siedemnastowieczne malarstwo holenderskie - e

fundacja na rzecz nauki polskiej
Magdalena Śniedziewska
SIEDEMNASTOWIECZNE
MALARSTWO HOLENDERSKIE
W LITERATURZE POLSKIEJ
PO 1918 ROKU
toruń 2014
Spis treści
część i. pisarz w roli historyka sztuki
wstęp .........................................................................................................
9
rozdział 1. pejzaż .................................................................................
„Krajobrazy w ramach” – Pankiewicz, Makowski, Cybis
i Herbert śladami siedemnastowiecznych pejzażystów
holenderskich (oraz Fromentina) ...................................................
Petit pan de mur jaune – Czapski, Grudziński i Herbert
wobec Proustowskiej wizji Widoku Delft ......................................
rozdział 2. malarstwo rodzajowe .................................................
„Otwarte szeroko drzwi zapraszają”, czyli pisarze zaglądają
do holenderskich wnętrz ................................................................
„W namalowanej ciszy i skupieniu” – literackie próby
indywidualizacji bohaterek scen rodzajowych Vermeera ...........
rozdział 3. martwa natura ...............................................................
Między malarskim a literackim widzeniem rzeczy –
siedemnastowieczna martwa natura holenderska w refleksji
Czapskiego i Herberta .....................................................................
Realizm metafizyczny – Miłosz i „Holendrzy malujący martwe
natury” ...............................................................................................
rozdział 4. portret ..............................................................................
Kłopoty z podmiotowością w poetyckich rozważaniach
nad siedemnastowiecznym holenderskim malarstwem
portretowym .....................................................................................
Ludzka twarz malarza – autoportrety Rembrandta
w zwierciadle literatury ...................................................................
31
31
63
103
103
127
161
161
193
221
221
238
część ii. mali mistrzowie zbigniewa herberta –
próba rekonstrukcji
nota edytorska ....................................................................................
wstęp. „historia sztuki skrajnie subiektywna” .........................
281
283
6
SP I S T R E Ś C I
W poszukiwaniu genezy pojęcia petits maîtres ............................
Historia sztuki okiem amatora .......................................................
rozdział 1. „malarz wielkiej proustowskiej melancholii” –
willem duyster .............................................................................
„Proces rehabilitacyjny”...................................................................
Dolce far niente .................................................................................
„Dojrzała melancholia” ....................................................................
rozdział 2. „poeta domu” – pieter de hooch ..............................
Malarz mieszczańskich wnętrz ......................................................
„Dom jako kosmos moralny” .........................................................
rozdział 3. „malarz czwartej pory roku” – hendrick avercamp
Avercamp–Bruegel (i flamandzka tradycja pejzażu) ...................
Przyczynek do biografii artysty z Kampen ...................................
Pejzaż zimowy ze ślizgawką – ćwiczenia z ekfrazy ......................
„Mały ekskurs w dziedzinę holenderskich obyczajów
hibernalnych” ....................................................................................
Naiwność, czyli „cnota pokory wobec rzeczywistości” ...............
rozdział 4. „ostatni wizjoner gór w niderlandach” –
hercules segers ............................................................................
„Odkrycie” Segersa ..........................................................................
Dzieje wpływów ...............................................................................
Wrażliwość pisarza ..........................................................................
rozdział 5. „portrecista architektury” – pieter saenredam
„Perspektywy” Saenredama ............................................................
Tajniki warsztatu ..............................................................................
Przeciwko abstrakcji ........................................................................
Et exaltavit humiles ...........................................................................
284
291
zakończenie ...........................................................................................
nota bibliograficzna .........................................................................
bibliografia ...........................................................................................
spis ilustracji .........................................................................................
summary ..................................................................................................
indeks osobowy .....................................................................................
443
447
449
469
471
479
297
299
306
311
327
328
337
347
352
355
360
366
373
381
383
386
394
401
401
416
425
439