Sprawozdanie z konferencji Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka i

Sprawozdanie z konferencji Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka i Katedry Kryminalistyki WPiA UW pt. P
piątek, 16 lipca 2010 15:39
Dnia 24 czerwca 2010 r. w Collegium Iuridicum II przy ul. Lipowej 4 odbyła się konferencja pt.
„Pomyłki sądowe w postępowaniu karnym”, zorganizowana przez Helsińską Fundację Praw
Człowieka we współpracy z Katedrą Kryminalistyki Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu
Warszawskiego. Poniżej sprawozdanie z konferencji:
Zgromadzonych gości przywitali: prof. dr hab. Tadeusz Tomaszewski - Prorektor ds.
Nauczania i Polityki Kadrowej UW
, Prezes Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka – Danuta Przywara oraz koordynator programu
„Niewinność” – Maria Ejchart. Podczas wystąpień przedstawili oni historię oraz działalność
Kliniki „Niewinność”. Szczególną uwagę zwrócili na zaangażowanie studentów-wolontariuszy,
bez których funkcjonowanie Kliniki nie byłoby możliwe. Warto podkreślić, że to właśnie studenci
otrzymali przywilej wprowadzenia zgromadzonych gości do tematyki poszczególnych panelów.
PANEL 1. Wartość i ocena tzw. dowodu z pomówienia
Wprowadzenie do panelu na temat tzw. dowodu z pomówienia przedstawił prawnik
Michał Sieruga – związany z Kliniką „Niewinność” od dwóch lat, który omówił problematykę
wartości procesowej „pomówień” a także ewentualnych pomyłek sądowych wynikających z ich
występowania w procesie. Następnie głos zabrali Sędzia Sądu Okręgowego w Ostrołęce dr
Marzanna Piekarska-Drążek, Prokurator Prokuratury Okręgowej w Warszawie - Andrzej
Piaseczny oraz mecenas dr Hanna Gajewska-Kraczkowska. Zgodnie z trafnym
podsumowaniem panelu, dokonanym przez jednego z prokuratorów Prokuratury Okręgowej w
Warszawie – prelegenci przyjęli kolejno role oskarżyciela, obrońcy i sędziego w sprawie
„pomówień”.
Sędzia Piekarska-Drążek jednoznacznie skrytykowała „pomówienia” świadków koronnych.
Swoje stanowisko poparła faktami jednej ze spraw, z którą zetknęła się podczas swojej pracy.
Stwierdziła, że "....za świadkiem koronnym stoi państwo - my coś gwarantujemy, że ten świadek
będzie mówił prawdę. Żeby nie było tak, żebyśmy my - jako sądy, prokuratura - byli
wykorzystywani do załatwiania przestępczych interesów...". Wskazała ponadto, że sąd jedynie
nadaje świadkowi koronnemu taki status, a jego "panem i władcą" pozostaje prokurator, który
umarza postępowania i zapewnia mu obiecaną ochronę. W polemikę z Sędzią wdał się
1/8
Sprawozdanie z konferencji Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka i Katedry Kryminalistyki WPiA UW pt. PO
piątek, 16 lipca 2010 15:39
Prokurator Andrzej Piaseczny. Według jego opinii "pomyłki sądowe to uniewinnienia", w których
prokurator wnosił akt oskarżenia, "...Zawsze mówimy świadkom koronnym, że jeśli czegoś nie
powie, to grupa mu o tym przypomni...". Spór, który zapoczątkowali, udzielił się także
zgromadzonemu audytorium, które szybko podzieliło się na przeciwników i zwolenników
„pomówień” jako dowodu w procesie oraz roli przypisywanej im w postępowaniach karnych.
Sytuację uspokajał głos dr Hanny Gajewskiej-Kraczkowskiej. Podkreśliła ona kwestię braku
szczegółowych regulacji w doktrynie prawa w zakresie oceny pomówień oraz stwierdziła, iż w
ocenie ich wartości trzeba kierować się przede wszystkim doświadczeniem życiowym oraz
zawodowym.
W trakcie dyskusji wiele osób zabrało głos m.in. podsekretarz stanu w Ministerstwie
Sprawiedliwości – Zbigniew Wrona.
PANEL 2. Opinie biegłych sądowych – zagadnienia prawne i praktyczne
Drugi panel dotyczył wiadomości specjalistycznych uzyskiwanych od biegłych
sądowych oraz ewentualnych pomyłek sądowych z tym związanych. Słuchacze po raz kolejny
mogli usłyszeć zróżnicowane poglądy: praktyka – biegłej psycholog dr Ewy Milewskiej,
adwokata – Beaty Czechowicz oraz prof. Piotra Girdwoynia z Uniwersytetu Warszawskiego.
Wcześniej jednak przedstawienia tematyki dokonał Michał Opala – student WPiA UW związany
z Kliniką „Niewinność”. Oprócz podstawowych informacji wskazał opis sprawy Krzysztofa S.
prowadzonej w ramach Kliniki „Niewinność” (patrz. Biuletyn spraw Programu)
Pesymistycznie do opinii biegłych odniosła się biegła dr Ewa Milewska,
związana także z Wydziałem Resocjalizacji i Profilaktyki Społecznej UW, stwierdziła bowiem, iż
psychologia w ogóle nie powinna być wykorzystywana w postępowaniu sądowym zważywszy
na inne cele stawiane tym dziedzinom. Problemem jej zdaniem jest także niezdolność
2/8
Sprawozdanie z konferencji Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka i Katedry Kryminalistyki WPiA UW pt. PO
piątek, 16 lipca 2010 15:39
prawników do zrozumienia niektórych opinii (np. termin „rodzina kazirodcza”) oraz zbyt duży
kredyt zaufania jakim prawnicy darzą opinie.
W podobnym tonie wyraziła się mec. Czechowicz, która stwierdziła, iż opinie biegłych w
sprawach gospodarczych są „dramatyczne” i jest to „grzech pierworodny procesu”. W jej opinii
często są w ogóle nie potrzebne, a sądy mają tendencję do przekazywania swojej kognicji w
ręce biegłych np. pytając o fakty stwierdzone już aktem notarialnym.
Duże zainteresowanie wzbudziło wystąpienie prof. Girdwoynia, który dokonał analizy
prawno-porównawczej zagadnienia opinii biegłych w Stanach Zjednoczonych, Szwecji oraz
Niemczech Poinformował także zgromadzonych o unijnych projektach ujednolicenia
postępowania w sprawie dowodu z opinii biegłych oraz kodyfikacji zasad etyki biegłego.
Moderatorem tej części konferencji był prof. Tadeusz Tomaszewski, który w swoich
krótkich rozważaniach nakreślił główne problemy związane z opiniami biegłych. Następnie głos
zabrała dr Gajewska-Kraczkowska wyrażając pogląd o „fetyszyzacji” opinii biegłego i
konieczności wprowadzenia do procesu karnego prywatnych opinii. Odniosła się w swej
wypowiedzi do kilku spraw będących w zainteresowaniu Kliniki „Niewinność”. Swoje stanowisko
wyraziło również dwóch biegłych sądowych, twierdząc, iż faktycznie nierzadko oczekuje się od
nich niemalże wyroków w sprawie. Podniesiono także postulat obowiązkowych zajęć z
przedmiotu kryminalistyki na wydziałach prawa w Polsce. Ostatni głos należał jednak do
Prezesa Polskiego Towarzystwa Kryminalistycznego dr Mieczysława Goca, który ubolewał nad
brakiem funkcjonowania w Polsce systemu oceny jakości pracy biegłych.
PANEL 3. Problem czynności okazania na tle praktyki
Kolejny panel poświęcony był problemom związanym z czynnością okazania, które
należy rozpatrywać w związku z praktyką organów procesowych. Wprowadzenie do panelu
przedstawił Łukasz Wiśniewski – student WPiA UW, od dwóch lat współpracujący z Kliniką
„Niewinność”. Natomiast w panelu udział wzięli wybitni znawcy tego tematu: Prof. Ewa Gruza z
WPiA UW – autorka książki na temat okazań, dr Mirosław Lisiecki z Uniwersytetu Warmińsko –
Mazurskiego oraz adwokat Grzegorz Majewski.
Paneliści wskazali, że sama czynność okazania nie ogranicza się do aspektu czysto
3/8
Sprawozdanie z konferencji Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka i Katedry Kryminalistyki WPiA UW pt. PO
piątek, 16 lipca 2010 15:39
technicznego, zamykającego się w warunkach jej prawidłowego przebiegu. Istotne jest
podejście do problemu osoby dokonującej rozpoznania.
Podczas dyskusji skupiono się na ocenie dowodu z okazania w toku postępowania.
Paneliści dokonali próby identyfikacji źródeł pomyłek podczas czynności okazania, a także
sformułowania pewnych postulatów, które pozwolą im zapobiec. Wskazali, że percepcja,
postrzeganie jest niezwykle ważnym aspektem przy rozpatrywaniu problemu czynności
okazania. Dokonano analizy i oceny skutków zakłócenia w procesie postrzegania. Zaznaczono,
że mogą one doprowadzić do finalnego wypaczenia rezultatu okazania, czyli doprowadzić do
błędnego rozpoznania. Podczas panelu wskazano, że błędy polegać mogą m.in. na
nieformalnym pokazywaniu podejrzanego świadkowi, nieprawidłowym doborze osób
przybranych do czynności, sugerowaniu bezpośrednim lub pośrednim rozpoznającemu, że
wśród okazywanych jest sprawca, braku badania fizycznych i psychicznych zdolności świadka
do dokonywania spostrzeżeń. Mimo tych zastrzeżeń, wiele sądów przyjmuje dowód z okazania
jako zasługujący na wiarę i uważa go za jeden z najbardziej wiarygodnych dowodów w
procesie.
PANEL 4. Wykorzystanie badań DNA jako sposób zapobiegania pomyłkom sądowym
Niestety, z powodów zdrowotnych oraz służbowych dwóch uczestników dyskusji nie
mogło dotrzeć na konferencję. Za nich głos zabrał prof. Piotr Girdwoyń. Więcej czasu na
prezentację miała także uczestniczka Programu „Niewinność” i studentka WPiA UW – Anna
Polak, która w przystępny sposób wytłumaczyła, jaką funkcję pełnią badania DNA, jaka jest
podstawa prawna ich przeprowadzania, a także jakie mogą być powody pomyłek sądowych w
tej materii. Poruszyła także kwestię działalności The Innocence Project w Ameryce oraz
statystyki osób uniewinnionych z powodu interwencji w/w programu..
Następnie głos zabrał moderator – prof. Piotr Girdwoyń. Porównał on badanie DNA do
próby zapamiętania drogi w lesie wyłącznie na podstawie kolejności napotkanych drzew.
Przestrzegł, iż dane zapisane w kodzie genetycznym są bardzo ważne a agencje
ubezpieczeniowe zapłaciłby duże pieniądze, aby uzyskać do nich dostęp. W skrócie
opowiedział historię dowodu z badania DNA oraz podkreślił, jakie rodzaje błędów można
popełnić w tej materii. Oprócz kontaminacji próbki czy złego przechowywania zagrożenie
stanowi bowiem niewiedza sędziego na temat tego co działo się z próbką po jej zebraniu.
Pierwszy głos z publiczności zabrała jedna z wolontariuszek Fundacji ITAKA.
4/8
Sprawozdanie z konferencji Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka i Katedry Kryminalistyki WPiA UW pt. PO
piątek, 16 lipca 2010 15:39
Postulowała utworzenie bazy danych osób zaginionych, która umożliwiałaby weryfikację
nieustalonych zwłok, także ofiar przestępstw. Podała również fakty z jednej ze spraw, gdzie
ciało zaginionego mężczyzny odnaleziono po 15 latach, choć spoczywało niedaleko miejsca
jego ostatniego pobytu. Padło również pytanie o prywatne laboratoria DNA, szkolenia
funkcjonariuszy w kwestii umiejętności pobierania próbek DNA czy o skuteczność i zakres tego
rodzaju dowodu. Jednym z pytających był przedstawiciel „Grupy Horyzont” działającej
przeciwko karze śmierci.
PANEL 5. Odpowiedzialność państwa za pomyłkę sądową
Rozważania nad problematyką pomyłek sądowych zamknęła problematyka
odpowiedzialności państwa za niesłuszne skazanie. Konsekwentnie panel otworzył uczestnik
Kliniki „Niewinność”– Marcin Kujawiński, który przytoczył podstawy prawne i charakter
roszczenia odszkodowawczego z tytułu pomyłek sądowych w postępowaniu karnym. Następnie
głos zabrali mecenas i doktorant na WPiA UW Łukasz Chojniak, mecenas Piotr Fedusio oraz
profesor w Instytucie Prawa Karnego WPiA UW Maria Rogacka-Rzewnicka.
Pierwszy z panelistów – mecenas Łukasz Chojniak –„zaskoczył” słuchaczy postulatami
wprowadzenia odszkodowania z tytułu niesłusznego oskarżenia, odwołania od postanowienia o
przedstawieniu zarzutów czy powołaniu Komisji ds. niesłusznych skazań (jak w Wielkiej
Brytanii). Krytykował wąski krąg osób uprawnionych do żądania odszkodowania po śmierci
niesłusznie skazanego, zbyt krótki okres do przedawnienia tego roszczenia (1 rok) oraz
wysokości otrzymywanych przez niesłusznie skazanych zadośćuczynień lub odszkodowań.
Następnie swoje stanowisko przedstawił mecenas Piotr Fedusio. Swoje wystąpienie
zaczął od opisania historii pewnego klienta, któremu ustalono maksymalną wysokość
odszkodowania na 2.500 zł, gdyż taką kwotę mieli otrzymywać „sybiracy”, a przecież polskie
areszty, zdaniem sądu, nie prezentują gorszych warunków. Głównym zagadnieniem, jakie
jednak poruszył adwokat było umorzenia postępowania i prawo do odszkodowania.
Profesor Rogacka-Rzewnicka wyraziła optymistyczne stanowisko, twierdząc, iż w
sprawie odszkodowań poczyniono ogromny, cywilizacyjny postęp. W historii bowiem za
5/8
Sprawozdanie z konferencji Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka i Katedry Kryminalistyki WPiA UW pt. PO
piątek, 16 lipca 2010 15:39
niesłuszne skazanie sędzia odpowiadał osobiście na mocy tzw. nagany sędziego (pojedynek
sądowy). Pani Profesor zgodziła się z przedmówcą – mec. Chojniakiem, iż dobrym
rozwiązaniem byłaby realna i rzeczywista odpowiedzialność osób, które przyczyniły się do
niesłusznego skazania. Na potwierdzenie tej tezy przedstawiła statystyki dotyczące liczby
przyznanych odszkodowań w Polsce na przestrzeni lat.
Następnie odczytane zostały sugestie Sędziego Marzanny Piekarskiej-Drążek, która z
przyczyn niezależnych musiała wcześniej opuścić konferencję. Postulaty te dotyczyły
zapobiegania pomyłkom sądowym i wliczały się do nich m.in. kwestia odpowiedzialności
dyscyplinarnej sędziów, odpowiedzialności za przewlekłość postępowania czy edukacji w
przedmiocie moralności.
Podczas dyskusji głos zabrał przedstawiciel Biura Rzecznika Praw Obywatelskich, który
rozwinął zagadnienie problematyki klasyfikacji omawianych roszczeń jako cywilnoprawnych.
Jego wystąpienie rozpoczęło dyskusję paneli stów oraz gości.
Odmienny pogląd na omawiane zagadnienie wyraził sędzia Michał Lewoc, pracownik
Ministerstwa Sprawiedliwości. Podkreślił konstytucyjną ochronę niezawisłości sędziów, którzy
nie mogą obawiać się wydawania wyroków. Skrytykował także pomysł wprowadzenia kolejnej
instytucji ingerującej w kompetencje organów sądowniczych.
Zakończenie konferencji:
Na zakończenie zwięzłego podsumowania konferencji dokonał prof. Piotr
Girdwoyń, który podziękował również wszystkim za przybycie. Maria Ejchart pogratulowała
uczestnikom wytrwałości w prezentowaniu i słuchaniu poglądów dotyczących zagadnienia
pomyłek sądowych..
Podsumowując, w konferencji udział wzięło wielu przedstawicieli doktryny prawa i pracowników
naukowych z różnych uczelni, sędziów i prokuratorów, pracowników administracji (m.in.
więziennej), reprezentantów największych kancelarii adwokackich a także studentów i osób
zainteresowanych tematem. Łącznie organizatorom udało się zgromadzić ponad stu
pięćdziesięciu uczestników. Goście chętnie zabierali głos, co spowodowało, że konferencja
stała się zgodnie z oczekiwaniami organizatorów - forum do dyskusji nad zagadnieniami
6/8
Sprawozdanie z konferencji Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka i Katedry Kryminalistyki WPiA UW pt. PO
piątek, 16 lipca 2010 15:39
pomyłek sądowych. Na zakończenie należy także wskazać, że niewątpliwie obecność
przedstawicieli mediów sprawiła, iż problematyka pomyłek sądowych mogła opuści kuluary
akademickie i dotrzeć do szerszego grona odbiorców. Znaczenie tego zagadnienia jest
ogromne, bo - jak podkreśliła Maria Ejchart - pomyłki sądowe stanowią od 2 do nawet 5 %
wszystkich wyroków, a te kilka procent to naprawdę dużo, bo każde niesłuszne skazanie,
uniewinnienie, jak i niesłuszne oskarżenie, czy areszt tymczasowy to indywidualny dramat.
 Napisali o konferencji:
http://www.polskieradio.pl/wiadomosci/kraj/artykul171881.html
http://www.news.portalisko.pl/news/view/30812/_pomylki_sadowe
http://wiadomosci.onet.pl/2189242,11,oto_najczestsze_pomylki_sadowe,item.html
http://wiadomosci.polska.pl/spoleczenstwo/article,,id,432708,from,rss.htm
http://www.stopmanipulacji.pl/
http://www.sfora.pl/Tak-myla-sie-polskie-sady-a21498/
http://aktualnosci.web-portals.pl/tag/S%C4%85dy
7/8
Sprawozdanie z konferencji Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka i Katedry Kryminalistyki WPiA UW pt. PO
piątek, 16 lipca 2010 15:39
http://prawo.money.pl/aktualnosci/wiadomosci/artykul/mylne;wyroki;sadowe;w;polsce;stanowia;
kilka;procent,50,0,636466.html
http://www.polskaprasa.pl/412108-Pomylki-sadowe.html
http://www.prasa.newsy24-7.info/2010/06/24/oto-najczestsze-pomylki-sadowe/
http://www.wos.net.pl/wiadomosci/
Joomla SEF URLs by Artio
8/8