 5. Wnioski i rekomendacje ...................................................................................................................................66 5.1. Porównanie barier funkcjonowania i rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw ofertami usług instytucji wspierających sektor w regionie krakowskim ..................................................................................................66 5.2. Wnioski końcowe ......................................................................................................................................71 5.3. Rekomendacje............................................................................................................................................71 Bibliografia ...........................................................................................................................................................73 Aneks ....................................................................................................................................................................75 Aneks l instytucje, które realizują i / lub wspierają działalność na rzecz MŚP w Polsce .................................75 I. Urzędy Państwowe ....................................................................................................................................75 II. Sieci wspierania biznesu ..........................................................................................................................77 III. Organizacje pozarządowe .......................................................................................................................79 IV, Organizacje para rządowe.......................................................................................................................81 V. Inne ..........................................................................................................................................................83 VI. Jednostki regionalne ...............................................................................................................................88 VII. Organizacje Przedsiębiorców ................................................................................................................89 Aneks 2 instytucje wspierające rozwój small businessu w województwie Krakowskim .................................91 Aneks 3 programy wspierające sektor MŚP .....................................................................................................94 1 Analiza i ocena ofert instytucji wspierających male i średnie przedsiębiorstwa w Polsce Analiza i ocena ofert instytucji wspierających male i średnie przedsiębiorstwa w Polsce Streszczenie Identyfikacja instytucji wspierających małe i średnie przedsiębiorstwa w Polsce oraz analiza i ocena ich ofert, dokonane zostały w oparciu o własne badania (przeprowadzone na terenie województwa miejskiego krakowskiego). W rezultacie badań autor przedstawia bazę danych, która zawiera informacje na temat ofert aktualnie działających instytucji pomocowych w regionie. Analiza ofert badanych instytucji dowodzi, że w większości pokrywają się one z zapotrzebowaniem wynikającym z barier funkcjonowania i rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw. Należy zwrócić uwagę, iż oferty instytucji pomocowych w większym stopniu są adresowane do przedsiębiorstw średnich i małych, które są „zakorzenione” w realiach gospodarczych, niż do przedsiębiorstw nowopowstałych. Wysiłki zmierzające do do dynamizowania powstawania małych i średnich przedsiębiorstw wymagają zastosowania przez odpowiednie instytucje następujących instrumentów i rozwiązań: stworzenia łatwo dostępnego kredytu; angażowania w różnej postaci kapitałów zagranicznych; prowadzenia działań zmierzających do obniżenia obciążeń podatkowych, stworzenia ulg podatkowych oraz systemu prawnego ułatwiającego prowadzenie działalności gospodarczej; stworzenia systemu informacji i doradztwa techniczno-ekonomicznego; stworzenia różnorodnych przedsiębiorstwach. form kształcenia kadr zatrudnianych w niewielkich 2 Analysis and estimation of offers, of small and medium-size enterprise's support institutions in Poland Analysis and estimation of offers, of small and medium-size enterprise's support institutions in Poland Summary The identification of institutions which whelp small and medium-size enterprises (SME), analyzing and estimating their offer, base on own research. As a result, author presents data base of the offers of SME’s support institutions in the Cracov region. The analysis of the offers proves, that in the greater part, they are according to the needs and requirements of small and medium-size enterprises. Most of the offers is addressed to small and medium-size enterprises, which perform for long time, not to newly established. To create conditions conductive to increase establishment and operation of small and medium-size enterprises, SME’s support institutions should: create easily reachable and simple financial credits; engage foreign capital in many ways; be active in process leading to decrease high taxation and unsatisfactory functioning of the legal system; create technical and economic information and consultation system; create various system of small enterprise's employee education. 3 Executive summary Executive summary a. Cele i zadania Opracowanie jest próbą syntetycznej prezentacji ofert instytucji wspierających małe i średnie przedsiębiorstwa w Polsce na przykładzie regionu krakowskiego, mającą na celu przede wszystkim: identyfikację instytucji wspierających małe i średnie przedsiębiorstwa spośród instytucji realizujących określone usługi dla sektora MŚP; stworzenie bazy danych o instytucjach wspierających małe i średnie przedsiębiorstwa w regionie krakowskim; określenie potrzeb małych i średnich przedsiębiorstw; analizę ofert instytucji wspierających sektor MŚP w regionie krakowskim; przedstawienie wniosków mogących znaleźć zastosowanie w procesie tworzenia ofert przez instytucje wspierające małe i średnie przedsiębiorstwa. Identyfikacja instytucji wspierających małe i średnie przedsiębiorstwa oraz analiza ich ofert dokonane zostały w oparciu o własne badania i weryfikację instytucji realizujących określone zadania dla sektora MŚP. b. Określenie sektora małych i średnich przedsiębiorstw Szczególna rola małych i średnich przedsiębiorstw jest przedmiotem wielu studiów i analiz. Rozważania na ten temat dotyczą między innymi finansowych i pozafmansowych instrumentów promocji sektora, które stosują rządy wielu krajów. Celem jest zrównoważenie szans małych i średnich przedsiębiorstw w rywalizacji z wielkimi jednostkami gospodarczymi. Punktem wyjścia przy tego typu rozważaniach jest dokładne określenie MŚP. Istnieje wiele rodzajów kryteriów i definicji opisujących sektor MŚP. Definicje te służą konkretnym celom i zależne są w dużym stopniu od struktury gospodarki, stopnia rozwoju gospodarczego oraz skali uprzemysłowienia. W niniejszym opracowaniu za małe przedsiębiorstwo przyjmuje się firmę, która zatrudnia do 50 pracowników, a za średnie firmę, która zatrudnia do 250 pracowników. Kryteria te wydają się być najbardziej trafne na gruncie gospodarki polskiej, o czym świadczy adaptacja ich przez znaczną część instytucji wspierających małej średnie przedsiębiorstwa. c. Instytucje wspierające małe i średnie przedsiębiorstwa Mimo dużego znaczenia sektora małych i średnich przedsiębiorstw dla gospodarki, wydaje się on zaniedbywany przez kolejne rządy III Rzeczypospolitej. Świadczy o tym duża ilość barier ograniczających funkcjonowanie i rozwój MŚP wynikających z polityki rządu w różnych sferach. Nadmierny fiskalizm, zły stan finansów publicznych, scentralizowana administracja publiczne, słabo rozwinięta infrastruktura organizacyjna to tylko przykłady typowych zjawisk wpływających negatywnie na podmioty gospodarcze. Inne bariery związane z rynkiem, finansami czy zatrudnieniem są równie dotkliwe. Ich „niwelowanie" wymaga istnienia odpowiednich instytucji. Rolą tą zajmują się właśnie instytucje wspierające małe i średnie przedsiębiorstwa. Należy w tym miejscu zaznaczyć, że w znacznej części informatorów i spisów instytucje wspierające MŚP były mylone z instytucjami realizującymi określone zadania dla MŚP. Sytuacja ta wymagała stworzenia jasnych i czytelnych kryteriów oraz definicji instytucji wspierającej małe i średnie przedsiębiorstwa. 4 Executive summary Opierając się na studiach literaturowych oraz kontaktach z instytucjami obsługującymi małe i średnie przedsiębiorstwa, opracowałem definicję instytucji wspierającej MŚP. Umożliwia ona wyróżnienie instytucji pomocowych1. z grona pozostałych realizujących zadania dla MŚP Różnica pomiędzy nimi polega na tym, że te pierwsze nie są nastawione na osiąganie zysku, a ich statutowym celem jest zwiększenie konkurencyjności, efektywności oraz zmniejszenie ryzyka działania MŚP. Drugi rodzaj instytucji nastawiony jest na dostarczanie w pełni komercyjnych usług i przynoszenie zysku. Opracowana definicja umożliwiła weryfikację funkcjonujących w obiegu spisów instytucji pomocowych Wszystkie z nich okazały się nieprawidłowe. W związku z tym, w oparciu o stworzoną definicję opracowany został spis oraz baza danych zawierająca oferty realizowanych usług pomocowych, instytucji wspierających małe i średnie przedsiębiorstwa w regionie krakowskim. Spis obejmuje następujące instytucje działające na terenie województwa miejskiego krakowskiego: 1. Izba Przemysłowo Handlowa w Krakowie 2. Polsko Amerykański Klub Przedsiębiorczości przy MISTIA 3. Fundacja „Progress and Business“ 4. Fundacja Promocji Gospodarczej Regionu Krakowskiego 5. Centrum Wspierania Biznesu przy Agencji ROZWOJU Regionu Krakowskiego S. A. 6. Izba Rzemieślnicza w Krakowie 7. Krakowska Kongregacja Kupiecka 8. Konsulat Generalny USA w Krakowie 9. Free Enterprise Transition Center FETC 10. Polska Federacja Niezależnych Przedsiębiorców (PFNP) Analiza ofert badanych instytucji dowodzi, że w większości pokrywają się one z zapotrzebowaniem wynikającym z barier funkcjonowania i rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw. Większość instytucji adresuje swoje oferty wyłącznie do małych i średnich przedsiębiorstw. Na 14 badanych instytucji: 9 jednostek - adresuje oferty wyłącznie dla sektora MŚP; l jednostka - niektóre oferty wyłącznie dla sektora MŚP, inne również dla pozostałych przedsiębiorstw; 4 jednostki - oferty dla wszystkich zainteresowanych przedsiębiorstw. Niektóre instytucje działają na zasadzie stowarzyszeń i zrzeszeń przedsiębiorców. Stąd zwykle większość realizowanych przez nie usług przeznaczonych jest jedynie podmiotów zrzeszonych. Spośród wszystkich instytucji branych pod uwagę: większość tj. 10 jednostek - zajmuje się organizacją szkoleń, z czego dla 2 - jest to wyłączna dziedzina działalności; pozostałe 4 instytucje nie prowadzą działalności szkoleniowej. Szkolenia organizowane są w oparciu o bieżące potrzeby przedsiębiorstw zarówno sektora prywatnego jak i państwowego. Dobór kadry prowadzącej szkolenia, odbywa się we wszystkich instytucjach w ramach aktualnych potrzeb. Instytucje wykorzystuj ą najczęściej wykładowców z Akademii Ekonomicznej, Uniwersytetu Jagiellońskiego, Akademii Górniczo Hutniczej oraz osoby bezpośrednio związane ze światem biznesu. Spośród wszystkich (14) instytucji: 10 - instytucji zajmuje się dostarczaniem szeroko pojętej „informacjt“; pozostałe 4 - instytucje nie prowadzą działalności informacyjnej. 1 Pojęcie instytucji pomocowej jest synonimem instytucji wspierającej MŚP 5 Executive summary Większość spośród badanych jednostek oferuje swoim klientom doradztwo dotyczące obrotu gospodarczego - najmuje się tym 12 jednostek. Spośród badanych instytucji 7 oferuje różnego rodzaju usługi związane z promocją firm. Usługi związane z przygotowywaniem i legalizowaniem dokumentów realizowane są przez 7 instytucji. Obok typowych wyżej wymienionych usług niektóre instytucje pomocowe oferują dodatkowo indywidualne, typowe dla siebie usługi. Należ do nich: wdrażanie postępowania mediacyjnego i honorowego w sporach gospodarczych; pomoc w znalezieniu partnerów gospodarczych za pośrednictwem punktów Euro Info zlokalizowanych w Całej Europie; pośredniczenie w kontaktach z lokalnymi bankami i innymi instytucjami finansowymi w zakresie linii kredytowych i pożyczkowych; organizowanie spotkań z przedstawicielami lokalnych władz, ministrami, posłami i senatorami; wykonywanie ekspertyz dotyczących analityki portfela, planowania i finansowania inwestycji; zagospodarowywanie obszarów poprzemysłowych poprzez opracowywanie odpowiednich planów oraz finansowanie projektów realizacyjnych; oferowanie powierzchni do prowadzenia działalności gospodarczej za cenę niższą od ceny rynkowej; udzielanie pożyczek nowo powstającym podmiotom gospodarczym tworzącym miejsca pracy; prowadzenie podatkowej księgi przychodów i rozchodów podmiotów gospodarczych; przeprowadzanie egzaminów czeladniczych we wszystkich zawodach rzemieślniczych; lobbmg. Największą efektywność działań instytucji wspierających osiąga się wówczas, gdy praca ośrodków doradcze - szkoleniowych dla małych i średnich przedsiębiorstw zostaje rozszerzona o dostęp do innych, wzajemnie uzupełniających się form wsparcia w postaci instrumentów finansowych. Wspieranie przedsiębiorczości powinno mieć charakter kompleksowy. Instytucje pomocowe w chwili obecnej skupiają się Jednak przede wszystkim na pierwszym rodzaju działalności tj. na działalności doradczo - szkoleniowej. W zakresie pomocy finansowej posiadają one niewielkie możliwości, ograniczając się jedynie do udzielania porad w zakresie możliwości i wyboru rodzaju kredytu oraz miejsca jego realizacji, ofert towarzystw leasingowych i funduszy pomocowych. Liczba firm korzystających z usług, w tym głównie doradztwa, jest bardzo niska i może wskazywać na to, że aktualny popyt sektora MŚP na tego rodzaju usługi kształtowany jest w dużej mierze nie przez rzeczywiste uświadomienie potrzeby, lecz wymuszony jest przez „naciski zewnętrzne2 tj. wymagania banków, urzędów skarbowych itp. Należy zwrócić uwagę iż oferty instytucji pomocowych w większym stopniu są adresowane do przedsiębiorstw średnich i małych, które są „zakorzenione" w realiach gospodarczych, niż do przedsiębiorstw nowopowstałych. Często usługi mają bardzo teoretyczny charakter. Przedsiębiorcy 2 Bogdan Piasecki, Anna Rogut, Mocne i Słabe strony małych i średnich przedsiębiorstw produkcyjnych w Polsce w 1995 roku oraz rekomendacje do polityki.. Raport Końcowy, Warszawa 1997 r. s 125 6 Executive summary oczekują natomiast konkretnych rozwiązań w postaci ułatwionego dostępu do zewnętrznych źródeł finansowania, prostych porad z zakresu marketingu i podstaw prawa3 Dynamizowanie powstawania małych i średnich przedsiębiorstw oraz ich rozwój wymagają zastosowania przez instytucje wspierające małe i średnie przedsiębiorstwa, następujących instrumentów i rozwiązań: stworzenia łatwo dostępnego kredytu; angażowania w różnej postaci kapitałów zagranicznych działań zmierzających do obniżenia obciążeń podatkowych. stworzenia systemu informacji i doradztwa techniczno-ekonomicznego stworzenia różnorodnych przedsiębiorstwach form kształcenia kadr zatrudnianych w niewielkich d. Metodologia Przy opracowaniu niniejszej analizy zostały wykorzystane informacje pochodzące z: badań literaturowych; bezpośrednich kontaktów z instytucjami świadczącymi usługi dla MŚP; bezpośrednich kontaktów z przedsiębiorcami. Informacje umieszczone w spisie instytucji wspierających małe i średnie przedsiębiorstwa zostały zebrane bezpośrednio z ofert, sprawozdań i raportów tych instytucji oraz rozmów z ich pracownikami. 3 Informacje zdobyte podczas rozmów z pracownikami instytucji pomocowych oraz przedsiębiorcami 7 l. Charakterystyka sektora małych i średnich przedsiębiorstw l. Charakterystyka sektora małych i średnich przedsiębiorstw 1.1. Prywatna przedsiębiorczość w dobie transformacji systemowej w Polsce Prywatna przedsiębiorczość jest jednym z najważniejszych czynników prowadzących do przemian systemowych. Dynamika zmian obserwowanych we współczesnych gospodarkach rynkowych potwierdza tezę, iż powstawanie nowych firm i ich rozwój - to aktywne czynniki rozwoju konkurencji, a tworzenie na rynku nowych firm jest niezbędnym warunkiem utrzymania zasad wolnorynkowych. Sformułowana prawie 60 lat temu przez Schumptera teza mówi, że powstawanie i rozwój nowych firm to „aktywne czynniki kapitalistycznego procesu konkurencji... i konieczny warunek utrzymania kapitalizmu“ (por. Balicki, Tyć: 1994, s 65). Przedsiębiorczość dotyczy zarówno podmiotów indywidualnych jak i grupowych. Najszersze ujęcie przedsiębiorczości określa ją jako całokształt indywidualnych i zbiorowych działań, które przełamują istniejące wzorce gospodarowania. Zachowania te polegają więc na krytyce istniejącego stanu rzeczy i poszukiwaniu, obarczonym ryzykiem, indywidualnych sposobów jego zmiany (por. Tyć: 1992, s 80). Przedsiębiorczość to z jednej strony umiejętne dostosowanie się a nawet wykorzystanie istniejących warunków i okoliczności, z drugiej zaś - podejmowanie działań w celu zmiany tych warunków w pożądanym kierunku(por. Gajda: 1980). Przedsiębiorczość pozwala kreować nowe, nieszablonowe rozwiązania, których skutkiem są daleko idące zmiany społeczne i ekonomiczne. Przyczyniają się one do zmiany zachowań pojedynczych jednostek oraz całych grup społecznych, co w późniejszym czasie ma swoje odbicie w kulturze danego społeczeństwa. Społeczeństwo charakteryzujące się wysokim poziomem przedsiębiorczości opiera się na działaniach jednostek oraz organizacji gospodarczych wchodząc z nimi aktywnie we wzajemne interakcje. Zachowania te realizowane są w złożonym otoczeniu, na które składają się konkurencja, możliwość podejmowania autonomicznych decyzji oraz swobody ekonomiczne i polityczne. Głównymi postaciami społeczeństwa tego typu są przedsiębiorcy charakteryzujący się wysokim stopniem samodzielnego i niekonwencjonalnego myślenia, którzy doprowadzają do wdrożenia swoich idei i pomysłów. Rozwiązania te często bywają innowacyjne i są konsekwencją warunków i otoczenia w jakim powstawały. Przedsiębiorcy wytrwale dążą do bycia najlepszymi, a ich działania winny być wspierane przez sprawną i skuteczną politykę państwa (por. Tyc: 1992, s 80). Przedsiębiorczość ze swej natury uwarunkowana jest możliwością istnienia prywatnej własności. Jest to niezbędne do wywołania określonego typu zachowań, w których pojedyncze jednostki mogą identyfikować swoją nienaruszalną własność, będącą gwarancją utrzymania dotychczasowego poziomu życia lub jego podwyższenia, bądź gwarancją realizacji ich celów i zamierzeń. Na przestrzeni kilkudziesięciu ostatnich lat można zaobserwować rosnące zainteresowanie teoretyków oraz praktyków ekonomii małymi i średnimi przedsiębiorstwami. Rosnąca rola tego segmentu jest jednym z najistotniejszych elementów przeobrażeń gospodarczych w Polsce po 1989 r. Obowiązujące w Polsce przez wiele lat dogmaty ustrojowe oraz polityczne i będące ich konsekwencją uwarunkowania ekonomiczne gloryfikujące koncentrację produkcji, spychały niewielkie przedsiębiorstwa na margines życia gospodarczego. Ich rola w gospodarce podobnie jak innych małych przedsiębiorstw będących w rękach prywatnych, była „odgórnie", świadomie ograniczana. „Funkcjonowały one przez wszystkie lata systemu nakazowo - rozdzielczego dzięki swym zdolnościom dostosowawczym do warunków politycznych i ekonomicznych, w cieniu wielkich jednostek" (por. Czternasty: 1994, s 82) . Prywatna, drobna przedsiębiorczość jest uznawana za jeden z czynników i sposobów aktywizacji całej gospodarki państwa. Podobnie jak w gospodarkach rynkowych państw wysokorozwiniętych, tak i w Polsce wykształciła się swoista symbioza między jednostkami gospodarczymi o różnej wielkości. 8 l. Charakterystyka sektora małych i średnich przedsiębiorstw Małe i średnie podmioty gospodarcze charakteryzują się szeregiem im tylko właściwych cech między innymi: operatywnością, szybkością przekształceń produkcyjnych i reakcji na zmiany zachowań innych uczestników stosunków gospodarczych i pozostałych elementów otoczenia, niską kapitałochłonnością. Dzięki tym cechom są one elastyczne i w praktyce posiadają ogromną zdolność do optymalnego wykorzystania posiadanych zasobów co prowadzi do obniżenia społecznych kosztów wytwarzania oraz nakładów na rozwój. Posiadają zdolność łatwego dostosowywania struktury produkcji do potrzeb rynku i kooperantów, oraz generowania dyfuzji nowych rozwiązań technicznych. Syntetycznym tego wyrazem jest poprawa sprawności funkcjonowania gospodarki, oraz wzrost Jej efektywności. 1.2 Kryteria wyróżnienia sektora MŚP w Polsce Szczególna rola małych i średnich przedsiębiorstw w gospodarce rynkowej jest przedmiotem wielu studiów i analiz. Rozważania na ten temat dotyczą między innymi finansowych i pozafinansowych instrumentów promocji tego sektora, które stosują rządy wielu krajów, aby zrównoważyć szansę małych innowacyjnych firm w rywalizacji z wielkimi jednostkami gospodarczymi. Punktem wyjścia dla tego typu rozważań powinno być dokładne określenie małych i średnich przedsiębiorstw. Jest to również niezbędne ze względu na wyodrębnienie spośród ogółu jednostek gospodarczych adresatów programów pomocowych kierowanych do małych i średnich przedsiębiorstw. Większość programów pomocowych dla sektora MŚP pochodzi bowiem z funduszy zagranicznych i adresowana jest do przedsiębiorstw wyodrębnionych według kryteriów przyjętych w kraju, z którego pochodzą środki. Małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP) są odmiennie definiowane w różnych krajach. Definicje służące do określenia MŚP zależne są od skali i struktury gospodarki, stopnia rozwoju gospodarczego oraz uprzemysłowienia. Kryteria te nie są jednoznaczne i w dużej mierze zależą od indywidualnych potrzeb i subiektywnych ocen. Nie są one kategoriami bezwzględnymi, mogą przyjmować mniej lub bardziej elastyczne formy. Nie istnieją bowiem żadne racjonalne przesłanki dające podstawę do arbitralnego określenia kryteriów kwalifikujących przedsiębiorstwa do grupy małych, średnich bądź dużych jednostek. Przy wszelkich tego typu podziałach charakterystyczne jest traktowanie łącznie małych i średnich przedsiębiorstw. Jest to dowodem na to, że cechą istotnie odróżniającą przedsiębiorstwa różnej wielkości nie jest tradycyjny podział na przedsiębiorstwa małe, średnie i duże, ale coraz silniej zarysowująca się linia podziału pomiędzy małymi i średnimi przedsiębiorstwami z jednej strony, a dużymi - z drugiej strony. Małe i średnie przedsiębiorstwa wykazują pod wieloma względami wiele cech wspólnych, natomiast różnice pogłębiają się między nimi a przedsiębiorstwami dużymi (por. Kokocińska: 1995, s 39). W Polsce, zgodnie z uchwałą nr 167 Rady Ministrów z 13.10.1979 r w sprawie zasad systemu ekonomiczno - finansowego przemysłu drobnego, za przedsiębiorstwo małe przyjmowano jednostkę zatrudniającą do 200 osób, za przedsiębiorstwo średnie jednostkę zatrudniającą od 201 do 1000 osób, a powyżej 1001 osób przedsiębiorstwa kwalifikowano do kategorii dużych. Inna próba usankcjonowania w Polsce podziału przedsiębiorstw podjęta została na podstawie statystyki GUS-u z i półrocza 1988 r. (por. GUS Warszawa: 1988), która do przedsiębiorstw drobnej wytwórczości zaliczała w zakresie gospodarki uspołecznionej wybrane jednostki państwowe, spółdzielcze, organizacje społeczne oraz zagraniczne przedsiębiorstwa drobnej wytwórczości. Podział ten odbiegał znacznie od podziałów powszechnie przyjętych w państwach zachodnich ze względu na uwarunkowania ustrojowe w jakich powstawał. Klasyfikacja ta kłóci się ponadto z postulatem, który mówi że przedsiębiorstwa małe i średnie składają się na drobną wytwórczość. 9 l. Charakterystyka sektora małych i średnich przedsiębiorstw Wraz z rozpoczęciem przekształceń systemowych zainicjowanych w 1989 r., pojęcie drobnej wytwórczości w sensie prawnym straciło rację bytu. Konsekwencją adaptowania na grunt polski instytucji opartych na wzorach państw zachodnich było między innymi przyjęcie kryteriów klasyfikacji przedsiębiorstw bazujących na standardach zachodnich. W konsekwencji tego zaistniała potrzeba na informacje statystyczno - ekonomiczne opisujące jednostki gospodarcze możliwie najpełniej. Wykorzystano w tym celu głównie kryteria ilościowe, oparte na miernikach ekonomicznych, takich jak liczba zatrudnionych, wielkość rocznego obrotu, wartość środków trwałych, własność kapitału zakładowego, suma bilansu rocznego, itp. Mogą one być podstawą do podziału przedsiębiorstw tylko w określonych warunkach, np. w ramach jednej branży i przy założeniu, że porównywane przedsiębiorstwa posiadają porównywalny asortyment produkcyjny. Obecnie w oparciu o niektóre z powyższych kryteriów w literaturze polskiej spotkać można podziały, według których, do małych firm należą jednostki zatrudniające do 50 osób, a do firm średnich -zatrudniające od 51 do 300 osób. (por. Wojcik.: 1992)4. Kryteria te obejmują większość polskich przedsiębiorstw istniejących w dobie restrukturyzacji gospodarki. Składają się na me oprócz firm prowadzonych przez osoby fizyczne, niemal wszystkie spółki osobowe i kapitałowe oraz większość joint ventures i spółdzielni - większe przedsiębiorstwa należą już do rzadkości. Spotyka się również klasyfikacje przedsiębiorstw uwzględniające obok kryteriów wymienionych powyżej również wielkość obrotu oraz rodzaj formy organizacyjnej. W oparciu o te kryteria przyjmuje się podział przedstawiony w tabeli l. Tabela l. - Postulowane kryteria podziału i klasy wielkości przedsiębiorstw w Polsce. Branża (galaż) i klasa wielkości Podzial klas wg. liczby zatrudnienia Podzial klas wg. obrotu w zl. Przerwórstwo, przemysl mała średnia duża do 50 51 – 300 300 i więcej do 900 tys 900 tys – 1 mln powyżej 1 mln Budownictwo mała średnia duża do 10 11 – 200 200 i więcej Handel hurtowy mała średnia duża do 900 tys 900 tys – 1 mln powyżej 1 mln Podzial klas wedlug form organizacji os. Fizycna i spółki osobowe spółki kapitałove i spółdzienie Transport mała średnia duża Firmy usługowe i wolne zawody mała średnia duża Inne kryteria do 5 samochdów od 6 do 20 sam. 21 i więcej Do 5 Od 6 do 30 31 i więcej Osoby i spółki osób fiz spółki kapitałowe spółdzielnie Źródło: Tyc Waldemar, Istota MŚP i jego znaczenie w gospodarce lokalnej. Prace naukowe AE Wrocław nr 644, 1992, s 83. 4 Prace nad doborem kryteriów i sformułowaniem oficjalnej definicji małego i średniego przedsiębiorstwa są w toku. Mimo to powyższe kryteria zostały przyjęte jako wzorcowe w dokumencie wydanym przez Ministerstwo Przemysłu i Handlu „Małe Średnie Przedsiębiorstwa w Gospodarce Narodowej, Polityka Wobec Małych i Średnich Przedsiębiorstw" Warszawa 1995r. 10 l. Charakterystyka sektora małych i średnich przedsiębiorstw 1.3. Rozwój małych i średnich przedsiębiorstw w okresie transformacji 1.3.1.Warunki otoczenia MŚP Przedsiębiorstwa działają w złożonym otoczeniu gospodarczym. Powstanie i późniejszy rozwój jednostek gospodarczych zależy w ogromnym stopniu od makroekonomicznych uwarunkowań. Niestabilne otoczenie gospodarcze w gospodarce polskiej okresu transformacji ma ogromny wpływ na tempo rozwoju sektora MŚP. Przemiany gospodarcze po roku ł 989 przyniosły gwałtowną zmianę struktury organizacyjnej gospodarki polskiej. Od tego czasu powstało około 1,05 miliona nowych przedsiębiorstw (por. Nowa Europa: 1996, s. 10). W 1995r w Polsce funkcjonowało ponad 2 min małych i średnich firm, zatrudniających około 60 proc. zawodowo czynnych obywateli. Małe i średnie przedsiębiorstwa dostarczają blisko połowę produktu krajowego brutto (PKB) (por. Ministerstwo Przemysłu i Handlu: 1995). Wpływy te pochodzą z bezpośredniego opodatkowania działalności gospodarczej oraz opodatkowania dochodów osób w nich zatrudnionych, jak i wpływów z innych podatków pośrednich. gospodarczy w okresie transformacji w latach 1990-1993 charakteryzował się spadkiem wartości podstawowych wskaźników gospodarczych. Począwszy od 1993 roku nastąpił ich szybki wzrost. ROZWÓJ Tabela 2. - Dynamika zmian wybranych wskaźników rozwoju gospodarczego w latach 1990-1995 w procentach (rok poprzedni = 100) Wskażnik 1990 1991 1992 1993 1994 1995 Liczba pracujących 98.0 95.6 97.2 98.3 101.1 100.1 Produkt krajowy - 93.0 102.6 103.8 105.2 Produkcja sprzedana - 92.0 102.8 106.4 112.1 109.4 - Obroty handlu zagr - eksport 614.4 118.7 127.6 125.6 128.8 121.2 Obroty handlu zagr - import 734.1 130.2 116.5 116.5 127.2 119.2 Stopa bezrobocia 6.3 11.8 13.6 16.4 16.0 14.9 Dochody realne netto 75.6 99.7 97.3 97.1 100.5 104.5 Źródło: Rocznik Statystyczny 1991 tabela 2 s. .XIV, Mały rocznik statystyczny 1996 tabela 203, s. 249:260 s. 329; 245, 318; 228, s. 280; 87, s. 109 i 91, 118 GUS, Warszawa Dane z tabeli 2 zawierające wartości podstawowych wskaźników dynamiki zmian gospodarczych mających miejsce w okresie 1990-1995, wskazują na wzrost liczby zatrudnionych notowany od 1992 roku. Jednocześnie od 1994 roku zauważyć można obniżanie się stopy bezrobocia i wzrost dochodów realnych. Od 1992 roku zaobserwować można również wzrost produktu krajowego brutto 1.3.2. Dynamika sektora małych i średnich przedsiębiorstw w latach 1989 - 1996. Większość firm sektora MŚP zakwalifikować można do małych jednostek charakteryzujących się niewielkimi rozmiarami, liczbą zatrudnionych oraz obrotem. Małe przedsiębiorstwa stanowią ponad 90 procent ogółu polskich przedsiębiorstw (por. Nowa Europa: 1996, s. 10). Ich szybki rozwój był efektem wielu czynników, które zaistniały po 1989 roku, między innymi brakiem konkurencji, rosnącym zapotrzebowaniem na różnorodność asortymentową i niedoborami. W grudniu 1995 roku liczba wszystkich podmiotów gospodarczych wynosiła w Polsce 2110710jednostek w tym odpowiednio: 11 l. Charakterystyka sektora małych i średnich przedsiębiorstw 49590 jednostek przypadło na sektor publiczny, co stanowi 2.3% 2061291 jednostek przypadło na sektor prywatny, co stanowi 97,65% (por. GUS:1996) W porównaniu z grudniem 1993 r., ogólna liczba podmiotów gospodarczych zwiększyła się o 115381 jednostek, przy czym w sektorze publicznym liczba podmiotów gospodarczych spadła o 4,2%, natomiast w sektorze prywatnym liczba ta wzrosła o 11,4% (Piasecki, Rogut: 1997). Rozwój następował niejednolicie w skali kraju, wykazując zróżnicowaną aktywność regionów. W początkowym okresie - w latach 1989 -1993, największy wzrost liczby nowych firm wystąpił w województwie wrocławskim (wzrost o 68 procent), i olsztyńskim (wzrost o 60 procent). W regionach poznańskim i gdańskim zanotowano nieco mniejszą dynamikę wzrostu (około 50 procent). Wzrost tempa przyrostu nowych przedsiębiorstw uległ obniżeniu w 1991 roku i towarzyszył mu wzrost tempa likwidacji przedsiębiorstw już istniejących, co w efekcie wpłynęło na obniżenie się tempa ilościowego wzrostu sektora (por. Mroczek: 1995). Rok 1993 również charakteryzował się spadkiem liczebności nowo otwartych przedsiębiorstw w stosunku do okresu wcześniejszego. Przyczynę należy upatrywać w częściowym nasyceniem rynku oraz trudnościami w pozyskaniu kapitału. Firmy które powstały w tym czasie to jednostki małe, głównie o charakterze usługowym i produkcyjnym, zatrudniające od 20 do 50 osób. W końcu 1994 roku liczba małych i średnich przedsiębiorstw na 1000 mieszkańców osiągnęła średni poziom europejski. Wskaźnik ten wyniósł w Polsce 48 przedsiębiorstw na 1000 mieszkańców i tylko niewiele się różni od średniej krajów Unii Europejskiej (49 przedsiębiorstw na 1000 mieszkańców) (por. VRG STRATEGY: 1996). W 1995 roku 99,4% przedsiębiorstw prywatnych stanowiły przedsiębiorstwa prywatne małe o liczbie zatrudnionych do 50 osób, a tylko 0,6% przedsiębiorstwa średnie o liczbie zatrudnionych od 51 do 250 osób (por. Ministerstwo Przemysłu i Handlu: 1996). „Wskaźnik śmiertelności" przedsiębiorstw sektora MŚP był bardzo wysoki, gdyż ogólna liczba przedsiębiorstw utworzonych w okresie 1991-1995 wyniosła 1789500 firm, a zlikwidowanych w tym samym czasie 718024 firm (por. Piasecki, Rogut: 1997)5 Wśród małych i średnich firm dominowały przedsiębiorstwa osób fizycznych tj. przedsiębiorstwa jednoosobowe6 i spółki cywilne. Ogólna liczba tych podmiotów wyniosła w 1995 roku 2014303 przedsiębiorstw, co stanowi około 97,7% wszystkich przedsiębiorstw prywatnych. Pozostałe 2,3% stanowiły osoby prawne i jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej (por. Ministerstwo Przemysłu i Handlu: 1996). Liczbę zakładów prowadzonych przez osoby fizyczne w latach 1991-1995 przedstawia tabela 3. Tabela wskazuje na ujemny przyrost firm w przemyśle w latach 1991-1994, przyjmujący dopiero w 1995 roku minimalne wartości dodatnie. Odmienna sytuacja zaistniała w innych dziedzinach gospodarki narodowej gdzie już od 1991 roku następował szybki wzrost liczby przedsiębiorstw. 5 Liczba przedsiębiorstw utworzonych w latach 1991-1995 roku obejmuje wszystkie przedsiębiorstwa, które powstały w tym okresie i są zarejestrowane w systemie REGON w końcu 1995r. Nie obejmuje więc tych, które powstały w okresie 1991-1995 i w tym samym czasie zostały zlikwidowane. Liczba przedsiębiorstw zlikwidowanych obejmuje wszystkie przedsiębiorstwa zlikwidowane w okresie 1991-1995 bez względu na to, kiedy zostały utworzone. Należy więc przyjąć, że wysokość udziału liczby przedsiębiorstw likwidowanych w liczbie przedsiębiorstw nowoutworzonych trylko pośrednio informuje o „wskaźniku śmiertelności". 6 Przepis art. 2 ust. 2 ustawy z 1988r o działalności gospodarczej przyznaje prawo do prowadzenia działalności gospodarczej osobom fizycznym, osobom prawnym i jednostkom organizacyjnym nie mającym osobowości prawnej. W związku z tym wyróżnia się: l) indywidualnych przedsiębiorców, 2) osoby prawne (zgodnie z art. 33 K. C. osobami prawnymi są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną), 3) jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej. Wskazane podmioty prawa ustawodawca nazywa „podmiotami gospodarczymi" 12 l. Charakterystyka sektora małych i średnich przedsiębiorstw Tabela 3. - Liczba zakładów prowadzonych przez osoby fizyczne i spółki osób fizycznych, w latach 1991-1995 (stan na 31.12) i dynamika zmian w porównaniu do roku poprzedniego. Wyszctególnienie Liczba ogółem 1991 1992 1993 1994 1995 1420002 1630629 1783900 1880506 2014303 14,8 9,4 5,4 7,1 347192 345257 321697 325857 -0,5 -0,4 -7,3 -1,3 Wzrost w % Przemysł 348922 Wzrost w % Źródło: Piasecki Bogdan, Rogut Anna, Mocne i słabe strony małych i średnich przedsiębiorstw produkcyjnych w Polsce w 1995 roku oraz rekomendacje do polityki. Raport Końcowy, Warszawa 1997r. Jak pokazuje tabela 4 udział pracujących w sektorze prywatnym w ogólnej liczbie pracujących zwiększył się w okresie 1990-1995 o około 14%. Wzrost ten był wynikiem przede wszystkim wzrostu stanu zatrudnienia w małych i średnich przedsiębiorstwach. Udział zatrudnionych w sektorze MŚP stanowił w 1993 roku 48,4%, w roku 1994 49,2% a w roku 1995 51,8% zatrudnionych ogółem w gospodarce oraz odpowiednio 35,8%, 36,3% i 39,3% ogółu zatrudnienia w przemyśle (por. Piasecki, Rogut: 1997). Tabela 4. - Główne wskaźniki udziału sektora prywatnego w gospodarce narodowej latach 1990-1995 (w %) Wskażnik 1990 1991 1992 1993 1994 1995 Produkt krajowy brutto 30.9 42.1 47.2 52.0 53.1 58.0 Liczba pracujących 48.9 54.3 56.0 58.9 60.6 62.6 Produkcja sprzedana 18.3 270 28.3 34.5 394 44.0 Obroty handlu zagr. - eksport 4.9 21.9 38.4 44.0 53.2 56.8 Obroty handlu zagr. - import 14.4 49.9 54.5 59.5 66.9 69.7 Źródło: Piasecki Bogdan, Rogut Anna, Mocne i słabe strony małych i średnich przedsiębiorstw produkcyjnych w Polsce w 1995 roku oraz rekomendacje do polityki. Raport Końcowy, Warszawa 1997r. W roku 1995 udział przedsiębiorstw zaliczanych do działu „Przemysł" wyniósł 304170 jednostek czyli 14,8% ogółu prywatnych podmiotów gospodarczych, stanowiąc 98,4% udziału w zatrudnieniu w firmach zatrudniających do 50 osób. Firmy o przeciętnym zatrudnieniu od 51 do 250 osób stanowiły tylko 0.45% (por. Piasecki, Rogut: 1997). Zestawienie wyników badań przedstawione w tabeli 5. obrazuje inne dziedziny gospodarki. 13 l. Charakterystyka sektora małych i średnich przedsiębiorstw Tabela 5. - Liczba firm7 w podziale na wielkość firm Sektor Ogólem 1992 1993 w tym o liczbie pracujących 1994 1 - 50 1992 1993 51 - 100 1994 1992 1993 1994 Działalność przemysłowa 356000 307850 214260 349217 301066 207779 2375 2502 2407 Spożywczy 26143 25273 24487 25015 23964 23154 351 443 466 Odzieżowy 63203 46649 40030 62167 45631 38936 368 358 407 Maszyn. – metal. 51107 41769 33156 49911 40623 31947 454 450 480 Drzewno – mebl. 50215 45792 49391 49391 49688 45276 - 275 267 Źródło: Piasecki Bogdan, Rogut Anna, Mocne i słabe strony małych i średnich przedsiębiorstw produkcyjnych w Polsce w 1995 roku oraz rekomendacje do polityki. Raport Końcowy, Warszawa 1997r. 7 Podmioty gospodarcze prowadzące działalność gospodarczą w ciągu roku. 14 l. Charakterystyka sektora małych i średnich przedsiębiorstw Tabela 6 - Podstawowa charakterystyka MŚP Udzial w wartośsi 8 globalnej (w cenach bieżących Sektor Dynamika (w cenach stalych 1992=100 Udział w wartośc i dodanej 9 brutto (w cenach bieżących) Dynamika (w cenach stalych 1992=100) Udział w PKB Wskażnik poziomu 10 koszt ów Wskażnik Stopleń rentownoś zużycia ci środków 11 trwalych Działalność przemysłowa 92 93 94 108.1 126.4 106.1 124.4 96.7 96.4 95.4 0.3 1.2 3.8 55.4 53.3 51.9 Spożywcyz 92 93 94 26.0 25.1 24.2 106.4 121.0 25.6 24.6 20.6 101.0 118.5 9.2 6.2 5.0 96.6 97.6 97.7 2.5 1.4 1.7 46.6 41.6 40.7 92 93 94 7.4 7.4 6.9 122.2 125.2 8.6 8.4 8.3 102.4 126.7 1.3 1.0 1.0 100.4 97.4 95.5 -5.1 -2.0 2.6 51.7 49.8 50.1 11.0 10.9 10.8 109.8 125.9 12.9 12.4 12.3 109.1 113.9 2.0 1.5 1.5 96.1 96.4 95.5 0.8 -0.5 4.1 57.5 55.2 54.8 5.9 6.1 6.8 112.6 137.5 6.0 6.2 7.3 118.3 127.1 1.6 0.8 0.9 97.5 96.4 95.6 -0.3 1.7 3.8 50.9 47.3 44.1 Odzieżowy Maszyn.metal. 92 93 94 Drzew.-mebl. 92 93 94 Źródło: Piasecki Bogdan, Rogut Anna, Mocne i słabe strony małych i średnich przedsiębiorstw produkcyjnych w Polsce w 1995 roku oraz rekomendacje do polityki. Raport Końcowy, Warszawa 1997r. Tabela 6 prezentuje podstawowe informacje dotyczące wybranych działów sektora MŚP. Trzy z czterech sektorów wykazały w analizowanym okresie pozytywne tendencje dotyczące spadku wskaźnika poziomu kosztów i wzrostu wskaźnika rentowności. Do pozytywnych tendencji należy również odmładzanie środków trwałych będących w użyciu badanych sektorów o czym świadczył systematyczny spadek stopy zużycia środków trwałych. 8 Składnikami wartości globalnej są: wartość produkcji sprzedanej wyrobów, półfabrykatów i części, robót i usług własnej produkcji w cenach realizacji, marża handlowa zrealizowana w obrocie towarami, zmiany w stanie zapasów wyrobów gotowych oraz produkcji niezakończonej. 9 Wartość dodana brutto stanowi część wytworzonej w przemyśle wartości globalnej, jaka pozostaje po odliczeniu wartości zużycia pośredniego. 10 Dane dotyczą podmiotów gospodarczych prowadzących księgi rachunkowe. 11 Dane dotyczą podmiotów gospodarczych, w których liczba pracujących przekracza 5 osób. 15 l. Charakterystyka sektora małych i średnich przedsiębiorstw Do pozytywnych tendencji należy zaliczyć odmładzanie środków trwałych używanych przez prezentowane sektory. Unowocześnianie parku maszynowego i stosowanie nowych technologii produkcji znalazło swój wyraz w strukturze nakładów finansowych na innowacje co przedstawia tabela 7. Analiza okresu od 1992-1994 roku wskazuje na systematyczny wzrost nakładów ponoszonych na mechanizację i automatyzację produkcji. Mimo to rozwój małych i średnich przedsiębiorstw często opóźniany jest poprzez niewłaściwą politykę ekonomiczną kadry kierowniczej. Szacuje się, iż tylko co piąte małe przedsiębiorstwo łoży na inwestycje, a ich udział w łącznych nakładach inwestycyjnych wszystkich przedsiębiorstw wyniósł tylko 8,8 procent (por. Hubner Danuta: 1996). Tabela 7. - Struktura nakładów finansowych na innowacje12 Sektor Mechanizacja Rozwój i automatyzacja i modernizacja produkcja produkcji produktów oraznowe technologie Innowacje organizacyjno technologiczne Spożywczy 92 93 94 22.7 58.8 60.3 59.3 34.4 34.9 18.0 6.8 4.7 92 93 94 64.3 18.5 82.3 27.7 77.3 14.2 8.0 4.3 3.4 92 93 94 48.2 26.4 32.3 43.1 70.1 59.9 8.7 3.5 2.7 92 93 94 65.7 46.2 62.9 20.1 52.1 31.4 3.8 1.6 5.7 Odzieżowy Masz.-metal. Drzew.-mebl. Źródło: Bogdan Piasecki, Anna Rogut, Mocne i słabe strony małych i średnich przedsiębiorstw produkcyjnych w Polsce w 1995 roku oraz rekomendacje do polityki. Raport Końcowy, Warszawa 1997r. ROZWÓJ gospodarczy od 1989 roku był silnie zróżnicowany regionalnie, co doprowadziło do spadku liczby województw „przeciętnych", o stosunkowo niewielkich odchyleniach od średniej krajowej i jednocześnie do wzrostu liczby województw skrajnych. W oparciu o analizę wartości wskaźnika syntetycznego, obliczonego dla 1989 i 1994 roku, można stwierdzić, że wystąpiło znaczne zróżnicowanie województw. Grupy województw o najwyższym poziomie rozwoju społecznogospodarczego i grupy o relatywnie wysokim poziomie to przede wszystkim województwa związane z dużymi aglomeracjami miejskimi. Ostatnie miejsca przypadły województwom rolniczym we wschodniej i centralnej części kraju. Zwiększenie się różnicy pomiędzy skrajnymi wartościami wskaźnika syntetycznego świadczy o pewnych przesunięciach w rankingu województw (wzrost wartości z 4,8 pkt. W 1989 roku do 10,3 pkt. W 1994 roku). 12 Dane dotyczą podmiotów gospodarczych, w których liczba pracujących przekracza 50 osób. 16 l. Charakterystyka sektora małych i średnich przedsiębiorstw 1.4. Znaczenie MŚP w gospodarce W krajach wysokorozwiniętych powszechnie uznaje się ogromny wpływ sektora małych i średnich przedsiębiorstw funkcjonowanie. Szybki wzrost liczby małych i średnich przedsiębiorstw wpływa również na zrównoważenie polskiej gospodarki, która przed rokiem 1989 była zdominowana przez wielkie przedsiębiorstwa. Poprzez funkcje określane jako efektywnościowe, racjonalizujące i stabilizujące, sektor małych i średnich przedsiębiorstw odgrywa decydującą rolę w procesie ożywiania gospodarki. Gospodarka polska podlega ciągłym procesom integracyjnym z gospodarkami krajów zachodnioeuropejskich, ulega ich wpływom oraz tendencjom rozwojowym. Najbardziej charakterystyczne z nich to przeobrażenia strukturalne. Poprzez przejście do systemu rynkowego, zachodzą zmiany związane z wielkością przedsiębiorstw i ichzatrudnieniem. Na skutek względnej swobody w przepływie kapitału i technologii następuje również proces zmniejszania się „zacofania” technologicznego. Małe i średnie przedsiębiorstwa dostarczają znacznej części produktu narodowego oraz większość nowych miejsc pracy. Ze względu na wielką liczebność i ciągły wzrost znaczenia są obszarem rozwoju przedsiębiorczości co z kolei sprzyja rozwojowi i umacnianiu się całej gospodarki. Potwierdzeniem tego są poza gospodarcze zmiany w sferze ludzkich zachowań, wywołujące aktywność i poczucie swobody decyzji. Funkcjonowanie w gospodarce małych i średnich przedsiębiorstw obok przyczyniania się do utrwalania tendencji rozwojowych prowadzi również w dużym stopniu do wzrostu zamożności całego społeczeństwa. Wpływ małych i średnich przedsiębiorstw na gospodarkę jest szczególnie widoczny w zakresie polityki zatrudnienia. Obecnie małe i średnie przedsiębiorstwa zatrudniają około 50 procent zawodowo czynnych obywateli (por. VRG STRATEGY: 1996). Często są one bardziej skłonne do zatrudnienia mniej wykwalifikowanych pracowników i osób bez doświadczenia zawodowego niż duże jednostki. Dzięki temu dają zatrudnienie osobom, które miałyby trudności ze znalezieniem pracy, przyczyniając się tym samym do ograniczenia bezrobocia. Dzięki temu znaczący jest również wpływ na produktywność pracowników poprzez przyuczenie ich do zawodu i umożliwienie im nabywania doświadczeń zawodowych. Ponadto małe i średnie przedsiębiorstwa przyczyniają się do łagodzenia negatywnych skutków społecznych likwidacji i restrukturyzacji przedsiębiorstw państwowych. Na terenach wiejskich powstawanie wielu nowych małych i średnich przedsiębiorstw oraz rozwój szerokiej gamy usług, w tym pozarolniczych powoduje, że część ludności rolniczej pozostaje na wsi i podejmuje działalność w otoczeniu rolnictwa, w przetwórstwie oraz branżach pozarolniczych i usługach. Dzięki temu małe i średnie przedsiębiorstwa zapoczątkowały proces powstrzymywania migracji ludności rolniczej do środowisk miejskich (por. Ministerstwo Przemysłu i Handlu: 1995). Dynamika gospodarki rynkowej wynika ze stałych zmian popytu i podaży, dzięki czemu powstają warunki do tworzenia niszy rynkowych. Ich szybka likwidacja jest domeną małych i średnich przedsiębiorstw. W gospodarce o rozwiniętej konkurencji, a w tym kierunku zmierza gospodarka polska, przetrwają tylko te przedsiębiorstwa, które jako pierwsze stworzą i wprowadzą na rynek nowe wyroby, użyją nowych technologii i rozwiązań. Szansę takie tkwią przede wszystkim w małych i średnich firmach dzięki ogromnym zdolnościom do tworzenia innowacji i pozyskiwania nowych technologii. Małe i średnie firmy produkcyjne są „inkubatorami“ nowych rozwiązań technicznych. Większość rozwiązań, bo jak wykazują badania ponad 77 proc, pochodzi z wewnątrz organizacji (por. Srwasz Edward: 1996). Źródła nowych rozwiązań w małych i średnich przedsiębiorstwach tkwią również w możliwościach transferu technologii dzięki np. współpracy z dostawcami i odbiorcami w biznesie, dostępowi do licencji i know-how innych firm, kooperacji z dużymi jednostkami czy bezpośrednim kontaktom z twórcami nowych rozwiązań. Innym źródłem mnowacyjności jest współpraca z instytucjami badawczo - rozwojowymi działającymi przy uczelniach czy instytutach badawczych. 17 l. Charakterystyka sektora małych i średnich przedsiębiorstw Innowacyjność małych i średnich przedsiębiorstw uwarunkowana jest charakterem i wymaganiami stawianymi przez odbiorców ich produktów. Firmy te obsługują zwykle wąski, lecz wymagający pod względem znajomości techniki i marketingu rynek. Dzięki bezpośrednim kontaktom z odbiorcami oraz uniknięciu „bezwładu biurokracji“, posiadają wysoką elastyczność i szybkość dostosowywania produkcji do aktualnych potrzeb klientów. Dodatkowo kierownicy będący często właścicielami firm są bardziej skłonni i mają większe możliwości zastosowania ryzykownych rozwiązań niż w przypadku kadry kierowniczej dużych firm. Małe i średnie przedsiębiorstwa są czynnikiem tworzącym i rozwijającym konkurencję. Wzajemna współpraca różnych co do wielkości przedsiębiorstw tworzy logiczną strukturę gospodarczą, bazującą na zasadach zróżnicowania dywersyfikacji i wielopodmiotowości. Powstawanie nowych firm i upadek już istniejących tworzy sprzężenia zwrotne podaży i popytu co z kolei przyczynia się do utrzymania konkurencji. Do najważniejszych czynników wpływających na konkurencyjność przedsiębiorstwa zaliczyć należy: jakość oferowanych towarów i usług, ich ceny, wiarygodność firmy, elastyczność w dostosowywaniu się do warunków otoczenia tj. głównie aktualnej koniunktury i potrzeb odbiorców, kwalifikacje i umiejętności kadry kierowniczej oraz pozostałych pracowników firmy. Działania MŚP mają duże znaczenie w procesie aktywizacji gospodarczej regionów opóźnionych w rozwoju. Nierównomierny rozwój gospodarczy spowodowany przez niewłaściwą politykę ekonomiczną, powoduje negatywne skutki w postaci stagnacji a nawet cofania się gospodarczego, czego skutkiem jest bezrobocie oraz niski poziom życia ludności lokalnej. Powstają wówczas niewykorzystane nadmiary siły roboczej i zasobów materialnych, które stosunkowo łatwo mogą być wykorzystane przez małe i średnie przedsiębiorstwa dzięki relatywnie tanim zasobom. Małe przedsiębiorstwa ze względu na ich dużą ilość, wszechstronność, niewielkie wymagania kapitałowe oraz elastyczność tworzą podstawę nowoczesnej gospodarki. Ogromna rola jaką spełniają w zakresie zatrudnienia, ożywienia gospodarki lokalnej -przyczyniając się do ograniczenia bezrobocia oraz zaspokajania specyficznych potrzeb ludności powoduje że należy zwrócić uwagę na możliwości wspomagania ich dalszego rozwoju i udostępnieniu im odpowiednich środków pomocowych. 1.5. Sektor małych i średnich przedsiębiorstw w regionie krakowskim13. 1.5.1. Podstawowe dane statystyczne o województwie. Województwo krakowskie sąsiaduje z województwami: katowickim, kieleckim, tarnowskim, nowosądeckim i bielskim. Powierzchnia wynosi 3254 km2.14 Ludność zamieszkująca osiągnęła w 1995 roku15 liczbę 1241,4 tys., co stanowi 382 osoby na l km2. Liczba ludności w wieku przedprodukcyjnym wynosiła 310,9 tys., w wieku produkcyjnym 745,5 tys., a w poprodukcyjnym 185,0 tys. W całym województwie ogółem zarejestrowane zostało ponad 8 tysięcy podmioty gospodarki narodowej z czego ogromna większość przypada na sektor prywatny. 1.5.2. Charakterystyka sektora małych i średnich przedsiębiorstw. Region krakowski odznaczający się ogromnym potencjałem umysłowym, głównie ze względu na liczne ośrodki akademickie, był zawsze w historii miejscem twórczych inspiracji, które w obecnym czasie mają swoje przełożenie w postaci licznych, dobrze prosperujących jednostek gospodarczych. 13 W mniejszej pracy za region krakowski przyjmuje się obszar województwa krakowskiego. Obydwa pojęcia tj. region krakowski i województwo krakowskie występują w pracy jako synonimy. 14 15 Stan w dniu 31.12.1995r. Stanwdniu 31.12.1995r 18 l. Charakterystyka sektora małych i średnich przedsiębiorstw Przyczyniły się do tego również uwarunkowania historyczne. W regionie kultywowano tradycje narodowe, niepodległościowe, które w okresie PRL-u odznaczały się istnieniem silnych ruchów i organizacji niezależnych. Dzięki licznym kontaktom prywatnym oraz kontaktom z instytucjami wspierającymi opozycję mieszczącymi się poza granicami kraju, następowała wymiana informacji, która przyczyniała się do ciągłego napływu „twórczych myślf'. Fakt ten, oraz dziedziczone przez pokolenia „idee" własnej przedsiębiorczości przyczynił się znacząco do rozwoju regionu, czego dowodem po 1989 roku jest rozkwit prywatnej przedsiębiorczości i wysoka atrakcyjność inwestycyjna regionu16. W 1995 roku w województwie krakowskim zarejestrowanych było ogółem 82646 podmiotów gospodarczych (około 3,9% wszystkich podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w Polsce). Na sektor MŚP przypadły 82352 firmy, co stanowi około 99,6% wszystkich jednostek. Szczegółowe dane przedstawia tabela 8. Dokonany podział na sektory obrazuje ogromną przewagę ilościową jednostek należących do sektora prywatnego nad sektorem publicznym (w 1995 roku do sektora prywatnego należało 80767 jednostek, a do publicznego 1879 jednostek17). Należy zaznaczyć utrzymujący się od kilku lat trend - powolny spadek liczby jednostek gospodarczych sektora publicznego i zwiększającą się przewagę sektora prywatnego. Tabela 8. - Liczba jednostek gospodarczych w województwie krakowskim wg wielkości i sektorów w latach 1991-1995. Wyszczególnienie 1991 1992 ogółem ogółem 1993 1994 1995 ogółem ogółem ogółem sektor publiczny Ogółem 14612 32700 sektor prywatny 74066 1899 Wg liczby pracujących od 0-50 13491 Wg liczby pracujących od 51-250 833 sektor publiczny 31529 1893 72915 864 71753 78195 1160 1879 520 80767 81463 77752 1178 874 331 sektor prywatny 82646 78912 844 513 sektor publiczny 80088 72167 1162 sektor prywatny 80285 889 354 498 391 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Największy skok w przyroście nowopowstałych przedsiębiorstw nastąpił w 1993 roku (tabela 9.). Ogółem powstało wówczas 46885 przedsiębiorstw z czego 113 należących do sektora publicznego, a 46772 do sektora prywatnego - co stanowi około 99,7% nowopowstałych firm. Od 1993 roku można zaobserwować tendencję do zmniejszania się liczby nowopowstałych firm zatrudniających powyżej 51 pracowników. 16 Wg rankingu Instytutu Badań Rynkowych, województwo krakowskie należy do kategorii A - najwyższa atrakcyjność inwestycyjna. 17 Wszystkie jednostki gospodarcze ogółem. 19 l. Charakterystyka sektora małych i średnich przedsiębiorstw Tabela 9. - Liczba jednostek nowopowstałych wg wielkości i sektorów w latach 1991-1995. Wyszczególnienie 1991 1992 ogółem ogółem 1993 1994 1995 ogółem ogółem ogółem sektor publiczny Ogółem 6806 18810 sektor prywatny 46885 113 Wg liczby pracujących od 0-50 6641 Wg liczby pracujących od 51-250 102 sektor publiczny 46772 70 85 10462 48 57 13476 13489 10438 67 39 13450 40 27 40 sektor prywatny 13533 10486 46715 119 sektor publiczny 10547 46785 18649 sektor prywatny 29 21 19 8 21 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Liczba przedsiębiorstw zlikwidowanych w latach 1991 - 1995 prezentowana jest w tabeli 10. Z tabeli wynika że największy wzrost likwidowanych przedsiębiorstw w stosunku do roku poprzedniego miał miejsce w 1993 roku. Porównanie wskazuje na tendencję do zmniejszania się różnicy między liczbą przedsiębiorstw nowopowstałych, a liczbą przedsiębiorstw likwidowanych co świadczy o spowolnieniu tempa wzrostu liczby małych i średnich przedsiębiorstw. Tabela 10. - Liczba jednostek zlikwidowanych wg wielkości i sektorów w latach 1991-1995. Wyszczególnienie 1991 1992 1993 1994 1995 ogółem ogółem ogółem ogółem ogółem sektor publiczny Ogółem 549 723 sektor prywatny 5211 64 Wg liczby pracującyc h od 0-50 517 Wg liczby pracującyc h od 51250 16 sektor publiczny 636 86 5167 56 5136 4438 45 53 19 10937 10959 4436 30 21 9 sektor prywatny 10990 4481 26 17 sektor publiczny 4524 5147 31 sektor prywatny 10929 18 2 11 7 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Dokonany w tabeli 11. podział według sekcji EKD na 1995 rok, prezentuje liczbę jednostek w poszczególnych sektorach. Najwięcej firm należało do działu obejmującego: handel hurtowy i detaliczny z wyjątkiem naprawy pojazdów mechanicznych, motocykli orazartykułów przeznaczenia osobistego i użytku osobistego (35722 jednostki), przy czym, aż 99,7% z nich to przedsiębiorstwa małe, zatrudniające do 50 pracowników. 20 l. Charakterystyka sektora małych i średnich przedsiębiorstw Tabela 11. - Liczba jednostek wg województw i sekcji EKD (stan na 31 XII 1995r.) Wyszczególnienie Ogólem Sekcja EKD Ogólem 82646 W tym wg liczby pracujących 0 - 50 51 - 250 81463 889 Górnictwo i kopalnictwo 38 29 6 Działalność Produkcyjna 11242 10982 191 27 19 2 7743 7619 78 35722 35617 84 Hotele i restauracje 2329 2307 15 Transport, gospodarka magazynowa i lączność 5417 5353 26 887 852 29 11099 10964 107 118 42 58 Edukacja 1375 1170 195 Ochrona zdrowia i opieka socjalna 2531 2461 38 Pozostała działalność usługowa komunalna, socjalna i indywidualna 4095 4025 60 Gospodarstwa domowe zatrudnijące pracowników 22 22 0 1 1 0 Zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę Budownictwo Handel i hurtowy detaliczny; naprawy projaydów mechaniczenia osobistego i użytku domowego Pośrednictwo finansowe Obsluga nieruchomości, wynajem i dzialaność ywiązana z prowazteniem interesów Administracja publiczna i Obrona Narodowa; gwarantowana prawnie opieka socjalna Organiyacje i zespoly międzynarodowe Źródło: GUS Znaczący wpływ na rozwój podmiotów gospodarczych ma możliwość pozyskiwania kapitału na potrzeby bieżącej działalności i finansowanie nowych inwestycji. Kredyty i pożyczki są najczęściej wykorzystywaną formą finansowania z zewnątrz. Tabele 12-15. przedstawiają dane dotyczące zobowiązań krótkoterminowych i długoterminowych w latach 1993-1994. 21 l. Charakterystyka sektora małych i średnich przedsiębiorstw Tabela 12. - Zobowiązania krótkoterminowe (kredyty i pożyczki) - w min zł wg wielkości przedsiębiorstw i sektorów w latach 1993-1994. Wyszczególnienie W tym wg liczby pracujących Ogólem 1994 1993 0 - 50 51 - 250 Zobow. krótkoterm Liczba jednostek Zobow. krótkoterm Liczba jednostek Zobow. krótkoterm Liczba jednostek Ogólem 451,3 689 104,5 474 51,6 152 Sektor publiczny 173,5 68 3,6 7 12,4 28 Sektor prywatny 277,8 621 100,9 467 39,2 124 Ogólem 286,3 578 52,9 378 38,4 144 Sektor publiczny 179,7 72 2,4 8 10,0 29 Sektor prywatny 106,6 506 50,5 370 28,4 115 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Gemini'93, Gemini'94 Jak wynika z tabeli 12. ogromna większość zobowiązań krótkoterminowych zaciąganych była przez przedsiębiorstwa zatrudniające do 50 pracowników. Jednak po przeliczeniu ilości zaciąganych zobowiązań krótkoterminowych na 100 przedsiębiorstw (tabela 13.) wynika, że przedsiębiorstwa średnie (tj. zatrudniające od 51-250 pracowników) znacznie częściej zaciągają zobowiązania krótkoterminowe w porównaniu z przedsiębiorstwami małymi. Tabela 13. - Ilość zaciąganych zobowiązań krótkoterminowych w przeliczeniu na 100 przedsiębiorstw wg wielkości przedsiębiorstw i sektorów w latach 1993–1994. Wyszczególnienie 1993 1994 Ogólem Ogólem sektor sektor sektor publiczny prywatny publiczny 0,7 sektor prywatny 0,8 Ogólem 3,7 Wg liczby pracujących od 0-50 Wg liczby pracujących od 51-250 0,7 3,5 0,5 0,6 0,6 0,5 0,6 17,0 5,6 0,7 0,6 17,3 34,7 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Gemini'93, Gemini'94 5,3 35,0 22 l. Charakterystyka sektora małych i średnich przedsiębiorstw Tabela 14 – Zobowiązania długoterminowe (kredyty i pożyczki) – w mln zł wg wielkości prezedsiębiorstw i sektorów w latach 1993–1994. Wyszczególnienie W tym wg liczby pracujących Ogólem 1994 1993 0 - 50 51 - 250 Zobow. dlugoterm Liczba jednostek Zobow. dlugoterm Liczba jednostek Zobow. dlugoterm Liczba jednostek Ogólem 626,9 357 109,1 258 241,2 69 Sektor publiczny 190,1 28 2,6 5 19,8 8 Sektor prywatny 436,8 329 106,5 253 221,4 61 Ogólem 497,8 285 57,8 189 176,6 64 Sektor publiczny 172,1 26 1,8 3 33,5 7 Sektor prywatny 325,7 259 55,9 186 143,1 57 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Gemini '93, Gemini'94. Podobnie jak w przypadku zobowiązań krótkoterminowych, tak i w przypadku zobowiązań długoterminowych (tabela 14) zauważyć można ogólny wzrost poziomu zaciągniętych kredytów i pożyczek, szczególnie w odniesieniu do przedsiębiorstw małych (zatrudniających do 50 pracowników). Analiza dokonana w przeliczeniu na 100 przedsiębiorstw (tabela 15.) wykazuje, że częściej zaciągają zobowiązania długoterminowe firmy średnie (zatrudniające od 51-250 pracowników), niż firmy małe, przy czym ogromna większość z nich to jednostki prywatne. Świadczyć to może o większych możliwościach średnich firm, bądź lepszej znajomości metod pozyskiwania kapitału przez menedżerów średnich jednostek. Tabela 15. - Ilość zaciąganych zobowiązań długoterminowych w przeliczeniu na 100 przedsiębiorstw wg wielkości przedsiębiorstw i sektorów w latach 1993–1994. Wyszczególnienie 1993 1994 Ogólem Ogólem sektor publiczny sektor prywatny sektor publiczny 0,3 sektor prywatny 0,4 Ogólem Wg 1,3 0,3 1,4 0,4 1,3 0,3 1,4 0,4 liczby pracujących od 0-50 0,2 0,2 Wg liczby pracujących od 51-250 0,3 0,2 0,4 7,5 1,3 0,3 7,8 17,2 1,5 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Gemini'93, Gemini'94, GUS 17,2 23 l. Charakterystyka sektora małych i średnich przedsiębiorstw Jednym z mierników efektywności działania przedsiębiorstw jest wskaźnik wyniku finansowego18 Tabela 16. przedstawia wynik finansowy netto19 grupy małych i średnich przedsiębiorstw. Jak wynika z danych, wynik finansowy ogółem w badanych przedsiębiorstwach wzrósł ponad dwukrotnie w 1994 roku w porównaniu z rokiem poprzednim, przy czym wzrost zaobserwować można w grupie małych przedsiębiorstw. W przypadku przedsiębiorstw średnich wystąpił niewielki spadek wyniku finansowego netto, spowodowany głównie spadkiem liczby przedsiębiorstw wykazujących zysk. 18 Istnieje zagrożenie że wynik finansowy może nie być miarodajnym źródłem informacji, gdyż przedsiębiorstwa często starają się go zaniżyć ze względów fiskalnych. 19 Po opodatkowaniu 24 l. Charakterystyka sektora małych i średnich przedsiębiorstw Tabela 16. - Wynik finansowy netto w jednostkach (w min zł) wg wielkości przedsiębiorstw, sektorów w latach 1993–1994. Wyszczególnienie 1993 1994 Ogólem Ogólem sektor publiczny Wynik finansowy netto Liczba podmiotów Zysk netto Ogólem Liczba podmiotów Strata netto Liczba podmiotów Wynik finansowy netto sektor prywatny sektor publiczny 163,5 43,2 386,2 120,3 162,6 2366 258 175,9 216,1 1414 153 55,6 53,5 796 112 48,9 -10,3 2638 272 Wg liczby pracujących od 0-50 75 2038 Liczba podmiotów Strata netto Liczba podmiotów Wynik finansowy netto 1,1 75 76,8 3,7 1194 37 27,8 14,0 717 41 30,8 -2,9 Wg liczby pracujących od 51-250 Zysk netto 117 274 108 52,4 13,3 Strata netto 65 180 64 21,6 16,2 51 69 44 177 49,5 120 Liczba podmiotów 59,6 241 36,2 14,6 285 72,9 245 Liczba podmiotów 26,3 393 65,3 12,9 847 23,4 391 Liczba podmiotów 49,0 888 29,2 -1,6 1452 63,0 759 42 185,1 1489 38,4 10,5 2392 188,8 1226 32 136,1 2467 77,8 Zysk netto 944 125,8 2113 Liczba podmiotów 99,4 1056 39,4 -9,5 1681 153,0 911 115 323,1 1834 147,1 91,5 2737 539,2 1568 154 223,7 2995 310,6 134,7 sektor prywatny 33,3 131 87 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Gemini'93, Gemini'94 Innym wskaźnikiem efektywności działania przedsiębiorstw jest wysokość przychodów ze sprzedaży produktów i towarów. Jak wynika z tabeli 17. wysokość przychodów ze sprzedaży produktów i towarów uległa znacznemu wzrostowi w 1994 roku, przy czym największy wzrost nastąpił w przypadku małych przedsiębiorstw (zatrudniających do 50 pracowników) należących do sektora prywatnego. 25 l. Charakterystyka sektora małych i średnich przedsiębiorstw Tabela 17. - Przychody ze sprzedaży produktów i towarów (w min zł) wg wielkości przedsiębiorstw, sektorów w latach 1993–1994. 1993 1994 Ogólem Ogólem Wyszczególnienie sektor publiczny Ogólem Wg liczby pracujących od 51-250 sektor publiczny 8118,1 4122,0 Wg liczby pracujących od 0-50 sektor prywatny 3996,1 12830,3 6229,7 1858,4 41,0 1817,4 1229,1 6600,6 3356,0 63,4 1561,5 341,4 sektor prywatny 3292,6 2235,8 455,0 1780,9 Źródło: Opracowanie wlas ne na podstawie danych Gemini'93, Gemini'94. Przedstawione powyżej informacje nie są w stanie szczegółowo zaprezentować sytuacji sektora małych i średnich przedsiębiorstw regionu krakowskiego. Trudności wynikają z braku szczegółowych danych statystycznych. Dane które są dostępne odnoszą się do 1995 roku. Sytuacja ta ma szczególne znaczenie w obliczu szybkich przemian, które następują w gospodarce całego kraju, a zwłaszcza w niektórych jego regionach. Przedstawione powyżej informacje przedstawiają trendy i kierunki rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw w regionie do 1995 roku, przez co przyczyniają się do ogólnego wyobrażenia ich obecnej sytuacji. 26 2. Funkcjonowanie małych i średnich przedsiębiorstw 2. Funkcjonowanie małych i średnich przedsiębiorstw 2.1. Obszary funkcjonowania małych i średnich przedsiębiorstw Ostra konkurencyjność rynku wymaga, by jednostki gospodarcze koncentrowały się na dostarczaniu takich produktów, które mogą sprzedać. W tym celu mogą skorzystać z dwóch strategii. W pierwszej, poprzez wprowadzenie na rynki konkurencyjne wyrobów po niższych cenach mogą liczyć na popyt ze strony potencjalnych klientów. Strategia ta wymaga jednak oprócz zastosowania odpowiednich narzędzi marketingowych np. w celu promocji, zapewnienia również odpowiedniej jakości oferowanych produktów, co przy dążeniu do minimalizacji kosztów w przypadku małych i średnich firm często może okazać się niemożliwe. Druga strategia zakłada wprowadzenie na rynek produktów różniących się od oferowanych przez konkurencję, dzięki ich nowatorstwu i zastosowaniu niespotykanych dotąd udogodnień. Wprowadzenie nowych produktów również wymaga zastosowania odpowiednich środków marketingowych, zwłaszcza promocji. Małe i średnie firmy mają jednak większe szansę powodzenia przy zastosowaniu strategii drugiego typu, atrakcyjność nowych rozwiązań i nowe cechy produktów są bowiem łatwiej osiągalne w przypadku MŚP, anmiżeli próba konkurowania z dużymi jednostkami w zakresie obniżenia kosztów i cen. Małe firmy funkcjonują zwykle w charakterystycznych dla nich obszarach: 1. Produkcja dóbr konsumpcyjnych - Popyt na towary konsumpcyjne ma charakter zindywidualizowany, małe i średnie przedsiębiorstwa łatwo mogą dostosować swoją ofertę do specyficznych potrzeb odbiorców. Przykładem tego są ekskluzywne marki, zorientowane na klientów bardzo wymagających, którzy gotowi są zapłacić za produkt spełniający ich oczekiwania wysoką cenę. 2. Małe i średnie przedsiębiorstwa działają w zakresie wytwarzania wyrobów, których produkcja ze względu na wysokie koszty transportu w stosunku do wartości powinna być przestrzennie rozproszona (Banachowicz: 1995, s. 2). 3. Kooperacja z dużymi przedsiębiorstwami - Małe i średnie przedsiębiorstwa dzięki dużej elastyczności produkcji odgrywają istotną rolę w dostarczaniu dużym firmom podzespołów i półproduktów. Specjalizują się one wówczas w dostarczaniu odpowiednich produktów, często bazując na jednym dużym odbiorcy. 4. Usługi - Działalność usługowa jest domeną small businessu na całym świecie. W Polsce spośród ponad 1,5 min działających firm w 1992 r., tylko około 345 tys. prowadziło typową działalność produkcyjną, a reszta czyli około l min. 155 tys. koncentrowała się na działalności usługowej (por. Balicki, Tyc: 1994, s 68). Małe i średnie przedsiębiorstwa dzięki temu że w sferze usług wymagane są niższe nakłady inwestycyjne oraz wymogi technologicze są w stanie efektywnie spełniać wymagania odbiorców. 2.2. Wpływ wybranych elementów otoczenia gospodarczego na funkcjonowanie przedsiębiorstw sektora MŚP Efektywne funkcjonowanie przedsiębiorstwa uzależnione jest od wielu czynników, które najogólniej podzielić można na wewnętrzne, tj. takie które wynikają bezpośrednio z cech, a zwłaszcza kompetencji i umiejętności kadry kierowniczej przedsiębiorstwa oraz czynników zewnętrznych, tj. takich, które są niezależne od kadry kierowniczej. Czynniki wewnętrzne posiadają indywidualny charakter i zależą od specyfiki danego przedsiębiorstwa. Do najważniejszych czynników zewnętrznych należą natomiast odpowiednio: 1. Charakter rynku, na którym przedsiębiorstwo funkcjonuje odgrywa decydującą rolę w jego działaniu i wpływie na rodzaj strategii. W przypadku rynku polskiego, który dopiero się rozwija, zauważyć można zależność pomiędzy tworzeniem się otoczenia rynkowego, wchodzących w jego skład instytucji rynkowych, przepisów prawa, konkurencyjności oraz rozwojem samych przedsiębiorstw. Rozwój przedsiębiorstwa odbywa się wówczas do 27 2. Funkcjonowanie małych i średnich przedsiębiorstw pewnego stopnia równomiernie wraz z rozwojem rynku, który deklaruje poprzez popyt zapotrzebowanie na nowe towary. Producenci dzięki odpowiednim akcjom promocyjnym mogą łatwo uświadamiać klientom potrzebę zakupu nowego, nie znanego jeszcze towaru. Dzięki temu nowo powstające przedsiębiorstwa mają duże szansę na wzrost oraz wzmocnienie swojej pozycji rynkowej. Inaczej jest na przykład z przedsiębiorstwami powstającymi na ustabilizowanych rynkach państw zachodnich, gdzie zaistnienie przedsiębiorstwa na rynku uzależnione jest od przełamania tzw. barier wejścia. Duży popyt będący cechą rozwijającego się rynku, umożliwia wzrost produkcji, a co za tym idzie wzrost obrotów i pozyskanie środków umożliwiających rozwój samego przedsiębiorstwa. 2. Dostęp do kapitału jest jednym z czynników umożliwiających rozpoczęcie działalności gospodarczej, a w konsekwencji umocnienie pozycji rynkowej przedsiębiorstwa oraz jego ewentualny późniejszy wzrost. W przypadku przedsiębiorstw JUŻ istniejących możliwość pozyskania kapitału może wpłynąć na rozwój umożliwiając zakup nowych technologii, licencji czy urządzeń. Działalność gospodarcza wymaga ciągłego operowania środkami finansowymi, których źródłem pozyskania mogą by ć: fundusze własne lub źródła zewnętrzne. Brak środków finansowych może doprowadzić nie tylko do powstrzymania rozwoju firmy ale również bezpośrednio być przyczyną jej bankructwa, poprzez utratę płynności finansowej. 3. Efektywność działania przedsiębiorstwa w ogromnym stopniu uzależniona jest od dostępu do źródeł informacji gospodarczych. Posiadanie wiedzy przetworzonej w odpowiedni sposób z profesjonalnie zgromadzonych, aktualnych danych jest niezwykle cenne. Przedsiębiorstwo opiera się na informacjach podczas procesu planowania, zwłaszcza planowania strategicznego. Brak odpowiedniej wiedzy o rynku, odbiorcach, konkurentach i pozostałym otoczeniu zwiększa ryzyko poniesienia porażki podczas prowadzenia działalności gospodarczej oraz zwiększenia kosztów, co wiąże się z pogorszeniem konkurencyjności firmy. Odpowiednie informacje są natomiast źródłem wielu sukcesów rynkowych. 4. Polityka rządu, jego stosunek do prywatnej małej i średniej przedsiębiorczości ma wpływ na funkcjonowanie całej gospodarki państwa. Rząd posiada szereg możliwości wpływu na przedsiębiorstwa, z których głównym elementem jest system fiskalny. Poprzez wysokość podatków reguluje się wielkość środków pieniężnych pozostających do dyspozycji przedsiębiorstwa, a co za tym idzie możliwość rozwoju. 28 3. Bariery w rozwoju sektora małych i średnich przedsiębiorstw 3. Bariery w rozwoju sektora małych i średnich przedsiębiorstw 3.1. Uwagi dotyczące barier rozwoju oraz funkcjonowania małych i średnich przedsiębiorstw Rozdział ten poświęcony jest omówieniu podstawowych barier w rozwoju i funkcjonowaniu małych i średnich przedsiębiorstw. Bariery usystematyzowane zostały w następujące grupy: bariery rynkowe bariery finansowe bariery wynikające z polityki rządu bariery związane z zatrudnieniem Na wymienione bariery składają się zjawiska, które często zakwalifikować można do kilku barier jednocześnie. Mają one bowiem wpływ na wiele dziedzin i części składowych otoczenia gospodarczego. Analiza barier dostarczy istotnych wiadomości na temat czynników utrudniających wzrost sektora, oraz stanowić będzie cenne źródło informacji w późniejszych badaniach programów i instytucji wspierających sektor MŚP. Wzrost małych i średnich przedsiębiorstw wymaga stworzenia „sprzyjającego klimatu" do inwestowania w działalność gospodarczą, zapewnienia stabilności oraz niwelowania istniejących barier rozwoju. Korzystny klimat dla długookresowej przedsiębiorczości powinien być zapewniony w skali zarówno całego kraju jak i przede wszystkim na szczeblu lokalnym. Bez tego proces restrukturyzowania gospodarki, tworzenia nowych miejsc pracy jak i rozwoju przedsiębiorstw będzie postępował znacznie wolniej. Począwszy od 1989r. szybki wzrost małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce był uważany za jeden z priorytetowych celów w ramach restrukturyzacji całej gospodarki. Mimo wielu zmian jakie zostały wprowadzone od tego czasu przez rządy kolejno sprawujące władzę, możliwości rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw nie poprawiły się w sposób istotny. Niewielkie zmiany nastąpiły zwłaszcza w zakresie dostępności do instytucji finansowych. Działające instytucje wspomagające pracę małych i średnich przedsiębiorstw, w większości są inicjatywami władz lokalnych oraz zagranicznymi programami pomocy. 3.2. Znaczenie poszczególnych barier Badania ankietowe przeprowadzone przez Zakład Przedsiębiorczości Uniwersytetu Łódzkiego wykazały, że do najczęściej wymienianych, barier w opinii menadżerów firm należą bariery: rynkowe (75% firm wskazało na słaby popyt krajowy i silną konkurencję na rynku), finansowe (60% firm wskazało na brak dostępu do kapitału zewnętrznego i problemy związane z egzekwowaniem należności od klientów) oraz związane z polityką rządu (56% firm wskazywało na poziom opodatkowania lub negatywny wpływ przepisów rządowych) (por. Piasecki, Rogut: 1997). W dalszej kolejności respondenci wskazywali bariery związane z produkcją, siłą roboczą, pomieszczeniami, infrastrukturą oraz zarządzaniem. Podczas przeprowadzania badań każdy z respondentów proszony był o podanie maksymalnie trzech podstawowych ograniczeń obecnego rozwoju firmy. Rezultat wszystkich wyborów ukazany jest na rysunku l. 29 3. Bariery w rozwoju sektora małych i średnich przedsiębiorstw Rysunek l. - Podstawowe rodzaje ograniczeń rozwojowych firmy - wskazania wg. respondentów (w %) b. rynkowe b. finansowe b. związane z polityką rządu Źródło: Piasecki Bogdan, Rogut Anna, 1997, Mocne i słabe strony małych i średnich przedsiębiorstw produkcyjnych w Polsce w J 99 5 roku oraz rekomendacje do polityki. Raport Końcowy, Warszawa. Analizując łączną liczbę wyborów poszczególnych czynników tworzących dane grupy ograniczeń, ze wskazaniem na nie jako na czynnik stanowiący największą barierę rozwojową (rysunek 2.), największą liczbę wskazań uzyskały kolejno: poziom opodatkowania (40% ogólnej liczby firm), słaby popyt krajowy (34% odpowiedzi), brak kapitału zewnętrznego (30% odpowiedzi), silna konkurencja (28% odpowiedzi) oraz opóźnienie płatności ze strony odbiorców (25% odpowiedzi). Rysunek 2. - Znaczenie poszczególnych czynników jako barier rozwojowych. poziom opod. brak kapitału zewnętrznego opozienie płatności ze Źródło: Piasecki Bogdan, Rogut Anna, 1997, Mocne i słabe strony małych i średnich przedsiębiorstw produkcyjnych w Polsce w 1995 roku oraz rekomendacje do polityki. Raport Końcowy, Warszawa. 30 3. Bariery w rozwoju sektora małych i średnich przedsiębiorstw 3.3. Bariery rynkowe Elementy tworzące bariery rynkowe związane są bezpośrednio z otoczeniem przedsiębiorstwa. Są one głównie wynikiem zachowań odbiorców towarów i produktów oraz konkurencji. Nie bez wpływu pozostaje również polityka rządu, która odzwierciedla się w postaci kondycji finansowej ludności czyli finalnych odbiorców. 3.3.1. Ograniczony rynek odbiorców Ograniczony rynek odbiorców firmy jest barierą, która bezpośrednio uniemożliwia rozwój firmy. Firma nie może się bowiem rozwijać bez wzrostu przychodów ze sprzedaży oferowanych produktów. Sytuacja ta spowodowana może być takimi czynnikami jak np. niską zamożnością społeczeństwa, które tworzy rynek przedsiębiorstwa; silną konkurencją mającą szczególnie duże znaczenie w przypadku małych firm o zasięgu lokalnym. Do innych przyczyn powodujących brak wzrostu napływu klientów należy zbyt słaby nacisk ze strony menadżerów firm na aktywną penetrację rynku w poszukiwaniu nowych odbiorców produktów. Menadżerowie często bagatelizują podstawowe działania marketingowe, jak odpowiednio ukierunkowaną promocję w postaci reklamy czy budowanie odpowiedniego wizerunku firmy. Niektóre firmy ze względu na potrzebę minimalizacji kosztów, nie posiadaj ą wyodrębnionych stanowisk ds. sprzedaży i marketingu. Innymi czynnikami pośrednio wpływającymi na ograniczenie powiększana rynku odbiorców są również: trudności zaopatrzeniowe, związane z dystrybucją, trudności produkcyjne czy brak informacji o potencjalnych rynkach zbytu. 3.3.2. Silna konkurencja rynkowa Silna konkurencja rynkowa jest barierą związaną z „ograniczonym rynkiem odbiorców". Mały rynek odbiorców dla danej firmy może być efektem istnienia silnej konkurencji. Znaczenie dla małych i średnich przedsiębiorstw tej bariery, zależy w dużym stopniu od rodzaju towaru będącego przedmiotem walki konkurencyjnej. Wiąże się to z rodzajem i źródłem konkurencji. W przypadku jednych towarów, konkurencję stanowić będą lokalne firmy o zbliżonej wielkości. W przypadku innych będą to np. duże jednostki z krajów, charakteryzujących się niższymi kosztami wytwarzania. Firmy konkurują ze sobą poprzez cechy oferowanych produktów, do których zaliczyć można między innymi: jakość produktu, cenę, wygląd zewnętrzny, dodatkowe walory użytkowe itp. Walka konkurencyjna między firmami, przejawia się często poprzez dodatkowe zabiegi promocyjne w postaci: upustów cenowych, dodatkowych atrakcji towarzyszących zakupowi produktów, okolicznościowych opakowań. Stosowanie tak zaawansowanych narzędzi marketingowych jest bardzo kosztowne, wymaga odpowiedniej wiedzy ze strony kadry menedżerskiej i często jest niemożliwe do zrealizowania przez małe przedsiębiorstwa. Poważną konkurencję i zagrożenie dla legalnie działających małych i średnich firm stanowi szara strefa. Biorąc pod uwagę rozmiary, które szara strefa przybrała w ciągu ostatnich lat w Polsce, można przyjąć, że jest to jeden z najistotniejszych elementów barier rynkowych, wpływających na ograniczenie funkcjonowania i rozwoju legalnie działających przedsiębiorstw. 3.4. Bariery finansowe Bariery finansowe dotyczą braku środków na funkcjonowanie i rozwój firmy. Efekt niedostatku kapitału, w postaci braku nowoczesnej technologii, dostarczającej odpowiedni produkt, jak i zachwiania płynności finansowej, mogą być źródłem niepowodzeń firmy i prowadzić w konsekwencji do jej upadku. 31 3. Bariery w rozwoju sektora małych i średnich przedsiębiorstw 3.4.1. Brak środków na inwestycje Brak środków na pozyskiwanie i zakup nowoczesnych technologii rzutuje na konkurencyjność przedsiębiorstwa na rynku. Rynek konkurencyjny wymaga od przedsiębiorstw dostarczania produktów spełniających najwyższe wymagania jakościowe. Oferta musi zaspokajać coraz to większe wymagania dotyczące funkcjonalności, często również wzornictwa. Przedsiębiorstwo może tego dokonać stosując jedynie nowoczesne, ale kosztowne technologie, maszyny i urządzenia. Ich pozyskanie np. w drodze leasingu, bądź bezpośredniego zakupu oznacza angażowanie dużych środków własnych. Małe i średnie przedsiębiorstwa zwykle nie posiadają odpowiednich zasobów finansowych, co powoduje, że ograniczają się do stosowania przestarzałych technologii, często wykorzystując używane wcześniej w innych przedsiębiorstwach maszyny i urządzenia. Sytuacja taka, sprawia, że oferowane produkty zwykle nie są konkurencyjne wobec produktów pochodzenia zagranicznego, co ujemnie wpływa na budowanie odpowiedniego wizerunku firmy i jej dalszy rozwój. Niski poziom konkurencyjności technologicznej może stanowić jedną z istotnych słabości polskich przedsiębiorstw w momencie redukowania barier celnych towarzyszących procesom integracji Polski z krajami Unii Europejskiej. Niedostatek środków finansowych rzutuje na rozwój nowych produktów oraz związany z tym zakres prac działów badawczo - rozwojowych. Negatywny wpływ można również zauważyć w braku możliwości wejścia na nowe rynki np. poprzez eksport oraz w braku możliwości zwiększenia zatrudnienia. 3.4.2. Ograniczony dostęp do kapitału zewnętrznego Trudny dostęp do kredytowania bankowego jest jednym ze źródeł ogólnie pojmowanych barier finansowych. Dużym problemem w układzie bank - małe i średnie przedsiębiorstwo jest niechęć banków do udzielania kredytów długoterminowych (powyżej 3 lat) i średnioterminowych (do 3 lat), które spotykają się z największym zainteresowaniem sektora MŚP. Wiele firm jest również zainteresowanych w uzyskiwaniu, niemożliwych w praktyce do zrealizowania, „szybkich" krótkoterminowych kredytów obrotowych. Małe i średnie przedsiębiorstwa często nie są w stanie wygospodarować funduszy własnych w odpowiedniej wysokości by zainwestować w rozbudowę bazy lokalowej, czy pozyskanie technologii zapewniających wzrost konkurencyjności. W związku z potrzebą dofinansowania zwracają się one zwykle do instytucji bankowych o udzielenie kredytów. Te jednak niechętnie z nimi współpracują. Krajowy system bankowy jest jeszcze niedostatecznie rozwinięty, banki nie dysponują bowiem wystarczającymi własnymi zasobami kapitałowymi i niechętnie angażują się w operacje kredytowe o dużym stopniu ryzyka. Bezpośrednie powody, dla których banki nie oferują korzystnych rozwiązań małym i średnim przedsiębiorstwom różnią się zależnie od okoliczności. Wśród powodów braku atrakcyjności współpracy, banki najczęściej wymieniają (por. Levitas Anthony 1995r): Brak posiadania niezbędnych aktywów w celu zabezpieczenia kredytów. Przedsiębiorstwo, które nie posiada odpowiedniego zabezpieczenia nie jest w stanie zagwarantować bankowi zwrotu kredytu wraz z należnymi odsetkami. Zwiększone jest wówczas ryzyko utraty przez bank udzielonych w ramach kredytu środków pieniężnych. Brak odpowiedniej dokumentacji dotyczącej dawnej działalności przedsiębiorstwa, która jest niezbędna w celu potwierdzenia wiarygodności firmy. Banki narażone są na straty przez udzielenie kredytów fikcyjnym firmom, które po otrzymaniu środków pieniężnych przestają istnieć i nie realizują zawartych wcześniej umów. W związku z tym, starają się współpracować jedynie z przedsiębiorstwami już dłuższy czas funkcjonującymi, które mogą potwierdzić SWÓJ ą wiarygodność poprzez przedstawienie odpowiednich dokumentów. 32 3. Bariery w rozwoju sektora małych i średnich przedsiębiorstw Przedstawiciele przedsiębiorstw występujących o udzielenie kredytu często nie potrafią przygotować i sporządzić odpowiednich dokumentów. Przed udzieleniem kredytu banki wymagają przedstawienia biznes planu, wniosku kredytowego oraz dopełnienia innych formalności mających za zadanie przekonać bank o trafności i bezpieczeństwie powodzenia inwestycji. Małe i średnie przedsiębiorstwa działają w zmieniającym się środowisku na rynkach lokalnych co zwiększa ryzyko niewypłacalności. Małe i średnie przedsiębiorstwa zainteresowane są w największym stopniu krótkoterminowymi kredytami obrotowymi, które obłożone są niskimi marżami przez co nie są odpowiednio dochodowe dla banków. Zaciąganiu kredytów nie sprzyja nieustabilizowana sytuacja gospodarcza w kraju i związana z nią inflacja. 3.4.3. Problemy związane z płynnością finansową Obok trudności w pozyskiwaniu kapitału zewnętrznego, bariery finansowe powodowane są również problemami wynikającymi z niedostatecznej płynności finansowej. Płynność finansowa wiąże się ze strumieniami środków pieniężnych powstających w wyniku bieżącej działalności. Jednym z założeń efektywnego funkcjonowania przedsiębiorstwa w dłuższym czasie jest wpływ środków pieniężnych przewyższających wydatki (por. Piasecki, Rogut: 1997). W momencie braku wpływu odpowiednich środków pieniężnych, następuje zachwianie płynności finansowej, które może doprowadzić do uniemożliwienia dalszego funkcjonowania firmy. Źródłem ograniczonej płynności finansowej może być otoczenie zewnętrzne firmy (w postaci np. opóźnionych płatności odbiorców) lub wewnętrzne słabości firmy (spowodowane np. nieumiejętnością zarządzania finansami) albo oba czynniki jednocześnie. Opóźniona płatność może być przy tym wynikiem wcześniejszego porozumienia, bądź niedotrzymaniem umowy przez jednego z kontrahentów. W pierwszym przypadku, dotyczy to głównie firm, których bezpośrednimi odbiorcami są inne przedsiębiorstwa np. handlowe, zarówno hurtowe jak i detaliczne. Przyjmuje się bowiem powszechnie, jako termin płatności, od 7 do 31 dni po dostarczeniu towaru. 3.5. Bariery wynikające z polityki rządu Największy wpływ na funkcjonowanie i rozwój przedsiębiorstw ma polityka rządu oraz sytuacja gospodarcza kraju. Rząd realizując swoje zadania poprzez odpowiednie narzędzia, wpływa na otoczenie gospodarcze przedsiębiorstw. Pożądane jest, aby wpływ ten sprzyjał rozwojowi małej i średniej przedsiębiorczości. 3.5.1. Zły stan finansów publicznych Stan finansów publicznych jest jednym z głównych źródeł braku możliwości zapewnienia wystarczających środków finansowych jednostkom budżetowym. Ich kondycja oraz skuteczność działania są ograniczone. Powiększenie się grona oczekujących na wsparcie finansowe dodatkowo negatywnie wpłynie na rozwój małych i średnich przedsiębiorstw. Istotna jest w tym przypadku nie tylko sama liczba podmiotów, która wpływa na wydłużenie się ich kolejki, ale fakt, że jednostki budżetowe dysponują atutami trudnymi do przebicia przez pozostałe podmioty. Spełniają one bowiem w większym stopniu preferowane wymagania instytucji udzielających wsparcia. W większości przypadków bowiem, za najważniejsze kryterium oceny wniosków uznają one społeczną użyteczność przedsięwzięć. O skali zjawiska świadczy fakt, że właśnie podmioty budżetowe w postaci np. instytucji wychowawczo - oświatowych czy placówek służby zdrowia są wskazywane przez największą ilość instytucji wspierających jako najczęściej przysyłające prośby o wsparcie (por. Zarzycki Marek: 1995). Ciągła potrzeba uzupełniania braku finansów publicznych jest realizowana z kolei przez system fiskalny. 33 3. Bariery w rozwoju sektora małych i średnich przedsiębiorstw 3.5.2. Scentralizowana administracja publiczna. Uznaje się powszechnie, że działania podejmowane przez administrację centralną są niekorzystne dla małych i średnich przedsiębiorstw. Jest to wynikiem utraty wiary w skuteczność scentralizowanych metod zarządzania oraz polityk promowania przedsiębiorczości w oparciu o dotacje i odgórne stymulowanie finansowe - będących zaprzeczeniem zasad rynkowości i konkurencyjności. Działania te powinny być ograniczone do minimum na rzecz tworzenia sprzyjających warunków gospodarczych i wzrostu zatrudnienia. Władza powinna być w związku z tym w znacznym stopniu zdecentralizowana. Większe kompetencje winny posiadać organy lokalne i regionalne, a także przedstawiciele sektora prywatnego i spółdzielczego. Scentralizowane agendy rządowe są zbyt oddalone od „adresatów” swoich działań, przez co znaczna część podejmowanych przez nie decyzji, nie odpowiada bieżącym potrzebom. 3.5.3. Nadmierny fiskalizm System i obciążenia podatkowe jest instrumentem scentralizowanych działań rządu i ma największy wpływ na politykę rozwojową jednostek gospodarczych Zawiły system podatkowy, wysokie stawki i obciążenia są jednym z głównych czynników ograniczających rozwój przedsiębiorczości. Według badań przeprowadzonych przez Instytut Badań nad Demokracją i Przedsiębiorstwem Prywatnym w Warszawie na temat „Deregulacji systemu podatkowego“ (por. Bąk, Kulawczuk: 1997), do największych barier w tym zakresie należą: Zbyt duża ilość stawek podatkowych i ich rozrzut. Obecny system z trzema stawkami stwarza trudności przy szacowaniu wysokości podatku i przy płaceniu zaliczek. Zbyt duży jest również rozrzut stawek podatkowych, czyli różnica pomiędzy stawką najniższą i najwyższą. W oczach przedsiębiorców obecne stawki są krzywdzące dla przedsiębiorczości. Postuluje się zmniejszenia liczby stawek podatkowych do dwóch oraz rozrzutu między nimi do 1,95. Poziom maksymalnych stawek podatkowych. Badani przedsiębiorcy uważają że obecny maksymalny próg podatkowy jest na zbyt niskim poziomie. Postulują oni aby maksymalna stawka podatkowa obowiązywała dla dochodów 5-10 krotme wyższych od przeciętnego wynagrodzenia. Dodatkowo powszechnie uznaje się że obecna najwyższa stawka podatkowa jest zbyt wysoka, co zniechęca do płacenia podatków i przedsiębiorczości. Dyskryminujący charakter podatku od osób fizycznych względem osób prawnych. Przeważająca część przedsiębiorstw w Polsce to firmy osób fizycznych. Firmy te płacą podatek dochodowy według stawek obowiązujących przy rozliczeniu dochodów osobistych (najwyższa stawka 45 proc.). Właściciele takich przedsiębiorstw, mają po opodatkowaniu mniej środków na rozwój niż przedsiębiorstwa osób prawnych (najwyższa stawka 40 proc.). Postuluje się więc aby opodatkowanie środków przeznaczonych na inwestycje było niższe. Ulgi podatkowe. Ulgi podatkowe wprowadzają wiele niejasności do systemu podatkowego burząc jego logikę. Są one niezgodne z pierwotnymizamierzeniami, według których miały za zadanie stymulować i pobudzać przedsiębiorstwa do działania w określonych kierunkach. Wskazuje się również, że ulgi i zwolnienia podatkowe wypaczają strukturę popytu i podaży, doprowadzając do tego, że wielkość PKB, która „przechodzi przez budżet" jest wyższa niż oficjalna wysokość budżetu. Przedsiębiorcy opowiadają się przeciwko ulgom i zwolnieniom podatkowym, ale sprzeciwiają się ich zniesieniu bez odpowiedniej rekompensaty. Podatek od towarów i usług. Podatek VAT wzbudza wiele kontrowersji, głównie ze względu na ogromną pracochłonność oraz niejasność i skomplikowane procedury poboru i zwrotu, co stwarza wiele okazji do popełnienia błędów. Przedsiębiorcy wskazują również na zbyt wysokie stawki. Postuluje się więc uproszczenie procedur i obniżenie stawek podatkowu VAT. 34 3. Bariery w rozwoju sektora małych i średnich przedsiębiorstw Częste zmiany przepisów podatkowych. W ciągu kilku ostatnich lat następowały dość częste zmiany przepisów podatkowych. Zmiany utrudniają zrozumienie przepisów, a trudność związana ze stałym ich śledzeniem powoduje powstawanie wielu błędów. Przedsiębiorcy żądają w związku z tym stabilizacji systemu podatkowego. Upolitycznienie podatków. System podatkowy nie jest politycznie neutralny -podlega silnym wahaniom w zależności od sytuacji politycznej i bieżących interesów politycznych władzy, co prowadzi do demoralizacji. Należy stworzyć w związku z tym, takie procedury i system tworzenia podatków, które zapewnią ich neutralność. Dokonana prezentacja barier związanych z systemem podatkowym wskazuje na potrzebę „rozluźnienia” obciążeń i ograniczenia procedur podatkowych. Postulaty przedsiębiorców dotyczące uproszczenia formalności, redukcji stawek, neutralności i stałości systemu, wskazują na potrzebę deregulacji systemu podatkowego w Polsce. 3.5.4. Nadmierne obciążenia w ramach stosunku pracy Bariery towarzyszące zatrudnieniu w ramach stosunku pracy wiążą z nadmiernie rozbudowanym katalogiem obowiązków zarówno w stosunku do pracownika jak i organów państwa. Szczególnie krzywdzące dla pracodawców są wygórowane koszty ubezpieczenia społecznego pracowników, których składka podstawowa wynosi 45% podstawy wymiaru. Pracodawca zobowiązany jest również do zapłacenia składki na Fundusz Pracy w wysokości 2% podstawy składki na ubezpieczenie. Ustalenie na tak wysokim poziomie pieniężnych zobowiązań pracodawcy wobec instytucji państwa jest jedną z przyczyn ograniczających zwiększanie zatrudnienia, a tym samym rozbudowę i rozwój małych i średnich przedsiębiorstw. Wysokość ubezpieczeń społecznych stanowi szczególne obciążenie dla firm, charakteryzujących się dużą pracochłonnością produkcji Sytuacja taka jest kryminogenna i prowadzi do negatywnych skutków w postaci nielegalnego zatrudnienia „na czarno“, przy którym nie są odprowadzane żadne składki i obciążenia na rzecz państwa. 3.5.5. Słabo rozwinięta infrastruktura organizacyjna Do ważnych zadań polityki rządu należy zorganizowanie infrastruktury organizacyjnej, wspierającej rozwój małych i średnich przedsiębiorstw. Jej brak lub niedostateczny poziom może stanowić barierę w rozbudowie sektora MŚP. Na infrastrukturę organizacyjną składają się placówki pomocowe, świadczące usługi szkoleniowo - doradcze oraz finansowe w postaci lokalnych agencji rozwoju, ośrodków wspierania biznesu, inkubatorów przedsiębiorczości czy lokalnych funduszy poręczeń kredytowych. Ich celem obok świadczenia usług dla przedsiębiorstw, powinno być również wpływanie na otoczenie gospodarcze poprzez odpowiedni system edukacyjny. W wyniku szybkich przemian ustrojowych i gospodarczych brak jest w Polsce odpowiedniej wiedzy na temat przedsiębiorczości, rynkowych czynników konkurencyjności czy ekonomicznych zasad funkcjonowania przedsiębiorstw. Część społeczeństwa utożsamia obecne funkcjonowanie przedsiębiorstw z zasadami minionej dekady tj. przedsiębiorstwami państwowymi funkcjonującymi w oparciu o dotacje i centralnie sterowaną gospodarkę. Brak jest w związku z tym, zwłaszcza wśród wielu starszych pracowników, zachowań kreatywnych i innowacyjnych wpływających na podniesienie poziomu jakości wykonywanej pracy oraz rozwój przedsiębiorstwa. Znajomość podstawowych zasad ekonomicznych gospodarki rynkowej, poziom kwalifikacji, jakość i wszechstronność siły roboczej ma duży wpływ na możliwość uporania się przez przedsiębiorstwo z reformą strukturalną. W wyniku restrukturyzacji przedsiębiorstw następuje często ograniczenie liczby pracowników. Związane z tym zwolnienia konieczne w celu obniżenia kosztów i utrzymania rynkowej pozycji wywołują masowe protesty pracowników. Nie posiadają oni bowiem wiedzy dotyczącej przedsiębiorczości, pozostają zdani jedynie na przedsiębiorstwo, w którym dotychczas przez wiele lat pracowali. 35 3. Bariery w rozwoju sektora małych i średnich przedsiębiorstw 3.5.6. Pozostałe bariery związane z polityką rządu Innymi istotnymi problemami wynikającymi z działań rządu dla małych i średnich przedsiębiorstw są: zbyt wysoka stopa oprocentowania kredytów (co wiąże się z omówionymi wcześniej barierami finansowymi), wysoka inflacja oraz „nieżyciowość", niestabilność i zawiłość niektórych przepisów prawnych (np. dotyczących stosunków pracodawca - pracownik). 3.6. Bariery związane z zatrudnieniem Znaczącą barierę w rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw, głównie produkcyjnych, stanowi brak odpowiednio wykwalifikowanej siły roboczej. Dotyczy to zwłaszcza przedsiębiorstw wymagających pracowników o specyficznych kwalifikacjach i umiejętnościach. Trudności te pojawiają się zwykle regionalne, głównie na terenach oddalonych od większych ośrodków gospodarczych i naukowych. Przedsiębiorstwa chcąc zwiększyć produkcję muszą liczyć się z koniecznością zatrudnienia pracowników na odpowiednio długi okres czasu, związany z ich przeszkoleniem. W czasie tego okresu, nowoprzyjęci pracownicy nie będą bezpośrednio zasilać stanowisk produkcyjnych, a jedynie przyuczać się do wykonywanych w późniejszym czasie prac. Sytuacja ta powoduje okresowe zwiększenie kosztów prowadzenia działalności w stosunku do wielkości produkcji. okresowe zwiększenie kosztów prowadzenia działalności w stosunku do wielkości produkcji. Innym negatywnym czynnikiem związanym z zatrudnieniem jest często spotykany u pracowników brak motywacji. U starszych pracowników spowodowany jest głównie nabytym w czasie funkcjonowania realnego socjalizmu stosunkiem do pracy i obowiązków. Zdaje się jednak, że w obecnym czasie, administracja rządowa sama nie wyzwoliła się jeszcze z dziedzidztwa przeszłości, stosując politykę sprzyjającą „dobrowolnemu bezrobociu“. Prowadzi to do świadomego przedłużania czasu pozostawania bez pracy i wykorzystywania świadczeń społecznych, następnie do „okresowego zatrudnienia", po czym do ponownego porzucenia pracy. 36 4. Analiza ofert instytucji wspierających male i średnie przedsiębiorstwa regionie krakowskim 4. Analiza ofert instytucji wspierających male i średnie przedsiębiorstwa regionie krakowskim 4.1. Potrzeba istnienia rozwiązań wspomagających funkcjonowanie i rozwój MŚP Pomimo dużej dynamiki powstawania małych i średnich przedsiębiorstw od początku okresu transformacji ciągle jednak jako niewystarczającą, w sensie ilościowym, ocenić można ich partycypację w strukturze wszystkich podmiotów gospodarczych w Polsce, w porównaniu z krajami o rozwiniętym rynku. Niepomyślnie wypada również ocena dokonana w ujęciu jakościowym. Powstałe przedsiębiorstwa w większości są niewielkie, niedoinwestowanie, prymitywne technicznie i organizacyjnie, wykorzystując jedynie bieżącą koniunkturę (por. Czternasty: 1994). Jednostki takie nie są w stanie sprostać aktualnym wymogom ekonomicznym, obejmującym obok dalszego zwiększania liczebności małych i średnich przedsiębiorstw, między innymi konieczność koncentrowania się tych przedsiębiorstw na wielu wynikających z ich właściwości dziedzinach życia gospodarczego. Aktywizacja gospodarcza regionów, zmniejszanie bezrobocia, promowanie jakości, rozwój konkurencji czy tworzenie innowacji może być osiągnięte jedynie w przypadku istnienia silnie ugruntowanych, nowoczesnych i prężnych małych i średnich przedsiębiorstwach. Przemawia to za potrzebą wprowadzenia rozwiązań systemowych, gwarantujących dogodne warunki do tworzenia i rozwoju sektora small busmessu, umożliwiających realizowanie przez niego różnych gospodarczych i społecznych oczekiwań. Główne przyczyny wspierania małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce leżą u podstaw dynamizowania procesu rynkowych przeobrażeń i możliwością wykorzystania w związku z tym, ich charakterystycznych cech. Należy jednak pamiętać, że instrumenty wspomagania małych i średnich przedsiębiorstw powinny być zgodne z ekonomicznymi zasadami uczciwej konkurencji oraz nie ograniczać w związku z tym pozycji pozostałych jednostek gospodarczych. 4.2. Instytucje działające na rzecz funkcjonowania oraz rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw Małe i średnie przedsiębiorstwa podczas swojego istnienia stykają się z różnego rodzaju instytucjami wchodzącymi w skład otoczenia gospodarczego. Rodzaj oraz charakter kontaktów uzależniony jest od roli jaką dana instytucja odgrywa w otoczeniu. Urzędy państwowe i samorządowe administracji publicznej, regionalne i lokalne oddziały agend rządowych, urzędy statystyczne, inspekcja pracy, instytucje sektora finansowego w postaci banków, firm ubezpieczeniowych , instytucji pożyczkowych i poręczeniowych, instytucje oświaty i wiele innych, stale oddziaływują na podmioty gospodarcze realizując w ramach swoich zadań działania wspierające sektor małych i średnich przedsiębiorstw. Stąd większości instytucji przypisać można określone instrumenty, za pomocą których wpływają one na sektor MŚP (tabela 18). 37 4. Analiza ofert instytucji wspierających male i średnie przedsiębiorstwa regionie krakowskim Tabela 18. - Instytucje oraz kreowane przez nie instrumenty oddziaływania na małe i średnie przedsiębiorstwa Instytucje proujące rozwój małych przedsiębiorstw Rząd i jego agendy Instrumenty oddziaływania Państwowe gwarancje kredytowe Ulgi i okresowe zwolnienia podatkowe dla realizatorów preferowanych celów gospodarczych Subsydia podmiotowe i do produkcji niektórych dóbr Finansowe i podatkowe wspieranie instytucji pobudzających rozwój małych przedsiębiorstw Promocja przedsięwzięć inwestycyjnych w sektorze o małej skali wytwarzania Elastyczne instrumenty celne dla małych eksporterów i importerów Eliminacja praktyk monopolistycznych Bank centralny Regulacja podaży pieniądza w obiegu Kształtowanie poziomu stopy procentowej Określanie kursów walutowych Redyskontowanie weksli Banki komercyjne Dostępność kredytów dla małych przedsiębiorstw na działalność założycielską i rozwojową Preferencyjne kredyty celowe Pomoc w korzystaniu z pozabankowych źródeł zasilania Wnoszenie udziałów założycielskich do inicjatyw gospodarczych małych przedsiębiorstw Działania inspiratorsko - doradcze Ocena projektów przedsięwzięć gospodarczych i efektywności wykorzystania kredytów Informacja o warunkach i możliwościach kredytowania projektowanych przedsięwzięć, o korzystaniu z zagranicznych źródeł finansowania Samorząd lokalny Ulgi podatkowe, ułatwienia w pozyskiwaniu lokali, nieruchomości Gwarancje kredytowe dla jednostek podejmujących preferowane rodzaje działalności Wnoszenie udziałów na rzecz powstawania i rozwoju małych przedsiębiorstw Dzierżawienie istniejących lub tworzonych obiektów produkcyjnych, handlowych, usługowych Zamówienia samorządów lokalnych Zakładanie placówek badawczo-rozwojowych stymulujących procesy innowacyjne w małych przedsiębiorstwach Udzielanie pożyczek na sfinansowanie przedsięwzięć w sferze postępu technicznego Powoływanie instytucji pobudzających lokalne inicjatywy gospodarcze 38 4. Analiza ofert instytucji wspierających male i średnie przedsiębiorstwa regionie krakowskim Agencja ds. małych przedsiębiorstw Firmy leasingowe i franchisingowe Firmy konsultingowe Izby gospodarcze Kluby, stowarzyszenia przedsiębiorców Rozdysponowywanie środków budżetowych przeznaczonych na rozwój small businessu Poręczanie kredytów na zakładanie i rozwój przedsiębiorstwa Wyszukiwanie pozabankowych źródeł zasilania drobnych wytwórców Organizowanie zagospodarowywania niewykorzystanych zasobów ziemi, majątku produkcyjnego, siły roboczej Pomoc w pozyskiwaniu zamówień rządowych i ich realizacji Prowadzenie nowoczesnego marketingu produktów i usług małych jednostek Informowanie i udzielanie prawnej pomocy zainteresowanym współpracą z niewielkimi przedsiębiorstwami Pomoc w nawiązywaniu kontaktów zagranicznych i realizowaniu wspólnych przedsięwzięć Umożliwianie emisji akcji przez małe przedsiębiorstwa Rozwijanie więzi kooperacyjnych z dużymi podmiotami gospodarczymi Realizowanie rożnych form doradztwa ekonomicznego i technicznego Zasilanie powstających i funkcjonujących małych przedsiębiorstw w rzeczowe czynniki produkcji Korzystne ratalne spłaty eksploatowanego majątku produkcyjnego Wdrażanie przez niewielkie jednostki nowych technik, technologii, metod produkcji, produktów Dzierżawienie marki oraz znaków firmowych światowych producentów w celu promocji własnych wyrobów na rynku wewnętrznym i w eksporcie Informowanie o obowiązujących normatywnych rozwiązaniach prawnych, finansowych itp. Doradzanie w sprawach organizacyjnych, technicznych Obsługiwanie procesów prywatyzacji małych przedsiębiorstw Pomoc w konstruowaniu biznes planów, ekonomicznych ocen projektowanych przedsięwzięć gospodarczych Wyszukiwanie możliwości transferów technologii, metod wytwarzania, produktów Wymiana doświadczeń produkcyjnych, technologicznych, organizacyjnych Organizowanie współpracy kooperacyjnej Pomoc w nawiązywaniu kontaktów zagranicznych Pobudzanie eksportu zrzeszonych jednostek Rożne formy doradztwa ekonomicznego Dziabania promocyjne i reklama wyrobów zrzeszonych firm Wypracowywanie wspólnych stanowisk co do możliwości, warunków funkcjonowania małych przedsiębiorstw Pomoc w pozyskiwaniu kredytów i rożnych form pożyczek Kojarzenie interesów polskich i zagranicznych podmiotów small businessu w zakresie rozwoju wymiany towarowej, importu myśli technicznej, innowacji Rozwijanie rożnych form doradztwa i edukacji kadr Rozpowszechnianie specjalistycznej literatury zagranicznej oraz czasopism Wpływanie na zmiany mentalności społeczeństwa, ich stosunku do prywatnej przedsiębiorczości Źródło: Czternasty Waldemar, Wspomaganie rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w okresie transformacji ustrojowej, Zeszyty naukowe AE Poznań, Gospodarcze problemy transformacji ustrojowej, nr 222, 1994 39 4. Analiza ofert instytucji wspierających male i średnie przedsiębiorstwa regionie krakowskim Powyższa tabela przedstawia rodzaje instytucji wraz z instrumentami działania jedynie w sposób schematyczny. Odnosi się ona do przykładowych instytucji funkcjonujących na terenie całego kraju.Instytucje wspierające małe i średnie przedsiębiorstwa mogą powstawać zarówno oddolnie tj. poprzez skupienie grupy osób realizujących określone zadania, bądź odgórnie jako jednostki realizujące określone programy pomocowe. Spis instytucji stworzonych na poziomie kraju, które realizują i wspierają działania na rzecz sektora MŚP w Polsce zamieszczony został w aneksie. Znajdują się tam instytucje wraz z krótkim opisem realizowanych działań i programów oraz informacjami dotyczącymi możliwości kontaktu. Instytucje działające na rzecz małych i średnich przedsiębiorstw podzielić należy na dwie podstawowe grupy: instytucje komercyjne oraz instytucje pomocowe. Niektóre cechy instytucji komercyjnych oraz instytucji pomocowych są takie same. Zarówno jedne jak i drugie dostarczają małym i średnim przedsiębiorstwom wyspecjalizowane usługi np. doradcze, informacyjne, porady prawne i finansowe, usługi szkoleniowe oraz różnego rodzaju pomoc przy zdobywaniu kapitału. Jakość oferowanych usług stoi na bardzo zróżnicowanym poziomie i zależy od indywidualnych kwalifikacji pracowników poszczególnych placówek. Na tym w zasadzie kończą się podobieństwa obu rodzajów instytucji. Głównym celem instytucji komercyjnych jest przynoszenie zysku. Nastawione są one na samofinansowanie. Klient obsługiwany przez taką jednostkę płaci 100% wartości danej usługi, co stanowi przychód firmy a po odliczeniu wszelkich obciążeń, zysk. W odróżnieniu od instytucji komercyjnych, instytucje pomocowe nie są nastawione na przynoszenie zysku. Ich głównym celem jest wspomaganie funkcjonowania oraz rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw. Instytucje pomocowe realizują określone zadania związane z rozwojem lokalnym, z rozwojem danej dziedziny gospodarki, wzrostem konkurencyjności rynkowej, wspieraniem zatrudnienia itp. Chociaż celem tych jednostek nie jest osiąganie zysku, niektóre dostarczane przez nie usługi są odpłatne ze względu na potrzebę pokrycia części kosztów funkcjonowania. Odbiorcy usług płacą jednak w tym przypadku jedynie część wartości otrzymanych usług. Działalność jest więc jedynie w pewnym stopniu finansowana z zysku za pobierane opłaty. Pobieranie opłat ma swoje uzasadnienie psychologiczne - dostarczane usługi20 powinny posiadać określoną wartość w oczach klientów. Instytucje wspierające sektor MŚP są finansowane w dużym stopniu ze środków zewnętrznych. Sponsorami tych instytucji są najczęściej: programy pomocowe (instytucje międzynarodowe, rządy) jednostki administracji rządowej i samorządu lokalnego; organizacje przedsiębiorców; agencje rozwoju regionalnego i lokalnego; banki; duże jednostki gospodarcze; prywatni przedsiębiorcy. W literaturze brak jest jednoznacznych określeń i definicji opisujących instytucje wspierające małe i średnie przedsiębiorstwa. Istniejąca potrzeba uporządkowania elementów otoczenia gospodarczego, skłoniła mnie do podjęcia próby stworzenia takiej definicji. Mam nadzieję, że przysłuży się ona do właściwego klasyfikowania instytucji świadczących usługi dla sektora MŚP. 20 W zależności od rodzaju instytucji oraz rodzaju usług udział pobieranej opłaty w wartości usługi waha się w przedziale od około ł0-60% i więcej (por. Gęsicka: 1996). 40 4. Analiza ofert instytucji wspierających male i średnie przedsiębiorstwa regionie krakowskim W związku z tym, za instytucje pomocowe sensu stricte, proponuję przyjąć takie, które posiadaj ą następujące cechy: są instytucjami o charakterze publicznym; nie są nastawione na przynoszenie zysku (por. Gęsicka: 1996, s. 78); statutowo zajmują się wspieraniem małych i średnich przedsiębiorstw; ich celem jest zwiększenie efektywności, podniesienie konkurencyjności i obniżenie ryzyka działania MŚP (por. Gęsicka: 1996, s. 40). Do grupy instytucji pomocowych należy zgodnie z powyższymi wymogami zaliczyć: agencje rozwoju lokalnego, ośrodki wspierania biznesu, ośrodki informacji gospodarczej, fundusze kapitałowe udzielające pożyczek, poręczeń, fundacje przedsiębiorczości, stowarzyszenia i kluby przedsiębiorców. 4.3. Charakterystyka badanych instytucji Spośród instytucji działających na rzecz sektora MŚP w regionie krakowskim jedynie kilkanaście zaliczyć można do instytucji wspierających małe i średnie przedsiębiorstwa. Funkcjonujące w obiegu różnego rodzaju informatory i spisy instytucji pomocowych i wspierających rozwój small businessu są mało precyzyjne. Niektóre nie rozróżniają instytucji pomocowych od instytucji działających na rzecz małych i średnich przedsiębiorstw21 Zaistniała zatem potrzeba dokonania weryfikacji funkcjonujących w regionie instytucji w celu wyodrębnienia z ogółu instytucji działających na rzecz sektora MŚP - instytucji faktycznie wspierających małe i średnie przedsiębiorstwa. Weryfikacja następowała w dwóch etapach. W pierwszej fazie badania pod uwagę zostały wzięte następujące instytucje22: 1. Urząd Wojewódzki w Krakowie - Wydział Rozwoju Gospodarczego i Komunikacji 2. Urząd Miasta Krakowa - Biuro Promocji Miasta Krakowa 3. Dom Handlowy Nauki Polskiej Akademii Nauk sp. z.o.o. 4. Polskie Stowarzyszenie Chrześcijańskich Przedsiębiorców 5. Izba Przemysłowo Handlowa w Krakowie 6. Małopolski Instytut Samorządu Terytorialnego i Administracji (MISTIA) 7. Polsko Amerykański Klub Przedsiębiorczości przy MISTIA 8. Fundacja „Progress and Business" 9. Fundacja Promocji Gospodarczej Regionu Krakowskiego 10. Ośrodek Wspierania Przedsiębiorczości przy Fundacji Promocji Gospodarczej Regionu Krakowskiego 21 Pojęcie instytucji działającej na rzecz małych i średnich przedsiębiorstw jest szersze od pojęcia instytucji wspierającej małe i średnie przedsiębiorstwa. Dokonana weryfikacja 20 instytucji znajdujących się w spisie INSTYTUCJE WSPIERAJĄCE ROZWÓJ SMALL BUSINESSU W WOJEWÓDZTWIE KRAKOWSKIM, opracowanym przez Centrum Wspierania Biznesu przy Agencji Rozwoju Regionalnego S. A, dowiodła, że jedynie XXX z nich zakwalifikować można do grupy instytucji wspierających sektor MŚP. Powyżej opisany spis znajduje się w aneksie 2. 22 Informacje o wymienionych instytucjach zostały w głównej mierze zaczerpnięte z następujących spisów: ASSOCIATIONS FOR COMMERCE INKRAKÓW- spis opracowany przez Eastern Europe Business Information Center przy Konsulacie USA w Krakowie; INSTYTUCJE WSPIERAJĄ ČE ROZWÓJ SMALL B USINESSU W WOJEWÓDZTWIE KRAKO WSKIM, opracowanym przez Centrum Wspierania Biznesu przy Agencji Rozwoju Regionalnego S. A. 41 4. Analiza ofert instytucji wspierających male i średnie przedsiębiorstwa regionie krakowskim 11. Inkubator Przedsiębiorczości przy Fundacji Promocji Gospodarczej Regionu Krakowskiego 12. Agencja Rozwoju Regionu Krakowskiego S. A. 13. Centrum Wspierania Biznesu przy Agencji Rozwoju Regionu Krakowskiego S.A 14. Izba Rzemieślnicza w Krakowie 15. Krakowska Kongregacja Kupiecka 16. Polskie Towarzystwo Ekonomiczne Oddział Wojewódzki w Krakowie 17. Towarzystwo Polsko-Słowackie 18. Krakowska Izba Turystyki 19. Junior Chamber Kraków 20. Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania Akademii Ekonomicznej w Krakowie 21. „Organizator" S.A. Przedsiębiorstwo Usług Doradczych i Wdrożeniowych 22. Profesjonalna Szkoła Biznesu 23. Przedsiębiorstwo Konsultingu Gospodarczego „Orgsystem" 24. Adept S.A. 25. „City Prof“ 26. Instytut Prawa Spółek i Inwestycji Zagranicznych Sp. z.o.o. 27. Firma Doradczo - Usługowa „Agrolines" 28. Energoprzem Holding S.A. 29. Konsulat Generalny USA w Krakowie 30. Free Enterprise Transition Center (FETC) 31. Polska Federacja Niezależnych Przedsiębiorców (PFNP) W pierwszym etapie wyselekcjonowane zostały instytucje, których statutowym celem działania jest realizowanie zadań dla małych i średnich przedsiębiorstw. Niektóre instytucje zostały odrzucone we wstępnym etapie selekcji z powodu braku możliwości nawiązania z nimi kontaktu. Mimo licznych, wielokrotnie podejmowanych prób kontaktu telefonicznego oraz bezpośredniej wizyty, starania nie przynosiły rezultatów. Rezultatem było poddanie do dalszej weryfikacji następujących instytucji: 1. Izba Przemysłowo Handlowa w Krakowie 2. Małopolski Instytut Samorządu Terytorialnego i Administracji (MISTIA) 3. Polsko Amerykański Klub Przedsiębiorczości przy MISTIA spis instytucji opracowany około biznesowych opracowany przez Polską Fundację Promocji i Rozwoju Małych i Średnich Przedsiębiorstw. 4. Fundaqa „Progress and Business” 5. Fundaqa Promocji Gospodarczej Regionu Krakowskiego 6. Ośrodek Wspierania Przedsiębiorczości przy Fundacji Promocji Gospodarczej Regionu Krakowskiego 7. Inkubator Przedsiębiorczości przy Fundacji Promocji Gospodarczej Regionu Krakowskiego 8. Agencja Rozwoju Regionu Krakowskiego S. A. 42 4. Analiza ofert instytucji wspierających male i średnie przedsiębiorstwa regionie krakowskim 9. Centrum Wspierania Biznesu przy Agencji Rozwoju Regionu Krakowskiego S. A. 10. Izba Rzemieślnicza w Krakowie 11. Krakowska Kongregacja Kupiecka 12. Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania Akademii Ekonomicznej w Krakowie 13. „Organizator" S.A. Przedsiębiorstwo Usług Doradczych i Wdrożeniowych 14. Profesjonalna Szkoła Biznesu 15. Przedsiębiorstwo Konsultingu Gospodarczego „Orgsystem" 16. Instytut Prawa Spółek i Inwestycji Zagranicznych Sp. z.o.o. 17. Firma Doradczo - Usługowa „Agrolmes" 18. Konsulat Generalny USA w Krakowie 19. Free Enterprise Transition Center FETC 20. Polska Federacja Niezależnych Przedsiębiorców (PFNP) W drugim etapie weryfikacji, spośród instytucji wyselekcjonowane zostały tylko te, których celem nie jest przynoszenie zysku. Efektem powyższych działań jest lista następujących instytucji: 1. Izba Przemysłowo Handlowa w Krakowie 2. Polsko Amerykański Klub Przedsiębiorczości przy MISTIA 3. Fundacja „Progress and Business“ 4. Fundacja Promocji Gospodarczej Regionu Krakowskiego 5. Centrum Wspierania Biznesu przy Agencji ROZWOJU Regionu Krakowskiego S.A. 6. Izba Rzemieślnicza w Krakowie 7. Krakowska Kongregacja Kupiecka 8. Konsulat Generalny USA w Krakowie 9. Free Enterprise Transition Center FETC 10. Polska Federacja Niezależnych Przedsiębiorców (PFNP) Powyższe instytucje są przedmiotem analizy w dalszej części opracowania. 4.3.1. Izba Przemysłowo Handlowa Izba Przemysłowo - Handlowa posiada tradycję wywodzącą się od 1850 roku. Działa zarówno w regionie, na obszarze całego kraju, jak i zagranicą. Zgodnie ze statusem, jest organizacją samorządu gospodarczego reprezentującą interesy gospodarcze zrzeszonych podmiotów wobec organów państwowych, organów samorządu terytorialnego oraz wobec innych instytucji, których funkcjonowanie wywiera wpływ na warunki działalności zrzeszonych w Izbie podmiotów gospodarczych. Możliwe jest to dzięki szerokim kontaktom utrzymywanym z instytucjami rządowymi i samorządu terytorialnego, z instytucjami międzynarodowymi, organizacjami zrzeszającymi przedsiębiorców zarówno w kraju jak i za granicą. Statutowym celem Izby jest kształtowanie i upowszechnianie zasad etyki w działalności gospodarczej, a w szczególności opracowywanie i doskonalenie normy rzetelnego postępowania w obrocie gospodarczym. Ponadto statut przewiduje następujące zadania Izby oraz sposób ich realizacji. 43 4. Analiza ofert instytucji wspierających male i średnie przedsiębiorstwa regionie krakowskim Do podstawowych zadań Izby należą w szczególności: 1. reprezentacja interesów zrzeszonych podmiotów gospodarczych i samorządu gospodarczego wobec administracji samorządowej i państwowej; 2. współtworzenie i współrealizacja regionalnej polityki gospodarczej; 3. działanie na rzecz rozwoju przedsiębiorczości oraz udział w prowadzeniu przekształceń własnościowych i restrukturyzacyjnych podmiotów gospodarczych; 4. udział w pracach organów administracji państwowej, samorządu terytorialnego iinstytucji doradcze - opiniodawczych, w sprawach działalności wytwórczej, handlowej, budowlanej i usługowej; 5. promowanie członków Izby w kraju i za granicą; 6. organizowanie profesjonalnych szkoleń i doradztwa gospodarczego; 7. tworzenie warunków do rozstrzygania sporów w drodze postępowania polubownego i pojednawczego; 8. organizacja i prowadzenie przedsięwzięć koncepcyjnych oraz wykonawczych na rzecz rozwoju gospodarczego regionu (por. Statut IPH). Izba może wykonywać inne zadania w sferze gospodarki i jej infrastruktury z własnej inicjatywy oraz na zlecenie władz regionalnych i państwowych. Prowadzi rejestr podmiotów gospodarczych. Izba realizuje swoje zadania statutowe poprzez: 1. promocje inicjatyw gospodarczych; 2. organizowanie wystaw, targów, pokazów, itp.; 3. tworzenie banku informacji gospodarczej; 4. opracowanie informacji na temat sytuacji gospodarczej w regionie oraz inne usługi informacyjne i doradztwo gospodarcze; 5. współpracę w realizacji zadań statutowych z podobnymi organizacjami krajowymi i zagranicznymi; 6. wdrażanie i prowadzenie postępowania mediacyjnego i honorowego w sporach gospodarczych, których stronami są członkowie Izby; 7. współuczestnictwo w realizacji inicjatyw gospodarczych podejmowanych przez inne organizacje i instytucje; 8. organizowanie działalności członków przez tworzenie korporacji i izb branżowych; 9. prowadzenie własnej działalności gospodarczej, przeznaczając uzyskane z niej dochody na realizację zadań statutowych; Członkami Izby mogą być podmioty gospodarcze prowadzące działalność gospodarczą oraz zrzeszenia, z wyłączeniem osób fizycznych prowadzących taką działalność jako uboczne zajęcie zarobkowe. Członkowie Izby mają w stosunku do niej określone w statucie prawa i obowiązki, które określa statut. Obecnie Izba zrzesza ponad 250 firm. Izba posiada swoje organy, do których należą: Walne Zgromadzenie, Rada Izby, Komisja Rewizyjna, Sąd Honorowy, Prezydium Rady. Schemat organizacyjny Izby przedstawiony został na schemacie l. 44 4. Analiza ofert instytucji wspierających male i średnie przedsiębiorstwa regionie krakowskim Schemat l. - Schemat organizacyjny Izby Przemysłówo - Handlowej w Krakowie. Walne Zgromadzenie Komisja Rewizyjna Rada IPH Sąd Honorowy Prezydium IPH Biuro IPH Ośrodek Polsko - Holenderski Euro Info Centre Sąd Polubowny PAKT Korporacje i Zespły IPH Źródło: Izba Przemysłowo - Handlowa w Krakowie w latach 1992 - 1997, Raport. Schemat organizacyjny Izby wskazuje na Walne Zgromadzenie jako najwyższy organ w Izbie. W jego skład wchodzą wszyscy zrzeszeni członkowie Izby, czyli reprezentanci Jednostek gospodarczych. Zapewnia to nadzór i możliwość ingerencji w funkcjonowanie Izby, a także przestrzeganie i prawidłową realizację zadań statutowych. Sytuacja, w której sami zainteresowani tj. osoby będące klientami Izby, stanowią jej najwyższą władzę, sprzyja prawidłowemu funkcjonowaniu i rozwojowi placówki. Walnemu Zgromadzeniu bezpośrednio podlegają: Rada IPH, Komisja Rewizyjna i Sąd Honorowy. Rada Izby jest organem zarządzającym Izbą. Podejmuje ona uchwały oraz udziela wskazówek Prezydium i dla Biura Izby. Komisja Rewizyjna zajmuje się oceną stanu finansów Izby, a także rozpatruje zarzuty dotyczące działania Rady Izby. Sąd Honorowy powołany jest do rozstrzygania sporów pomiędzy członkami oraz nadzoru nad przestrzeganiem zasad etyki w działalności gospodarczej. Rada IPH jest organem nadrzędnym w stosunku do Prezydium Rady Izby. Przedmiotem obrad prezydium są sprawy bieżące związane z funkcjonowaniem Izby. Prezydium przyjmuje ustalenia, które są wytycznymi do realizacji dla Biura Izby. Biuro IPH pełni funkcje usługowe wobec organów izby oraz jej członków. Posiada wydziały, które odpowiedzialne są za realizację zadań w ramach poszczególnych dziedzin. Każdy z wydziałów dysponuje własną ofertą, spełniającą określone zapotrzebowania przedsiębiorców. Z usług w około 75 procentach korzystają członkowie Izby. Pozostała grupa klientów nie jest w Izbie zrzeszona. Wydział Promocji i Targów organizacja imprez promocyjnych, ekspozycji; udzielanie informacji dotyczącej imprez targowych w kraju i zagranicą; udzielanie pomocy w załatwieniu formalności związanych z uczestnictwem w imprezach wystawienniczych; organizacja wyjazdów na targi; wydawanie katalogów firm oraz ich dystrybucja; organizowanie akcji promocyjnych w mediach; 45 4. Analiza ofert instytucji wspierających male i średnie przedsiębiorstwa regionie krakowskim organizowanie spotkań dotyczących wejścia na rynki zagraniczne; publikowanie wydawnictw. Wydział Informacji i Doradztwa Gospodarczego Informacja gospodarcza: udzielanie informacji na temat podmiotów gospodarczych; dostęp do bazy informacyjnej - z sieci InfoData®; dostęp do katalogów i informatorów i przewodników; informacje dotyczące krakowskim. publicznych przetargów organizowanych w województwie Doradztwo gospodarcze: udzielanie specjalistycznych informacji związanych z rozpoczęciem i prowadzeniem interesów na terenie RP; udzielanie informacji z zakresu ekonomii, prawa, marketingu, zarządzania i organizacji; organizowanie seminariów; opracowywanie publikacji dotyczących prowadzenia działalności gospodarczej i handlu zagranicznego. Wydział Współpracy Zagranicznej organizacja pobytu zagranicznych misji gospodarczych; organizacja wyjazdu misji gospodarczych; organizacja współpracy z instytucjami i firmami zagranicznymi. Wydział - Krakowska Szkoła Handlowa roczne studium menedżerskie; kursy dla członków i kandydatów rad nadzorczych jednoosobowych spółek skarbu państwa; kursy ułatwiające przekwalifikowanie i zmianę zawodu dla bezrobotnych; kursy z zakresu podatków, handlu zagranicznego, zarządzania i marketingu; kursy dla kadry kierowniczej. Wydział Legalizacji i Handlu Zagranicznego udzielanie porad i informacji na temat ceł, przepisów eksportowo - importowych, zasad prowadzenia handlu zagranicznego; pomoc w przygotowywaniu ofert i zapytań ofertowych; wydawanie świadectw pochodzenia towarów; legalizacja dokumentów handlowych; udzielanie informacji na temat organizacji handlu zagranicznego; udzielanie informacji na temat specyfiki rynków zagranicznych; sprzedaż druków potrzebnych w obrocie gospodarczym z zagranicą; udzielanie informacji w zakresie wprowadzania systemu zarządzania przez jakość - norm ISO 9000. 46 4. Analiza ofert instytucji wspierających male i średnie przedsiębiorstwa regionie krakowskim Przy Izbie działają dodatkowo: Polsko - Holenderski Ośrodek Informacji Gospodarczej, Przedstawicielstwo Regionalne Euro Info Centre, Sąd Polubowny Pakt oraz Korporacje i Zespoły IPH. W ramach działalności, realizują one następujące cele: Polsko - Holenderski Ośrodek Informacji Gospodarczej przy IPH w Krakowie udzielanie pomocy polskim i holenderskim firmom w nawiązywaniu kontaktów gospodarczych; ułatwienie dostępu do informacji handlowej i przepisów obowiązujących w obydwu krajach. Przedstawicielstwo Regionalne Centrum Korespondencyjnego Euro Info Centre w Krakowie Projekt Euro Info Centres (EIC) powstał w Komisji Wspólnot Europejskich w 1986 roku jako jeden z kluczowych elementów programu wspierania małych i średnich przedsiębiorstw. W chwili obecnej istnieje siec ponad 200 ośrodków Euro Info. W Polsce realizowany jest on w ramach Funduszu Współpracy.23Podstawowym celem funkcjonowania Euro Info w Polsce jest wszechstronny udział w procesie przygotowywania Polski do integracji ze strukturami europejskimi. Cel ten Euro Info realizuje poprzez następujące zadania: 1. Korzystając z bezpośredniego kontaktu z Komisją Europejską, z dostępu do publikacji oraz baz danych, Euro Info oferuje polskim przedsiębiorcom szczegółowe informacje o podstawach prawnych i zasadach funkcjonowania Unii Europejskiej. W szczególności informacje te dotyczą formalno-prawnych warunków współpracy gospodarczej z przedsiębiorstwami z krajów członkowskich: regulacji prawnych, prawa handlowego, obowiązujących norm i standardów towarowych itp. 23 Fundusz Współpracy (Cooperation Fund) jest fundacją Skarbu Państwa powołaną w 1990 r. na podstawie decyzji Rady Ministrów przez Ministra odpowiedzialnego za koordynację pomocy zagranicznej dla Polski. Głównym zadaniem Funduszu Współpracy jest przygotowywanie i realizacja programów finansowych pochodzących z pomocy zagranicznej, mających na celu wspieranie rozwoju demokracji i gospodarki rynkowej w Polsce. Programy te należą do następujących kategorii: • Wsparcie sektora małych i średnich przedsiębiorstw, • Wsparcie rozwoju rolnictwa, • Edukacja i szkolenia, • Rozwój społeczno - gospodarczy, • Pomoc dla samorządu terytorialnego i przedsiębiorstw komunalnych. Programy Wspierania Rozwoju Małych i Średnich Przedsiębiorstw oraz Rozwoju Sektora Prywatnego dostarczają pomocy polskim instytucjom i organizacjom. Przeznaczono na nie łącznie 10 min ECU. Programy wspomagają także projekty o zasięgu ogólnokrajowym, służące podnoszeniu jakości i skuteczności działania organizacji działających na rzecz małych i średnich przedsiębiorstw na poziomie regionalnym. • Program Centrów Wspierania Biznesu • Program Rozwoju Regionalnych Izb Gospodarczych • Program Szkoleń • Centrum Korespondencyjne Euro Info Fundusz Współpracy podlega Ministrowi odpowiedzialnemu za pomoc zagraniczną. Zarząd fundacji, powoływany przez Ministra, odpowiada za kształt realizowanych programów, ich bieżące administrowanie i wdrażanie. Poszczególne programy stanowią wyodrębnione jednostki zarządzane przez ich kierowników i korzystają z podstawowych usług zapewnianych przez fundacje, np. wyspecjalizowanej jednostki prowadzącej księgowość według standardów zgodnych zarówno z wymogami polskimi, jak Państw -Darczyńców. Fundusz Współpracy jest finansowany z budżetów samych programów oraz - w uzgodnieniu z Darczyńcami - z funduszy złotowych pochodzących ze sprzedaży darów zagranicznych. Większość środków fundacji pochodzi z darów Komisji Europejskiej. 47 4. Analiza ofert instytucji wspierających male i średnie przedsiębiorstwa regionie krakowskim 2. Dzięki przynależności do sieci ponad 200 ośrodków Euro Info i bezpośredniemu kontaktowi z Dyrekcją XXIII Komisji, Centrum Korespondencyjne wspiera szeroko pojętą współpracą polskich przedsiębiorstw z firmami oraz instytucjami krajów członkowskich. Euro Info w Krakowie zapewnia: udzielanie informacji na temat Unii Europejskiej - w ten zakres wchodzi udzielanie podstawowych porad i informacji z dziedziny ustawodawstwa i administracji UE, regulacji prawnych, informacji na temat programów pomocowych UE (np. PHARE), informacji na temat danych statystycznych, itp.; dostarczanie przedsiębiorstwom informacji o programach badawczo-rozwojowych Unii Europejskiej, krokach podejmowanych w obliczu powstającego Wspólnego Rynku, polityce w poszczególnych sektorach gospodarki, źródłach finansowania w Unii itp.; doradztwem i udzielaniem informacji o warunkach i przepisach UE regulujących działalność gospodarczą i kojarzeniem partnerów chcących nawiązać współpracę inwestycyjną, handlową czy produkcyjną. pomoc polskim przedsiębiorstwom w znalezieniu partnerów za pośrednictwem punktów Euro Info zlokalizowanych we wszystkich krajach Unii Europejskiej i afiliowanych przy izbach przemysłowych, zrzeszeniach pracodawców, urzędach miejskich, ośrodkach rozwoju regionalnego itp.; pomoc w sformułowaniu oferty firmy i precyzyjnym określeniu potrzeb; pomoc w organizowaniu udziału polskich firm w inicjatywach Komisji UE zmierzających do nawiązania bądź ożywienia współpracy miedzy regionami (np. UROPARTENARIAT). udzielanie informacji na temat norm ISO, znaku ČE oraz odpowiednich dyrektyw UE dotyczących poszczególnych towarów i usług; organizowanie udziału polskich przedsiębiorców w inicjatywach Komisji Wspólnot Europejskich, które mają na celu nawiązanie bliższych kontaktów gospodarczych między poszczególnymi regionami Europy; organizowanie szkoleń i seminariów. 3. W oparciu o własne bazy danych i kontakty z instytucjami i organizacjami polskimi Centrum Korespondencyjne Euro Info udziela także odpowiedzi na zadawane za pośrednictwem sieci Euro Info pytania przedsiębiorców z krajów Unii Europejskiej, dotyczące warunków formalno-prawnych działalności gospodarczej w Polsce i możliwości współpracy z polskimi przedsiębiorstwami i instytucjami. Sąd Polubowny "PAKT" Kolegium Arbitrów "Pakt" - Sąd ten, zgodnie ze swoim regulaminem a także art. 696 kodeksu postępowania cywilnego bezstronnie i niezawiśle rozstrzyga majątkowe spory cywilnoprawne, ze szczególnym uwzględnieniem krajowego i międzynarodowego obrotu gospodarczego. Zapis, w którym strony poddają istniejący lub mogący dopiero powstać pomiędzy nimi spór do rozstrzygnięcia Sadowi Polubownemu może znajdować się JUŻ w samej umowie, np. umowie sprzedaży czy umowie najmu. Strony mogą również mocą późniejszego pisemnego porozumienia poddać spór właściwości Kolegium Arbitrów 'TAKT". Ponadto każda ze stron może zwrócić się do Sądu z wnioskiem o pośredniczenie w dokonaniu zapisu. Kolegium Arbitrów "PAKT rozpoznaje spory zgodnie z procedurą przewidzianą w Regulaminie tego Sądu, lub też na podstawie procedury wybranej przez same strony. Wyrok Kolegium Arbitrów "PAKT" jest wyrokiem ostatecznym. Sprawa rozpoznawana jest szybko, a opłaty potrzebne do wszczęcia i prowadzenia postępowania są niższe od opłat przed sądami państwowymi. Sama formuła sądownictwa polubownego, będąca ze swej zasady prawniczym dopełnieniem wolnego rynku, dzięki swej niezależności od państwa wydaje się być idealnym sposobem na załatwienie we 48 4. Analiza ofert instytucji wspierających male i średnie przedsiębiorstwa regionie krakowskim własnym gronie i w sposób najkorzystniejszy dla stron sporów, jakie siłą rzeczy zdarzaj się w obrocie gospodarczym. Korporacje i Zespoły Rady Izby Izba organizuje korporacje różnych branż w celu polepszenia współpracy. Dotychczas zorganizowano: Korporację Dyrektorów Dużych Firm Produkcyjno - Usługowych, Korporację Firm Budowlanych, Korporację Zdrowie, Korporację Producentów Sprzętu Sportowego i Turystycznego. 4.3.2. Polsko Amerykański Klub Przedsiębiorczości przy Małopolskim Instytucie Samorządu Terytorialnego i Administracji w Krakowie Sieć Polsko i Amerykańskich Klubów Przedsiębiorczości funkcjonuje na terenie całego kraju. Posiada ponad 1000 członków(por. Biuletyn informacyjny Polsko - Amerykańskiego Klubu Przedsiębiorczości). Misją jest rozwijanie przedsiębiorczości poprzez pomoc przedsiębiorcom w rozpoczęciu działalności gospodarczej, rozwoju przedsiębiorstw i ich umocnieniu na rynku. Strategiczne kierunki działania Klubu, to: 1. pobudzanie lokalnej działalności gospodarczej; 2. dostarczanie informacji; 3. stwarzanie nowych możliwości w ramach sieci współpracy; 4. zapewnienie możliwości podnoszenia kwalifikacji; 5. wmontowanie idei i doświadczeń klubu w procesy planowania strategicznego gmin. Cele działalności: 1. Rozwijanie umiejętności menedżerskich; 2. Wymiana doświadczeń i informacji; 3. Tworzenie klimatu sprzyjającego rozwojowi przedsiębiorczości; 4. Ułatwianie kontaktów z polskimi i zagranicznymi partnerami; 5. Integracja środowiska właścicieli małych i średnich przedsiębiorstw; 6. Popieranie organizacji zrzeszających prywatnych przedsiębiorców; 7. Wzmocnienie sieci klubów w regionie. Zakres działalności - oferta Klubu: organizowanie cyklicznych spotkań klubowych z przedsiębiorcami; organizowanie szkoleń i warsztatów odpowiadających potrzebom przedsiębiorców; organizowanie spotkań wyjazdowych, promujących rozwój drobnej przedsiębiorczości w małych gminach regionu, spotkań integrujących uczestników; pośredniczenie w kontaktach z lokalnymi bankami i innymi instytucjami finansowymi w zakresie linii kredytowych i pożyczkowych dla MŚP; pomoc członkom Klubu w przygotowaniu aplikacji kredytowej i gromadzeniu wymaganych dokumentów; organizowanie lokalnego Konkursu na Przedsiębiorcę Roku sieci klubów; uczestniczenie w ogólnopolskiej konferencji klubowej; pomoc w organizacji i działaniu filii Klubu w terenie; organizowanie szkoleń dla pracowników firm należących do członków Klubu; 49 4. Analiza ofert instytucji wspierających male i średnie przedsiębiorstwa regionie krakowskim umożliwienie umieszczania tekstów i reklam przedsiębiorców w wewnętrznym biuletynie informacyjnym sieci Klubów; obsługa i udostępnienie komputerowej bazy danych o przedsiębiorcach; udostępnienie aktualnych informacji biznesowych i ofert współpracy z firmami krajowymi i zagranicznymi; zapewnienie dostępu do specjalistycznej literatury prowadzenie biblioteki klubowej liczącej Ok. 500 woluminów; organizowanie spotkań konsultacyjnych; organizowanie spotkań z przedstawicielami władz lokalnych, ministrami, posłami i senatorami. 4.3.3. Fundacja „Progress and Business” Fundacja „Progress and Business" powstała w 1991 roku z inicjatywy rektorów krakowskich szkół wyższych, między innymi Uniwersytetu Jagiellońskiego i AGH, Duńskiego Instytutu Technologicznego, Ministerstwa Przemysłu i Handlu oraz kilku firm prywatnych. Zakres działalności fundacji obejmuje problematykę związaną z rynkami kapitałowymi, finansami i bankowością. Zakres działalności Fundacji: wykonywanie ekspertyz dotyczących analityki portfela, planowania i finansowania inwestycji, finansów przedsiębiorstw, informatyki finansowej, itp; organizowanie szkoleń dla kadry zarządzającej, instytucji finansowych, przedsiębiorstw, urzędów samorządowych i państwowych. 4.3.4. Fundacja Promocji Gospodarczej Regionu Krakowskiego Celem statutowym Fundacji Promocji Gospodarczej Regionu Krakowskiego jest promocja gospodarcza województwa krakowskiego poprzez: organizowanie i prowadzenie działalności promocyjnej, informacyjnej i szkoleniowej służącej rozwojowi przedsiębiorczości; finansowanie uczestnictwa w szkoleniach, kursach, wykładach oraz wydawanie publikacji; zagospodarowywanie obszarów poprzemysłowych poprzez opracowywanie odpowiednich planów oraz finansowanie projektów realizacyjnych; promowanie współpracy gospodarczej z zagranicą; promowanie eksportu; organizowanie i finansowe wspieranie imprez wystawowych i targowych prezentujących potencjał gospodarczy regionu krakowskiego oraz udział w targach i wystawach; współpracę z zagranicznymi i krajowymi organizacjami gospodarczymi. Fundacja posiada wyszczególnione w ramach struktury organizacyjnej jednostki, które realizują poszczególne cele (schemat 2.). 50 4. Analiza ofert instytucji wspierających male i średnie przedsiębiorstwa regionie krakowskim Schemat 2. - Struktura Organizacyjna Fundacji Gospodarczej Regionu Krakowskiego. Rada Fundatorów Prezes Zarządu Biuro Fundacji Dział Promocji Księgowości Sekretariat Administracja Redca Prawny Ośrodek Wspierania Przedsiębiorczośei Inkubator Przedsiębiorczośei Giełdowe Centrum Motoryzacji Fundusz Wspierania Przedsiębiorczośei Dzial Szkoleń Polsko Francuskich Polsko Francuska Szkoła Zarządzania Źródło: Sprawozdanie z działalności Fundacji Promocji Gospodarczej Regionu Krakowskiego za rok 1996, Kraków 1997 Dla potrzeb niniejszej pracy, zostaną jedynie omówione te jednostki, które zajmują się wspieraniem rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw, gdyż one są przedmiotem rozważań. Należy zaznaczyć, że w ramach działalności w zakresie rozwoju przedsiębiorczości Fundacja realizuje Program „Rozwój Małej Przedsiębiorczości - TOR l O“. Środki finansowe uzyskane w ramach programu przeznaczone zostały na remont obiektów Inkubatora oraz kapitał pożyczkowy Funduszu Rozwoju Przedsiębiorczości. Inkubator Przedsiębiorczości przy FPG Inkubator Przedsiębiorczości jest obiektem, w którym tworzy się środowisko sprzyjające łączeniu środków publicznych i kapitału prywatnego w celu zaspokojenia potrzeb przedsiębiorstw w decydujących momentach ich rozwoju (por. Gęsicka: 1996, s. 178). Nadrzędnym celem działania Inkubatora jest doprowadzenie przedsiębiorstw rozpoczynających działalność do osiągnięcia dojrzałości i zdolności do samodzielnego przetrwania na rynku, między innymi poprzez preferencje w czynszu i ułatwienie dostępu do zaplecza biurowo technicznego. Do innych celów Inkubatora należą między innymi promocja przedsiębiorczości, tworzenie nowych przedsiębiorstw i miejsc pracy, zmniejszenie odsetka upadłości przedsiębiorstw - szczególnie nowopowstałych. Inkubator realizuje swoje cele poprzez: oferowanie powierzchni do prowadzenia działalności gospodarczej za cenę niższą od ceny rynkowej - Inkubator dysponuje 3.920 m2 powierzchni do wynajęcia w tym: budynki 2.920 m2 (pomieszczenia biurowe, produkcyjne nieogrzewane i ogrzewane), place składowe 1.000 m2. Powierzchnia oferowana jest na określony czas („inkubacji"), po upłynięciu którego firmy zmuszone są do opuszczenia zajmowanych miejsc. oferowanie usług związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej -Inkubator oferuje przedsiębiorcom zaplecze i usługi biurowe. Ich ceny są określane na poziomie rynkowym. Rodzaje usług: recepcja telefoniczna, możliwość korzystania z faxu, komputerowe przygotowanie tekstu, usługi kserograficzne, spedycja poczty, udostępnianie sali konferencyjnej, tłumaczenia.; szkolenia dotyczące zasad prowadzenia działalności gospodarczej, wprowadzania nowoczesnych technologii, itp.; wydawanie inkubatora; biuletynów informacyjnych poświęconych ofercie promowanie zrzeszonych firm na imprezach wystawowych i targach; gospodarczej firm 51 4. Analiza ofert instytucji wspierających male i średnie przedsiębiorstwa regionie krakowskim pomoc w nawiązywaniu kontaktów gospodarczych, również z firmami zagranicznymi; pomoc w ocenie nowych przedsięwzięć gospodarczych; ułatwienie dostępu do źródeł finansowania; doradztwo ekonomiczne, prawne, finansowe, marketingowe; Ośrodek Wspierania Przedsiębiorczości przy FPG Celem Ośrodka Wspierania Przedsiębiorczości jest wspomaganie rozwoju inicjatyw gospodarczych. Realizowany jest on przez działania własne Ośrodka oraz pracę Fundusz ROZWOJU Przedsiębiorczości. Ośrodek realizuje swoje cele poprzez: pomoc w ocenie nowych przedsięwzięć gospodarczych; doradztwo ekonomiczne, prawne, finansowe, marketingowe; pomoc w przygotowywaniu biznes planów; organizowanie szkoleń dotyczących prowadzenia działalności gospodarczej. Podstawowym celem i ideą powstania FRP jest redukcja bezrobocia na terenie województwa krakowskiego poprzez wspieranie przedsiębiorczości wśród bezrobotnych i osób zagrożonych zwolnieniami grupowymi. Realizowane przez FRP formy wspierania obejmują: udzielanie pożyczek nowo powstającym podmiotom gospodarczym tworzącym miejsca pracy - Pozyskanie przez ww. podmioty źródeł finansowania uzależnione jest od wkładu własnego w realizowanym przedsięwzięciu na poziomie minimum 20% oraz przedstawienie w formie wniosku pożyczkowego realnego biznes planu określającego strategię działania firmy i jej rentowność.; przygotowywanie aplikacji wstępnych i wniosków kredytowych ubiegającym się o środki finansowe z Fundacji Rolniczej, na uruchomienie działalności gospodarczej w zakresie produkcji, przetwórstwa rolno - spożywczego, usług oraz agroturystyki; przekazywanie wszelkich dostępnych informacji i porad dotyczących utworzenia własnych przedsiębiorstw. Procedura udzielania pożyczek w FRP w Krakowie obejmuje następujące etapy: stwierdzenie regulaminowych wymogów stawianych wobec wnioskodawców; wypełnienie przez wnioskodawcę kompletu dokumentów oraz odbycie konsultacji związanej z ewentualnymi korektami wspólnie wypracowanymi przez przedstawiciela FRP i wnioskodawcy; przyjęcie prawnych zabezpieczeń spłaty pożyczki; wizytacja przedstawiciela FRP w siedzibie lub miejscu planowanej działalności; skierowanie zaopiniowanego wniosku pożyczkowego na posiedzenie Komisji Pożyczkowej; komisja dokonuje ostatecznej oceny wniosku; Uruchomienie środków następuje po spełnieniu wszystkich wymogów zaopiniowanych przez Komisję Pożyczkową. 52 4. Analiza ofert instytucji wspierających male i średnie przedsiębiorstwa regionie krakowskim 4.3.5. Centrum Wspierania Biznesu przy Agencji Rozwoju Regionu Krakowskiego S.A. Program Centrów Biznesu obejmuje ponad 30 Centrów znajdujących się w różnych regionach kraju. Centrum Wspierania Biznesu w Krakowie działa od 1995 roku jako efekt podpisanej umowy między Funduszem Współpracy i Agencją Rozwoju Regionu Krakowskiego S.A. Zakres działalności CWB w Krakowie obejmuje: 1. Dostarczanie usług informacyjnych oraz porad na tematy: prawne - prawne aspekty prowadzenia działalności przedstawicielstwa, zmiana formy prawnej, zakładanie firmy; gospodarczej, zakładanie finansowe - informacje o dostępnych liniach kredytowych, funduszach inwestycyjnych, ofertach bankowych, wnioskach kredytowych; księgowe - porady w zakresie prowadzenia ksiąg rachunkowych; podatkowe - porady dotyczące podatków, zwolnień podatkowych; handlowe - informacje o możliwościach współpracy, partnerach handlowych. 2. Kojarzenie partnerów gospodarczych 3. Misje gospodarcze: organizacja wyjazdów polskich misji gospodarczych za granicę; organizacja pobytu zagranicznych misji gospodarczych w Polsce. 4. Przygotowywanie ofert, umów gospodarczych, biznes planów itp. 5. Organizowanie szkoleń na tematy dotyczące prowadzenia działalności gospodarczej 6. Publikowanie wydawnictw i biuletynów informacyjnych 4.3.6. Izba Rzemieślnicza w Krakowie Celem Izby Rzemieślniczej jest wspomaganie rozwoju małych jednostek gospodarczych zrzeszonych w Izbie oraz pomoc w podnoszeniu poziomu jakości wykonywanych przez nie prac. Izba oferuje drobnym przedsiębiorcom następuj ą usługi: l. Udzielanie informacji oraz doradztwo w zakresie: prawnych aspektów prowadzenia działalności gospodarczej; księgowości; podatków doradztwo specjalistyczne 2. Organizowanie kursów i szkoleń dotyczących: nowoczesnych technologii; obsługi i zastosowania komputerów w działalności gospodarczej; szkolenia w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy; księgowości w małych przedsiębiorstwach; podstaw ekonomii; podatków; zarządzania; 53 4. Analiza ofert instytucji wspierających male i średnie przedsiębiorstwa regionie krakowskim szkolenia j ęzykowe; szkolenia oraz kursy specjalistyczne - np. spawania, elektryczne, napraw sprzętu gospodarstwa domowego; 3. Prowadzenie podatkowej księgi przychodów i rozchodów 4. przeprowadzanie egzaminów czeladniczych i mistrzowkich we wszystkich zawodach rzemieślniczych 4.3.7. Krakowska Kongregacja Kupiecka Krakowska Kongregacja Kupiecka jest społeczną organizacją samorządu zawodowego tj. podmiotów gospodarczych nie będących jednostkami gospodarki uspołecznionej, które prowadzą działalność gospodarczą. Zrzesza ona przedstawicieli handlu i usług. Do naczelnych celów Kongregacji należą w szczególności: reprezentowanie interesów członków wobec władz i instytucji państwowych, samorządowych i społecznych; utrwalanie więzi środowiskowej oraz zasad etyki; podejmowanie inicjatyw sprzyjających rozwojowi działalności gospodarczej. Kongregacja realizuje swoje cele poprzez: popularyzację działalności swoich członków; prowadzenie kas zapomogowo - pożyczkowych; doradztwo w sprawach prawnych, organizacyjnych, podatkowych i księgowych; udzielanie pomocy w załatwieniu wszelkich spraw związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej; lobbing udostępnianie informacji dotyczących przetargów, wynajmu i sprzedaży lokali; udzielaniu informacji na temat ofert współpracy z firmami krajowymi; udzielanie informacji na temat bierzących ofert bankowych. 4.3.8. Konsulat Generalny USA w Krakowie Konsulat Generalny USA w Krakowie jako placówka Sekcji Handlowej Ambasady Amerykańskiej - Zagraniczny Serwis Handlowy Ambasady Amerykańskiej (U.S. & Foreign Commercial Service - U.S. & FCS), zajmuje się propagowaniem amerykańskich programów pomocy dla małych i średnich przedsiębiorstw. Za koordynację programów odpowiada Amerykańska Agencja Rozwoju Międzynarodowego - United States Agency for International Development (USAID). Pomoc amerykańska skupia się głównie na działalności informacyjnej, konsultacjach i doradztwie. W ramach wielu programów pomoc udzielana jest bezpłatnie. Niektóre wymagają częściowego udziału w pokrywaniu kosztów pomocy. Central and Eastern Europe Business Information Center Amerykański program rządowy, utworzony przy Departamencie Handlu w Waszyngtonie, pod nazwą "Central and Eastern Europe Business Information Center“ /CEEBIC/, czyli Centrum Informacji Handlowej o Europie Środkowo - Wschodniej. Program ten funkcjonuje w ramach Sekcji Handlowej Ambasady Amerykańskiej w Warszawie i ma swoje przedstawicielstwa w Krakowie i Gdańsku. 54 4. Analiza ofert instytucji wspierających male i średnie przedsiębiorstwa regionie krakowskim Celem programu CEEBIC jest pomoc w poszukiwaniu partnerów do współpracy i wspólnych przedsięwzięć (np. joint - venture) pomiędzy firmami z USA i z krajów Europy Wschodniej. Korzystać z niego mogą podmioty gospodarcze i instytucje o różnym profilu działania, różnej wielkości, zarówno państwowe jak i prywatne. Z inicjatywy CEEBIC wydawane są w Waszyngtonie biuletyny: "Central and Eastern Europe Commercial Update " (Zaktualizowane Informacje Gospodarcze z Europy Środkowo - Wschodniej), oraz "Poland Looks For Partners" (Polska Poszukuje Partnerów), zawierające oferty firm (a takie urzędów wojewódzkich, miejskich i gminnych) zainteresowanych współpracą inwestycyjną z partnerami amerykańskimi. Biuletyny te wydawane są raz w miesiącu i trafiają do kilku tysięcy firm i instytucji na terenie Stanów Zjednoczonych. Oferty są również zamieszczane w komputerowej sieci INTERNET pod adresem: http: //www. itaiep.doc.gov/eebic/ceebic.htlm. Zamieszczenie informacji w komputerowej sieci INTERNET oraz w biuletynach „Zaktualizowane Informacje Gospodarcze z Europy Środkowo - Wschodniej", „Polska Poszukuje Partnerów" jest bezpłatne. Jednakże firma lub instytucja zainteresowana tą formą promocji musi spełnić pewne warunki, tj.: należy przedstawić koncepcję współpracy z potencjalnym partnerem oraz cel jaki zamierza się osiągnąć dzięki realizacji planowanego przedsięwzięcia; należy posiadać materiały w języku angielskim, które mogłyby być przesłane zainteresowanym firmom amerykańskim; należy informować Biuro CEEBIC o efektach działania (czy i jakie firmy amerykańskie odpowiedziały na ofertę i jaki jest rezultat tych kontaktów). The Trade Opportunities Program (TOP) Program pomaga firmom polskim w znalezieniu amerykańskich dostawców interesujących ich produktów. TOP umożliwia złożenie zapytania ofertowego (trade lead), które jest natychmiast nieodpłatnie przekazywane do 70 Biur Regionalnych US & FCS na terenie Stanów Zjednoczonych i umieszczane w sieci Internet. W ten sposób oferta dociera do setek firm amerykańskich, osób i instytucji takich jak biura informacji, agencje rządowe, izby handlowe i wydawnictwa codzienne. Zapytanie może dotyczyć zarówno pojedynczego zakupu jak i stałych dostaw. Zainteresowane firmy, osoby i organizacje handlowe kontaktują się bezpośrednio z odbiorcą polskim, którego nazwa i adres podane są w ofercie. International Buyer Program (IBP) Program umożliwiający uczestnictwo w imprezach targowych na terenie USA: rocznie Departament Handlu wspiera od 18 do 22 wiodących amerykańskich imprez targowych w ramach International Buyer Program. Dzięki tym imprezom przedstawiciele polskich firm i instytucji rządowych poznają najnowsze wyroby amerykańskie i mogą bezpośrednio z ich producentami prowadzić negocjacje handlowe. Specjaliści handlowi US & FCS towarzyszą polskim delegacjom handlowym odwiedzającym targi w USA, gdzie służą pomocą obu stronom w nawiązaniu kontaktów handlowych. System Zarządzania Informacją Handlową Program umożliwia bezpłatne umieszczenie informacje o swoim przedsiębiorstwie w Indeksie Zagranicznych Firm Handlowych (Foreign Traders Index - FTI), który jest częścią Systemu Zarządzania Informacją Handlową (Commercial Information Management System - CIMS), bazy danych zawierającej informacje o firmach zainteresowanych nawiązaniem kontaktów handlowych z amerykańskimi partnerami i obejmującej swoim zasiągiem cały świat. Amerykańskie firmy często korzystają z tego systemu, aby zlokalizować firmy zagraniczne, które zajęłyby się sprzedażą lub dystrybucją ich towarów. W systemie FTI firma może zostać sklasyfikowana w rożnych kategoriach, zarówno jako producent, przedstawicie! handlowy, sprzedawca hurtowy i detaliczny lub 55 4. Analiza ofert instytucji wspierających male i średnie przedsiębiorstwa regionie krakowskim usługodawca, z podaniem adresu, numerów telefonu i faksu, nazwy produktu lub usługi, sfery zainteresowań, wielkości firmy i innych danych. Dodatkowo Konsulat posiada bibliotekę oferującą informacje na temat amerykańskich produktów i firm. Obszerny zbiór biblioteczny obejmuje informacje o różnych sektorach przemysłu, czasopisma handlowe, katalogi, książki telefoniczne, raporty handlowe i ekonomiczne oraz szereg innych publikacji przydatnych w poszukiwaniu kontaktów gospodarczych z partnerami amerykańskimi. Korzystanie z biblioteki jest bezpłatne. 4.3.9. Free Enterprise Transition Center FETC Free Enterprise Transition Center jest jednym z programów USAID działającym na terenie całej Polski, z biurem w Krakowie. Dotyczy działalności szkoleniowej organizowanej w ramach konkretnych potrzeb przedsiębiorstw państwowych i prywatnych. Zakres szkoleń opracowywany jest wspólnie przez daną organizację oraz ochotników Amerykańskiego Korpusu Pokoju i obejmuje zagadnienia rozwoju przedsiębiorstwa. Szkolenie prowadzone jest w ramach bezpośredniego sponsorowania przez polskie instytucje wspomagane dodatkowo poprzez Korpus Pokoju i Free Enterprise Transition Center. FETC w Krakowie dysponuje zbiorem publikacji oraz materiałów audiowizualnych z zakresu ekonomii rynkowej i zagadnień związanych z rozwojem przedsiębiorczości. 4.3.10. Polska Federacja Niezależnych Przedsiębiorców (PFNP) Polska Federacja Niezależnych Przedsiębiorców jest stowarzyszeniem (lobby) przedsiębiorców, które zajmuje się obroną małych i średnich przedsiębiorstw przed biurokracją i nadmiernymi podatkami. Stowarzyszenie działa analizując przepisy gospodarcze pod kątem ich przydatności dla sektora MŚP. Wyniki analizy otrzymują członkowie PFNP, aby w korespondencyjnym głosowaniu ocenić projekt. Jeśli uzyska on negatywną ocenę większości, stowarzyszenie podejmuje lobbing na rzecz odrzucenia go przez Sejm. Stowarzyszenie oferuje swoim członkom: bezpłatną prenumeratę miesięcznika „Przedsiębiorca"; możliwość decydowania o lobbingu poprzez głosowanie mandatowe; bezpłatnych porady prawne; bezpłatne porady specjalistów z zakresu księgowości, kredytów, marketingu i zarządzania. Przedstawione powyżej instytucje i ich oferty ulegają ciągłym zmianom. Instytucje starają się dostosować swoje ofert do aktualnych potrzeb klientów. Chodzi tutaj głównie o rodzaje i tematy przeprowadzanych szkoleń, tematy konsultacji itp. Niektóre instytucje zabiegają o możliwość realizacji zagranicznych programów pomocowych, co wiąże się z bezpośrednimi korzyściami, w postaci rozporządzania znacznymi środkami finansowymi. W momencie gdy dana instytucja rozpocznie realizację danego programu jej zakres działania może ulec znacznej zmianie. Należy wyraźnie zaznaczyć, iż przedstawione powyżej oferty nie wyczerpują katalogu ofert pomocowych dla małych i średnich przedsiębiorstw w regionie krakowskim. Przedstawione bowiem zostały jedynie oferty instytucji działających w regionie24. Istnieje bardzo dużo różnego rodzaju programów pomocowych realizowanych przez instytucje o charakterze ogólnopolskim spoza regionu. Nie są one reprezentowane przez żadną z krakowskich instytucji, stąd nie są przedmiotem analizy w pracy. Dla praktycznych potrzeb mniejszego opracowania, jego uzupełnienia, w aneksie 3 został umieszczony spis najważniejszych programów wspierających sektor MŚP w Polsce. 24 Powyższa lista obejmuje aktualnie funkcjonujące instytucje wpierających sektor MŚP w regionie. Jak już wcześniej zostało zaznaczone, z różnych względów mogło się zdarzyć, iż niektóre z nich zostały pominięte. Inne mogą być zmodyfikowane bądź już nieaktualne. W dobie szybkich przemian gospodarczych następuje ich 56 4. Analiza ofert instytucji wspierających male i średnie przedsiębiorstwa regionie krakowskim 4.4. Analiza ofert badanych instytucji W celu pełniejszej analizy zostały wyodrębnione cztery jednostki działające samodzielnie, ale będące przynależnymi do prowadzących je instytucji. Chodzi tutaj o: Polsko Holenderski Ośrodek Informacji Gospodarczej i Regionalne Centrum Korespondencyjne Euro Info - działające w ramach Izby Przemysłowo Handlowej, oraz Inkubator Przedsiębiorczości i Ośrodek Wspierania Przedsiębiorczości - działające przy Fundacji Promocji Gospodarczej Regionu Krakowskiego. Ze względu na niezależność funkcjonowania, w praktyce są one obierane jako samodzielne instytucje pomocowe. Analiza i późniejsza ocena ofert instytucji wspierających małe i średnie przedsiębiorstwa wymaga dokładnego wyszczególnienia adresatów ofert i rodzajów oferowanych usług. 4.4.1. Adresaci ofert Instytucje wraz z charakterystyką podmiotów, do których kierowane są oferty, przedstawione zostały w tabeli 30. Tabela 30. - Podział ofert ze względu na podmioty do których są one adresowane INSTYTUCJE ADRESACI OFERT Izba Przemysłowo Handlowa w Krakowie Wybrane usługi – zrzeszone w Izbie podmioty gospodarcze (MŚP) inne usługi – podmioty niezrzeszone (MŚP) • Polsko – Holendeski Ośrodek Informacji Gospodarczej Wszystkie zainteresowane podmioty gospodarcze • Regionalne Centrum Korespondencyjne Euro Info Wszystkie zainteresowane podmioty gospodarcze należące do sektora MŚP Polsko Amerykański Klub Przedsiębiorczości Wybrane usługi – zrzeszone w Izbie podmioty gospodarcze (MŚP) inne usługi – pomioty niezrzeszone(MŚP) Fundacja “Progress and Business” Wszystkie zainteresowane podmity gospodarcze Fundacja Promocji Gospodarczej Regionu Krakowskiego Wszystkie zainteresowane podmity gospodarcze Inkubator Przedsiębiorczości Zrzeszone podmioty gospodarcze należące do sektora (MŚP) Ośrodek Wspierania Przedsiębiorczości Wszystkie zainteresowane podmioty gospodarcze należące do sektora MŚP Centrum Wspierania Biznesu przy ARRK S.A. Wszystkie zainteresowane podmioty gospodarcze należące do sektora MŚP Izba Rzemieślnicza w Krakowie Wybrane usługi – zrzeszone w Izbie podmioty gospodarcze (MŚP) inne usługy – podmioty niezrzeszone (MŚP) Krakowska Kongregacja Kupiecka Wybrane usługi – zrzeszone w Kongregacji podm. gospod. (MŚP) inne usługi – podmioty niezrzeszone (MŚP) Konsulat Generalny USA w Krakowie Wybrane usługi – podmioty gospodarcze należącedo sektora MŚP inne usługi – wszystkie zainteresowane podmioty gospodarcze Free Eterprise Transition Center FETC Wszystkie zainteresowane podmioty gospodarcze Polska Federacja Niezależnych Przedsiębiorców Zrzeszone w stowarzyszeniu podmioty gospodarcze (MŚP) Źródło: Opracowanie własne bardzo szybka rotacja. Niektóre z nich kończą swoją działalność bądź tak jak w przypadku Centrum Wspierania Biznesu - kończą realizację programów pomocowych. 57 4. Analiza ofert instytucji wspierających male i średnie przedsiębiorstwa regionie krakowskim Większość instytucji adresuje swoje oferty wyłącznie do małych i średnich przedsiębiorstw. Na czternaście badanych instytucji: 9 jednostek - adresuje oferty wyłącznie dla sektora MŚP; l jednostka - niektóre oferty adresowane są wyłącznie dla sektora MŚP, inne również dla pozostałych przedsiębiorstw; 4 jednostki - oferty dla wszystkich zainteresowanych przedsiębiorstw. Niektóre instytucje działają na zasadzie stowarzyszeń i zrzeszeń przedsiębiorców. Stąd zwykle większość realizowanych przez nie usług przeznaczonych jest Jedynie dla podmiotów zrzeszonych. Scześć jednostek spośród badanych instytucji funkcjonuje jako zrzeszenia (stowarzyszenia), w oparciu o stałych członków. Do nich adresowana jest większość usług. Członkowie tych instytucji ze względu na status Jednostek do których przynależą, wywodzą się wyłącznie spośród małych i średnich przedsiębiorstw. Niektóre usługi realizowane przez instytucje zrzeszające podmioty gospodarcze, adresowane są również do podmiotów niezrzeszonych. Pozostałe 8 jednostek - oferuje swoje usługi wszystkim zainteresowanym podmiotom gospodarczym. 4.4.2. Przedmiot ofert Szkolenia Spośród wszystkich czternastu instytucji branych pod uwagę: większość tj. 10 jednostek - zajmuje się organizacją szkoleń, z czego dla 2 - jest to wyłączna dziedzina działalności; pozostałe 4 instytucje nie prowadzą działalności szkoleniowej. Szkolenia organizowane są w oparciu o bieżące potrzeby przedsiębiorstw zarówno sektora prywatnego jak i państwowego. Najczęściej dotyczą one: zasad prowadzenia działalności gospodarczej; zagadnień rozwoju przedsiębiorstwa zarządzania firmą; marketingu w małych i średnich przedsiębiorstwach oraz promocji; zarządzania strategicznego; finansów, rachunkowości, księgowości; podstawowych zasad handlu zagranicznego; podatków, itp. Niektóre instytucje oferują również bardziej specjalistyczne szkolenia o charakterze technicznym. Przykładem jest Izba Gospodarcza, która organizuje szkolenia dotyczące nowoczesnych technologii, obsługi i zastosowania komputerów oraz higieny pracy w małych przedsiębiorstwach. Inną wyróżniającą się ofertą są wysoko wyspecjalizowane szkolenia dla kadry zarządzającej organizowane przez Fundację „Progress and Business". Dotyczą one między innymi organizacji rynków terminowych, inwestycji kapitałowych, ryzyka finansowego itp. W tym wypadku są one skierowane do przedstawicieli przedsiębiorstw conajmniej średniej wielkości. Dobór kadry prowadzącej szkolenia odbywa się we wszystkich instytucjach w ramach aktualnych potrzeb. Instytucje wykorzystują najczęściej wykładowców z Akademii Ekonomicznej, Uniwersytetu Jagiellońskiego, Akademii Górniczo Hutniczej oraz osoby bezpośrednio związane ze światem biznesu. Zapewnia to równowagę poziomu jakości szkoleń. Dwie spośród badanych instytucji tj. Fundacja „Progress and Business" i Free Enterprise Transition Center zajmują się wyłącznie szkoleniami. O ich specjalizacji świadczy wysoki poziom przegotowania technicznego - między innymi dzięki stosowaniu nowoczesnych systemów 58 4. Analiza ofert instytucji wspierających male i średnie przedsiębiorstwa regionie krakowskim audiowizualnych. Instytucje te zapewniają obok wykładowców krakowskich również osoby z zewnątrz. Fundacja „Progress and Business" organizuje szkolenia ze stałym udziałem prowadzących wykładowców z Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu oraz Uniwersytetu St. Gallen. Informacje Spośród wszystkich czternastu badanych instytucji:: 10 - instytucji zajmuje się dostarczaniem szeroko pojętej informacji; pozostałe 4 - instytucje nie prowadzą działalności informacyjnej. Przegląd ofert informacyjnych udzielanych przez badane instytucje przedstawia tabela 20. Tabela ta została opracowana na podstawie raportów z działalności poszczególnych instytucji oraz ofert realizowanych usług. Należy jednak zwrócić uwagę, że wiele instytucji deklarując udzielanie informacji w ramach poszczególnych dziedzin nie posiada własnych baz danych, a jedynie pośredniczy w uzyskaniu informacji z innych instytucji. Często powoduje to konieczność wydłużania czasu potrzebnego na uzyskanie informacji oraz ich niekompletność. Tabela 20. - Działalność informacyjna w ramach badanych instytucji Rodzaje informacji Zasady prowadzenie dzialalności gospodarczej Baza danych o podmiorach gospodarczych Żródła finansowania Targi w Polsce Targi w innych krajach Publiczne przetargi Cla i przepisy importowo – eksp. w Polsce Cla i przepisy importowo – eksp. w innych krajach Zasady współpracy gosp. z innymi krajami Oferty wspólpracy z firmami polskimi Oferty wspólpracy z firmami z innych krajow Zagraniczne normy i standardy jakości Polsko – Holenderski Ośrodek Informacji Gospodarcz Regionalne Cenrtum Korespondencyjne Euro Info Polsko Amerykański Klub Przedsiębiorczości Fundacja Promocji Gospodarczej Regionu Krakowsk tak tak tak tak Izba Przemysłowo Handłowa tak Ośrodek wspierania przedsiębiorczości Centrum wspierania biznesu przy ARRK S.A. tak Krakowska kongregacj a kupiecka tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak Izba Rzemieslnicza w Krakowie tak tak Konsulat generalny USA w Krakowi e tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak Źródło: Opracowanie własne Rodzaje udzielanych informacji zostały podzielone według grup tematycznych. tak tak tak tak tak 59 4. Analiza ofert instytucji wspierających male i średnie przedsiębiorstwa regionie krakowskim Prowadzenie działalności gospodarczej w Polsce - Informacje te dotyczą finansowych, prawnych, podatkowych i gospodarczych uwarunkowań dotyczących zasad i wymogów funkcjonowania przedsiębiorstw w kraju. Są adresowane zarówno dla firm polskich jak i zagranicznych. Z informacji tego rodzaju często również korzystają osoby dopiero zamierzające rozpocząć działalność gospodarczą. Informacje tego rodzaju nie wymagają korzystania ze specjalistycznych baz danych, a jedynie fachowej wiedzy osób ich udzielających. Często stoją one na pograniczu usług doradczych i konsultacyjnych. Baza danych o podmiotach gospodarczych - Do grupy tej zostały zaliczone instytucje udzielające informacji o podmiotach gospodarczych. Należy zwrócić jednak uwagę na duże zróżnicowanie jakości tych usług w ramach poszczególnych instytucji. Większość z nich ogranicza się bowiem do korzystania z ogólnie dostępnych informatorów w postaci np. Panoramy Firm oraz spisu obsługiwanych członków i klientów. Na wyróżnienie zasługuje oferta Izby Przemysłowo Handlowej, która z komputerowej bazy danych sieci InfoData®. Źródła finansowania - Informacje te dotyczą możliwości pozyskania kapitału zarówno z instytucji bankowych jak i pozabankowych. Oferta Euro Info dotyczy na przykład informacji na temat środków finansowych pochodzących z Unii Europejskiej w ramach programu PHARE. Ciekawą ofertę stanowi również szeroka baza informacyjna dotycząca ofert lokalnych banków i instytucji finansowych -Polsko Amerykańskiego Klubu Przedsiębiorczości. Informacje dotyczące targów w Polsce i w innych krajach - dotyczą organizowanych imprez wystawienniczo-targowych. W przypadku targów zagranicznych oferta Polsko -Holenderskiego Ośrodka Informacji Gospodarczej dotyczy imprez organizowanych w Holandii, a oferta Konsulatu Generalnego USA imprez organizowanych w Stanach Zjednoczonych Publiczne przetargi - Informacje o mających się odbyć publicznych przetargach oferuje tylko Izba Przemysłowo Handlowa. Odnoszą się one do województwa krakowskiego. Cła i przepisy importowe - eksportowe w Polsce i w innych krajach - odnoszą się do informacji dotyczącej uwarunkowań prawno-podatkowych towarzyszących wymianie handlowej w Polsce i za granicą. Podobnie jak w przypadku targów, oferta Polsko -Holenderskiego Ośrodka Informacji Gospodarczej dotyczy Holandii, a oferta Konsulatu Generalny USA Stanów Zjednoczonych. W zakresie informacji o zasadach współpracy gospodarczej z innymi krajami udzielane są ogólne informacje dotyczące zasad prowadzenia międzynarodowej wymiany handlowej, umów, potencjalnych zagrożeń itp. Oferty współpracy z firmami polskimi - Informacje te odnoszą się do podmiotów poszukujących partnerów handlowych, kooperantów, firm zamierzających utworzyć spółki joint venture, itp. W większości przypadków opierają się one na bazach danych. Oferty współpracy z firmami z innych krajów - odnoszą się do podmiotów zagranicznych poszukujących partnerów handlowych, kooperantów, firm zamierzających utworzyć spółki joint venture. Ich przygotowanie stoi na wyższym poziomie niż oferty firm polskich. Zagraniczne normy i standardy jakości - W przypadku Izby Przemysłowo Handlowej i Euro Info informacje te dotyczą norm i standardów jakości przyjętych w Unii Europejskiej. Chodzi tutaj głównie o normy jakości ISO 9000 oraz znak ČE. Konsulat Generalny USA oferuje informacje o normach i standardach jakości wymaganych w Stanach Zjednoczonych. Do najczęściej oferowanych usług informacyjnych należą informacje dotyczące zasad prowadzenia działalności gospodarczej (realizowane przez 7 instytucji) oraz udzielanie informacji z baz danych o podmiotach gospodarczych, informacje dotyczące zasad współpracy z innymi krajami oraz oferty współpracy z firmami polskimi (realizowane przez 5 instytucji). 60 4. Analiza ofert instytucji wspierających male i średnie przedsiębiorstwa regionie krakowskim W dalszej kolejności plasują się oferty informacji dotyczących źródeł finansowania, targów zagranicznych oraz informacje o ofertach współpracy z firmami zagranicznymi (realizowane przez 4 instytucje). Następnie oferty informacji o targach w Polsce, cłach i przepisach importowoeksportowych w innych krajach oraz informacje dotyczące zagranicznych norm i standardów jakości (realizowane przez 3 instytucje). Do najrzadziej oferowanych usług informacyjnych należą informacje dotyczące ceł i przepisów importowo-eksportowych w Polsce oraz informacje o publicznych przetargach. Doradztwo Większość spośród badanych firm oferuje swoim klientom doradztwo związane z szeroko pojętym obrotem gospodarczym. Na 14 badanych instytucji zajmuje się tym 12 jednostek. Tabela 21. przedstawia rodzaje oferowanych porad. Należy zaznaczyć, iż zwykle dotyczą one podobnych zagadnień co oferowane informacje. Dotyczą one jednak konkretnych problemów, które stoją przed firmami w obrocie gospodarczym. Wymagają lepszej znajomości przedmiotu i większych kwalifikacji osób je udzielających. 61 4. Analiza ofert instytucji wspierających male i średnie przedsiębiorstwa regionie krakowskim Tabela 21. - Oferowane rodzaje usług w zakresie doradztwa Rodzaje doradztwa Izba przemysło wo handlowa Rozpoczęcie i prowadzenie działalności gospod. w Polsce Współpraca z firmami zagranicznymi tak tak Polsko – Holanders ki ośrodek informacji gospodar Prawo Podatki Finanse tak Marketing Zarządzanie Księhowość Inne tak tak Regionalne Centrum korespondencyjne Euro info tak Polsko Amryk. Klub przedsiębiorczości tak Fundacja promocji gospodarczej regionu Krakowsk tak Inkubator przedsiębio -rczości tak Ośrodek wspierania przedsiębio rczośsi tak Centrum wspierania biznesu przy ARRK S.A. tak Izba rzemieślnicza w Krakowi e tak Krakowska kongregacja kupiecka tak Konsulat generalny USA w Krakowi e Pozyskanie kapitalu tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak Polska federacja niezałeznych przedsiębiorców Źródło: Opracowanie własne tak tak tak tak 62 4. Analiza ofert instytucji wspierających male i średnie przedsiębiorstwa regionie krakowskim Porady udzielane przedsiębiorstwom zostały podzielone wg. przedmiotu którego dotyczą. Pewnym odstępstwem od tego jest pierwsze kryterium podziału tj. doradztwo w zakresie rozpoczęcia i prowadzenia działalności gospodarczej w kraju. Na usługę tą składają się bowiem różnego rodzaju porady dotyczące prawa, marketingu, podatków, inwestycji i innych zagadnień związanych z prowadzeniem firmy. Zaznaczyć jednak należy, że porady te dotyczą jedynie bardzo ogólnych zagadnień. Kwalifikacje osób je udzielających są na niższym poziomie niż w przypadku specjalistycznego doradztwa udzielanego przez wysoko wykwalifikowanych w danej dziedzinie fachowców. Specjalistyczne porady zostały wyszczególnione osobno. Doradztwo w zakresie współpracy z firmami zagranicznymi dotyczy porad co do przygotowania ofert, dokumentów wymaganych w ramach wymiany międzynarodowej, negocjacji z firmami zagranicznymi, itp. W ramach doradztwa w zakresie pozyskania kapitału instytucje pomagają rozwiązać problemy dotyczące wyboru konkretnej oferty bankowej, rodzaju kredytu oraz leasingu. W zakresie porad dotyczących prawa, podatków, marketingu, zarządzania i księgowości otrzymać można specjalistyczne porady w ramach każdej z dziedzin. Są one świadczone przez wysoko wykwalifikowanych fachowców. Jako „inne” rodzaje doradztwa w przypadku Izby Rzemieślniczej należy rozumieć specjalistyczne porady techniczne. Izba Rzemieślnicza jako jedyna oferuje tego rodzaju usługi. Najczęściej oferowane porady dotyczą rozpoczęcia i zasad prowadzenia działalności gospodarczej (realizowane przez 9 instytucji), a następnie porady dotyczące współpracy z firmami zagranicznymi (realizowane przez 5 instytucji). W dalszej kolejności plasują się usługi doradcze dotyczące pozyskiwania kapitału, doradztwo prawne, podatkowe, marketingowe i księgowe (realizowane przez 4 instytucje). Do najrzadziej oferowanego doradztwa należą usługi w zakresie porad finansowych (realizowane przez l instytucję) oraz technicznych (realizowane przez l instytucję). Promocja Spośród czternastu badanych instytucji siedem z nich oferuje różnego rodzaju usługi związane z promocją firm. Prezentuje to tabela 22. Tabela 22. - Rodzaje oferowanych usług związanych z promocją Rodzaje usługi Izba przemysłow o handlowa Polsko Holenderski ośrodek informacji gospodarcz Regionalne centrum korespondencyjne Euro info Fundacja promocji gospodarczej regionu Krakowsk Inkubator przedsiębior -czości Centrum wspierania biznesu przy ARRK A.S. Krakowska kongregacja kupiecka tak tak tak tak Organizacja wystaw i targów tak Organiowanie spotkań prezdsiębiorców tak Organizacja wyjazdów na targi zagraniczne tak tak Organizacja pobytu zagranicznych misji gospodarczych tak tak Organizacja wyjazdu polskich misji gospodarczych zagranicę tak tak Publikowanie biuletynów i wydawnictw informacyjnych tak Organizowanie akcji promocyjnych w mediach tak Źródło: Opracowanie własne tak tak tak tak Konsułat generalny USA w Krakowi e tak tak tak 63 4. Analiza ofert instytucji wspierających male i średnie przedsiębiorstwa regionie krakowskim Spośród wszystkich instytucji aktywnie uczestniczących w promowaniu przedsiębiorstw tylko jedna oferuje organizację wystaw i targów. Większość instytucji (6 spośród 8) oferuje organizację spotkań przedsiębiorców. Zwykle sprowadza się to jednak do spotkań członków zrzeszeń bądź przedstawicieli firm uczestniczących np. w szkoleniach. Organizowanie wyjazdów na targi zagraniczne dotyczy zarówno organizacji wyjazdu „od podstaw" (Izba Przemysłowo Handlowa), jak i pośrednictwo i pomoc w formalnościach związanych z uczestnictwem (Centrum Wspierania Biznesu, Konsulat Generalny USA). Oferta Konsulatu USA w ramach International Buyer Program zapewnia pomoc przedsiębiorstwom w uczestnictwie w imprezach targowych w Stanach Zjednoczonych. Tylko 2 - instytucje zajmują się organizacją pobytu zagranicznych misji gospodarczych oraz organizacją wyjazdu polskich misji gospodarczych za granicę. Podczas misji przedstawiciele przedsiębiorstw mają możliwość nawiązania współpracy gospodarczej oraz uzyskania informacji na temat możliwości inwestowania. Większość instytucji (6 spośród 8) zajmuje się publikacją biuletynów i wydawnictw informacyjnych promujących przedsiębiorstwa. Mają one bardzo zróżnicowany poziom - od „kserograficznych" ofert Inkubatora Przedsiębiorczości do profesjonalnych wydawnictw Centrum Wspierania Biznesu. Organizowanie akcji promocyjnych w mediach deklaruje tylko jedna instytucja. Sporządzanie oraz legalizacja dokumentów Usługi związane z przygotowywaniem i legalizowaniem dokumentów realizowane są przez 7 spośród 14 instytucji. Tabela 23 przedstawia oferty instytucji w zakresie sporządzania oraz legalizacji dokumentów towarzyszących obrotowi gospodarczemu. Tabela 23. - Rodzaje oferowanych usług związanych z przygotowywaniem oraz legalizacją dokumentów. Rodzaje usługi Izba przemysłowo handlowa Regionalne centrum korespondencyjne Euro info Polsko Amerykański klub przedsiębiorc zości Fundacja promocji gospodarcz ej regionu Krakowsk Inkubator przedsiębi or-czości Ośrodek wspierania przedsiębiorczości Centrum wspierania biznesu przy ARRK A.S. Sporządzanie biznesplanów tak tak tak Sporządzanie wniosków kredytowych tak tak tak Sporządzanie umów tak Sporządzanie ofert tak Sprzedaż druków potrzebnych w obrocie gospodarczym z zagranicą tak Legalizacja dokumentów handlowych tak tak tak tak tak tak tak tak Źródło: Opracowanie własne Sporządzanie biznesplanów jest niezbędną czynnością w momencie ubiegania się o zewnętrzne środki finansowe zarówno z instytucji bankowych -w postaci kredytów jak i z instytucji pozabankowych -np. różnego rodzaju funduszy. W momencie ubiegania się o kredyt bankowy istnieje również potrzeba sporządzenia wniosku kredytowego. Sporządzaniem tego rodzaju dokumentów zajmują się trzy instytucje. Jedna instytucja (Izba Przemysłowo Handlowa) oferuje również sprzedaż druków potrzebnych w obrocie gospodarczym oraz legalizację dokumentów Handlowych. 64 4. Analiza ofert instytucji wspierających male i średnie przedsiębiorstwa regionie krakowskim Inne Obok typowych wyżej wymienionych usług instytucje oferują jeszcze indywidualne usługi. Izba Przemysłowo Handlowa wdrażanie postępowania mediacyjnego i honorowego w sporach gospodarczych. Regionalne Centrum Korespondencyjne Euro Info pomoc w znalezieniu partnerów gospodarczych za pośrednictwem punktów Euro Info zlokalizowanych w całej Europie. Polsko Amerykański Klub Przedsiębiorczości przy MISTIA pośredniczenie w kontaktach z lokalnymi bankami i innymi instytucjami finansowymi w zakresie linii kredytowych i pożyczkowych; organizowanie spotkań z przedstawicielami lokalnych władz, ministrami, posłami i senatorami. Fundacja „Progress and Business" wykonywanie ekspertyz dotyczących analityki portfela, planowania i finansowania inwestycji. Fundacja Promocji Gospodarczej Regionu Krakowskiego zagospodarowywanie obszarów poprzemysłowych poprzez opracowywanie odpowiednich planów oraz finansowanie projektów realizacyjnych. Inkubator Przedsiębiorczości przy FPG oferowanie powierzchni do prowadzenia działalności gospodarczej za cenę niższą od ceny rynkowej. Ośrodek Wspierania Przedsiębiorczości FPG udzielanie pożyczek nowo powstającym podmiotom gospodarczym tworzącym miejsca pracy. Izba Rzemieślnicza prowadzenie podatkowej księgi przychodów i rozchodów podmiotów gospodarczych; przeprowadzanie egzaminów czeladniczych we wszystkich zawodach rzemieślniczych. Krakowska Kongregacja Kupiecka lobbing Polska Federacja Niezależnych Przedsiębiorców lobbing W systemie wspierania małych i średnich przedsiębiorstw, największą efektywność działań ośrodków wspierających osiąga się wówczas, gdy praca ośrodków doradczo -szkoleniowych dla małych i średnich przedsiębiorstw zostaje rozszerzona o dostęp do innych, wzajemnie uzupełniających się form wsparcia w postaci instrumentów finansowych. Wspieranie przedsiębiorczości powinno mieć charakter kompleksowy. Instytucje pomocowe w chwili obecnej skupiają się jednak przede wszystkim na pierwszym rodzaju działalności tj. na działalności doradczo szkoleniowej. W zakresie pomocy finansowej posiadają one niewielkie możliwości ograniczając się jedynie do udzielania porad w zakresie możliwości i wyboru rodzaju kredytu oraz miejsca jego realizacji, ofert towarzystw leasmgowych i funduszy pomocowych. Postuluje się jednak aby bezpośrednia pomoc małym i średnim przedsiębiorstwom rozszerzona była o efektywnie działające, a przede wszystkim osiągalne dla najmniejszych przedsiębiorstw formy finansowe w postaci 65 4. Analiza ofert instytucji wspierających male i średnie przedsiębiorstwa regionie krakowskim długoterminowych niskooprocentowanych pożyczek. Instrumenty finansowe powinny iść w parze z wiedzą o nowoczesnych technologiach, podnoszeniu umiejętności zarządzania firmą, stosowaniu efektywnych technik marketingu oraz korzystaniem z dostępnych źródeł informacji (por. Gęsicka 1996, s. 15). W ciągu ostatnich lat zaobserwować można tendencję tworzenia kompleksowych programów rozwoju przedsiębiorczości, łączących różne instrumenty wspierania małych i średnich przedsiębiorstw, wiele w tej mierze pozostaje jednak jeszcze do zrobienia. Innymi istotnymi problemami wynikającymi z działań rządu dla małych i średnich przedsiębiorstw są: zbyt wysoka stopa oprocentowania kredytów (co wiąże się z omówionymi wcześniej barierami finansowymi), wysoka inflacja oraz „nieżyciowość", niestabilność i zawiłość niektórych przepisów prawnych (np. dotyczących stosunków pracodawca - pracownik). 66 5. Wnioski i rekomendacje 5. Wnioski i rekomendacje 5.1. Porównanie barier funkcjonowania i rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw ofertami usług instytucji wspierających sektor w regionie krakowskim Zewnętrzne źródła pomocy w postaci usług instytucji wspierających małe i średnie przedsiębiorstwa, wykorzystywane są w prowadzeniu działalności gospodarczej, służąc poszerzaniu lub modyfikowaniu wewnętrznych zasobów przedsiębiorstwa(por. Piasecki, Rogut: 1997). Zapotrzebowanie takie wynika z ograniczonych zasobów firmy lub niesprzyjających warunków otoczenia gospodarczego, które tworzą bariery funkcjonowania oraz rozwoju przedsiębiorstw. Oferty usług realizowanych przez instytucje wspierające małe i średnie przedsiębiorstwa są jednym z rodzajów pomocy zewnętrznej. Od innych wyróżnia je przede wszystkim cena, niższa niż w przypadku ofert innych instytucji realizujących usługi dla sektora MŚP. Porównanie barier funkcjonowania i rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw z ofertami usług instytucji wspierających sektor w regionie krakowskim, wskazuje na szeroki zakres możliwości uzyskania zewnętrznej pomocy. Poszczególnym barierom zostały przypisane odpowiednie oferty instytucji pomocowych wraz z podaniem liczby instytucji je realizujących (tabele 24-27). 67 5. Wnioski i rekomendacje Tabela 24. - Oferty instytucji wspierających sektor MŚP w stosunku do barier rynkowych Bariery Oferty pomocowe Ograniczony rynek odbiorców Niska zamożność społeczeństwa Słaba penetracha rynku Brak wiedzy o marketingu Trudności produkcyjne Brak wiedzy o zynkach zbytku Szkolenia: Dotyczące marketingu i promocji w małych firmach (10 inst.) Podstaw handlu zagranicznego (10 inst.) Informacje: Baza danych o podmiotach gospodarczych (5 inst) Targi w Polsce (3 inst.) Targi w innych krajach (4 inst.) Cła i przepisy importowo – eksp. w Polsce (2 inst.) Cła i przepisy importowo – eksp. w innych krajach (3 inst.) Zasady współpracy gospodarczej z innymi krajami (5 inst.) Oferty współpracy z firmami polskimi (5 inst.) Oferty współpracy z firmami z innych krajów (4 inst.) Doradztwo: Współpraca z firmami zagranicznymi (5 inst.) Marketing(4 inst.) Promocja: Organizacja wystaw i targów (1 inst.) Organizowanie spotkań przedsiębiorców (6 inst.) Organizacja wyjazdów na wystawy i targi zagraniczne (3 inst.) Organizacja pobytu zagranicznych misji gospodarczych (2 inst.) Organizacja wyjazdu polskich misji za granicę (2 inst.) Publikowanie biuletynów i wydawnictw informacyjnych (6 inst.) Organizowanie akcji promocyjnych w mediach (1 inst.) Inne: Pomoc w znalezieniu partnerów gospodarczych za pośrednictwem sieci Euro Info (1 inst.) Silna konkurencja rynkowa Duża podaż tanich towarów pochodzenia zagranicznego Szara strefa Inne: Lobbing (2 inst.) Źródło: Opracowanie własne Przedsiębiorstwo napotykając na barierę rozwoju w postaci ograniczonego rynku odbiorców towarów i usług ma do dyspozycji szereg powyżej przedstawionych ofert pomocowych. Szkolenia umożliwiają zdobycie podstawowych informacji na temat marketingu i różnych metod promocji towarów. Przedsiębiorstwa zainteresowane eksportem swoich tawarów na zynki zagraniczne mogą uzyskać wiadomości poprzez szkolenia dotyczące handlu zagranicznego. 68 5. Wnioski i rekomendacje Możliwość umieszczenia swojej firmy wraz z ofertą w bazie danych, pozyskania informacji o podmiotach gospodarczych poszukujących kontrahentów, czy udziłu w imprezach targowych wydaje się być najlepszym sposobem na rozszerzenie rynku odbiorców. Informacje dotyczące ceł i przepisów eksportowych oraz zasad współpracy gospodarczej mogą przyczynić się do wejścia na rynki zagraniczne. Instytucje oferują ponadto usługi doradcze z zakresu współpracy z firmami zagranicznymi oraz doradztwo marketingowe. Usługi związane bezpośrednio z promocją umożliwiają zaprezentowanie produktów oraz usług na imprezach targowych, nawiązanie kontaktów z innymi przedsiębiorcami z kraju i z zagranicy. Ze względu na szeroki zasięg, szczególnie interesująca jest możliwość promocji w środkach masowego przekazu. Silna konkurencja rynkowa jest zjawiskiem pozytywnym, gdyż wpływa na podwyższenie jakości towarów i usług oraz obniżenie ich cen. W sytuacji jednak, gdy jej źródłem są towary pochodzenia zagranicznego, szczególnie z krajów charakteryzujących się niższymi kosztami produkcji, zagraża ona funkcjonowaniu oraz rozwojowi rodzimych przedsiębiorstw. Podobnie negatywnym zjawiskiem jest szara strefa, która wprowadza tanie towary i usługi zagrażając tym samym legalnie działającym firmom. Niektóre instytucje wspierające małe i średnie przedsiębiorstwa tworzą grupy nacisków tzw. lobby, które starają się wpłynąć na społeczeństwo oraz na politykę rządu. Członkowie takich instytucji decydują o rodzaju podejmowanych zagadnień. Przykładami są tutaj ochrona rodzimej wytwórczości przed zagraniczną konkurencją oraz domaganie się likwidacji szarej strefy. 69 5. Wnioski i rekomendacje Tabela 25. - Oferty instytucji wspierających sektor MŚP w stosunku do barier finansowych Bariery Oferty pomocowe Brak środków na innowacje Brak zasobów finansowych Informacje: Dotyczące żródeł finansowania (4 inst.) Doradztwo: Możliwości pozyskania kapitału (4 inst.) Inne: Udzielanie pożyczek nowopowstającym podmiotom gospodarczym tworzącym miejsca (1 inst.) Ograniczony dostęp do kapitrału zewnętrznego Trudny dostęp do kredytowania bankowego Informacje: Dotyczące żródeł finansowania (4 inst.) Doradztwo: Możliwości pozyskania kapitału (4 inst.) Sporządzanie dokumentów: Sporządzanie biznes planów (3 inst.) Sporządzanie wniosków kredytowych (3 inst.) Inne: Pośrednictwo w kontaktach z lokalnymi bankami (1 inst.) Problemy związane z płynności odbiorców Brak umiejętności zarządzania finansami Opóżnienia płatności odbiorców Szkolenia: Na temat podstawowych zasad prowadzenia działalności gospodarczej (10 inst.) Dotyczące finansów (10 inst.) Doradztwo: Prowadzenie działalności gospodarczej (9 inst.) Finanse (1 inst.) Źródło: Opracowanie własne Bariery finansowe (tabela 25) wiążą się z brakiem środków na funkcjonowanie i rozwój firmy. W niektórych sytuacjach mogą doprowadzić do upadku przedsiębiorstwa. Informacje o źródłach finansowania oraz doradztwo w zakresie możliwości pozyskania kapitału są cenne dla rozwijających się przedsiębiorstw. Bezpośrednim rozwiązaniem problemu zdobycia funduszy na innowacje jest w przypadku nowopowstałych przedsiębiorstw udzielanie pożyczek przez jedną z instytucji. Problemy dostępu do kapitału zewnętrznego, kredytów bankowych w szczególności wynikają często z braku odpowiednio przygotowanych dokumentów. Oferta instytucji wspierających przewiduje w związku z tym sporządzanie biznes planów oraz wniosków kredytowych. Jedna z instytucji zajmuje się pośredniczeniem w kontaktach z lokalnymi bankami co znacznie upraszcza formalną stronę pozyskania kredytów. 70 5. Wnioski i rekomendacje W ramach problemów związanych z płynnością finansową, instytucje oferują szkolenia dotyczące zasad prowadzenia działalności gospodarczej w zakres których wchodzą elementy finansów. Bardziej specjalistyczne programy oferują rozszerzony zakres zagadnień związanych z finansami. Tabela 26. - Oferty instytucji wspierających sektor MŚP w stosunku do barier wynikających z polityki rządu Bariery Oferty pomocowe Lobbing (2 inst.) Zły stan finansów publicznych Scentralizowana administracja publiczna Nadmierny fiskalizm Bariery w ramach stosunku pracy Źródło: Opracowanie własne Największy wpływ na funkcjonowanie oraz rozwój przedsiębiorstw ma polityka rządowa (tabela 26.). Spośród wszystkich instytucji wspierających sektor MŚP tylko dwie działają na rzecz zniwelowania barier będących wynikiem działań rządu. Chodzi tutaj głównie o przeciwstawianie się biurokracji administracji publicznej oraz nadmiernym obciążeniom podatkowym i rozwiązaniom przewidzianym w ramach stosunku pracy - w szczególności. Tabela27. - Oferty instytucji wspierających sektor MŚP w stosunku do barier wynikających zatrudnienia Bariery Oferty pomocowe Brak odpowiednio wykwalifikowanej Skolenia: siły roboczej Dotyczące nowoczesnych technologii (l inst.) Specjalistyczne o charakterze technicznym (l inst.) Brak motywacji do pracy u pracownikow Szkolenia: dotyczące zarządzania firmą (10 inst.) Doradztwo: zarządzanie Źródło: Opracowanie własne Pozostałe bariery związane z brakiem kwalifikacji siły roboczej i brakiem motywacji u pracowników (tabela 27) są wynikiem minionego systemu gospodarczego. Instytucje pomocowe są w stanie zaoferować szkolenia dotyczące nowoczesnych technologii (- w celu automatyzacji i ograniczenia liczby niezbędnych pracowników) oraz szkolenia techniczne dla pracowników (- w celu podwyższenia ich kwalifikacji). Brak motywacji u pracowników jest wynikiem zarówno przyzwyczajenia do rozwiązań z minionej epoki jak i braków w kwalifikacji menadżerów odpowiedzialnych za zarządzanie. W tym wypadku instytucje proponują szkolenia oraz doradztwo w zakresie zarządzania. Jak wynika z porównania barier z ofertami, instytucje wspierające sektor oferują znaczną liczbę rozwiązań wychodzących na przeciw ograniczeniom funkcjonowania i rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw. Ocena ich przydatności oraz skuteczności jest zupełnie innym zagadnieniem i ze względu na rozległość tematu nie mieści się ramach niniejszej pracy. Należy jednak zaznaczyć że większość z oferowanych usług ma charakter bardzo teoretyczny. 71 5. Wnioski i rekomendacje Przykładowo, sytuacja w której przedsiębiorcy pracującemu w swojej firmie, mającemu kłopoty z dwoma zatrudnianymi pracownikami proponuje się uczestnictwo w szkoleniu z zarządzania jest dalece oderwana od rzeczywistości. Bardziej konkretne usługi w postaci np. doradztwa czy udzielania informacji są cenniejsze i łatwiej dostępne szczególnie dla małych firm. 5.2. Wnioski końcowe Oferta usług oferowanych przez instytucje pomocowe pokrywa się w znacznym stopniu z potrzebami wynikającymi z barier funkcjonowania i rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw. Liczba firm korzystających z usług, w tym głównie doradztwa, jest bardzo niska i może wskazywać na to, że aktualny popyt sektora MŚP na tego rodzaju usługi kształtowany jest w dużej mierze nie przez rzeczywiste uświadomienie potrzeby, lecz wymuszony jest przez „naciski zewnętrzne“ (por. Piasecki, Rogut: 1997, s. 125). Do nacisków tych zaliczyć można banki (w przypadku stań o kredyt), urzędy skarbowe, inspektorat pracy itp. Innym powodem braku zainteresowania usługami instytucji wspierających małe i średnie przedsiębiorstwa jest brak wiedzy oraz informacji o działalności i istnieniu instytucji wspierających małe i średnie przedsiębiorstwa25 Należy zwrócić uwagę iż oferty instytucji pomocowych w większym stopniu są adresowane do przedsiębiorstw średnich i małych, które są „zakorzenione" w realiach gospodarczych, niż do przedsiębiorstw nowopowstałych. Większość instytucji oferuje działalność szkoleniowo informacyjną, przy czym połowa ofert informacyjnych dotyczy wymiany międzynarodowej. Przedsiębiorcy dopiero rozpoczynający swoją działalność podobnie jak właściciele funkcjonujących małych przedsiębiorstw, w których pracuje dwóch, trzech pracowników, nie są zainteresowani teoretycznymi szkoleniami, czy handlem zagranicznym. Oczekują oni natomiast konkretnych rozwiązań w postaci ułatwionego dostępu do zewnętrznych źródeł finansowania, prostych porad z zakresu marketingu i podstaw prawa26. 5.3. Rekomendacje Dynamizowanie powstawania małych i średnich przedsiębiorstw oraz ich rozwój wymagają zastosowania przez instytucje wspierające małe i średnie przedsiębiorstwa, następujących instrumentów i rozwiązań: stworzenia łatwo dostępnego kredytu o relatywnie niewysokiej stopie procentowej i wieloletnim okresie spłat; angażowania w różnej postaci kapitałów zagranicznych w postaci joint venture, przedsiębiorstw zagranicznych, kredytów dewizowych itp., intensyfikujących możliwości rozwoju omawianych podmiotów i dokonywania w nich procesów innowacyjnych oraz wprowadzania nowoczesnych technologii. działań zmierzających do obniżenia obciążeń podatkowych oraz stworzenia ulg podatkowych, neutralizujących obawy o efekty finansowe w początkowym okresie działania firmy, umożliwiających szerokie samo finansowanie rozwoju, zwiększające zainteresowanie postępem technicznym i tworzenie nowych miejsc pracy. stworzenia systemu informacji i doradztwa techniczno-ekonomicznego, opartego na zasadzie ograniczonej odpłatności, między innymi dla tworzących się firm oraz jednostek powstałych na skutek przekształceń prywatyzacyjnych; 25 Podczas rozmów przeprowadzonych z pracownikami instytucji wspierających sektor MŚP, podkreślali oni brak wiedzy na temat instytucji pomocowych i ich usług u przedsiębiorców. 26 Informacje zdobyte podczas rozmów z pracownikami instytucji pomocowych oraz przedsiębiorcami. 72 5. Wnioski i rekomendacje stworzenia różnorodnych form kształcenia kadr zatrudnianych w niewielkich przedsiębiorstwach, ograniczające barierę kwalifikacji i umiejętności w zakresie szeroko rozumianego zarządzania (por. Czternasty: 1994). 73 Bibliografia Bibliografia 1. Amerykańska Agencja Rozwoju Międzynarodowego, 1995, Jak korzystać z amerykańskiej pomocy przewodnik dla polskich biznesmenów. Warszawa. 2. Banachowicz Ewa, 1995, Bariery wzrostu MŚP, Warszawa. 3. Bąk Mieczysław i Kulawczuk Przemysław, 1997, Deregulacja Systemu Podatkowego, Instytut Badań nad Demokracją i Przedsiębiorstwem Prywatnym, Przedstawicielstwo Fundacji im. Friedricha Naumana w Polsce, Warszawa. 4. Biuletyn informacyjny Polsko - Amerykańskiego Klubu Przedsiębiorczości, 1997. 5. Centrum Wspierania Biznasu, 1997, Sprawozdanie z działalności Centrum Wspierania Biznesu w okresie l października 1995 -31 marca 1997, Kraków. 6. Czternasty Waldemar ,1994, Wspomaganie rozboju małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w okresie transformacji ustrojowej. Gospodarcze problemy transformacji ustrojowej. Zeszyty naukowe AE Poznań, nr 222. 7. Frąckowiak W., 1991, Zanim zaczniesz własny biznes, Buisnessmen Magazine, nr 6. 8. Fundusz Współpracy, 1997, Sprawozdanie z działalności w roku 1996, Centrum Korespondencyjne Euro Info. 9. Gajda J., 1980, Przedsiębiorczość i warunki jej rozwoju w gospodarce socjalistycznej, Ekonomista nr 3-4. 10. Gęsicka Grażyna, 1996, Instytucje Rozwoju Lokalnego, PIL, Katowice. 11. GUS, 1996, Rocznik statystyczny. Warszawa. 12. GUS, 1988, Warszawa. 13. GUS, 1996, Zmiany Strukturalne Grup Podmiotów Gospodarki Narodowej w i półroczu 1996r Warszawa. 14. Hubner Danuta, 1996, Małym jest trudniej. Gazeta Prawna, Nr 29. 15. Kelly, Pearce, Lawyer i inni, 1968, How to Organize and Operate a Small Business, New York. 16. Kommision der Europaischen Gemeinschaft, 1992, Gemeinschaftsrahmen fur staatliche Beihilfen an kleine und mittelere Unternehmen, KMU - Definition, Brussel. 17. Krakowska Kongregacja Kupiecka, 1997, Sprawozdanie z działalności Rady i Zarządu Krakowskiej Kongregacji Kupieckiej za okres od 14 listopada 1994 do 28 lutego 1997, Kraków. 18. Levitas Anthony, 1995, Lokalne fundusze gwarancyjne i wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce, Inicjatywy lokalne -polskie doświadczenia. Pil, Warszawa. 19. Ministerstwo Przemysłu i Handlu, 1995, Małe i Średnie Przedsiębiorstwa w Gospodarce Narodowej, Warszawa. 20. Ministerstwo Przemysłu i Handlu, 1996, Informacje statystyczne o sektorze małych i średnich przedsiębiorstw. Warszawa. 21. Mroczek Ewa, 1995, Przesłanki sukcesu małych i średnich przedsiębiorstw prywatnych w Polsce. Wyniki Badań. Przegląd Organizacji 11/95. 22. Nowa Europa, 1996. 23. Poznańska Krystyna, M. Schulte-Zurhausen, 1994, Kryteria klasyfikacji małych i średnich przedsiębiorstw. Przegląd Organizacji, nr 11. 24. Piasecki Bogdan, Rogut Anna, 1997, Mocne i słabe strony małych i średnich przedsiębiorstw produkcyjnych w Polsce w 1995 roku oraz rekomendacje do polityki. Raport Końcowy, Warszawa. 25. Sprawozdanie z działalności Fundacji Promocji Gospodarczej Regionu Krakowskiego za rok 1996, 1997, Kraków. 26. Srwasz Edward, 1996, Transfer technologii do małych przedsiębiorstw produkcyjnych. Biuletyn Polskiej Fundacji MŚP, NR 4 r. 74 Bibliografia 27. Szromnik Andrzej, 1993, Rynki Europy Wschodniej w oczach niemieckich przedsiębiorców. Warszawa. 28. Tyć Waldemar, 1992, Istota MŚP i jego znaczenie w gospodarce lokalnej. Prace naukowe AE Wrocław nr 644. 29. Wójcik B, 1992, Małe Jest ważne. Przegląd Organizacji, nr 10. 30. VRG STRATEGY, 1996, Raport o stanie inwestycji zagranicznych w województwie krakowskim. 31. Zarzycki Marek, 1995, Zjawisko sponsorowania w Polsce - Konkluzje z badań... Fundusz Współpracy, PHARE Dialog Społeczny - NGOs. 32. Zdebski A., Deka M., Węgrzyn J., 1997, Izba Przemysłowo-Handlowa w Krakowie w latach 1992-1997, Kraków. 75 Aneks Aneks Aneks l instytucje, które realizują i / lub wspierają działalność na rzecz MŚP w Polsce I. Urzędy Państwowe 1) Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej - odpowiedzialne jest za realizację polityki rynku pracy rozwój MŚP jako metoda walki z bezrobociem. Realizacja Projektu "Rozwój małej przedsiębiorczości" TOR 10 Banku Światowego. ul. Limanowskiego 23 02-943 Warszawa tel. 42-05-36, 651-59-35 w.401 Obszar działalności: w ramach TOR 10: Ośrodki Wspierania Przedsiębiorczości (27) tworzone przy agencjach i fundacjach rozwoju, korzystają z pomocy Funduszu Współpracy, USAID: usługi w dziedzinie marketingu, finansów itp., udzielaj ą informacji nt. linii kredytowych, rynku, technologii; Tworzenie inkubatorów przedsiębiorczości (30 wspierane również z innych źródeł); Fundusz Rozwoju Przedsiębiorczości, udzielane są pożyczki na tworzenie małych przedsiębiorstw. Działalność szkoleniowa: w ramach TOR 10: Ośrodki Wspierania Przedsiębiorczości (27) szkolenia dla potencjalnych przedstawicieli właścicieli małych firm, bezrobotnych 2) Ministerstwo Finansów - Bank Gospodarstwa Krajowego - ogólnopolski fundusz poręczeń dla MŚP (zatrudnienie do 250 osób, obrót roczny do 200 min ECU) max 5 lat, udzielany przez 20 polskich banków (100 filii) ul. Grzybowska 80/82 00-800 Warszawa tel. 661-50-00 Obszar działalności: Uruchomiony Fundusz Poręczeń Kredytowych, udzielanie poręczeń dla MŚP 3) Ministerstwo Przemysłu i Handlu - ministerstwo odpowiedzialne jest za realizację polityki rozwoju MŚP (Departament Strategii i Polityki Gospodarczej), nadzór i opieka nad projektami wspierającymi rozwój MŚP - Phare (MŚP.RSP) oraz projektem doradczym Gemini. Obszar działalności: W ramach programu “Polityka wobec MŚP” 25 min zł. na Fundusz Poręczeń Kredytowych dla MŚP, Bank Gospodarstwa Krajowego, Poręczenia 76 Aneks 4) Ministerstwo Przekształceń Własnościowych - program Wspomagania Inicjatyw Prywatyzacyjnych, skierowany do państwowych MŚP, podlegających wojewodom (organy założycielskie, rady pracownicze, dyrekcje), przeznaczonych do prywatyzacji, do czerwca 1995 uczestniczyło 198 przedsiębiorstw ul. Krucza 36 00-522 Warszawa tel. 21-03-51, 628-17-58 Obszar działalności: Analizy prawne, ekonomiczno-finansowe, Granty finansowane ze środków PHARE i USAID, Promocja regionów i przedsiębiorstw w kraju i zagranicą Działalność szkoleniowa: Szkolenia w zakresie działalności w warunkach gospodarki rynkowej 5) Urzędy Wojewódzkie - regionalne organy administracji rządowej Obszar działalności: Informacje o podmiotach gospodarczych, organizacjach i instytucjach dział ajqcych na rzecz rozwoju MŚP; Przygotowanie i realizacja strategii rozwoju regionalnego; Współpraca z agencjami rozwoju regionalnego. 6) Siec Urzędów Pracy - sieć urzędów administracji specjalnej, podlegające wojewódzkim urzędom pracy i Krajowemu Urzędowi Pracy, wydatkowanie środków Funduszu Pracy Krajowy Urząd Pracy ul.Tamka l 00-349 Warszawa tel. 26-70-61, 26-70-68 Obszar działalności: Niskooprocentowane kredyty działalnośćgospodarczą dla bezrobotnych zamierzających Działalność szkoleniowa: Szkolenia dla bezrobotnych zamierzających rozpocząć działalność gospodarczą uruchomić 77 Aneks II. Sieci wspierania biznesu 1) Agencje Rozwoju Regionalnego - agencje i fundacje utworzone przez wojewodów, Agencję Rozwoju Przemysłu, samorządy lokalne; koło 50; większość zrzeszona w Stowarzyszeniu Agencji i Fundacji Rozwoju Regionalnego; wiele agencji wspieranych jest przez Fundusz Współpracy (tworzenie CWB, Lokalnych Agencji Rozwoju) ul Polna 40 00-635 Warszawa tel. 25-80-50, 25-64-96 Obszar działalności: Usługi doradcze dla przedsiębiorców, Tworzenie i udostępnianie baz danych dostępnych dla przedsiębiorców, Udzielanie pożyczek, wkładów kapitałowych, gwarancji, Tworzenie inkubatorów przedsiębiorczości, promocja regionu, tworzenie planów rozwoju regionu, Działalność szkoleniowa: Szkolenia dla przedsiębiorców, bezrobotnych, w zakresie marketingu, finansów, prawa gospodarczego, organizacji i zarządzania, biznes planów 2) Regionalne Izby Handlowe i Przemysłowe — regionalne ośrodki samorządu gospodarczego (ok.60) -, realizuj ą misję stymulowania rozwoju regionalnego Obszar działalności: Doradztwo eksportowe i zarządzanie, Informacja gospodarcza Promocja regionu i lokalnych firm, business lobbing Działalność szkoleniowa: Szkolenia przedsiębiorców w zakresie marketingu, finansów, organizacji i zarządzania, prawa gospodarczego 3) Fundusz Współpracy - Program Wspierania Rozwoju MŚP / Rozwoju Sektora Prywatnego Fundacja Fundusz Współpracy, utworzona w celu realizacji programów PHARE (Biuro ds. Integracji Europejskiej), Program MŚP zakończony 31 grudnia 1995, współpraca z CWB kontynuowana w ramach projektów realizowanych przez Polską Fundację Promocji i Rozwoju MŚP. Program Centrów Wspierania Biznesu (33 ośrodki doradczo - szkoleniowe dla przedsiębiorców, afiliowanych przy Izbach Gospodarczych, ARR, stowarzyszeniach przedsiębiorców); CWB nie mają osobowości prawnej: Łódź (CWB,CI), Białystok, Chełm, Częstochowa, Gdańsk (CWB,CI), Gdynia, Kartuzy, Stargard Gdański, Jelenia Góra, Gliwice, Kielce, Konin, Kraków, Sanok, Lublin, Nowy Sącz, Olsztyn, Płock, Jarosław, Przemyśl, Radom, Leżajsk, Mielec, Rzeszów, Lębork, Siedlce, Stalowa Wola, Toruń, Dzierżoniów, Świdnica, Wrocław, Zielona Góra, Program Szkoleń 15 ośrodków: Suwałki 2, Opole, Białystok, Płock, Gdańsk 2, Olsztyn, Rzeszów, Wroclaw, Ciechanów, Ostrzeszów, Warszawa, Częstochowa, Kraków, 78 Aneks ul. Żurawia 4a 00-503 Warszawa te l. 693-58-68, 693-58-27, 693-53-65 Obszar działalności: CWB: Porady marketingowe, planowanie, badanie rynku, biznes plany, wnioski kredytowe, Proste porady nie wymagające poglqbionej wiedzy o firmie, porady prawne, Baza informacyjna: linie kredytowe, firm ubezpieczeniowe, ulgi i preferencje podatkowe, bank ofert-kojarzenie partnerów, Program Izb Regionalnych - wspieranie 12 izb przemysłowo - handlowych, zrzeszonych w KIG: Suwałki, Białystok, Biała Podlaska, Nowy Sącz, Łódź, Leszno, Toruń, Kraków, Katowice, Gorzów Wielkopolski, Koszalin, Rzeszów, Warszawa Ośrodek Doradztwa dla Małych Przedsiębiorstw (KIG) Działalność szkoleniowa: CWB: Szkolenia dla MŚP w zakresie marketingu, finansów, zarządzania, szkolenia dla rozpoczynających działalność gospodarczą, Program Szkoleń: Szkolenia dla przedsiębiorców i konsultantów, wsparcie szkół biznesu - programy szkoleniowe, szkolenia dla przedsiębiorców i rozpoczynających działalność: Gdańsk 2, Białystok l, Suwałki 2, Ciechanów l, Opole l, Płock l, Olsztyn l, Rzeszów 2, Wrocław l, Ostrzeszów l, Warszawa l, Częstochowa l 4) Stowarzyszenie Organizatorów Ośrodków Innowacji i Przedsiębiorczości -stowarzyszenie powołane w 1992r, celem którego jest propagowanie i wspieranie inkubatorów przedsiębiorczości, współpraca z instytucjami rządowymi i donatorami (Bank Światowy, EC, działalność - USA, Niemcy, Europa Środkowa i Wschodnia) Centra Innowacji i Technologii 6; Gdańsk, Poznań, Płock, Warszawa, Kalisz, Kraków; Inkubatory Przedsiębiorczości 17: Koszalin, Szczecin, Poznań, Toruń, Kalisz, Łódź, Ostrzeszów, Świdnica, Żelów, Pionki, Ostrowiec Świętokrzyski, Katowice, Rybnik, Tomaszów Mazowiecki, Jastrzębie Zdrój, Katowice, Mielec; Ośrodki Wspierania Biznesu 22: Gdańsk, Stargard Gdański, Olsztyn, Suwałki, Białystok, Łomża, Ciechanów, Toruń, Poznań, Płock, Siedlce, Łódź, Wieruszów, Wrocław, Dzierżoniów, Świdnica, Kielce, Starachowice, Mielec, Jarosław, Rzeszów, Przemyśl; ul. Polanka 3 61-131 Poznań tel. 77-1 7-51, 77-18-31 79 Aneks Obszar działalności: Doradztwo w zakresie zarządzania, marketingu, rachunkowości, handlu zagranicznego, opracowanie biznes planów, strategii, analiz finansowych, prawo gospodarcze, Informacje nt. form działania inkubatorów przedsiębiorczości, parków naukowych i technologicznych, źródeł finansowania, marketingu, handlu zagranicznego, partnerów zagranicznych (baza danych), Kojarzenie partnerów, sprawdzanie wiarygodności, pomoc w tworzeniu inkubatorów, Działalność szkoleniowa: Szkolenia dla organizatorów centrów innowacji, ~ marketing, analizy, podatki, prawo, strategia, biznes plan. III. Organizacje pozarządowe l) Fundacja Ekonomiczna NSZZ „Solidarność” -fundacja wspierająca rozwój MŚP w zakresie doradztwa, szkoleń, wydawnictw ekonomicznych, 23 biura regionalne w tym 5 ośrodków doradczych: Białystok, Katowice, Piotrków Trybunalski, Rzeszów, Poznań ul. Wały Piastowskie 24 80-855 Gdańsk tel 31-40-51 Obszar działalności: Bezpłatne usługi konsultingowe, Informacje o firmach, bank informacji gospodarczej, Tworzenie inkubatorów przedsiębiorczości (projekt Banku Światowego TOR 10) kojarzenie partnerów Działalność szkoleniowa: Polsko - Amerykańskie Instytuty Malej Przedsiębiorczości 4 (Białystok, Rzeszów, Gdańsk, Poznań) szkolenia i kursy dla przedsiębiorców i bezrobotnych, zarządzanie komputerowe. 2) Fundacja Inicjatyw Społeczno -Ekonomicznych: fundacja - wspieranie rozwoju MŚP, inicjatyw - lokalnych. Agencje Inicjatyw Lokalnych (10); Łódź, Białystok, Chełm, Gdańsk, Kielce, Olsztyn, Toruń, Wałbrzych, Radom, Warszawa; Agencje stowarzyszone: ARR Biłgoraj, ARR Konin, Kraków, Fundacja Promocji i ROZWOJU Gospodarczego. Regionu Krakowskiego, CWB Lublin, ARR Ares Suwałki, FISE Zamość, Fundacja Rozwoju Gminy Żelów, Dom Inicjatyw Regionu Ostrołęki, Ostrołęcki Ruch Gospodarki i Przedsiębiorczości. ul. Jasna 22 05-054 Warszawa tel 27-21-31, 27-67-21 80 Aneks Obszar działalności: Pomoc doradcza dla przedsiębiorców, Pomoc dla osób chcących założyć firmą (porady, pomoc w opracowaniu projektów), Poszukiwanie partnerów, Szkoły przedsiębiorczości. Działalność szkoleniowa: Szkolenia i kursy - zakładanie i prowadzenie małych firm 3) Polsko - Amerykańska Fundacja Doradztwa dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw fundacja utworzona przez Krajową Izbę Gospodarczą oraz Scientex Corporation (Kongres USA) ul. Tręhacka 4 00-074 Warszawa tel. 26-35-52 Obszar działalności: Informacja i porady dla przedsiębiorstw rozpoczynających lub rozszerzających działalność Ośrodki Doradztwa dla Małych Przedsiębiorstw (6: Warszawa, Łódź, Gdynia, BielskoBiała, Konin, Lublin): zarządzanie, finanse, handel zagraniczny, podatki, marketing, rachunkowość, Informacje nt. linii kredytowych, firm kapitałowych, Promocja, poszukiwanie partnerów za granicznych, Działalność szkoleniowa: Organizacja szkoleń przez Ośrodki Doradztwa dla Małych Przedsiębiorstw (prowadzenie działalności gospodarczej), 4) Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej - fundacja - utworzona w celu wspierania samorządności i MŚP ul. Krzywickiego 9 02-078 Warszawa tel. 25-25-47, 621-13-52 Obszar działalności: We współpracy z Polsko - Amerykańskim Funduszem Przedsiębiorczości prowadzenie sieci 11 Polsko- Amerykańskich Klubów Przedsiębiorczości (Szczecin, Olsztyn, Białystok, Lublin, Kielce Wrocław, Częstochowa, Opole, Rzeszów, Kraków, Warszawa): informacja o krajowych i zagranicznych kooperantach, targach, organizacja spotkań z urzędnikami, bankami. 81 Aneks Działalność szkoleniowa: Polsko - Amerykańskie Kluby Przedsiębiorczości: warsztaty szkoleniowe, dyskusje, wymiana doświadczeń, 16 Regionalnych Ośrodków Szkoleniowych (prowadzenie działalności gospodarczej): Białystok, Częstochowa, Gdańsk, Jelenia Góra, Katowice, Kielce, Kraków, Lublin, Łódź, Olsztyn, Opole, Poznań, Rzeszów, Szczecin, Warszawa, Wrocław - szkolenia w zakresie polityki informacyjnej, finansów lokalnych, przekształceń własnościowych, zarządzanie, rozwój przedsiębiorczości. IV, Organizacje para rządowe 1) Agencja Rozwoju Przemysłu - fundacja Skarbu Państwa utworzona przez MPiH, ul. Wspólna 4 00-930 Warszawa tel. 661-81-11, 628-79-54 Obszar działalności: Wspieranie Agencji Rozwoju Regionalnego 2) Polska Agencja Rozwoju Regionalnego - państwowa agencja starzona w celu wspierania regionów "zagrożonych" - realizacja STRUDER oraz Polsko- Szwajcarskiego Programu Regionalnego; 5 ARR: ARR: Wałbrzych, Katowice, Rzeszów, Łódź, Suwałki ul. Żurawia 4a 00-503 Warszawa tel. 693-54-53, 693-54-06 Obszar działalności: Doradztwo dla rozpoczynających działalność gospodarczą, Informacja gospodarcza dla przedsiębiorców, Fundusz Dotacji dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw, dotacje dla nowopowstających i istniejących firm (do 25 %) przedsięwzięcia, Regionalne Fundusze Inwestycyjne - finansowanie kapitału dla firm istniejących, Fundusz Poręczeń Kredytowych - pokrycie części ryzyka banku, finansowanie lokalnych inwestycji infrastrukturalnych - Małe Projekty Infrastrukturalne. Działalność szkoleniowa: Szkolenia dla bezrobotnych i przedsiębiorców, Szkolenia satelitarne w zakresie ekonomii, finansów, informacji gospodarczej 3) Fundusz Współpracy - Fundacja Fundusz Współpracy, utworzona w celu realizacji programów PHARE (Biuro ds. Integracji Europejskiej) Program Inicjatyw Lokalnych nadzorowany przez - Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej, działa od 1993r, 2 fazy realizacji: przygotowanie programów - rozwoju lokalnego, realizacja programów lokalnych (80% budżetu) 82 Aneks ul. Żurawia 4a 00-503 Warszawa tel. 693-51-65, 693-58-19 Obszar działalności: Program Inicjatyw Lokalnych: Usługi doradcze w ramach 9 lokalnych agencji rozwoju regionalnego: Biłgoraj, Działdowo, Lubawka, Kutno, Nidzica, Starachowice, Ustrzycki Dolne, Wieko, Żelów, Informacja gospodarcza poprzez lokalne agencje rozwoju, Fundusze gwarancyjne, inkubatory przedsiębiorczości Działalność szkoleniowa: Szkolenia dla przedsiębiorców i bezrobotnych 4) Fundusz Współpracy: Euro - Info - centrum korespondencyjne w 6 ośrodkach: Warszawa, Rzeszów, Kraków, Kielce, Gdańsk, Szczecin. ul. Żurawia 6/12 00-503 Warszawa tel. 625-75-79, 625-14-26 Obszar działalności: Euro - Info: Informacja na temat formalno-prawnych uwarunkowań współpracy gospodarczej z państwami UE Informacja o partnerach gospodarczych, wydarzeniach, targach, programach pomocowych. 5) Polska Fundacja Promocji i Rozwoju Małych i Średnich Przedsiębiorstw - fundacja założona wl995r przez MPiH: inicjowanie i koordynacja działań wspierających rozwój MŚP oraz stymulowanie przepływu informacji i komunikacji pomiędzy Rządem a środowiskiem przedsiębiorców, m. in. 2 pilotażowe projekty Funduszy Poręczeń Wzajemnych; Dzierzgoń, Biłgoraj, 4 Ośrodki Wspierania Biznesu - projekt realizowany wspólnie z NARDA: Koszalin, Leszno, Tarnobrzeg, Elbląg ul. Wspólna 4 00-926 Warszawa tel. 661-91-17, 661-17-18 83 Aneks Obszar działalności: Usługi doradcze dla MŚP poprzez sieć Centrów Wspierania Biznesu oraz innych organizacji działających na rzecz sektora MŚP, dofinansowanie działalności doradczej dla średnich przedsiębiorstw, Utworzenie Centrum Informacji .dla MŚP, którego celem jest ułatwienie dostępu do informacji rynkowej, technologicznej, o źródłach finansowania, certyfikatach, ułatwienie dostępu do finansowania tzn. dotacji i długoterminowych niskooprocentowanych kredytów oraz innych mechanizmów i instrumentów finansowych, projekt lokalnych funduszy poręczeń wzajemnych, MŚP lobbing, ułatwienie dostępu do infrastruktury materialnej. Działalność szkoleniowa: Organizacja i dofinansowanie szkoleń dla przedsiębiorców, konsultantów i MŚP. 6) Centrum Promocji Kobiet - szkolenia dla osób zaczynających działalność gospodarczą, współpraca z organizacjami kobiecymi (non-profit) Belgii, Francji, Włoch i Grecji, ul. Lwowska 17 m. 3 00-660 Warszawa tel. 29-92-57 Obszar działalności: Płatne wielodniowe kursy dla kobiet, zarządzanie, księgowość, marketing, zakładanie firmy, kojarzenie partnerów V. Inne l) Citizen’s Democracy Corps - program finansowany przez USAID, usługi doradcze dla MŚP, wykonywane przez ochotników posiadających wiedzę i umiejętności w danej dziedzinie; wspieraj ą rozwój szkol wyższych, stowarzyszeń; działalnością objęte są również Czechy, Bułgaria, Rumunia, Rosja. ul. Koszykowa 60/62 m. l O 00-667 Warszawa tel. 29-42-94, 625-70-85 Obszar działalności: Działalność doradcza w dziedzinie marketingu, finansów, zarządzania, komputeryzacji, ochotnicy pracują w firmie przez 6-8 miesięcy Usługi informatyczne nt. źródeł finansowania, handlu zagranicznego, marketingu, partnerów zagranicznych Działalność szkoleniowa: Szkolenia obejmują zagadnienia marketingu rachunkowości, analizy finansowej, strategii, biznes planu, zarządzania 84 Aneks 2) Międzynarodowa Pomoc Polskim Przedsiębiorstwom 3P/PBAS - organizacja stworzona finansowana przez Międzynarodową Korporację Finansową EB OR, USAID oraz rządy Kanady, Danii i innych krajów, zadaniem jest - przyspieszenie rozwoju MŚP w Polsce, 6 oddziałów. Warszawa, Łódź, Gdynia, Katowice, Poznań, Wrocław. A1. Niepodległości 186 00-608 Warszawa tel. 25-97-81, 25-98-80 Obszar działalności: Pomoc doradcza świadczona jest przez polskich i zagranicznych konsultantów w dziedzinie finansów, marketingu, zarządzania, transferu technologii, usługi są odpłatne, Tworzenie sieci współpracy międzynarodowej. Działalność szkoleniowa: Prowadzone są odpłatne szkolenia dla polskich konsultantów 3) Know - How Fund - Polsko-Brytyjski Program Rozwoju Przedsiębiorczości, realizowany we współpracy z Lubelsko - Chełmską Fundacją Rozwoju, Fundacją ROZWOJU WOJ. Białostockiego; realizuje program Regionalnych Centrów Zarządzania Ambasada Brytyjska, AL Róż l 00-566 Warszawa tel. 628-10-01, 621-71-61 Lubelsko - Chełmska Fundacja Rozwoju ul. Rynek 7 20-111 Lublin tel. 73-63-55, 73-73-26 Obszar działalności: W ramach Programu Rozwoju Rynku - usługi konsultingowe w dziedzinie marketingu, badanie rynku, pośredniczenie w kontaktach z przedsiębiorcami brytyjskimi, Fundusz Gwarancyjny - do 70% wartości kredytu, dla firm zatrudniających 5-100 osób, Fundusz Kapitałowy - kapitał inwestycyjny, udział zaangażowania kapitałowego nie może przekroczyć 25% inwestycji, Program Wspierania Rozwoju Przedsiębiorczości - budowanie potencjału agencji wspierania przedsiębiorczości, tworzenie sieci inkubatorów przedsiębiorczości. Działalność szkoleniowa: Program rozwoju Rynku - szkolenia dla przedsiębiorców, w ramach programu Regionalnych Centrów Zarządzania prowadzona jest szkoła biznesu w Lublinie, 4) MENTOR - Sekcja Doradcza Polskiej Fundacji Promocji i Rozwoju Małych i Średnich Przedsiębiorstw, europejski program doradczy dla MŚP - konsultanci pracujący bezpośrednio z przedsiębiorcami. ul. Wspólna 4 00-926 Warszawa tel. 661-91-17, 628-20-51 w 521 85 Aneks Obszar działalności: Oferowane są usługi doradcze w dziedzinie zarządzania, finansów, planowania, realizowane przez emerytowanych doradców zagranicznych, 5) USAID PI. Powstańców Warszawy l pok. 243 00-958 Warszawa tel. 26-91-92, 27-01-12 Obszar działalności: Poręczenia 6) MBA Enterprise Corps - program finansowany przez USAID, obejmuje usługi doradcze dla MŚP, wykonywane przez ochotników i absolwentów amerykańskich szkół biznesu Akademia Ekonomiczna w Krakowie ul. Rakowicka 27 31-510 Kraków tel. 16-74-82 Obszar działalności: Ochotnicy pracują przez rok lub dwa lata w polskich 7) International Executive Service Corps - wspieranie MŚP przez amerykańskich doradców AI. Jerozolimskie 65/79 (LIM) 00-697 Warszawa tel. 630-62-09, 630-61-21 Obszar działalności: Zarządzanie, doskonalenie systemu finansowego firmy, produkcji, marketingu; 8) Korpus Pokoju - organizacja koordynująca działalność wolontariuszy - między innymi dziedzinie doradców rozwoju MŚP ul. Bukowińska 24 02-703 Warszawa tel. 43-50-11 Obszar działalności: Wolontariusze doradzają firmom i samorządom lokalnym 9) Kanady j sko - Polski Fundusz Przedsiębiorczości - fundacja kanadyjsko - polska Obszar działalności: Pomoc dla firm indywidualnych w formie udzielanych kredytów, budżet pożyczkowy 20 mid $, obsługa przez Bank Handlowy 10) Coaching Programme - program uruchomiony przez KIG oraz Deutche Gesselschaft fuer Technische Zusamenarbeit 86 Aneks ul. Trębacka 4 00-074 Warszawa tel. 26-02-21 Obszar działalności: Doradztwo dla polskich przedsiębiorców w 6 regionach: Koszalin, Suwałki, Białystok, Warszawa Łódź, Zielona Góra, Jelenia Góra, Wrocław, Kraków, Katowice, wsparcia uzyskało 181 firm, doradztwo dla przedsiębiorców do momentu uzyskania rentowności. Działalność szkoleniowa: Szkolenia dla przedsiębiorców, doradców, pracowników Izb Gospodarczych, 11) EXPROM program realizowany przez KIG, dąży do zwiększenia wpływów dewizowych Polski z eksportu poprzez pobudzenie i rozwój potencjału polskich firm, skierowany do firm prowadzących działalność eksportową lub posiadających zdolność J ej podjęcia, program ogólnopolski, 4 Izby regionalne: Kielce, Łódź, Suwałki, Gdynia ul. Trębacka 4 00-074 Warszawa teL 26-13-98, 26-02-21 w 390 - 395 Obszar działalności: Analizy SWAT, marketing, promocja, zarządzanie, produkcja Badanie rynku, informacja o targach i partnerach zagranicznych Promocja eksportu, testowanie wyrobów na rynkach zagranicznych 12) JOOP Joint Venture PHARE Programme realizowany przez JOPP Assistance Unit w celu zakładania joint ventures w krajach Europy Środkowo - Wschodniej European Commission, Directorate General XVIII, Credit and Investment JOPP Assistance Unit Mr Jean Marie Magnetic, Head of Unit Luxembourg tel. (0-352) 4301 6261, 46 70 96, 43 63 22, 46 70 97 (fax) Obszar działalności: Pomoc doradcza obejmuje analizy SWOT, pokrywanie kosztów analizy w wysokości 50% (do 75 tyś. ECU) w przypadku powodzenia 100% Udzielanie bezprocentowych kredytów (do 150 tyś. ECU) 13) Linia kredytowa Banku Światowego "Rozwój Sektora Prywatnego" realizowana przez Polski Bank Rozwoju, skierowana do MŚP, zatrudniających do 500 osób, z przewagą własności prywatnej ul. Żurawia 47/49 00-680 Warszawa tel. 630-04-02, 630-05-00 87 Aneks Obszar działalności: Udzielane pożyczki w dowolnej walucie uznawanej przez B Ś, na okres do 7 lat, max dla przedsięwzięcia 2 mln.$, dla przedsiębiorstwa 4 mln.$, udział do 80% na rozbudowę, do 50% dla firm powstających 14) UMBRELLA - program pomocy dla firm, instytucji i organizacji, realizowany wspólnie przez Rząd Polski i UNDP, projekt realizuje wnioski o pomoc, której koszty nie przekraczają 10.000 $ ul. Krucza 38/42 00-926 Warszawa tel. 628-36-24. 29-95-66 Obszar działalności: Doradztwo prowadzone przez konsultantów krajowych zagranicznych, wolontariuszy, doskonalenie kadr, współpraca gospodarcza z zagranicą, 15) Eastern Europe Business Information Centers - finansowany przez Rząd USA, 3 biura regionalne: Gdańsk, Poznań, Gliwice Business Information Centre ul. Jasna 24 00-054 Warszawa tel. 27-90-44, 26-86-71 Obszar działalności: Oferuje pomoc w wyszukiwaniu partnerów do współpracy, inwestycji - firmy z USA i Europy Srodkowo-Wschodniej Kolportaż w USA biuletynu "Eastern Europe Looks for Partners" Pośrednictwo między firmami 16) Fundusz Mikro - projekt USAID, obejmuje przedsiębiorstwa zatrudniające do 10 pracowników, działalność prowadzona co najmniej od 3 miesięcy, 7 projektów pilotażowych: Gdynia, Piaseczno, Gorlice, Toruń, Stargard, Kraków ul. Poznańska 16, 00-680 Warszawa tel. 622-26-35, 622-39-40 Obszar działalności: Udzielane pożyczki w wysokości do 5 tyś. PLN -pierwsza pożyczka, kolejne do 30 tyś. PLN, lokalni przedstawiciele rekomenduj ą potencjalnych pożyczkobiorców 17) Bank Inicjatyw Społeczno -Ekonomicznych - bank założony przy udziale Caisse Centrale de Credit Cooperatif- partner FISE ul. Królewska 27 00-060 Warszawa tel. 27-77-80, 27-78-24 Obszar działalności: Udzielanie kredytów inwestycyjnych poręczenia Leasing maszyn i urządzeń 88 Aneks 18) CARESBAC - Polska - firma udzielająca wkładów kapitałowych (venture capital) stworzona i finansowana przez CARESBAC (USA), Fundusz współpracy i USAID ul. Marszałkowska 140 00-061 Warszawa tel. 27-84-43, 27-58-04 Obszar działalności: Wkłady kapitałowe - od 50.000 USD do 400.000 USD, udział me mniejszy niż 25% i me większy niż 49% całego majątku, tylko istniejące już firmy (15-100 pracowników, obrót roczny 150.000 - 1,5 min. USD, wartość majątku 50.000 - 500.000 USD) 19) Polsko - Amerykański Fundusz Przedsiębiorczości - fundusz wspierany przez Rząd i Kongres USA, kapitał założycielski 240 min. $, świadczy usługi doradcze dla MŚP oraz udziela kredyty ul. Cypryjska 2a 02-761 Warszawa teL 642-11-43, 642-11-43 Obszar działalności: Usługi doradcze w szerokim zakresie We współpracy z Fundacji Rozwoju Demokracji Lokalnej - sieć Polsko - Amerykańskich Klubów Przedsiębiorczości: informacja o krajowych i zagranicznych kooperantach, targach, organizacja spotkań z urzędnikami, bankami Korporacja Finansowania Przedsiębiorczości udzielanie kredytów dla MŚP (do 500.000 $) 30% udziału własnego w przypadku firm nowopowstających, okienka pożyczkowe w 10 bankach, współpraca kapitałowa pożyczki na kapitał obrotowy Działalność szkoleniowa: Fundacja Edukacyjna Przedsiębiorczości - finansowanie szkoleń dla przedsiębiorców, menadżerów VI. Jednostki regionalne 1) Jednostki regionalne w formie agencji, stowarzyszeń, związków lokalnych i branżowych, realizujących misję wspierania rozwoju lokalnego (ponad 60), tworzonych przez samorządy lokalne, lokalne stowarzyszenia przedsiębiorców, grupy branżowe, związki pracodawców, producentów, usługodawców Obszar działalności: Pełnią funkcje doradcze dla lokalnych przedsiębiorców, grupowanych branżowo, reprezentują interesy lokalnego biznesu, doradztwo w zakresie podstawowych kwestii związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. Działalność szkoleniowa: Seminaria, szkolenia dla zrzeszonych przedsiębiorców 2) Szkoły Biznesu 26: Białystok, Olsztyn, Toruń, Częstochowa, Elbląg, Gdańsk 2, Kraków 3, Lublin, Nowy Sącz, Płock, Poznań, Rzeszów, Szczecin, Tarnobrzeg, Warszawa 8, Wrocław 89 Aneks Obszar działalności: Działalność szkoleniowa: Szkolenia dla przedsiębiorców, konsultantów w zakresie marketingu, finansów, podatki, prawo gospodarcze, organizacja i zarządzanie, tworzenie biznes planu 3) Jednostki szkoleniowo - doradcze komercyjne spółki z o. o., biura szkoleniowo -konsultacyjne, stowarzyszenia, fundacje (ponad 70) Obszar działalności: Doradztwo gospodarcze Działalność szkoleniowa: Szkolenia w zakresie podstawowych dziedzin związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej VII. Organizacje Przedsiębiorców 1) Krajowa Izba Gospodarcza - samorząd gospodarczy zrzesza ok. 5 00.000 przedsiębiorców, ok. 100 izb regionalnych, reprezentacja wobec władz, kontrakty międzynarodowe, targi. ul. Trębacka 4 00-074 Warszawa tel. 26-02-21, 27-46-73 Obszar działalności: Wywiadownia gospodarcza Poręczenia Lobbying Działalność szkoleniowa: szkolenia dla przedsiębiorców 2) Polska Federacja Niezależnych Przedsiębiorców - stowarzyszenie przedsiębiorców, reprezentacja wobec władz, zbieranie sugestii i opinii na temat zmian prawnych, rozwój współpracy miedzy przedsiębiorcami ul. Koszykowa 79 02-008 Warszawa tel. 660-70-10, 660-70-11 Obszar działalności: Biuletyn - informacje o funkcjonowaniu MŚP w Polsce, kredytach pomocy zagranicznej, cłach, podatkach, stanowisku władz, analizy prawne MŚP lobbying 90 Aneks Działalność szkoleniowa: Warsztaty szkoleniowe 3) Konfederacja Przedsiębiorców, Handlowców i Producentów Rolnych ul. Gołębiowskiego 5 01-504 Warszawa tel. 3929-40-98 Obszar działalności: Lobbying 4) Izba Rzemieślnicza i Małej Przedsiębiorczości - ośrodek samorządu gospodarczego, reprezentacja interesów rzemieślników ul. Smocza 2 7 01-048 Warszawa tel. 38-22-11, 38-35-53 Obszar działalności: Informacja gospodarcza, doradztwo eksportowe, zarządzanie, poręczenia MŚP lobbying Działalność szkoleniowa: Szkolenia dla przedsiębiorców 5) Konfederacja Pracodawców Polskich - organizacja przedsiębiorców ul. Krucza 36,Warszawa tel. 628-09-61 Obszar działalności: Lobbying 6) Business Centre Club - organizacja przedsiębiorców PI. Żelaznej Bramy 3 00-136 Warszawa tel. 625 30-37 Obszar działalności: Lobbying 91 Aneks Aneks 2 instytucje wspierające rozwój small businessu w województwie Krakowskim 1. Izba Przemysłowo Handlowa ul. Floriańska 3 31-019 Kraków tel. 228-907 2. Małopolski Instytut Samorządu Terytorialnego i Administracji (MISTIA) ul. Szlak 73a 31-153 Kraków tel. 341-670, 335-154, 339-800, 341-670 3. Polsko Amerykański Klub Przedsiębiorczości przy MISTIA ul. Szlak 73a 31-153 Kraków tel. 341-670 4. Fundacja „Progresss and Business“ ul. Floriańska 31 Kraków tel. 217-154, 217-011 5. Fundacja Promocji Gospodarczej Regionu Krakowskiego ul. Mrozowa 2 O a Kraków tel. 441-457 6. Ośrodek Wspierania Przedsiębiorczości przy Fundacji Promocji Gospodarczej Regionu Krakowskiego ul. Mrozowa 20a Kraków tel. 216-109 7. Agencja Rozwoju Regionu Krakowskiego S.A. ul. Kordylewskiego 11 31-547 Kraków tel. 114-603 8. Centrum Wspierania Biznesu przy Agencji Rozwoju Regionu Krakowskiego S.A. ul. Kordylewskiego 11 31-547 Kraków tel. 112-022 9. Izba Rzemieślnicza ul. Św. Anny 9 Kraków tel. 224-133. 220-595 92 10. Polsko Niemieckie Centrum Szkolenia Izby Rzemieślniczej w Krakowie A1. Mickiewicza 5 31-120 Kraków tel. 215-251, 332-110 11. Krakowska Kongregacja Kupiecka ul. Garbarska 14 Kraków tel. 212-442, 222-326, 212-568 12. Polskie Towarzystwo Ekonomiczne Oddz. Wojew. w Krakowie zmiana adresu 13. Polskie Stowarzyszenie Chrześcijańskich Przedsiębiorców ul. Bociana 6 31-23 J Kraków tel. 137-450 14. Towarzystwo Polsko - Słowackie ul. Narzymskiego 26/4 31 463 Kraków tel. 119-698 15. Krakowska Izba Turystyki ul. Karmelicka 32 31-128 Kraków tel. 345-996 16. Junior Chamber Kraków ul. Floriańska 3 (przy IPH) 31-019 Kraków tel. 221-374 17. Profesjonalna Szkoła Biznesu ul. Miodowa 26 31-055 Kraków tel. 220-066 18. Adept S.A. ul. Rakowicka 27 31-510 Kraków tel. 167-640, 167-641, 167-642,167-644 19. Instytut Prawa Spółek i Inwestycji Zagranicznych Sp. z o.o. ul. Stachowicza 5 30-103 Kraków tel. 226-569, 231-886 20. Firma Doradcze - Usługowa „Agrolines" ul. Racławicka 56 30-017 Kraków tel. 340-195 Aneks 93 Aneks 21. Fundacja Francusko - Polski Instytut Zarządzania Przemysłowego, Delegatura Euro - Est Conseił Plac Na Stawach 1 30 107 Kraków tel. 223 194 22. Krakowskie Towarzystwo Przemysłowe ul. Słowackiego 64 Kraków 23. Embassy of the USA Foreign Commercial Service Central and Eastern Europe Business Information Center ul. Stolarska 9 31-043 Kraków tel. 214-909 24. Free Enterprise Transition Centre FETC ul. Straszewskiego 25/6 31 113 Kraków tel. 226-012 25. Szkoła przedsiębiorczości i Zarządzania Akademii Ekonomicznej w Krakowie ul. Rakowicka 27 31 510 Kraków tel. 210-670 26. „Organizator" S.A. Przedsiębiorstwo Usług Doradczych i Wdrożeniowych ul. Sw. Jana 13/21 a 31 017 Kraków tel. 223-468 27. Przedsiębiorstwo Konsultingu Gospodarczego „Orgsystem" ul. Bandkiego 5/7 30 129 Kraków tel. 378-322 28. „City Prof Rynek Główny 6 31 028 Kraków tel. 216-248 29. Energoprzem Holding S.A. ul. Rzemieślnicza 1 30 403 Kraków tel. 672-249 30. Delegatura Euro - Conseił Plac na Stawach 1 30 107 Kraków tel. 223-194 31. Regionalne Towarzystwo Gospodarcze 32 087 Zielonki 250 tel. 334-307 94 Aneks Aneks 3 programy wspierające sektor MŚP CAN Kanadyjsko - Polski Fundusz Przedsiębiorczości Organizacja zgłaszająca program: Fundacja Kanadyjsko Polska Cel: Wspieranie MŚP DZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI AKTYWNOŚĆ PROGRAMU Grupa celowa indywidualne firmy Zasięg terytorialny cały kraj Budżet 32 mid. USD Pożyczki udzielanie kredytów dla firm (Bank Handlowy) - 20 mid. USD CH Polsko szwajcarski Program Rozwoju Regionalnego Organizacja zgłaszająca program: Rząd Szwajcarii / PARR Cel: rozwój wybranych regionów DZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI AKTYWNOŚĆ PROGRAMU Gmpa celowa społeczności lokalne / MŚP D Coaching Programme Organizacja zgłaszająca program: Deutsche Gesellschaft fuer Technische Zusammenarbeit / KIG Cel: doradztwo dla polskich przedsiębiorstw, szkolenie konsultantów DZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI AKTYWNOŚĆ PROGRAMU Gmpa celowa MŚP, polscy konsultanci Zasięg terytorialny Koszalin, Suwałki, Białystok, Warszawa, Łódź, Zielona Budżet 9,5 min DM Dane statystyczne 181 firm uzyskało wsparcie Szkolenia dla przedsiębiorców, pracowników Izb Gospodarczych Doradztwo dla przedsiębiorców, bezpłatna pomoc do momentu uzyskania rentowności 95 Aneks EU CARESBACK - POLSKA Organizacja zgłaszająca program: Fundusz współpracy (Phare) Cel: inwestycje kapitałowe dla egzystujących MŚP DZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI AKTYWNOŚĆ PROGRAMU Gmpa celowa istniejące MŚP Venture kapitał suma zaangażowania USD 50.000 - 400.000, górny poziom udziału w kapitale firmy 25 - 49% Euro Info Organizacja zgłaszająca program: Fundusz współpracy (Phare) Cel: Centrum korespondencyjne - informacja na temat formalno prawnych uwarunkowań współpracy gospodarczej z państwami UE, informacja o partnerach gospodarczych, wydarzeniach, targach i programach. DZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI AKTYWNOŚĆ PROGRAMU Gmpa celowa MŚP Zasięg terytorialny Centrum w Warszawie - oddziały Krakowie, Rzeszowie, Kielcach, Gdańsku i Szczecinie Informacja na temat formalno prawnych uwarunkowań współpracy gospodarczej z państwami UE, informacja o partnerach gospodarczych, wydarzeniach, targach i programach. EXPROM Organizacja zgłaszająca program: Program Phare realizowany przez Krajową Izbę Gospod. Cel: Zwiększenie wpływów dewizowych Polski z eksportu poprzez pobudzanie i rozwój potencjału eksportowego polskich przedsiębiorców. DZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI AKTYWNOŚĆ PROGRAMU Gmpa celowa indywidualne przedsiębiorstwa prowadzące działalność eksportową bądź posiadające zdolność jej podjęcia Zasięg terytorialny ogólnopolski Szkolenia dla przedsiębiorców Doradztwo analiza SWOT, marketing, promocja, zarządzanie, produkcja Informacja badanie rynku, informacje o targach i partnerach zgranicznych Inna działalność promocja eksportu, testowanie wyrobów na rynkach zagranicz. 96 Aneks Join Venture Phare Program (JOPP) Organizacja zgłaszająca program: JOPP Assistance Unit Cel: zakładanie joint ventures w krajach Europy Środkowo - Wschodniej DZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI AKTYWNOŚĆ PROGRAMU Grupa celowa firmy z krajów Unii Europejskiej (MŚP) zainteresowane tworzeniem joint ventures z przedsiębiorstwami krajów Europy Środkowo - Wschodniej Zasięg terytorialny Europa Pożyczki kredyty bezprocentowe (do 150 tyś. ECU) Venture kapitał cel podstawowy Doradztwo pokrycie kosztów SWOT (50% - do 75 tyś. ECU, w razie sukcesu 100%) Lokalne Fundusze Poręczeń Wzajemnych Organizacja zgłaszająca program: Fundusz współpracy (Phare - MŚP / RSP) Cel: Gwarancje kredytowe dla MŚP DZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI AKTYWNOŚĆ PROGRAMU Grupa celowa MŚP Zasięg terytorialny pilotaż - Dzierzgoń, Biłgoraj Gwarancje kredytowe lokalne fundusze poręczeniowe - faza pilotażowa Program Centrów Wspierania Biznesu Organizacja zgłaszająca program: Fundusz współpracy (Phare - MŚP / RSP Cel: Wspomaganie CWB dostarczających dotowane usługi konsultacyjne, informacyjne i szkoleniowe dla MŚP DZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI AKTYWNOŚĆ PROGRAMU Grupa celowa MŚP - 30% bardzo małe, 6% firmy powyżej 50 pracowników, 37% firmy produkcyjne Zasięg terytorialny sieć 30 centrów zlokalizowanych w różnych regionach kraju Budżet 46% udziału w programach wspierających MŚP i rozwój sektora prywatnego Dane statystyczne 30 Centrów od 1991, 11.877 klientów, 17.828 usług Doradztwo więcej niż połowa usług to usługi doradcze z zakresu marketingu, zarządzania, źródeł finansowania, sporządzania biznes planu Informacja 20% usług -informacje prawne, finansowe, doradcze 97 Aneks Program Inicjatyw Lokalnych Organizacja zgłaszająca program: Fundusz współpracy (Phare) Cel: Wsparcie lokalnych inicjatyw społeczno - ekonomicznych DZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI AKTYWNOŚĆ PROGRAMU Gmpa celowa społeczności lokalne, MŚP Zasięg terytorialny Biłgoraj, Działdowo, Lubawka, Kutno, Nidzica, Starachowice, Ustrzyki Dolne, Wieko, Zelów Pożyczki kredyty dla MŚP Inkubatory przedsiębiorczości wspieranie inkubatorów przedsiębiorczości Szkolenia szkolenia dla bezrobotnych i przedsiębiorców Doradztwo doradztwo dla MŚP - wspierane przez Program agencje rozwoju Inna działalność promocja regionu - agencje rozwoju lokalnego Program Rozwoju Izb Gospodarczych Organizacja zgłaszająca program: Fundusz współpracy (Phare MŚP / RSP) we współpracy z KIG Cel: Wspieranie KIG, wspomaganie Izb Regionalnych reprezentujących przedsiębiorstwa DZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI AKTYWNOŚĆ PROGRAMU Grupa celowa KIG, Izby Regionalne Zasięg terytorialny KIG i 12 Izb Regionalnych Budżet 792.000 ECU Informacja tworzenie Ogólnopolskiej Sieci Informacji Gospodarczej, firmy, targi Program szkoleń FW Organizacja zgłaszająca program: Cooperation Fund (Programy wspierania MŚP / RSP) Cel: Zwiększenie konkurencyjności MŚP DZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI AKTYWNOŚĆ PROGRAMU Gmpa celowa MŚP - poprzez instytucje szkoleniowe, doradcy, konsultanci i szkoleniowcy Zasięg terytorialny ogólnopolski Budżet 20% środków programów MŚP i RSP Szkolenia „Kursy dla MŚP" - wspieranie szkół zarządzania i innych instytucji szkoleniowych, „Kursy dla doradców", „Kursy dla szkoleniowców", „Kursy dla polskich konsultantów" (przy udziale MPPP), szkolenia dla personelu CWB 98 Aneks STRUDER Organizacja zgłaszająca program: PARR oraz wybrane Agencje Rozwoju Regionalnego Cel: Wsparcie wybranych województw DZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI AKTYWNOŚĆ PROGRAMU Grupa celowa MŚP, bezrobotni, samorządy lokalne Zasięg terytorialny województwa: wałbrzyskie, katowickie, rzeszowskie, ludzkie, suwalskie, olsztyńskie Budżet 76,7 min ECU Dane statystyczne dofinansowano 372 inwestycje, powstało 4 tyś. nowych miejsc pracy, wartość inwestycji MŚP - 45 min ECU Granty Fundusz Dotacji - udzielanie pomocy projektom inwestycyjnym (bezzwrotna dotacja stanowiąca 25% wartości zakupu środków trwałych) Venture kapitał Regionalne fundusze Inwestycyjne - utworzenie dwóch regionalnych spółek z o. o. w Łodzi i Katowicach Gwarancje kredytowe Fundusz Gwrancyjny obsługiwany przez PBR (początek wrzesień 19 95 r.) Szkolenia projekt szkoleń satelitarnych, szkolenia w wałbrzyskim Doradztwo ARR - szkolenia dla przedsiębiorców Inna działalność Małe Projekty Infrastrukturalne - rozwój infrastruktury lokalnej (71 inwestycji) GB JCAP Organizacja zgłaszająca program: Brytyjski Fundusz Know - How, British Council Cel: Szkolenia dla przedsiębiorców DZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI AKTYWNOŚĆ PROGRAMU Grupa celowa MŚP Zasięg terytorialny ogólnopolski Szkolenia szkolenia w Wielkiej Brytanii - kursy i praktyki 99 Aneks Regionalne Ośrodki Zarządzania Organizacja zgłaszająca program: Brytyjski Fundusz Know – How Cel: Program Edukacyjny - kursy dla przedsiębiorców - kształcenie meneżerów DZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI AKTYWNOŚĆ PROGRAMU Grupa celowa młodzież, przedsiębiorcy Zasięg terytorialny Gdańsk, Poznań, Łódź, Lublin Szkolenia kursy zarządzania - krótkoterminowe i studia podyplomowe Polsko - Brytyjski Program Rozwoju Przedsiębiorczości Organizacja zgłaszająca program: Brytyjski Fundusz Know - How, Lubelsko - Hełmska Fundacja Rozwoju, Białystok Cel: Wzmocnienie infrastruktury wspierającej MŚP, nowe instrumenty finansowe DZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI AKTYWNOŚĆ PROGRAMU Gmpa celowa MŚP Zasięg terytorialny województwa: lubelskie, chełmskie, białostockie Budżet 12,7 min GBP Venture kapitał Fundusz Inwestycji Kapitałowych (udział do 25% inwestycji, czteroletni okres wykupu) Gwarancje kredytowe Fundusz Poręczeń Kredytowych (firmy 5-100 pracowników, gwarancja do 70% wartości kredytu) Inkubatory przedsiębiorczości Program Rozwoju Przedsiębiorczości - inkubatory (pomieszczenia, sprzęt, kredyty, doradztwo) Doradztwo Program Rozwoju Rynku - podniesienie konkurencyjności dzięki doradztwu: marketing, badanie rynku, program kontraktów handlowych brytyjskimi MŚP Informacja informacja o partnerach zagranicznych i krajowych Inna działalność w ramach Programu Rozwoju Rynku - program kontaktów handlowych z Wielką Brytanią 100 Aneks PL Agencja Inicjatyw Lokalnych Organizacja zgłaszająca program: FISE Cel: Promocja przedsiębiorczości, wspieranie inicjatyw lokalnych DZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI AKTYWNOŚĆ PROGRAMU Grupa celowa indywidualne firmy, organizacje pozarządowe Zasięg terytorialny 14 jednostek terenowych - Wałbrzych, Kielce, Radom, Łódź, Warszawa, Chełm, Białystok, Olsztyn, Toruń, Gdańsk Szkolenia szkolenia w dziedzinie zakładania i prowadzenia małych firm Doradztwo porady, konsultacje dla osób chcących założyć firmę i dla oprzedsiębiorców Aktywne formy walki z bezrobociem - pożyczki Organizacja zgłaszająca program: Krajowy Urząd Pracy - rejonowe urzędy pracy Cel: Przeciwdziałanie bezrobociu - promocja i wspieranie rozwoju przedsiębiorczości DZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI AKTYWNOŚĆ PROGRAMU Gmpa celowa bezrobotni zamierzający rozpocząć działalność gospodarczą Zasięg terytorialny ogólnopolski Szkolenia organizacja szkoleń dla bezrobotnych zamierzających rozpocząć działalność gospodarczą Fundusz Poręczeń Kredytowych Organizacja zgłaszająca program: Ministerstwo Finansów - Bank Gospodarstwa Krajowego Cel: Udzielanie Poręczeń dla MŚP DZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI AKTYWNOŚĆ PROGRAMU Grupa celowa MŚP (zatrudnienie do 250 osób, obrót roczny do 20 min ECU) Zasięg terytorialny ogólnopolski Budżet 25 min PLN Gwarancje kredytowe max 5 lat - około 20 polskich banków (100 filii) 101 Aneks PL/EU Wspomaganie inicjatyw Prywatyzacyjnych (WIP) Organizacja zgłaszająca program: Ministerstwo Przekształceń Własnościowych Cel: Prywatyzacja małych i średnich przedsiębiorstw państwowych DZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI AKTYWNOŚĆ PROGRAMU Gmpa celowa państwowe MŚP podlegające wojewodom - organy założycielskie, rady pracownicze, dyrekcje Zasięg terytorialny ogólnopolski Dane statystyczne do czerwca 1995r. uczestniczyło 198 przedsiębiorstw Szkolenia organizacja szkoleń - działalność w warunkach gospodarki rynkowej Doradztwo analizy prawne, ekonomiczne, finansowe Promocja promocja regionów i przedsiębiorstw w kraju i zagranicą UN Linia kredytowa Banku Światowego - "Rozwój sektora Prywatnego" Organizacja zgłaszająca program: PBR Cel: Kredytowanie MŚP DZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI AKTYWNOŚĆ PROGRAMU Gmpa celowa MŚP do 500 pracowników, z przewagą własności prywatnej Zasięg terytorialny ogólnopolski Budżet 56 min USD Pożyczki w dowolne walucie uznawnej przez Bank Światowy, na okres do 7 lat, max dla przedsięwzięcia - 2 min USD, max dla przedsiębiorstwa - 4 min USD, udział do 80% na rozbudowę, do 50% dla nowopowstających 102 Aneks TOR 10 Organizacja zgłaszająca program: Projekt Banku Światowego oraz MPiPS, współpraca Fundacją Gospodarczą „Solidarności" Cel: Przeciwdziałanie bezrobociu poprzez rozwój małej przedsiębiorczości DZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI AKTYWNOŚĆ PROGRAMU Grupa celowa bezrobotni i potencjalni bezrobotni (regiony zagrożone) Zasięg terytorialny ogólnopolski Budżet 100 min USD Pożyczki fundusze pożyczkowe dla bezrobotnych i zwolnionych z pracy -do 5 tyś. USD Inkubatory przedsiębiorczości 30 inkubatorów przedsiębiorczości Szkolenia Ośrodki Wspierania Przedsiębiorczości (27) - szkolenia Doradztwo Ośrodki Wspierania Przedsiębiorczości (27) - doradztwo UMBRELLA Organizacja zgłaszająca program: UNDP Cel: Programy pomocy dla firm, instytucji i organizacji realizowany wspólnie przez Rząd Polski i UNDP DZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI AKTYWNOŚĆ PROGRAMU Grupa celowa firmy, instytucje i organizacje Zasięg terytorialny ogólnopolski Budżet projekt realizuje wnioski o pomoc, której koszty nie przekraczają 15.000 USD Doradztwo konsultanci krajowi, zagraniczni i woluntariusze doskonalenie kadr, współpraca gospodarcza z zagranicą 103 Aneks USA Eastern Europe Business Information Centers Organizacja zgłaszająca program: Rząd USA Cel: Pomoc w wyszukiwaniu partnerów do współpracy, inwestycji - firmy z USA i Europy Środkowo - Wschodniej DZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI AKTYWNOŚĆ PROGRAMU Gmpa celowa MŚP Zasięg terytorialny ogólnopolski - 3 biura regionalne Informacja biuletyn kolportowany w USA „Eastern Europe Looks fo Partners" Inna działalność pośrednictwo między firmami Fundacja Edukacyjna Przedsiębiorczości Organizacja zgłaszająca program: fundacja założona przez Polsko - Amerykański Fundusz Przedsiębiorczości Cel: Dotowanie inicjatyw szkoleniowych dla przedsiębiorców DZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI AKTYWNOŚĆ PROGRAMU Gmpa celowa MŚP Zasięg terytorialny ogólnopolski - siedziba w Łodzi Szkolenia finansowanie inicjatyw szkoleniowych dla przedsiębiorców i menedżerów Fundusz Mikro Organizacja zgłaszająca program: Projekt USAID Cel: Kredytowanie MŚP DZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI AKTYWNOŚĆ PROGRAMU Gmpa celowa przedsiębiorstwa zatrudniające do 10 pracowników, działalność od co najmniej 3 miesięcy Zasięg terytorialny 7 projektów pilotażowych -Gdynia, Piaseczno, Gorlice, Toruń, Stargard, Kraków Budżet docelowo 20 min USD Pożyczki lokalni przedstawiciele rekomendują potencjalnych pożyczkobiorców - pierwsza pożyczka do 5 tyś. PLN, kolejne do 30 tyś. PLN, 36% rocznego oprocentowania 104 Aneks GEMINI Organizacja zgłaszająca program: Projekt USA Cel: Wsparcie dla MPiH w kreowaniu polityki wobec MŚP DZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI AKTYWNOŚĆ PROGRAMU Grupa celowa MPiH Zasięg terytorialny ogólnopolski Doradztwo doradztwo dla urzędników odpowiednich departamentów MPiH Inna działalność studia i analizy, publikacje Korporacja Finansowania Przedsiębiorczości Organizacja zgłaszająca program: Filia Polsko - Amerykańskiego Funduszu Przedsiębiorczości Cel: Kredytowanie MŚP DZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI AKTYWNOŚĆ PROGRAMU Gmpa celowa prywatne podmioty gospodarcze różnych branż Zasięg terytorialny ogólnopolski Dane statystyczne 52% usługi, 24 produkcja, 3.400 pożyczek (90 min USD), 98% udanych przedsięwzięć Pożyczki kredyty - zakupy inwestycyjne (maszyny, urządzenia, lokale), kredyty obrotowe - pożyczki do 500 tyś. USD, oprocentowanie 11 - 16%, współpraca kapitałowa Inna działalność pożyczki na kapitał obrotowy, kredyty odnawialne Międzynarodowa Pomoc Polskim Przedsiębiorcom (PBAS / 3p) Organizacja zgłaszająca program: Organizacja stworzona Korporację Finansową, EBOR, oraz inne instytucje i rządy państw przez Międzynarodową Cel: Konsultacje i wsparcie dla przedsiębiorstw średniej wielkości DZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI AKTYWNOŚĆ PROGRAMU Gmpa celowa firmy o kapitale do l min USD, 50 - 1000 zatrudnionych Zasięg terytorialny ogólnopolski Budżet założycielski - 25 min USD Szkolenia szkolenia dla polskich kansultantów Doradztwo doradztwo finansowe, marketing, technologia Inna działalność poszukiwanie partnerów zagranicznych - rynków zbytu, ułatwienie dostępu do nowych technologii 105 Aneks Polsko - Amerykańskie Kluby Przedsiębiorczości Organizacja zgłaszająca program: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej Cel: Pomoc w rozwoju MŚP na szczeblu lokalnym DZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI AKTYWNOŚĆ PROGRAMU Gmpa celowa prywatni przedsiębiorcy Zasięg terytorialny 10 klubów na terenie Polski Budżet wsparcie Enterprise Assist. Corpor. - 443.000 USD Dane statystyczne 700 przedsiębiorstw, 6.000 uczestników Szkolenia szkolenia dla przedsiębiorców, spotkania i dyskusje w klubach Doradztwo doradztwo dla MŚP Informacja informacja o partnerach zagranicznych Inna działalność ułatwianie kontaktów z partnerami Polsko - Amerykańskie Instytuty Przedsiębiorczości Organizacja zgłaszająca program: Fundacja Gospodarcza NSZZ „Solidarność" wsparcie USAID Cel: Promocja przedsiębiorczości DZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI AKTYWNOŚĆ PROGRAMU Gmpa celowa MŚP Zasięg terytorialny 4 ośrodki (Białystok, Poznań, Gdańsk, Rzeszów) Szkolenia kursy przdsiębiorczości, finansów, zarządzania, marketingu, planowania strategicznego Polsko - Amerykańskie Ośrodki Doradztwa dla Małych Przedsiębiorstw Organizacja zgłaszająca program: Rząd USA / KIG Cel: Doradztwo dla małych przedsiębiorstw DZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI AKTYWNOŚĆ PROGRAMU Grupa celowa MŚP Zasięg terytorialny ośrodki regionalne - Warszawa, Gdynia, Bielsko - Biała, Lublin Szkolenia szkolenia dla potencjalnych i działających przedsiębiorców Doradztwo doradztwo w zakresie: zarządzania, finansów, rachunkowości, marketingu, handlu zagranicznego Informacja dostęp do baz danych - informacja gospodarcza, źródła