Pobierz plik

Krajowe Centrum Szkolenia Kadr Sądów Powszechnych i Prokuratury
Szkolenie dla sędziów orzekających w sprawach karnych- 2008
„Dowód z opinii biegłego d.s. ruchu drogowego i mechaniki pojazdów”
dr inŜ. Jan Unarski
„Kontrowersyjne problemy w ekspertyzach wypadków drogowych”
1. Wypadki drogowe w warunkach ograniczonej widoczności.
1.1. Człowiek a dostrzeganie
1.2. Nowoczesne reflektory i oświetlenie dróg
1.3. Kontrast jako niezbędny warunek dostrzegania
1.4. Regulacje dotyczące odpowiedzialności w wypadkach w nocy
1.5. Czy Polscy kierowcy jeŜdŜą inaczej?
1.6. Propozycje standaryzacji rozstrzygnięć w problemach z widocznością.
1.7. Źródła trudności w podjęciu jednoznacznych decyzji.
2. Granice metod komputerowych
2.1. Rodzaje programów komputerowych
2.2. Programy kalkulacyjne kontra programy symulacyjne
2.3. Niezbędny zestaw danych obliczeniowych
2.4. Czy rezultat dokładny jest niezbędny?
2.5. Granice dokładności obliczeń
2.6. Przykłady wykorzystania narzędzi komputerowych
2.6.1. Nowe moŜliwości wykorzystania analizy „droga-czas”
3. Wypadki w niektórych szczególnych miejscach
3.1. Przejścia dla pieszych – stopień zaufania do ich poczynań
3.2. Skręt w lewo – formalnie prosto, w rzeczywistości juŜ nie.
3.3. Szczególna ostroŜność na skrzyŜowaniu
3.4. Wypadki na przejazdach kolejowych
3.5. Wypadki pojazdów uprzywilejowanych
4. Prędkości: wypadkowa, dopuszczalna, uniknięcia i bezpieczna.
4.1. Definicja prędkości bezpiecznej
4.2. ZaleŜności pomiędzy wymienionymi prędkościami
4.3. Określenie wpływu prędkości na powiększenie skutków zdarzenia.
4.4. Przykłady
Zasady kształtowania bezpiecznej prędkości w nocy
1. Pod pojęciem widoczności drogi, które art. 19 ust. 1 ustawy „Prawo o ruchu drogowym” wprowadza
jako jeden z czynników mających kształtować prędkość jazdy, naleŜy rozumieć istniejącą w danych
warunkach moŜliwość widzenia nawierzchni drogi, jej infrastruktury(rozumianej jako zespół urządzeń
stanowiących wyposaŜenie korony drogi) oraz znajdujących się na jezdni przeszkód, których obecność
wynika z funkcji drogi i jest sygnalizowana w sposób zgodny z wymaganiami określonymi w przepisach
drogowych.
W warunkach jazdy nocnej pojęcie widoczność drogi odnosi się do długości oświetlonego obszaru drogi, z
którego kierowca moŜe czerpać informacje, co do kształtu drogi i moŜliwości kontynuowania jazdy.
JeŜeli na drodze nie ma oświetlenia zewnętrznego (stanowiącego wyposaŜenie drogi),wówczas za obszar
oświetlony naleŜy uznawać odcinek drogi objęty plamą światła padającego na jezdnię z własnych
reflektorów pojazdu.
2. Widoczność drogi nie jest równoznaczna z widocznością wszelkich przeszkód mogących znaleźć się na
drodze; pojęć tych nie naleŜy utoŜsamiać. Dotyczy to w szczególności przeszkód nieoświetlonych, których
widoczność zaleŜy od ich właściwości fotonicznych, których miarą jest barwa przeszkody i zdolność do
odbijania światła.
Przy ocenie widoczności nieoświetlonych przeszkód naleŜy uwzględnić m.in. następujące czynniki:
a) Przeszkoda, aby stała się dostrzegalna, musi zostać oświetlona światłem reflektorów pojazdu na
pewną minimalną wysokość umoŜliwiającą rozpoznanie. Wynika z tego fakt, Ŝe na drodze bez oświetlenia
zewnętrznego odległość, z jakiej kierowca moŜe dostrzec przeszkodę, jest zazwyczaj mniejsza od
długości oświetlonego obszaru drogi.
b) Przeszkody ruchome, poruszające się poprzecznie w stosunku do toru ruchu pojazdu, mogą być
dostrzeŜone dopiero wtedy, gdy wskutek złoŜenia się ruchów przeszkody i pojazdu, przeszkoda znajdzie
się wewnątrz obszaru oświetlonego.
c) Przeszkody o barwie niekontrastującej z barwą nawierzchni drogi i charakteryzujące się małą
zdolnością odbijania światła będą zawsze dostrzegane później niŜ przeszkody kontrastowe i dobrze
odbijające światło. NaleŜy tu uwzględnić fakt, Ŝe ponad 75% pieszych nosi odzieŜ o barwie ciemnej lub
zbliŜonej w odcieniu do barwy nawierzchni.
3. Prędkość bezpieczna jest to taka prędkość, która w danych warunkach drogowych zapewnia
panowanie nad pojazdem i umoŜliwia zatrzymanie pojazdu przed przeszkodą, której napotkanie na
drodze moŜna i naleŜy przewidywać.
W warunkach jazdy nocnej moŜliwość zatrzymania pojazdu naleŜy odnosić do widoczności drogi
zdefiniowanej w pkt. 1, chyba, Ŝe w czasie jazdy wystąpią takie dostępne kierującemu przesłanki, które
pozwolą mu zawczasu przewidzieć realną moŜliwość pojawienia się na jezdni nieoświetlonej przeszkody.
W takim przypadku prędkością bezpieczną będzie taka prędkość, która – wg obiektywnych kryteriów
oceny – umoŜliwi zatrzymanie pojazdu przed spodziewaną nieoświetloną przeszkodą. Jako typowe
przykłady przesłanek, o których wyŜej mowa, naleŜy wymienić:
a) jazdę wąską drogą w warunkach, w których korzystanie przez pieszych z poboczy jest niemoŜliwe lub
powaŜnie utrudnione; w takiej sytuacji naleŜy liczyć się z moŜliwością obecności na jezdni pieszych,
którzy nie będą mogli usunąć się z jezdni;
b) jazdę w okolicznościach, które zasygnalizują wzmoŜony na danym odcinku ruch nieoświetlonych
uŜytkowników drogi (pieszych, rowerzystów, furmanek);
c) wyprzedzanie bądź omijanie na wąskiej drodze, wymagające zjechania na lewą połowę jezdni, gdzie
mogą znajdować się prawidłowo idący lewym skrajem jezdni piesi, którzy zwróceni tyłem do
nadjeŜdŜającego pojazdu mogą nie orientować się w porę o jego zbliŜaniu się.
4. W przypadku ruchu pojazdów z przeciwnej strony, równieŜ z włączonymi światłami mijania (co
pogarsza moŜliwość rozpoznawania przeszkód), dopuszcza się jako bezpieczne poruszanie się pojazdów
z prędkością maksymalną ustaloną z warunku widoczności drogi wg pkt. 1 do momentu, aŜ nie wystąpią
przesłanki wskazane w pkt. 3. Od tego momentu prędkość bezpieczną kształtują przesłanki wynikające z
obu tych faktów. Stanowisko to ma na celu urealnienie prędkości poruszania się wymijających się
pojazdów i kolumn pojazdów, gdyŜ kaŜdorazowe zmniejszanie prędkości byłoby niemoŜliwe do
zrealizowania.
5. Wymogu jazdy z bezpieczną prędkością nie naleŜy utoŜsamiać z nałoŜeniem na kierującego pojazdem
w nocy obowiązku przewidywania potencjalnej moŜliwości istnienia na drodze przeszkód o charakterze
losowym, których obecność nie jest sygnalizowana przez ich oświetlenie, lub przez takie dostępne
kierującemu przesłanki, które pozwolą mu obecność nieoświetlonej przeszkody przewidzieć. Obarczenie
kierujących bezwzględnym (tj. niezaleŜnym od okoliczności i warunków, w jakich odbywa się jazda)
obowiązkiem przewidywania, Ŝe na drodze znajdują się przeszkody nieoświetlone wykraczałoby poza
reguły określone przepisami drogowymi, którymi uczestnik ruchu ma nie tylko obowiązek, ale i prawo
kierować się na drodze.
Przepisy te nakładają generalny obowiązek oświetlania wszystkich znajdujących się na drodze pojazdów i
przeszkód, a na pieszych poruszających się jezdnią nakładają obowiązek ustępowania pojazdom.
Równocześnie zaś dają prawo liczyć na to, Ŝe inni uczestnicy ruchu drogowego przestrzegają przepisów
ruchu – chyba, Ŝe okoliczności wskazują na moŜliwość odmiennego zachowania się (art. 4 ustawy „Prawo
o ruchu drogowym”).
Wymieniony przepis art. 4 ustawy jest w istocie jedyną powszechnie dostępną uczestnikom ruchu formułą
zasady ograniczonego zaufania. Czyni ona obowiązek przewidywania zachowań i sytuacji niezgodnych z
przepisami drogowymi powinnością fakultatywną, uzaleŜnioną od okoliczności umoŜliwiających
rozpoznanie takiego niebezpieczeństwa.
NałoŜenie na kierujących bezwzględnego obowiązku przewidywania powszechnej obecności
nieoświetlonych przeszkód na drodze zamieniłoby zasadę ograniczonego zaufania w zasadę braku
zaufania, a obowiązek zachowania ostroŜności, o którym mowa w art. 3 ustawy, rozciągałoby do granic
bliskich sparaliŜowania ruchu pojazdów samochodowych w nocy. Takie ustawienie problemu w istocie
przeczyłoby celowości i powadze ustanowionych w tej mierze przepisów drogowych, co z punktu widzenia
prewencji ogólnej miałoby – jak naleŜy sądzić – bardziej negatywne niŜ pozytywne konsekwencje.
6. Pojęcia prędkości bezpiecznej nie naleŜy utoŜsamiać z pojęciem prędkości, przy której moŜliwe byłoby
uniknięcie wypadku. Przyjęcie takiego załoŜenia byłoby równoznaczne z przyjęciem zasady, Ŝe kaŜda
prędkość, przy której zdarza się wypadek, jest prędkością niebezpieczną, co nie jest prawdą.
7. Przy opiniowaniu spraw o wypadki, które wydarzyły się w nocy biegli winni dąŜyć do wskazania:
– prędkości faktycznej pojazdu w chwili powstania zagroŜenia,
– prędkości (maksymalnej) umoŜliwiającej zatrzymanie pojazdu przed przeszkodą,
– przesłanek umoŜliwiających organowi procesowemu dokonanie oceny, czy prędkość pojazdu była
bezpieczna w rozumieniu proponowanych tutaj zasad.
8. Zamieszczanie przez biegłych w opiniach oceny, czy prędkość pojazdu w danych warunkach i
okolicznościach odpowiadała pojęciu prędkości bezpiecznej, nie jest przekroczeniem zakresu formalnych
kompetencji biegłego.
Ocena taka podlega kontroli organu procesowego w takim samym stopniu jak wszelkie inne elementy
opinii. Musi ona zatem równieŜ wskazywać przesłanki, na podstawie których biegły dokonał oceny.