Norwegia

Spis treści
1. WSPÓŁPRACA GOSPODARCZA POLSKI Z KRÓLESTWEM NORWEGII ..........
1.1. SPECYFIKA RYNKU .........................................................................................................................................
1.2. WYMIANA HANDLOWA ............................................................................................................................
1.3. MOŻLIWOŚCI EKSPORTOWE BRANŻ I TOWARÓW ..............................................................
2
2
2
2
2. KWESTIE PRAWNE .............................................................................................
2.1. SYSTEM PODATKOWY ................................................................................................................................
2.2. ZAMÓWIENIA PUBLICZNE .......................................................................................................................
2.3. OCHRONA WŁASNOŚCI PRZEMYSŁOWEJ ....................................................................................
2.4. ROZSTRZYGANIE SPORÓW, WINDYKACJA NALEŻNOŚCI .................................................
2.5. DOSTĘP DO RYNKU ......................................................................................................................................
3
3
3
3
4
4
3. PRZEDSIĘWZIĘCIA TARGOWO-WYSTAWIENNICZE .........................................
6
4. WAŻNE ADRESY I LINKI ...................................................................................
4.1. AMBASADA RP I POZOSTAŁE PLACÓWKI DYPLOMATYCZNE ....................................
4.2. PODMIOTY LOKALNE ...................................................................................................................................
6
6
6
1
1. WSPÓŁPRACA GOSPODARCZA POLSKI Z KRÓLESTWEM NORWEGII
1.1. SPECYFIKA RYNKU
Królestwo Norwegii leży Europie Północnej, na półwyspie Skandynawskim. Kraj podzielony jest na 19 prowincji (fin. fylke), do których należy kilka wysp i sporne terytorium na
Antarktydzie (spór z Rosją). Mimo że Norwegia jest jednym z największych państw
w Europie, zamieszkiwana jest jedynie przez 4,5 mln mieszkańców. Norwegia nie jest
członkiem Unii Europejskiej, jednakże należy do tzw. Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG), dzięki któremu prowadzi ożywione kontakty gospodarcze z krajami Unii, korzystając z obowiązujących na jednolitym rynku swobód. Językiem urzędowym jest norweski,
ale większość społeczeństwa posługuje się też językiem angielskim. Gospodarka Norwegii
w okresie ostatnich czterech lat sprzed kryzysu rozwijała się w najszybszym tempie na
przestrzeni ostatnich pięćdziesięciu lat. Także ogólnoświatowy kryzys nie zachwiał gospodarką norweską, zostawiając Norwegię z jednym z najmniejszych spadków PKB wśród krajów Europy. Niewątpliwie współpraca gospodarcza pomiędzy Polską i Norwegią, w tym
wymiana handlowa pomiędzy oboma krajami była zdecydowanym beneficjantem takiej
sytuacji. Silny napływ polskich pracowników do Norwegii obserwowany na przestrzeni
ostatnich lat był również pochodną silnego wzrostu norweskiej gospodarki. Bliskość geograficzna, wejście Polski do UE oraz napływ obywateli polskich do Norwegii umożliwiły
wyraźny wzrost wymiany handlowej. Niemniej jednak niezależnie od pozytywnych zmian
Polska w relacji do innych państw w dalszym ciągu odpowiada za jedynie 1,6% wartości
norweskiego eksportu i 2,4% importu, co lokuje Polskę na jedenastym miejscu wśród partnerów handlowych Norwegii.
1.2. WYMIANA HANDLOWA
Wymiana handlowa pomiędzy Polską i Norwegią od kilku lat rozwija się bardzo pomyślnie notując stały wzrost. Wśród głównych towarów eksportowanych z Polski do Norwegii niezmiennie pozostają łodzie, statki o specjalnym przeznaczeniu. Na znaczeniu
zyskuje eksport konstrukcji stalowych, które odpowiadają za eksport na poziomie ponad
700 mln NOK. Tuż za nimi znajduje się eksport konstrukcji na platformy wiertnicze, głównie
wyroby ze stali i żelaza. Wśród innych istotnych pozycji należy wymienić samochody transportowe, autobusy, telewizory, płyty CD, meble, sprzęt AGD, części do dźwigów i maszyn,
przyczepy, elektrody, łodzie motorowe, materiały z gumy i pianki. Ogółem import z Polski
do Norwegii wyniósł w 2008 roku 12 218 mln NOK.
Aktualne dane o obrotach handlu zagranicznego można znaleźć pod adresem:
http://www.mg.gov.pl/Analizy+i+prognozy/HANDEL+ZAGRANICZNY/
http://hinex.stat.gov.pl/hinex/aspx/index.aspx.
1.3. MOŻLIWOŚCI EKSPORTOWE BRANŻ I TOWARÓW
Analizując wymianę handlową, warto zauważyć także sektory o znacznie mniejszych
obrotach i znaczeniu dla gospodarek obu państw. Przykładem takich nisz jest np. eksport
usług de facto, wykonywanych w Polsce zarówno dla firm norweskich, jak i osób prywatnych. WPHI Oslo w dalszym ciągu pośredniczy w nawiązaniu szeregu kontaktów, które
prowadzą do kupna w Polsce usług IT, inżynieryjnych, medycznych, szwalniczych, pralniczych. Wbrew kryzysowi, a paradoksalnie nawet dzięki kryzysowi istnieje szansa na zwiększenie zainteresowania Norwegów outsourcingiem bądź zakupem usług w Polsce w zasadzie we wszystkich sekcjach. Wyraźny spadek zamówień dotknął jedynie przemysł stricte
morski. Szczególnie ciekawym rynkiem dla polskich firm pozostaje rynek budowlany, gdzie
rodzi się szansa na przejęcie części rynku po serii bankructw średnich i małych podwyko2
nawców. Wypracowując kontakty w czasie kryzysu polskie firmy mogą dodatkowo skorzystać na nadchodzącym wzroście. Dotyczy to zarówno firm wykonawczych, jak i producentów sekcji i konstrukcji ze stali, a także producentów podłóg drewnianych, okien i innych
materiałów budowlanych. Obok branży budowlanej perspektywy wzrostu powinny mieć
również firmy z sektorów VVS, elektrycznego, elektromechanicznego. W ramach branży
High Tech szczególnie interesujące wydaje się podjęcie współpracy z przemysłem offshore.
2. KWESTIE PRAWNE
2.1. SYSTEM PODATKOWY
Norweski system podatkowy obejmuje zarówno podatki bezpośrednie, jak i pośrednie. Podatki bezpośrednie płacone są przez osoby fizyczne oraz firmy. Obejmują one m.in.
podatek od dochodu z pracy, podatek od otrzymanej emerytury, podatek od świadczeń
dodatkowych z pracy, podatek od zysku firmy. Ponadto do podatków bezpośrednich zaliczają podatki od zgromadzonego kapitału: tzw. podatek od majątku, podatek od spadków,
podatki od nieruchomości. Decyzja o wprowadzeniu podatków od nieruchomości zależy
od poszczególnych gmin. Od 1992 r. w Norwegii wprowadzono podatek liniowy w wysokości 28% od zwykłego dochodu zarówno osób fizycznych, jak i firm. Na zwykły dochód
składają się wszystkie dochody pomniejszone o tzw. standardowe odpisy oraz możliwe do
obliczenia wydatki, tj. np. odsetki kredytowe. Ponadto pracownicy, jak i osoby samozatrudnione muszą odprowadzać łącznie z podatkiem składki (odpowiednio 7,8% i 11%) na
ubezpieczenia społeczne od dochodu osobistego (całkowity dochód bez odliczeń). Podatki
pośrednie związane są z produkcją, sprzedażą, importem/eksportem towarów lub usług.
Do podatków pośrednich zalicza się VAT (standardowa stawka 25%, 14% na produkty spożywcze, 8% usługi transportu publicznego, usługi hotelowe, wynajem domów wakacyjnych), podatki akcyzowe (podatek samochodowy, podatek środowiskowy, akcyza na alkohol, papierowy, cukier, słodycze).
2.2. ZAMÓWIENIA PUBLICZNE
Wszystkie przetargi, w których oczekiwana wartość kontaktu przekracza 500 000 NOK,
muszą być publikowane na stronie www.doffin.no. Jednocześnie, jeśli wartość kontraktu
przekracza 1 650 000 NOK na dostawę towaru lub usług lub 41 000 000 NOK na prace
budowlane, oferty przetargowe muszą być publikowane na portalu europejskim
www.simap.eu. Przetargi o wartości kontraktu poniżej tych progów są zazwyczaj ogłaszane
na portalach internetowych poszczególnych instytucji. Trzy główne tryby udzielania zamówień publicznych w Norwegii to: przetarg nieograniczony (no. åpen anbudskonkurranse), przetarg ograniczony (no. begrenset anbudskokurranse), przetarg z negocjacjami (no.
konkurranse med forhandlingen). Wszyscy uczestnicy danego przetargu są informowani
o jego wyniku. Ewentualne protesty można zgłaszać w ciągu 10–14 dni. Podmioty trzecie
muszą zazwyczaj oddzielnie wystąpić o wyniki przetargu. Jeśli protest nie został uwzględniony przez instytucję ogłaszająca przetarg, sprawę można wnieść do Krajowej Instytucji
Odwoławczej – KOFA (www.kofa.no).
2.3. OCHRONA WŁASNOŚCI PRZEMYSŁOWEJ
Wszelkie kwestie związane z ochroną własnego patentu, znaku towarowego czy wzoru należy wyjaśniać w Norweskim Biurze Własności Przemysłowej (no. Patentstyret – strona
www.patentstyret.no). Na stronie internetowej Biura dostępne są w języku angielskim akty
prawne regulujące ochronę własności przemysłowej.
3
2.4. ROZSTRZYGANIE SPORÓW, WINDYKACJA NALEŻNOŚCI
Windykacja należności regulowana jest przez ustawę tzw. no. Inkassoloven z 1988.
Firmy windykacyjne muszę być zarejestrowane w rejestrze prowadzonym przez Finansową
Władzę Nadzorczą (no. Kredittilsynet).
Pierwszym etapem procedury jest wysłanie, 14 dni po dacie zapadalności, powiadomienia o istniejącym długu powiększonym o tzw. no. purregebyr (w roku 2009 wynosiła
59 NOK). Jeśli dłużnik nie reaguje w ciągu 14 dni, wierzyciel lub wynajęta firma windykacyjna
ponownie wysyła prośbę o płatność no. Betalingsoppfordring, dodając ustawowe odsetki,
których wartość podwaja się, jeśli zobowiązanie nie zostanie spłacone w ciągu 28 dni.
Prośba o płatność może zostać ponowiona dając kolejne 14 dni na spłatę długu z odsetkami. Po tym czasie brak reakcji ze strony dłużnika upoważnia do ostrzeżenia o możliwości rozpoczęcia prawnej egzekucji długu. List z ostrzeżeniem daje dłużnikowi kolejne
14 dni na spłatę długu wraz z odsetkami. Kwestia niezaspokojonego roszczenia może zostać skierowana do organu pojednawczego tzw. no. Forliksråd w gminie, gdzie dłużnik ma
siedzibę.
Pozasądowe rozstrzyganie sporów w Norwegii odbywa się na podstawie ustawy
o arbitrażu z 14 maja 2004 r. Organem, który zajmuje się krajowymi i międzynarodowymi
spornymi sprawami gospodarczymi, handlowymi, z zakresu żeglugi oraz przemysłu
off-shore/on-shore jest Instytut Arbitrażu i Rozstrzygania Sporów przy Izbie Gospodarczej
w Oslo http://www.oslohandelskammer.no/site/Default.aspx?mid=3&miid=5.
2.5. DOSTĘP DO RYNKU
Norwegię charakteryzuje m.in. zdominowanie ilościowe przez małe przedsiębiorstwa –
często firmy rodzinne. Z drugiej strony jednak w wielu sektorach (np. dystrybucja FMCG, produkcja wyrobów mlecznych, shipping, stocznie, drewno, wydobycie ropy i gazu) rynek jest
zdominowany przez maksymalnie 4–5 firm i ma charakter ologopolistyczny.
Z uwagi na tradycyjne do niedawna zamknięcie rynku do regionu Skandynawii oraz
silną regionalizację w samej Norwegii (trudności komunikacyjne, duże rozproszenie geograficzne głównych ośrodków), a także małe społeczeństwo (ok. 4,5 mln) istnieją bardzo silne
powiązania między firmami wewnątrz poszczególnych branż. Mają one przede wszystkim
charakter powiązań rodzinnych (właściciele i kadra kierownicza pochodzą z niewielkiej relatywnie ilości rodzin, szczególnie w danym regionie), ale i znajomości od wczesnego dzieciństwa z małych społeczności lokalnych lub z uczelni, których w kraju jest zaledwie kilka (licząca się politechnika w zasadzie tylko jedna). Dotyczy to również takich nowoczesnych segmentów, jak offshore. Nie wyklucza to jednak konkurencji między grupami firm. Jednocześnie mała skala regionów powoduje praktycznie monopolizację dystrybucji w poszczególnych regionach. Ponadto w wielu segmentach artykułów przemysłowych wiodącymi importerami są producenci.
Z drugiej strony wiele firm, szczególnie w branży przemysłowej i materiałów budowlanych, to już wytrawni gracze w Europie i z powodzeniem stosują światowe metody eksploatacji słabszych ekonomicznie partnerów zlecając jak najtaniej produkcję o całym przekroju
jakości.
Odnośnie do jakości, tradycyjnie nadal rynek norweski akceptuje przede wszystkim
wysoką jakość (konieczność wynikająca z klimatu), niemniej od kilku lat silna presja na koszty, konkurencja i okazja do szybkiego zysku w związku z boomem gospodarczym powoduje,
że nawet wiodące firmy zlecają produkcję o bardzo niskiej jakości.
Należy zwrócić uwagę, w związku z opisanymi uwarunkowaniami, na czułość rynku
norweskiego na niedotrzymanie umów, także ustnych. Zostaje to zapamiętane na dziesięciolecia, a informacja natychmiast dociera do wielu innych potencjalnych klientów. Trzeba jednocześnie zaznaczyć, że na ogół firmy norweskie wymagają od partnera pełnej elastyczności
4
i starają się maksymalizować swój zysk, ale jednocześnie nie wykazują z reguły żadnej elastyczności w stosunku do potrzeb partnera (partnerstwo jednostronne).
Kwestie celne. Norwegia nie jest państwem członkowskim Unii Europejskiej i tym samym nie jest objęta unią celną. Na mocy Porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym między Norwegią, Islandią i Lichtensteinem a Unią Europejską istnieje strefa wolnego
handlu wszystkimi produktami z wyjątkiem produktów rolnych/spożywczych i rybnych.
Kwestie wysokości stawek celnych każdorazowo należy wyjaśnić z norweskimi służbami celnymi – www.toll.no. Wymagane jest uregulowanie podatku VAT w celu zamknięcia procedury importowej. Standardowa stawka wynosi 25%/14% (dla art. spożywczych).
Szczegółowe wymagania w odniesieniu do importu produktów spożywczych, żywych
zwierząt, roślin oraz kosmetyków można wyjaśnić w Norweskiej Agencji ds. Bezpieczeństwa
Żywności (no. Mattilsynet – www.mattilsynet.no).
Normy. W zakresie wymiany towarowej, w Norwegii na większość towarów przemysłowych obowiązuje zgodność z normami wewnętrznymi. Za zgodność z normami odpowiada firma, która wprowadza towar na rynek. W praktyce oznacza to, że towar może wjechać na teren Norwegii bez koniecznych certyfikatów, a za ich uzyskanie lub (w przypadku
braku takiej potrzeby) zgodność z normą odpowiada importer. Niejednokrotnie nie prowadzi on procedury sprawdzającej, lecz firmuje towar swoją marką. Posiadanie certyfikatu CE
znacznie upraszcza procedurę uzyskania certyfikatu norweskiego, a w przypadku braku konieczności jego uzyskania jest dla większości towarów wystarczającą kwalifikacją jakości.
W przypadku większości produktów konieczne jest sprawdzenie zgodności z kilkoma normami i w kilku instytucjach. W żadnej branży nie ma centralnych instytucji certyfikujących
i zajmujących się sprawdzaniem zgodności z normą.
Certyfikacja. W zakresie usług certyfikaty występują powszechnie i są typową barierą
pozataryfową. W zasadzie tylko wykształcenie pracowników niewykwalifikowanych z krajów
UE zostaje uznane na podstawie tłumaczenia. We wszystkich zawodach technicznych na
bazie wykształcenia średniego zasadą jest, że pracownik wykwalifikowany w danej specjalności musi mieć wykształcenie z norweskim, szwedzkim lub fińskim programem nauczania
i biegle znać język norweski. W praktyce rząd norweski elastycznie modyfikuje te przepisy
w specjalnościach, w których występuje szczególnie dotkliwy brak kadry, jednak są to nieliczne wyjątki. Dyplomy wyższych uczelni unijnych są uznawane, ale pracę można podejmować po zdaniu egzaminów z języka norweskiego. Ponadto w zawodach technicznych również obowiązują ograniczenia wynikające z różnic programów nauczania.
W zakresie produktów spożywczych obowiązują norweskie normy sanitarne, fitosanitarne i weterynaryjne, te ostatnie różniące się od unijnych.
Osobowość Norwegów. Środowisko przyrodnicze w dużym stopniu wpłynęło na
ukształtowanie się osobowości Norwegów. Ludzie zamieszkujący głębokie doliny i dostępne
tylko od morza fiordy rzadko kontaktowali się ze sobą. Doprowadziło to do wykształcenia
u Norwegów skrajnego indywidualizmu. Przy wysoko rozwiniętym indywidualizmie zaskakuje u Norwegów dyscyplina i poczucie narodowej jedności. W tym kraju o wyjątkowo trudnych warunkach bytowania działanie w pojedynkę zmniejszało szansę powodzenia. Zmaganie z żywiołami czy to morskimi, czy ze śnieżnymi lawinami zawsze wymagało poczucia
obowiązkowości i umiejętności współpracy z innymi. Norwegowie lubią prowadzić aktywny
tryb życia. Za królewski sport uważa się narciarstwo. Norwegia jest kolebką nart, które
w przeszłości były niezbędnym środkiem do przemieszczania się zimą. Latem masowo
uprawia się turystykę górską, hołdując generalnie skandynawskiej tradycji zdrowego stylu
życia.
5
3. PRZEDSIĘWZIĘCIA TARGOWO-WYSTAWIENNICZE
Miasto
Nazwa targów/imprez
Adres strony
Trondheim
Nor-Fishing
Byggmessen
Aqua Nor
Oslo/Lillestrøm
Bergen
OTD messe
Boligmesse
http://www.offshoredays.com
http://www.boligmesse.no/
Stavanger
ONS (Offshore)
Aqua Vision
Boligmesse
http://www.ons.no/
http://www.aquavision.org/
http://www.boligmesse.no/
http://www.nor-fishing.no/
http://www.byggmessen.no/
http://www.nor-fishing.no/
Løvenskiold
VVS Dagene
Jobb & Utdanning
Gave & Interiør
Sjøen For Alle
Eliaden
Nor-Shipping
Industridagene
Byggedagene
Coop
Kunst & håndverk
inne
http://www.messe.no/no/
4. WAŻNE ADRESY I LINKI
4.1. AMBASADA RP I POZOSTAŁE PLACÓWKI DYPLOMATYCZNE
Wydział Promocji Handlu i Inwestycji w Oslo
Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Królestwie Norwegii
Uranienborg terrasse 11
0351 Oslo
Norway / Norwegia
tel.: (+47) 22602448, (+48) 222197274
fax: (+47) 22565381
www.oslo.trade.gov.pl
e-mail: [email protected]
Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Królestwie Norwegii
Olav Kyrres Plass 1
0244 Oslo
Norway / Norwegia
tel.: (+47) 24 110 850/870
fax: (+47) 22 444 839
www.oslo.polemb.net
e-mail: [email protected]
Wydział Konsularny Ambasady RP w Królestwie Norwegii
Nedre Vollgate 5
0158 Oslo
Norway / Norwegia
tel.: (+47) 21 03 72 00
fax: (0047) 21 03 72 01
e-mail: [email protected]
4.2. PODMIOTY LOKALNE
International Network Norway – www.innexpat.com/
Instytut Badawczo-Certyfikacyjny – www.sintef.no/
Urząd Podatkowy – www.skatteetaten.no/
6
Portal – prowadzenie działalności gospodarczej – www.bedin.no/
Usługi e-administracji – www.altinn.no
Norweskie Służy Celne – www.toll.no
Rejestry Państwowe – www.brreg.no/
Agencja ds. Bezpieczeństwa Żywności – www.mattilsynet.no/
Giełda w Oslo – www.oslobors.no/
Portal Informacyjny Rządu Królestwa Norwegii – www.regjeringen.no/
Bank Narodowy Norwegii – www.norges-bank.no/
Norweska Inspekcja Pracy – http://www.arbeidstilsynet.no/
Izby handlowe:
www.oslohandelskammer.no/site/default.aspx – Izba Gospodarcza w Oslo
www.bergen-chamber.no/ – Izba Gospodarcza w Bergen
www.aalesund-chamber.no/ – Izba Gospodarcza w Ålesund
www.stavanger-chamber.no/ – Izba Gospodarcza w Stavanger
www.expatmidnorway.com/ – Izba Gospodarcza w Trondheim
www.kristiansand-chamber.no/ – Izba Handlowa w Kristiansand
7