Służba Bezpieczeństwa MSW a system bankowy

Mirosław Sikora
Służba Bezpieczeństwa MSW a system bankowy PRL w dobie przekształceń
gospodarczych lat osiemdziesiątych XX w.
Wstęp do analizy zagadnienia
Zamierzeniem autora było rzucenie światła na omijany dotychczas przez historyków (w tym
także pracowników Instytutu Pamięci Narodowej) obszar badawczy z zakresu działalności historii
służb specjalnych w PRL, jakim jest problematyka kontroli operacyjnej podmiotów gospodarki
narodowej przez Służbę Bezpieczeństwa MSW.
Dysproporcja pomiędzy stanem badań nad inwigilacją środowisk opozycyjnych i Kościoła
katolickiego z jednej strony a zagadnieniem ingerowania MSW w życie gospodarcze kraju z drugiej,
jest wynikiem zrozumiałych poniekąd priorytetów badawczych w historiografii polskiej po 1989 r.
Nie bez znaczenia dla nieuwzględniania w dotychczasowym dyskursie naukowym działań SB wobec
resortów gospodarczych, przedsiębiorstw gospodarki uspołecznionej i firm prywatnych, jest jednak
fakt skomplikowania materii i trudności, jakie towarzyszą analizie specjalistycznych dokumentów
wytworzonych i zgromadzonych przez SB w ramach czynności operacyjno-rozpoznawczych.
W celu ożywiania dyskusji nad aktywnością SB w sferze gospodarczej (ekonomicznej) kraju
autor podjął się przyczynkarskiego opracowania tematu kontroli operacyjnej bankowości w latach
osiemdziesiątych XX w.
Tekst składa się z trzech zasadniczych części. W pierwszej autor przybliża – w największym
jak to tylko możliwe skrócie - meandry funkcjonowania SB w ostatniej dekadzie PRL; w drugiej
naszkicowany zostaje obraz przemian ekonomicznych, zainicjowanych przez gabinet gen. Wojciecha
Jaruzelskiego celem ratowania gospodarki socjalistycznej poprzez nasycenie jej elementami
wolnorynkowymi, wzmacniającymi m.in. znaczenie systemu bankowego PRL; w końcu w trzeciej,
najważniejszej części autor analizuje i - gdzie to możliwe - stara się ocenić działania podejmowane w
pionie Wydziału IV Departamentu V MSW wobec pięciu najważniejszych banków polskich w latach
osiemdziesiątych tj.: NBP, BH SA, PeKaO SA, BRE SA i PKO BP.
Słowa kluczowe:
PRL, Służba Bezpieczeństwa, Departament V MSW, bankowość, inwigilacja gospodarki, kontrola
operacyjna gospodarki, służby specjalne a gospodarka