FULL TEXT

Z KRAJU I ZE ŚWIATA
i niewidomi mogą dziś korzystać z dobrodziejstw edukacji; według mnie upośledzeni bezzwłocznie powinni podążyć ich śladem, przybywając z daleka
do tego nowego życia w równości ducha. Co się tyczy głuchoniemych i niewidomych, problem został rozwiązany pomyślnie, a osiągnięty sukces nie pozwala
wątpić w ich pomyślną przyszłość; co do
upośledzenia – także osiągnięto sukces,
lecz nie jest on tak oczywisty, gdyż sprawa jest świeża i niewielu jeszcze świadków może potwierdzić te dokonania;
poza tym trzeba mieć na uwadze, że ci,
którzy poświęcili tej sprawie swoje życie,
nie powiedzieli jeszcze ostatniego słowa.
Z tych powodów wciąż bardzo wielu ludzi kwestionuje możliwość edukowania upośledzonych, jak też stopniowego
przywracania im godności należnej każdemu człowiekowi” (Séguin 1995, s. 243,
tłum. T.F.).
W kolejnych artykułach postaram się
odpowiedzieć na pytanie, jaki efekt przyniosła misja, realizacji której Édouard
Séguin poświęcił swoje życie, i jak poradził sobie z problemami, które przedstawił w zacytowanym fragmencie.
Bibliografia
Balcerek, M. (1981). Rozwój wychowania i kształcenia dzieci upośledzonych umysłowo – zarys historyczny. Warszawa: WSiP.
Brauner, A., Brauner, F. (1993). Dziecko zagubione w rzeczywistości. Warszawa: WSiP.
Dziedzic, S. (1970). Rewalidacja upośledzonych
umysłowo. Warszawa: PZWS.
Esquirol, J.É.D. (1838). Des maladies mentales
considérées sous les rapports medical, hygiénique et medico – legal. Vol. I–II. Paris: J.-B.
Baillière.
Fetzki, T. (2009). Źródła koncepcji pedagogicznych Édouarda Séguina. W: D. Apanel
(red.), Opieka i wychowanie – tradycja i problemy współczesne. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Fetzki, T. (2011a). Édouard Séguin jako humanista. Edukacja Humanistyczna, 8.
Fetzki, T. (2011b). Koncepcje Édouarda Séguina
i ich znaczenie dla rozwoju pedagogiki osób niepełnosprawnych intelektualnie. Praca doktorska. Poznań: UAM, WSE.
70
Komeński, J.A. (1973). Pampaedia. Wrocław,
Warszawa, Kraków, Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Montessori, M. (2005). Domy dziecięce; metoda
pedagogiki naukowej stosowana w wychowaniu
najmłodszych dzieci. Warszawa: Wydawnictw
Akademickie „Żak”.
Séguin, É. (1895). Rapports et mémoires sur
l’éducation des enfants normaux et anormaux.
Paris: Progrés médical.
Séguin, É. (1995). Traitement moral, hygiéne et
éducation des idiots et des autres enfants arriérés ou retardés dans leur développement. Paris: Comité d’histoire de la Sécurité sociale.
Wacjman, C. (1991). Enfermer ou Guéir; Discours
sur la folie é la fin du XVIIIe siácle. SaintÉtienne: Publications de l’Université de
Saint-Étienne.
Zaremba, P. (1992). Historia Stanów Zjednoczonych. Warszawa: Wydawnictwo Bellona.
REMIGIUSZ J. KIJAK
Uniwersytet Pedagogiczny
im. KEN, Kraków
SPRAWOZDANIE
Z I OGÓLNOPOLSKIEGO
SEMINARIUM NAUKOWEGO
Z CYKLU OBLICZA SEKSUALNOŚCI
OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH
– WĄTKI ROZPROSZONE
W PEDAGOGICE SPECJALNEJ.
KRAKÓW, 2 CZERWCA 2011
Seminarium odbywało się w XII Tygodniu Osób Niepełnosprawnych Kocham
Kraków z wzajemnością w Międzynarodowym Centrum Kultury w Krakowie Jego
partnerami byli: Wydział Spraw Społecznych Urzędu Miasta Krakowa, Oficyna
Wydawnicza ,,Impuls”, Małopolskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli, Galeria
Sztuki Współczesnej Bunkier Sztuki, Instytut Rozwoju Służb Społecznych.
Debatę zatytułowaną Życie seksualne
człowieka z niepełnosprawnością – w drodze
SZKO£A SPECJALNA 1/2012
Z KRAJU I ZE ŚWIATA
ku poznaniu i zrozumieniu zorganizowała
Katedra Pedagogiki Specjalnej Uniwersytetu Pedagogicznego im. KEN.
Jej tematyka skupiała się głównie na
prawidłowości rozwoju psychoseksualnego, kontrowersjach prawnych w podejściu do seksualności osób niepełnosprawnych, problemach życia seksualnego człowieka niepełnosprawnego.
Kwestie związane z seksualnością i niepełnosprawnością stały się tym razem tematem profesjonalnej dyskusji. Do udziału w niej zaproszeni zostali wybitni polscy specjaliści z zakresu psychologii, seksuologii, pedagogiki, filozofii, pionierzy badań nad seksualnością człowieka, w tym niepełnosprawnego. W obradach plenarnych referaty wygłosili: prof.
zw. dr hab. Małgorzata Kościelska, prof.
dr hab. Maria Beisert, prof. zw. dr hab.
Stanisław Kowalik, prof. dr hab. Piotr
Kostyło, dr Alicja Długołęcka, dr Barbara Mazurkiewicz, dr Danuta Wolska, dr
Izabela Fornalik, dr Kazimiera Nowak
Lipińska, dr Remigiusz J. Kijak. Prelegenci przypomnieli, że seksualność związana jest integralnie z całą osobowością
człowieka, wzbogaca jego rozwój, rozwija więzi. Seksualność jest tym, co każdy
z nas ma, niezależnie od stopnia społecznej czy życiowej niesprawności.
Uczestniczący
w
seminarium
przedstawiciele środowisk akademickich
przez pokazanie najnowszych wyników
badań empirycznych dotyczących różnych
obszarów funkcjonowania seksualnego człowieka niepełnosprawnego, a także
omówienie doświadczeń praktycznych nakreślili interdyscyplinarny obraz obecnej
sytuacji osoby niepełnosprawnej w kontekście jej seksualności. Wskazali luki i nierozwiązane dotąd problemy w zakresie rehabilitacji i edukacji seksualnej osób niepełnosprawnych. Zmierzyli się z bardzo
trudnymi kwestiami, m.in. zagadnieniami
prokreacji, macierzyństwa, rozważnego
wsparcia rozwoju seksualnego, godności,
autonomii, konstrukcji płci i seksualności
osób niepełnosprawnych, socjohistorycznych uwarunkowań seksualności człowieSZKO£A SPECJALNA 1/2012
ka niepełnosprawnego, przyjrzeli się nowym koncepcjom seksualności człowieka.
Obrady rozpoczęła M. Beisert (UAM
w Poznaniu) wykładem pt. O rozważnym wspieraniu rozwoju seksualnego człowieka, w którym odniosła się do koncepcji rozwoju seksualnego człowieka, ukazując istotne kwestie dla wspomagania
rozwoju seksualnego, a także możliwe
kierunki badań nad seksualnością. Przypomniała, że każdy jest istotą seksualną
bez względu na stopień niesprawności.
Wskazała, że analiza seksualności człowieka nie może być wycinkowa, ale powinna uwzględniać wszystkie elementy
składające się na jej specyfikę. Przedstawiła badania dotyczące środowiskowych
uwarunkowań rozwoju seksualnego człowieka niepełnosprawnego.
Poszukiwaniem właściwego modelu
myślenia o seksualności człowieka niepełnosprawnego zajęła się M. Kościelska (UKW w Bydgoszczy). W wystąpieniu pt. By seksualność stała się normalnością sformułowała wiele ważnych pytań,
m.in.: czy mamy wypracowane w Polsce
rozwiązania systemowe w odniesieniu do
seksualności osób niepełnosprawnych,
szczególnie niepełnosprawnych intelektualnie? co z rozwiązaniami prawnymi
np. dyskryminującymi osoby niepełnosprawne w kwestii zawierania małżeństw
czy posiadania dzieci? czy potrzebna jest
pomoc seksuologiczna dla osób niepełnosprawnych? jak realizować edukację seksualną? Odniosła się do wielu przykładów z własnej wieloletniej praktyki psychologa klinicznego, również materiału
filmowego ukazującego różne dylematy
z życia dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie osób.
Wykład S. Kowalika (AWF w Poznaniu) pt. Osoba niepełnosprawna i jej seksualność jako samoorganizujący się system był
nowatorski w swojej formie. Autor punktem wyjścia uczynił pytanie, czym właściwie jest rozwój seksualny. Wskazał
uczestniczące w nim dwa procesy: wyselekcjonowane w drodze ewolucyjnej
programy genetyczne, które determinują
71
Z KRAJU I ZE ŚWIATA
przebieg rozwoju, oraz że, w zależności
od społecznego otoczenia, człowiek nabywa określonych doświadczeń, które stopniowo organizuje i wykorzystuje w celu
udoskonalenia własnego funkcjonowania w otoczeniu. Zatem rozwój seksualny
uwarunkowany jest genetycznie i środowiskowo. Profesor rozwinął swoją myśl
opierając się na niepublikowanych w Polsce pracach Oyamy, Maturana i in. Wskazał, jak ścisłe są zależności między biologią a uwarunkowaniami społecznymi
rozwoju.
P. Kostyło (UKW w Bydgoszczy) w wystąpieniu Serce i rozum. Dwa modele europejskiej troski o wykluczonych określił, czym
jest wykluczenie społeczne. Wskazał, z jakich perspektyw możemy patrzeć na człowieka wykluczonego oraz co wiąże się
z wykluczeniem jednostki z życia społecznego. Odniósł się do wymiaru prawa,
gdzie dostrzegł również możliwości dyskryminacji osoby niepełnosprawnej, także w aspekcie seksualności.
Wystąpienie K. Nowak Lipińskiej
(Gdańska WSH) Cień we mgle – o niepełnosprawnej intelektualnie matce we wspomnieniach syna było refleksją nad macierzyństwem i rodzicielstwem osób niepełnosprawnych z punku widzenia pełnosprawnego syna i niepełnosprawnej intelektualnie matki.
Wystąpienie organizatora seminarium
R. J. Kijaka (Uniwersytet Pedagogiczny w
Krakowie) Człowiek z niepełnosprawnością
intelektualną w obliczu własnej seksualności
było doniesieniem empirycznym. Prelegent odniósł się do najnowszych prac dotyczących funkcjonowania seksualnego
osób niepełnosprawnych intelektualnie,
przedstawił również własne wyniki kilkuletnich badań nad rozwojem seksualnym osób niepełnosprawnych intelektualnie. Poziom wiedzy badanych osób niepełnosprawnych intelektualnie jest niewystarczający, w wielu obszarach fragmentaryczny. Efektem tego może być podejmowanie ryzykownych zachowań seksualnych, co zresztą potwierdzają badania prelegenta.
72
D. Wolska (Uniwersytet Pedagogiczny
w Krakowie) przedstawiła w swoim wystąpieniu Odkrywanie godności, podmiotowości, autonomii osoby dorosłej z niepełnosprawnością intelektualną kwestie dotyczące godności i autonomii osoby niepełnosprawnej w kontekście seksualności.
Wspomniała o tym, aby w planowaniu
edukacji seksualnej nie pomijać aspektu
duchowego i religijnego.
B. Mazurkiewicz (Warszawski Uniwersytet Medyczny) w wystąpieniu pt. Przygotowanie kobiet niepełnosprawnych do prokreacji i macierzyństwa przedstawiła wyniki własnych badań na temat wiedzy personelu medycznego o niepełnosprawności i stosunku do ciężarnych kobiet niepełnosprawnych.
I. Fornalik (Karkonoska Wyższa Szkoła Zawodowa w Jeleniej Górze) w wystąpieniu Wykorzystywanie seksualne osób
z niepełnosprawnością intelektualną. Obszary zaniedbane, przedstawiła niezmiernie
ważne zagadnienie przemocy seksualnej
wobec osób niepełnosprawnych intelektualnie. W Polsce temat wykorzystywania seksualnego nie jest często poruszany w literaturze przedmiotu. Prelegentka
przedstawiła analizę empiryczną badań
światowych, odnosząc się do skali zjawiska w Polsce. Jak wynika z analizy, skala zjawiska jest duża, niewielka jest również wiedza niepełnosprawnych na temat
przemocy, dlatego też częściej mogą być
oni narażeni na różnego rodzaju wykorzystanie.
Obrady plenarne zakończył wykład
A. Długołęckiej (AWF w Warszawie) Kategoria płci w odniesieniu do niepełnosprawności ruchowej. Referentka przedstawiła wyniki swoich badań na temat kategorii kobiecości i męskości osób z niepełnosprawnością ruchową. Zastanawiała się,
czym jest kobiecość i męskość w rozwoju psychoseksualnym osób z niepełnosprawnością wrodzoną. Omówiła również fazy przystosowania psychoseksualnego, uznała np., że w fazie oczekiwania
poprawy ważne jest informowanie osoby
niepełnosprawnej o istocie i formach zaSZKO£A SPECJALNA 1/2012
Z KRAJU I ZE ŚWIATA
burzeń różnych funkcji, również seksualnych, motywowanie do autoobserwacji,
angażowanie w proces rehabilitacji.
Ostatnią częścią seminarium była wystawa Balans Joanny Pawlik. Była ona
częścią rocznego projektu zatytułowanego Ekonomia Utraty Joanny Pawlik i Elin
Drougge, organizowanego przez Galerię
Bunkier Sztuki wraz z Grünerlokka Lufthavn. Problem niepełnosprawności stanowi poważne wyzwanie nie tylko dla
każdego człowieka, ale także dla sztuki,
która od wieków była oparta na pojęciu piękna i harmonii. Historia sztuki to
m.in. narracja o dążeniu do doskonałości,
wizerunkach ciał bez skazy, idealnych
i proporcjonalnych. Kuratorem wystawy
była mgr Lidia Krawczy (Bunkier Sztuki). Wystawę poprzedził ciekawy wykład
mgr Marcina Teodorczyka (kwartalnik
Niepełnosprawność i Rehabilitacja) pt. Niepełnosprawność w historii sztuki. Prelegent
przedstawił wizerunki niepełnosprawności w kontekście seksualności z różnych
epok historycznych w sztuce. Przegląd
był uzupełniony wnikliwą analizą.
Obecnie wprowadzenie w życie zasad
normalizacji, zmierzających do deinstytucjonalizacji, stworzyło potrzebę zrozumienia i akceptacji osoby niepełnosprawnej jako istoty seksualnej. Oczywistą
konsekwencją podejmowania w nauce
zagadnień związanych z życiem seksualnym osób z niepełnosprawnością jest odsłonięcie wielu problemów, które przez
lata były skrywane. W Polsce nadal nie
mamy organizacyjnych, prawnych możliwości realizacji życia seksualnego
przez osoby niepełnosprawne intelektualnie w dorosłości. Wiele ograniczeń,
jawnych form dyskryminacji w dużym
stopniu izoluje osoby niepełnosprawne
z udziału w dorosłym seksualnym życiu.
Debata pozwoliła ujawnić dylematy realizacji seksualności przez osoby niepełnoprawne.
Seminarium spotkało się z dużym zainteresowaniem środowiska akademickiego
oraz przedstawicieli organizacji i stowarzyszeń działających na rzecz osób z nieSZKO£A SPECJALNA 1/2012
pełnosprawnością. Ogółem uczestniczyło
w nim 200 osób z całego kraju.
Stworzyło okazję do wymiany doświadczeń, jak również pogłębionej analizy aktualnej sytuacji osób niepełnosprawnych
w wymiarze ich dorosłości i seksualności
oraz ujawnienia obszarów problematycznych i zaniedbanych.
MAGDALENA ŁUSZKIEWICZ
APS, Warszawa
SPRAWOZDANIE Z XXV LETNIEJ
SZKOŁY MŁODYCH PEDAGOGÓW.
LUBLIN, KAZIMIERZ DOLNY,
12–17 WRZEŚNIA 2011
Letnie Szkoły Młodych Pedagogów są
cykliczną formą konferencyjno-warsztatową dla doktorantów z całego kraju, a także dla osób z tytułem doktora
nauk humanistycznych. Skupiają młodych naukowców oraz mistrzów – profesorów z wszystkich znaczących ośrodków naukowych w Polsce. Ich organizatorem jest Komitet Nauk Pedagogicznych
PAN. Zwyczajowo są organizowane we
współpracy z uczelniami z całego kraju.
Tym razem gospodarzem Letniej Szkoły Młodych Pedagogów był Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie,
Wydział Pedagogiki i Psychologii. Dlatego też pierwszego dnia młodzi naukowcy
spotkali się z mistrzami w Lublinie. Pozostałe dni spędzili w Kazimierzu Dolnym,
w Domu Pracy Twórczej Stowarzyszenia
Dziennikarzy Polskich.
Tegoroczny temat brzmiał: Dążenie do
mistrzostwa. Z doświadczeń warsztatu naukowego dużych, średnich i małych badaczy. Przy wyborze tematu organizatorzy kierowali się potrzebami środowiska młodych pedagogów, zgłaszanymi w związku z trudnościami napotykanymi w pracy naukowej, a prowadzącymi do utraty wiary w swoje kompetencje.
73