zasady pobierania prób do badań
Transkrypt
zasady pobierania prób do badań
INSTRUKCJA SYSTEMU JAKOŚCI NUMER I TYTUŁ „LABO – WET” Stefan Staszewski; Robert Gutarowicz S. J. GRUPA DOKUMENTÓW Pyrzycka 9A 70-892 Szczecin Regon 320243031 NIP- 955-217-66-58 01 DATA WYDANIA I-02-001/GD.002 ZASADY POBIERANIA PRÓB DO BADAŃ weterynaryjne laboratorium diagnostyczne NUMER WYDANIA 02.11.2012 STRONA/STRON GD.002 1z5 ZASTĘPUJE - 1. Cel dokumentu Celem dokumentu jest przedstawienie zasad pobierania prób skierowanych do badań laboratoryjnych w „Labo-Wet” Stefan Staszewski, Robert Gutarowicz S.J. dla zapewnienia odpowiedniego standardu usługi, wiarygodności uzyskanego wyniku poprzez zabezpieczenie próbki przed zakażeniem krzyżowym oraz przedłużenie przydatności do badania przesyłanego materiału. 2. Zastosowanie Instrukcja jest przeznaczona dla osób pobierających próby do badań laboratoryjnych. Dotyczy ona lekarzy weterynarii oraz właścicieli zwierząt – klientów laboratorium oraz pracowników „Labo-Wet” Stefan Staszewski, Robert Gutarowicz S.J. upoważnionych do przyjmowania materiału do badań w zakresie oceny przydatności próby do badania. Pracownicy laboratorium nie uczestniczą w pobieraniu prób poza laboratorium. 3. Opis postępowania 3.1. Zasady ogólne Nieprawidłowe pobranie próby może być powodem uzyskiwania fałszywie dodatnich lub ujemnych wyników badań, lub być powodem dyskwalifikacji próby. Pobieranie prób powinno się wykonywać z uwzględnieniem kierunku i metody badawczej oraz w takiej ilości i masie, która pozwoli na uzyskanie statystycznie istotnych wyników badań. Próby należy pobierać w taki sposób aby uniknąć możliwości ich krzyżowego skażenia. W przypadku chorób w stadzie zwierząt o przebiegu klinicznym, należy pobrać odpowiedni materiał od większej liczby zwierząt zwiększając możliwość wykrycia patogennego drobnoustroju lub pasożyta. W przypadku monitorowania stanu zdrowia lub naturalnej lub nabytej odporności zwierząt liczba badanych zwierząt powinna być adekwatna do częstotliwości występowania poszukiwanego czynnika w populacji lub zgodna z odpowiednimi instrukcjami i przepisami prawa. Przy pobieraniu prób od zwierząt należy unikać niepotrzebnego stresu lub ranienia, a także stwarzania zagrożeń dla osób biorących udział w pobieraniu prób. Pobieranie prób wymaga stosowania środków zapobiegających zakażeniu chorobami odzwierzęcymi skażeniu środowiska, rozprzestrzenianiu choroby. Miejsca z których pobierane są próby nie mogą być odkażane, jeśli zachodzi konieczność ich oczyszczenia można do tego celu użyć wody bez detergentu. Próby należy pobierać czystymi wysterylizowanymi narzędziami. Po zakończeniu pobierania prób miejsce pobrania odkaża się przy pomocy środków dezynfekcyjnych a odzież i sprzęt jednorazowego użytku ewentualnie zwłoki lub ich części szczelnie opakowuje i przeznacza do utylizacji zgodnie z przepisami o usuwaniu odpadów. Pobrane próbki powinny być odpowiednio oznaczone np. liczbą kolejną a jeśli są różne lub przeznaczone do badań w różnych kierunkach czy też pochodzą z różnych obiektów dodatkowo odpowiednimi symbolami na każdym pojemniku. W przypadku pobierania INSTRUKCJA SYSTEMU JAKOŚCI NUMER I TYTUŁ weterynaryjne laboratorium diagnostyczne „LABO – WET” Stefan Staszewski; Robert Gutarowicz S. J. Pyrzycka 9A 70-892 Szczecin Regon 320243031 NIP- 955-217-66-58 NUMER WYDANIA 01 DATA WYDANIA I-02-001/GD.002 ZASADY POBIERANIA PRÓB DO BADAŃ GRUPA DOKUMENTÓW 02.11.2012 STRONA/STRON GD.002 2z5 ZASTĘPUJE - prób od większej ilości zwierząt do zlecenia należy dołączyć specyfikację zawierającą liczbę kolejną i numer identyfikacyjny zwierzęcia. 3.2. Zasady szczegółowe 3.2.1. Próby krwi należy pobierać jałowo przy pomocy sterylnego sprzętu, do testów serologicznych i biochemicznych „na skrzep”. 3.2.1.1. Do badan biochemicznych krew „na skrzep”; materiał należy pobierać na czczo – głodówka 12 ÷ 24 h, brak głodówki powoduje zafałszowanie wyników dla: glukozy, cholesterolu, trójglicerydów, kwasów żółciowych, leukocytów, Ca2+. Wysiłek fizyczny (umiarkowany) powoduje spadek wartości: glukozy, cholesterolu, trójglicerydów. Wysiłek fizyczny (znaczny) powoduje wzrost: białka całkowitego, CREA, PHOS, AST, CK, LDH, GLU oraz spadek poziomu tyrozyny. Do badań biochemicznych krew odwirować 5÷10 min. przy 3500 obr./min., surowicę przelać do czystej probówki lub odpipetować. Surowica i osocze w temperaturze pokojowej może być przechowywane maksymalnie 4 godziny, w temperaturze +5 ± 3ºC do 24 h, dłuższe przechowywanie wymaga mrożenia. Laboratorium oznacza parametry biochemiczne w surowicy metodą tzw. „suchej płytki”, warstwa filtrująca suchego slajdu likwiduje interferencje – możliwe jest zbadanie próbki z hemolizą lekką lub mierną bądź próbek lipemicznych. Przypadki szczególne: - białko całkowite – surowicę można przechowywać w temp. pokojowej do 24 h, - składniki lipidowe – max. do 2 h po pobraniu jeśli dłużej, surowicę należy zamrozić, - bilirubina – próbkę należy chronić przed światłem, - mocznik – surowicę można przechowywać w temp. pokojowej nawet 48 h, - fosfor – należy szybko oddzielić surowicę, aby zapobiec uwalnianiu się fosforu z krwinek, - glukoza – jak najszybciej należy oddzielić surowicę, gdy krew została pobrana do próbówki typu Ependorf (bez fluorku sodu czy też szczawianu sodowego) lub można przechowywać do 6 h w probówkach z fluorkiem sodu (NaF), - kinaza kreatynowa – dłuższe niż 24h przechowywanie surowicy powoduje spadek aktywności CK. 3.2.1.2. W przypadku badań serologicznych aby uzyskać oddzielenie surowicy, krew pozostawić w temp pokojowej max. na 2 godziny. Po dostrzeżeniu wydzielającej się surowicy próbkę(i) należy umieścić w chłodni w temp ok. INSTRUKCJA SYSTEMU JAKOŚCI NUMER I TYTUŁ weterynaryjne laboratorium diagnostyczne „LABO – WET” Stefan Staszewski; Robert Gutarowicz S. J. Pyrzycka 9A 70-892 Szczecin Regon 320243031 NIP- 955-217-66-58 NUMER WYDANIA 01 DATA WYDANIA I-02-001/GD.002 ZASADY POBIERANIA PRÓB DO BADAŃ GRUPA DOKUMENTÓW 02.11.2012 STRONA/STRON GD.002 3z5 ZASTĘPUJE - +4ºC i po kilku(nastu) godzinach można surowicę (1000g/10÷15min) i przenieść do próbówek typu Ependorf. odwirować 3.2.1.3. Do badań hematologicznych krew należy pobierać do próbówek z EDTA i delikatnie wymieszać. U dużych zwierząt najłatwiej jest pobrać krew z żyły jarzmowej, u trzody chlewnej z żyły czczej przedniej, u drobiu z żyły skrzydłowej. Należy: - starać się ucisnąć żyłę na krótko przed pobraniem (hemoliza), - unikać stosowania zbyt dużego podciśnienia w strzykawce aby zapobiec pękaniu erytrocytów, - przy pobieraniu krwi nie brać pierwszych kropli krwi, ponieważ występuje w nich duże stężenie czynników krzepnięcia, - krew musi spływać po ściance, nie powinna kapać, ani płynąć zbyt silnym strumieniem – powstawanie piany i hemoliza, - pobierać do oznaczonego miejsca na probówce – morfologia, - nie wydmuchiwać resztek krwi z igły, - zapewnić stałą temperaturę, - delikatnie mieszać , nie wstrząsać, - zapewnić szybki transport do laboratorium (krew do badania hematologicznego badać najlepiej do 2 godzin od pobrania) w temp. 4÷8 ºC. 3.2.1.4. Do badania rozmazu krwi metodą Schillinga oraz w kierunku Babesia sp. pobierać należy krew na EDTA jak na morfologię. 3.2.1.5. Do badana serologicznego krwi w kierunku FeLV/FIV i testów pokrewnych należy pobrać surowicę lub osocze które mogą być świeże bądź przetrzymywane w lodówce do 7 dni lub w zamrażarce (-20ºC) powyżej 7 dni; krew pełną należy pobrać na EDTA lub heparynę i użyć świeżą bądź schłodzoną (2÷7 ºC max. 7 dni); hemoliza , lipemia , EDTA i heparyna nie wpływają na wynik. 3.2.2. Kał do badań parazytologicznych powinien być świeży, najlepiej pobrany bezpośrednio z prostnicy, próba powinna mieć ok. 10 g, powinien wypełniać cały pojemnik. Czas transportu nie powinien przekraczać 24 h w temp ok. +4ºC. Najlepiej badać próbki pobrane w ciągu 3 kolejnych dni, wydalone pasożyty lub ich fragmenty należy przesłać w osobnej probówce w postaci natywnej (bez formaliny) lub z płynem fizjologicznym. Do badań parazytologicznych nie należy zbierać kału z ziemi lub ściółki gdyż może być wtórnie zanieczyszczony przez wolno żyjące nicienie. Jednorazowo przeprowadzone badanie parazytologiczne z wynikiem negatywnym nie wyklucza inwazji pasożytniczej. INSTRUKCJA SYSTEMU JAKOŚCI NUMER I TYTUŁ weterynaryjne laboratorium diagnostyczne „LABO – WET” Stefan Staszewski; Robert Gutarowicz S. J. Pyrzycka 9A 70-892 Szczecin Regon 320243031 NIP- 955-217-66-58 NUMER WYDANIA 01 DATA WYDANIA I-02-001/GD.002 ZASADY POBIERANIA PRÓB DO BADAŃ GRUPA DOKUMENTÓW 02.11.2012 STRONA/STRON GD.002 4z5 ZASTĘPUJE - Kał do badania w kierunku parwowirozy psów testem typu SNAP może być on przetrzymywany przez 24 h w lodówce (+5 ± 3ºC), bądź jeśli konieczne jest dłuższe przechowywanie - zamrożony. Przed badaniem kał należy ogrzać do temperatury pokojowej. 3.2.3. Zeskrobiny i sierść do badań mikologicznych oraz parazytologicznych W przypadku dermatomikozy próbki do badania mikroskopowego należy pobrać na granicy miejsc zmienionych chorobowo i zdrowych, starać się pobrać włosy z cebulkami; miejsce to powinno być zdezynfekowane 75% spirytusem. Przy podejrzeniu nosicielstwa Microsporum canis należy energicznie wyczesać sierść np. jałową szczoteczką do zębów (tylko posiew). Z kanału słuchowego pobrać materiał wymazówką bez podłoża transportowego, przechowywać w jałowym pojemniku (probówka , koperta). Do badania mikroskopowego w kierunku ektopasożytów zeskrobinę pobrać z granicy zmian chorobowych, do ukazania się krwawienia, starać się pobrać włosy z cebulkami. 3.2.4. Mocz Najbardziej właściwy do badań jest mocz uzyskany poprzez cystycentezę (punkcja pęcherza moczowego), można pobierać przez cewnikowanie bezpośrednio z pęcherza moczowego lub pobrać ze środkowego strumienia moczu podczas mikcji). Mocz należy pobrać do jałowego, szczelnego naczynia dostarczonego przez laboratorium lub zakupionego w aptece. Do badania mikroskopowego osadu w laboratorium należy przystąpić jak najszybciej po pobraniu, do kilku godzin można próbkę przetrzymać w lodówce, a transportować w temp. +5 ± 3ºC (zbyt wysoka temp. i światło powodują powstawanie kryształów, namnożenie bakterii i rozpad komórek nabłonkowych, leukocytów i erytrocytów). Do oznaczeń biochemicznych – stosunek białka do kreatyniny w moczu – próbka może być przechowywana przez 3 ÷ 4 godzin w lodówce w temp. +5 ± 3ºC. 3.2.5. Próbki mleka należy pobierać po dokładnym oczyszczeniu i osuszeniu strzyka i okolicy ujścia kanału strzykowego bez używania środków dezynfekcyjnych, pierwsze strumienie mleka usunąć a następnie pobrać do jałowej próbówki. Mleko należy schłodzić do ok. +5 ± 3ºC lub też pobrać do próbówek z środkiem konserwującym. Kiedy czas transportu jest dłuższy niż 24 h. próbki mleka można zamrażać z wyjątkiem przeznaczonych do badań serologicznych. 3.2.6. Próbki od zwierząt martwych należy pobierać jałowymi narzędziami, zamiast wycinków narządów do badań mikrobiologicznych można pobierać wymazy używając wymazówek w próbówkach z podłożem transportowym, które zapobiega zamieraniu bakterii. Podłoże transportowe z pobranym materiałem INSTRUKCJA SYSTEMU JAKOŚCI NUMER I TYTUŁ weterynaryjne laboratorium diagnostyczne „LABO – WET” Stefan Staszewski; Robert Gutarowicz S. J. Pyrzycka 9A 70-892 Szczecin Regon 320243031 NIP- 955-217-66-58 NUMER WYDANIA 01 DATA WYDANIA I-02-001/GD.002 ZASADY POBIERANIA PRÓB DO BADAŃ GRUPA DOKUMENTÓW 02.11.2012 STRONA/STRON GD.002 5z5 ZASTĘPUJE - można przechowywać w lodówce (+5 ± 3ºC) przez 24 h. Narządy lub ich fragmenty należy umieścić w jałowym szczelnym pojemniku ich transport powinien się odbywać w temp. +5 ± 3ºC. 3.2.7. Próbki środowiskowe – pobierane są w celu monitorowania higieny w środowisku przebywania zwierząt – należą tu pomiot, ściółka, świeży kał, wymazy podeszwowe, wymazy z powierzchni, ścian, podłóg, przewodów wentylacyjnych, karmideł, urządzeń, pobiera się z zachowaniem odpowiednich instrukcji i przepisów. Szczegółowo sposób pobierania zawierają instrukcje I03-001/GD.002 do I-07-001/GD.002. 3.2.8. Pobieranie prób wody do badań mikrobiologicznych Próbę wody z ujęcia należy pobrać do jałowego pojemnika dostarczonego przez Laboratorium „Labo-Wet” Stefan Staszewski, Robert Gutarowicz S.J. Przy pobieraniu próbek wody z kranów, kurków, przed rozpoczęciem pobierania należy zdjąć z kranu urządzenia przeciwrozbryzgowe i inne akcesoria (np. sitka, perlatory). Kran umyć dokładnie detergentem i opłukać wodą, następnie spuszczać wodę swobodnym strumieniem przez 2 ÷ 3 minut otwierając kurek do połowy przepływu, na koniec zamknąć przepływ. Metalowy kran lub zawór wysterylizować płomieniem np. zapalonym tamponem waty nasyconej denaturatem, a kran lub zawór z tworzywa sztucznego zdezynfekować przez zanurzenie na 2 ÷ 3 min. w zlewce z roztworem środka dezynfekcyjnego lub w etanolu (70%). Następnie należy otworzyć kurek do połowy przepływu i chwilę spuszczać wodę. Bezpośrednio przed pobraniem próbki należy odwinąć pojemnik z folii aluminiowej, wykręcić korek/pokrywkę z butelki/pojemnika, odwrócić butelkę/pojemnik do góry dnem. Próbę wody pobrać w następujący sposób: otwartą butelkę umieścić pod kranem bez jego zamykania i powtórnego otwierania, bez dotykania wylotu, woda powinna swobodnie wypływać z kranu wprost do butelki/pojemnika. Butelkę/pojemnik napełnić do zaznaczonej kreski i natychmiast zamknąć korkiem/pokrywką trzymanym w czasie pobierania próby dolną częścią do dołu. Próbę należy trwale oznakować i zawinąć w folię w której butelka/pojemnik była owinięta. Transportować w temperaturze +5 ± 3ºC ºC. UWAGA: Dostarczone próby do badań w Laboratorium „Labo-Wet” Stefan Staszewski, Robert Gutarowicz S.J. nie mogą pochodzić od zwierząt chorych lub podejrzanych o choroby zwalczane z urzędu wymienione w załączniku nr 2. do ustawy „O ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt” (Dz.U. 2004 Nr 69 poz. 625).