22. Pierwszy król Polski

22. Pierwszy król Polski
Cele lekcji
Wymagania ogólne
I. Chronologia historyczna.
Uczeń posługuje się podstawowymi określeniami czasu historycznego: tysiąclecie, wiek,
rok; przyporządkowuje fakty historyczne datom; oblicza upływ czasu między wydarzeniami historycznymi i umieszcza je na linii chronologicznej.
II. Analiza i interpretacja historyczna.
Uczeń odpowiada na proste pytania postawione do mapy, ilustracji; pozyskuje informacje z różnych źródeł oraz selekcjonuje je i porządkuje; stawia pytania dotyczące przyczyn
i skutków analizowanych wydarzeń historycznych.
III. Tworzenie narracji historycznej.
Uczeń tworzy krótką wypowiedź o postaci i wydarzeniu historycznym, posługując się
poznanymi pojęciami; przedstawia własne stanowisko i próbuje je uzasadnić.
V. Współdziałanie w sprawach publicznych.
Uczeń współpracuje z innymi – planuje, dzieli się zadaniami i wywiązuje się z nich.
Wymagania szczegółowe
Po zakończonych zajęciach uczeń:
zna daty: 992, 997, 1000, 1025; postacie: biskupa Wojciecha, Bolesława Chrobrego,
Ottona III,
rozumie pojęcia: wyprawa misyjna, zjazd gnieźnieński, diadem, arcybiskupstwo,
biskupstwo; znaczenie zjazdu gnieźnieńskiego; znaczenie symbolicznej (dokonanej
przez Ottona III) i właściwej koronacji Bolesława Chrobrego,
potrafi: wyjaśnić przyczyny zorganizowania przez Bolesława Chrobrego wyprawy
misyjnej do Prus; scharakteryzować postać biskupa Wojciecha; omówić przebieg
i skutki wyprawy misyjnej do Prus; opowiedzieć historię zjazdu gnieźnieńskiego;
wymienić decyzje ogłoszone podczas zjazdu; zlokalizować na mapie grody, które ogłoszono w 1000 roku biskupstwami; wskazać na mapie zmiany terytorialne państwa
polskiego w czasie panowania Bolesława Chrobrego i wyjaśnić, w jakich okolicznościach nastąpiły.
Środki dydaktyczne
podręcznik (s. 142–147),
zeszyt ćwiczeń (s. 87–90),
płyta CD Wehikuł czasu 4. Opowiadania,
karta pracy,
rekwizyty (np. ozdobny arkusz papieru, kolorowe tkaniny, tekturowe lub plastikowe
kielichy i talerze, diadem, miecze, grot włóczni, cztery korony).
5
H3Gny
str. 5
16 stycznia 2012
Metody i forma zajęć
opowiadanie, wykład, praca w grupach, praca z tekstem źródłowym, drama stop-klatka,
praca z mapą.
Czas zajęć
1 godzina lekcyjna
Struktura i opis lekcji
I. Wprowadzenie
Odczytujemy (podręcznik, s. 142–143) lub odtwarzamy z płyty CD opowiadanie Śmierć
biskupa. Informujemy, że jego tragiczna historia miała wielkie znaczenie dla młodego
państwa polskiego.
II. Rozwinięcie
W krótkim wykładzie przedstawiamy początki panowania Bolesława Chrobrego i jego
plany polityczne. Następnie prosimy uczniów, aby przyjrzeli się ilustracji w podręczniku (s. 144 góra) ukazującej władcę, i odpowiedzieli na pytanie: Jakie symbole władzy
posiadał Bolesław? Wyjaśniamy, że przedmioty te (włócznia i korona) symbolizują dwa
najważniejsze wydarzenia z czasów jego panowania: zjazd gnieźnieński i koronację
królewską.
Polecamy uczniom zapoznać się z fragmentem podrozdziału Wyprawa biskupa Wojciecha (podręcznik, s. 144) i prosimy, aby scharakteryzowali postać biskupa. Następnie
omawiamy przebieg wyprawy Wojciecha do Prus. Zwracamy uwagę, że została ona
zorganizowana przy wsparciu Bolesława, który chciał w ten sposób zrealizować swój
plan polityczny.
Przypominamy z treści opowiadania, jaki był skutek wyprawy misyjnej, oraz informujemy o konsekwencjach śmierci biskupa Wojciecha dla państwa polskiego i jego
władcy. Mówimy też o reakcji dwóch najważniejszych postaci ówczesnej Europy: papieża, który ogłosił Wojciecha świętym, i cesarza Ottona III, który postanowił przybyć
do Polski. Te decyzje doprowadziły do wydarzenia nazwanego przez historyków zjazdem gnieźnieńskim.
Kolejną część lekcji rozpoczynamy od wyjaśnienia uczniom, na czym polega praca metodą dramy stop-klatki. Prosimy, aby wyobrazili sobie, że są pracownikami Muzeum
Niezwykłej Historii Polski i właśnie otrzymali polecenie przygotowania figur woskowych na wystawę „Zjazd gnieźnieński – bohaterowie i decyzje”. Następnie dzielimy
klasę na cztery grupy i rozdajemy instrukcje.
Grupa I
Przygotujcie scenkę przedstawiającą moment przybycia Ottona III do Gniezna. Pamiętajcie, aby scenka była oprawiona odpowiednim komentarzem.
Wykorzystajcie informacje z podrozdziału Zjazd gnieźnieński (podręcznik,
s. 145–146), przygotowane rekwizyty oraz otrzymany materiał (materiał
nr 1).
6
H3Gny
str. 6
16 stycznia 2012
Grupa II
Przygotujcie scenkę przedstawiającą przebieg spotkania Ottona III z Bolesławem Chrobrym i podjęte w tym czasie przez cesarza decyzje. Pamiętajcie,
aby scenka była oprawiona odpowiednim komentarzem.
Wykorzystajcie informacje z podrozdziału Zjazd gnieźnieński (podręcznik,
s. 145–146), mapę (podręcznik, s. 147), przygotowane rekwizyty oraz
otrzymany materiał (materiał nr 2).
Grupa III
Przygotujcie scenkę przedstawiającą postać Ottona III i stworzoną przez
niego ideę polityczną. Pamiętajcie, aby scenka była oprawiona odpowiednim komentarzem.
Wykorzystajcie ilustracje (podręcznik, s. 145 dół i 146), informacje z podrozdziału Zjazd gnieźnieński (podręcznik, s. 145–146), przygotowane rekwizyty oraz otrzymane materiały (materiał nr 3).
Grupa IV
Przygotujcie scenkę przedstawiającą ucztę, w której uczestniczyli Otton III
i Bolesław Chrobry. Pamiętajcie, aby scenka była oprawiona odpowiednim
komentarzem.
Wykorzystajcie informacje z podrozdziału Zjazd gnieźnieński (podręcznik,
s. 145–146), ilustrację (podręcznik, s. 149), przygotowane rekwizyty oraz
otrzymany materiał (materiał nr 4).
Uczniowie pracują w grupach, a następnie przedstawiają przygotowane scenki. Potrzebne do prezentacji rekwizyty wybierają spośród wszystkich leżących na jednej
ławce, a potem je odkładają, aby mogły zostać wykorzystane przez kolejne grupy.
W razie potrzeby uzupełniamy komentarze uczniów.
W kolejnej części lekcji omawiamy wydarzenia, które nastąpiły po zjeździe gnieźnieńskim: śmierć Ottona III, wybór wrogiego Polsce cesarza, wybuch wojen między Polską
a Niemcami. Prosimy uczniów, aby zapoznali się z mapą w podręczniku (s. 147),
i pytamy, jak z tymi problemami poradził sobie polski władca.
Opisując okoliczności, w jakich doszło do wyniesienia na tron królewski Bolesława
Chrobrego, szczególną uwagę zwracamy na znaczenie aktu koronacji. Informujemy
też, że była ona zwieńczeniem panowania Bolesława, który zmarł niedługo po tym
wydarzeniu.
III. Zakończenie
Wspólnie z uczniami zastanawiamy się nad konsekwencjami śmierci biskupa Wojciecha i zjazdu gnieźnieńskiego dla państwa polskiego oraz jego władcy.
Metody kontroli
Rozdajemy uczniom karty pracy (materiał nr 5) i polecamy wykonać zamieszczone
w nich zadania. Następnie prosimy chętne osoby o podanie właściwych rozwiązań.
Praca domowa
Ćwiczenia 1 i 2 (zeszyt ćwiczeń, s. 87–89).
7
H3Gny
str. 7
16 stycznia 2012
Materiały dla nauczyciela
Materiał nr 1
Również i to uważamy za godne przekazania pamięci, że cesarz Otto przybył do [grobu]
św. Wojciecha dla modlitwy i pojednania, a zarazem w celu poznania sławnego Bolesława. Bolesław przyjął go tak zaszczytnie i okazale, jak wypadło przyjąć cesarza
rzymskiego. Albowiem na przybycie cesarza przygotował przedziwne [wprost] cuda;
najpierw hufce przeróżne rycerstwa, następnie dostojników rozstawił, jak chóry, na obszernej równinie, a poszczególne, z osobna stojące hufce wyróżniała odmienna barwa
strojów.
Anonim tzw. Gall, Kronika polska, Wrocław 2003, s. 19–20.
Wskazówki dla ucznia
Czytając tekst, zwróć uwagę na:
1. Przyczyny przyjazdu Ottona III do Gniezna.
2. Sposób, w jaki Bolesław Chrobry przywitał Ottona III.
Materiał nr 2
Zważywszy chwałę, potęgę i bogactwo [Bolesława], cesarz rzymski zawołał w podziwie:
„Na koronę mego cesarstwa! to, co widzę, większe jest, niż wieść głosiła! Nie godzi się
takiego i tak wielkiego męża, jakby jednego spośród dostojników, księciem nazywać
lub hrabią, lecz [wypada] chlubnie wynieść go na tron królewski i uwieńczyć koroną!”.
A zdjąwszy z głowy swej diadem cesarski, włożył go na głowę Bolesława na [zadatek]
przymierza i przyjaźni, i dał mu w darze gwóźdź z krzyża Pańskiego wraz z włócznią
św. Maurycego. Cesarz mianował go bratem i współpracownikiem cesarstwa i nazwał
go przyjacielem i sprzymierzeńcem narodu rzymskiego.
Anonim tzw. Gall, Kronika polska, Wrocław 2003, s. 20.
Wskazówki dla ucznia
Czytając tekst, zwróć uwagę na:
1. Opinię Ottona III o Bolesławie Chrobrym.
2. Przyczyny tej opinii.
Materiał nr 3
Otton III (980–1002), król niemiecki od 983, cesarz od 996. Chciał oprzeć organizację
średniowiecznego cesarstwa na tradycjach rzymskich, pragnął, by w skład cesarstwa
wchodziły na równych prawach wszystkie chrześcijańskie kraje Europy.
Słownik szkolny – postacie historyczne, Warszawa 1994, s. 235.
Zanim cesarz Otton III wybrał się w 1000 roku z pielgrzymką do grobu św. Wojciecha
w Gnieźnie, miał wyraźnie ukształtowaną wizję cesarstwa. Świadczy o tym miniatura
z jego modlitewnika, przedstawiająca zbliżające się do siedzącego na tronie Ottona III
lekko pochylone postacie kobiet w koronach, nad którymi umieszczono napisy Italia,
Galia, Germania, Sclavinia.
Alfred Znamierowski, Insygnia, symbole i herby polskie, Warszawa 2003, s. 7.
Wskazówki dla ucznia
Czytając teksty, zwróć uwagę na:
1. Tradycje, do których odwoływał się Otton III.
2. Organizację i charakter państwa, na którego czele chciał stać Otton III.
8
H3Gny
str. 8
19 stycznia 2012
Materiał nr 4
Bolesław więc, tak chlubnie wyniesiony na królewski tron przez cesarza, okazał wrodzoną sobie hojność, urządzając podczas trzech dni prawdziwie królewskie i cesarskie
biesiady i codziennie zmieniając wszystkie naczynia i sprzęty, a zastawiając coraz to
inne i jeszcze bardziej kosztowne. Po zakończeniu bowiem biesiady nakazał zebrać ze
wszystkich stołów z trzech dni złote i srebrne naczynia, mianowicie kubki, puchary,
misy, i ofiarował je cesarzowi dla uczczenia go, nie zaś jako dań [należną] od księcia. Rozkazał zebrać rozciągnięte zasłony i obrusy, dywany, kobierce, serwety, ręczniki
i również znieść to wszystko do izby zajmowanej przez cesarza. A nadto jeszcze złożył [mu] wiele innych darów; a tego wszystkiego tyle ofiarował, że cesarz tyle darów
uważał za cud.
Anonim tzw. Gall, Kronika polska, Wrocław 2003, s. 21.
Wskazówki dla ucznia
Czytając tekst, zwróć uwagę na:
1. Sposób, w jaki Bolesław Chrobry ugościł Ottona III.
2. Przyczynę zorganizowania uczty przez Bolesława.
Materiał nr 5
KARTA PRACY – PIERWSZY KRÓL POLSKI (zob. s. 10)
9
H3Gny
str. 9
19 stycznia 2012