doc6. Kraje bogate, kraje biedne
download 
Reklamacja Transkrypt
6. Kraje bogate, kraje biedne
176 6. Kraje bogate, kraje biedne n Co to znaczy, ˝e kraj jest bogaty lub biedny? n Z jakimi problemami borykajà si´ kraje Po∏udnia? n Dlaczego biednym paƒstwom tak trudno przerwaç „zakl´ty kràg” ubóstwa? n BOGACI I BIEDNI Mieszkajàc w Europie – zamo˝nej, nowoczesnej i szybko si´ rozwijajàcej – ∏atwo zapomnieç, ˝e nie ca∏y Êwiat jest w tak dobrej ekonomicznej kondycji. Wielka cz´Êç powierzchni naszego globu to obszary biedy i gospodarczego zacofania, i to w∏aÊnie tam ˝yje 3/4 mieszkaƒców ziemi. Niekiedy mówi si´ o bogatej Pó∏nocy i ubogim Po∏udniu, chocia˝ oczywiÊcie na Pó∏nocy te˝ sà du˝e ró˝nice w zamo˝noÊci poszczególnych paƒstw. Prawdà jest jednak, ˝e najwi´ksza bieda panuje na Po∏udniu – przede wszystkim w Afryce i Azji. O tym, jak wielka przepaÊç dzieli kraje wysoko uprzemys∏owione i kraje zacofane, najlepiej Êwiadczy przeci´tny roczny dochód narodowy na jednego mieszkaƒca: w paƒstwach bogatych wynosi on 13 000 dolarów, w biednych – 300 dolarów. Nie jest do koƒca jasne, czemu Êwiat rozwija si´ tak nierównomiernie. Nie wolno zapominaç o tym, ˝e w przesz∏oÊci Europejczycy bogacili si´ kosztem mieszkaƒców innych kontynentów. Jako kolonizatorzy prowadzili w podporzàdkowanych sobie krajach gospodark´ rabunkowà. Nie wszystko da si´ jednak wyt∏umaczyç kolonialnà przesz∏oÊcià. Bez wàtpienia znaczàcy wp∏yw na zapóênienie cywilizacyjne i gospodarcze majà ró˝nice kulturowe. W krajach Po∏udnia znacznie szybciej od wskaêników gospodarczych roÊnie liczba mieszkaƒców. Przestarza∏a gospodarka, oparta przede wszystkim na ma∏o wydajnym rolnictwie, nie zapewnia dostatecznej iloÊci wy˝ywienia. Rozwój produkcji przemys∏owej jest uzale˝niony od podniesienia kwalifikacji pracowników, co wymaga likwidacji analfabetyzmu i upowszechnienia edukacji. A z tym problemem wiele rzàdów krajów Po∏udnia wcià˝ nie umie sobie poradziç. Kraje wysoko uprzemys∏owione, czujàc si´ przynajmniej cz´Êciowo odpowiedzialne za stan, w jakim znalaz∏y si´ dawne kolonie, próbujà im na ró˝ne sposoby pomagaç. Pomoc ta ma charakter doraêny (na przyk∏ad dostawy ˝ywnoÊci i lekarstw w czasie kl´sk ˝ywio∏owych) i d∏ugofalowy. Jednorazowa dostawa ˝ywnoÊci pomo˝e przetrwaç g∏ód, ale za rok problem najpewniej powróci. Wprowadzanie wydajniejszych technik uprawy mo˝e odsunàç widmo g∏odu na sta∏e. Niestety, na razie wi´kszoÊç takich programów nie spe∏ni∏a pok∏adanych w nich nadziei. Przekazywane przez wspólnot´ mi´dzynarodowà pieniàdze niekiedy sà marnotrawione. Dowodem na to, ˝e szybki rozwój krajów M∏odzi mieszkaƒcy krajów o niskim poziomie uprzemys∏owienia jest jednak ubogich nie majà przed sobà jasnej mo˝liwy, sà wielkie sukcesy gospodarcze Japonii przysz∏oÊci – bieda, g∏ód, brak i tygrysów Azji (np. Korei Po∏udniowej, Tajwanu, dost´pu do edukacji, brak pracy, Singapuru). brak opieki medycznej... Kraje bogate, kraje biedne 177 Mówiàc o pomocy bogatych paƒstw niesionej biednym, trzeba pami´taç i o tym, ˝e pewne problemy ubogich nasilajà si´ w wyniku dzia∏alnoÊci zachodnich korporacji. Niektóre z nich na przyk∏ad, korzystajàc z nieprecyzyjnego prawa krajów biednych, eksportujà do nich substancje zakazane lub niebezpieczne (np. pestycydy lub leki). Wiele europejskich firm po awarii w Czarnobylu wys∏a∏o do krajów rozwijajàcych si´ ˝ywnoÊç ska˝onà radioaktywnie wysoko ponad normy obowiàzujàce w Unii Europejskiej. Kraje bogate przenoszà równie˝ niebezpieczne dla Êrodowiska ga∏´zie produkcji na teren paƒstw biednych, gdzie normy prawne sà bardziej liberalne lub w ogóle nie istniejà. Âwiat coraz wyraêniej p´ka. W∏aÊciwie coraz trudniej jest ju˝ nam powiedzieç, ˝e Amerykanie i Somalijczycy ˝yjà w tym samym Êwiecie. Ryszard KapuÊciƒski (ur. 1932 r.), pisarz, reporter CO SI¢ ROBI, BY „ÂWIAT NIE P¢KA¸”? Przeczytaj zamieszczone poni˝ej notatki na temat inicjatyw podejmowanych na rzecz krajów biednych. Zastanów si´, jakie ty sam zaproponowa∏byÊ dzia∏ania, ˝eby poprawiç ich los? D∏ugi sà jednym z g∏ównych problemów paƒstw Trzeciego Âwiata. Wed∏ug Banku Âwiatowego winne sà one 124 mld dolarów. Na sp∏at´ przeznaczajà cz´sto wi´kszoÊç dochodów, kosztem ochrony zdrowia i edukacji. Dlatego te˝ powsta∏ mi´dzynarodowy ruch – Jubilee 2000 – na rzecz anulowania d∏ugów Trzeciego Âwiata. Zaanga˝owali si´ w niego m.in. znani muzycy rockowi: Bono, Bob Geldof, R.E.M. Efektem tej akcji jest anulowanie cz´Êci d∏ugów zaciàgni´tych przez biedne paƒstwa w USA i w Wielkiej Brytanii. Lekarze bez Granic majà oddzia∏y w 19 paƒstwach, 2,5 tys. lekarzy i piel´gniarek. Wspiera ich 15 tys. wolontariuszy dzia∏ajàcych w najbiedniejszych krajach ca∏ego Êwiata. W 1999 r. organizacja ta otrzyma∏a pokojowà Nagrod´ Nobla. Wyró˝niono lekarzy, którzy pomagajà ofiarom wojen, kl´sk ˝ywio∏owych, w obozach dla uchodêców, wsz´dzie tam, gdzie nie dociera normalna pomoc medyczna. Nie daj g∏odnemu ryby. Podaruj mu w´dk´ i naucz go ∏owiç. przys∏owie indiaƒskie Pomoc mieszkaƒcom Afganistanu nawiedzonego trz´sieniem ziemi w 1998 r. Kraje bogate, kraje biedne 178 NAJBOGATSI I NAJBIEDNIEJSI Przeanalizuj przedstawione ni˝ej dane statystyczne i okreÊl, w jakim stopniu kraje bogate wyprzedzajà kraje biedne w wymienionych dziedzinach. Co liczby te oznaczajà dla ludzi ˝yjàcych w tych krajach? • WielkoÊç produktu krajowego brutto na 1 mieszkaƒca PA¡STWA NAJBOGATSZE PA¡STWA NAJBIEDNIEJSZE 1. Luksemburg – 45 750 $ 1. Mozambik – 84 $ 2. Szwajcaria – 43 420 $ 2. Etiopia – 103 $ 3. Japonia – 41 080 $ 3. Kongo – 122 $ • Obcià˝enie d∏ugami zagranicznymi liczonymi w % PKB 1. Mozambik – 432% PKB; 2. Somalia – 406% PKB; 3. Nikaragua – 395% PKB. • Edukacja Paƒstwa o najmniejszej liczbie ludnoÊci umiejàcej czytaç i pisaç w % doros∏ej ludnoÊci: Paƒstwa o najwy˝szej liczbie studentów w szkolnictwie wy˝szym: 1. Niger – 13,1% 2. Burkina Faso – 18,7% 3. Somalia – 24,9% 1. Kanada 2. Stany Zjednoczone 3. Australia • Przeci´tna d∏ugoÊç ˝ycia PA¡STWA ZAMO˚NE 1. Japonia – 80 lat 2. Islandia – 79,3 lat 3. Kanada – 78,9 lat PA¡STWA BIEDNE 1. Sierra Leone – 37,5 lat 2. Malawi – 40,7 lat 3. Uganda – 41,4 lat • Liczba ludnoÊci przypadajàca na 1 lekarza NAJWI¢KSZA NAJMNIEJSZA 1. Czad, Erytrea, Gambia, 1. Kuba – 193 osoby Malawi – 50 tysi´cy osób 2. W∏ochy – 211 osób 3. Izrael – 218 osób • UmieralnoÊç niemowlàt – liczba zgonów na 1000 urodzeƒ dzieci ˝ywych NAJWY˚SZA NAJNI˚SZA 1. Niger – 191 1. Finlandia, Japonia, 2. Angola – 170 Singapur, Szwecja – 4 3. Afganistan – 165 Sà ludzie, którzy na widok takich zdj´ç zamykajà oczy z przera˝enia i bezradnoÊci. Sà te˝ inni – Ruch SolidarnoÊci z Ubogimi Trzeciego Âwiata MAITRI prowadzi program pomocy „Adopcja serca”. Miesi´czna sk∏adka na utrzymanie symbolicznie „zaadoptowanej” sieroty wynosi równowartoÊç 15 dolarów (czyli oko∏o 60 z∏otych). Pieniàdze mogà przekazywaç pojedyncze osoby, a tak˝e grupy ludzi. Tak postàpili uczniowie wielu szkó∏, którzy wspierajà zag∏odzone dzieci w oÊrodkach do˝ywiania. TAK CZY NIE? Zaznacz te twierdzenia, z którymi si´ zgadzasz. Uzasadnij swoje odpowiedzi. 1. Kraje biednego Po∏udnia ponoszà ca∏kowità odpowiedzialnoÊç za stan swojej gospodarki. TAK NIE 2. Inwestowanie w krajach biednych jest nieop∏acalne. Wszystkie Êrodki nale˝y przeznaczyç na popraw´ w∏asnego poziomu ˝ycia. TAK NIE 3. Sytuacja w krajach ubogich nie stanowi ˝adnego zagro˝enia dla pokoju Êwiatowego. TAK NIE Kraje bogate, kraje biedne KONFERENCJA PÓ¸NOC – PO¸UDNIE 179 W NASZYM LESIE BIEDNE MROWISKA NIE MOGÑ LICZYå NA POMOC Wyobraêcie sobie, ˝e jesteÊcie uczestnikami BANKU ÂWIATOWEGO, konferencji poÊwi´conej problemom, z którymi LECZ JEDYNIE NASZEGO borykajà si´ kraje biednego Po∏udnia. W spo- KOCHANEGO LEÂNICZEGO. tkaniu, które odbywa si´ w siedzibie ONZ, biorà udzia∏: • przedstawiciele Banku Âwiatowego, • Mi´dzynarodowego Funduszu Walutowego (instytucja udzielajàca kredytów krajom w trudnej sytuacji gospodarczej), • przedstawiciele najbogatszych paƒstw Êwiata (tak zwana Grupa G7, czyli USA, Kanada, RFN, Francja, Japonia, W∏ochy i Wielka Brytania), oraz reprezentanci Afryki, Azji oraz Ameryki Ârodkowej i Po∏udniowej. Podzielcie si´ na 6 grup (Bank Âwiatowy, MFW, G7, Afryka, Azja, Ameryka Âr. i Pd.). Ka˝da grupa reprezentuje innà delegacj´. Waszym zadaniem jest przedyskutowanie, w jaki sposób Bank Âwiatowy i MFW oraz najbogatsze kraje mogà pomóc krajom biednym, i czy pomoc ta jest niezb´dna. Delegacje reprezentujàce ubogie Po∏udnie przedstawiajà na forum klasy problemy, które uwa˝ajà za najwa˝niejsze w swoich regionach. Delegacje Banku Âwiatowego i MFW oraz grupy G7 po wys∏uchaniu wszystkich wystàpieƒ starajà si´ ustaliç list´ problemów do rozwiàzania w pierwszej kolejnoÊci, pytajà, w jaki sposób paƒstwa danego regionu wykorzystajà ewentualnie przyznane im fundusze, przedstawiajà programy pomocy. Na zakoƒczenie konferencji ka˝da delegacja wyg∏asza 1-2-minutowe wystàpienie podsumowujàce efekty spotkania! TA BOMBA MO˚E WYBUCHNÑå! Na podstawie informacji zdobytych na lekcji napisz krótki list do presti˝owego czasopisma zajmujàcego si´ tematykà mi´dzynarodowà. W liÊcie tym zawrzyj swoje przemyÊlenia na temat katastrofy, do jakiej doprowadziç mo˝e lekcewa˝enie problemów ubogiego Po∏udnia oraz ewentualnie apel do Êwiatowej opinii publicznej o stworzenie odpowiedniego programu pomocy. • bogata Pó∏noc • biedne Po∏udnie • kraje Trzeciego Âwiata • www.worldbank.org – Bank Âwiatowy jest najwi´kszà mi´dzynarodowà organizacjà finansowà udzielajàcà pomocy kredytowej krajom rozwijajàcym si´ www.imf.org – strona Mi´dzynarodowego Funduszu Walutowego, organizacji popierajàcej wspó∏prac´ walutowà mi´dzy paƒstwami. JeÊli znasz j´zyk angielski, zajrzyj na stron´ i sprawdê, ilu cz∏onków liczy ta organizacja.
